CHƯƠNG 16 CÔ THỢ MỚI

Khi Liên ở bụi liễu ra đến đường, nàng nghe thấy một tiếng còi lớn kéo lên từ nơi nhà máy chính. Tức thì có nhiều tiếng còi nhỏ gần xa đáp lại một loạt. Nàng hiểu đó là tiếng còi gọi thợ khởi từ Mạc Quang rồi lan đến các làng ở chung quanh, nghĩa là ở các nhà máy thuộc hãng Vĩnh Phan báo hiệu cho chủ nhân biết khắp nơi thợ thuyền đều chuẩn bị làm việc cùng một giờ.

Sợ đến chậm, nàng rảo bước. Khi vào trong làng, nàng trông thấy mọi nhà đều mở cửa. Nhiều người vừa đứng ở cửa hay tựa lưng vào khuôn cửa, vừa ăn cháo. Trong các tiệm ăn, nhiều người đang uống rượu. Lại có vài người đang rửa mặt ở cạnh giếng. Chưa ai đi làm cả. Biết là chưa đến giờ vào xưởng nên nàng ghìm bước lại, đi thong thả.

Chợt có tiếng đồng hồ đánh. Tức thì một tiếng còi mạnh hơn và dài hơn nổi lên. Một cảnh huyên náo bắt đầu. Từng bọn người gồm đàn ông, đàn bà và trẻ con ở trong nhà, trong sân, trong tiệm bước ra thành một toán đông như kiến cỏ đi chật cả đường và tiến về các nhà máy. Người hút thuốc điếu, kẻ còn nhai bánh. Phần đông nói chuyện ồn ào như họp chợ. Thỉnh thoảng lại có những bọn thợ ở đường ngang nhập vào như một làn sóng đen to mãi ra.

Trong đám người vừa đến, Liên nhìn thấy Hồng và thím Lướt đang đi với nhau. Liên len đến cạnh hai người. Thấy Liên, Hồng ngạc nhiên, hỏi.

– Sáng sớm, chị đã đi đâu thế?

– Tôi dậy sớm quá, nên đi chơi quanh.

– Thế mà để tôi tìm mãi.

– Cám ơn chị. Lần sau không phải tìm tôi. Tính tôi hay dậy sớm.

Người ta đã đến cổng nhà máy. Làn sóng người chảy ùa vào xưởng. Một người đàn ông cao và gầy, đội mũ cói ngã về phía sau, hai tay đút túi áo ngoài, đứng ở cạnh cổng chăm chú nhìn thợ vào. Hồng nói nhỏ.

– Cáo già đấy!

Không đợi Hồng phải giới thiệu, trông bộ dạng ông ta, Liên đã biết là giám đốc Tạ Loan.

Liên hỏi Hồng.

– Tôi cùng vào với chị có được không?

– Sao lại không.

Đối với nàng, giờ phút đó là giờ phút quyết định cho vận mệnh, nên nàng không khỏi hồi hộp. Nhưng nàng trấn tĩnh lại ngay vì nàng tin rằng ở đây ai đến người ta cũng nhận thì lẽ nào riêng nàng lại bị khước từ?

Khi hai chị em đến gần chỗ ông giám đốc, Hồng dắt Liên khỏi toán thợ và đến trước mặt ông giám đốc một cách tự nhiên không sợ hãi gì. Hồng nói.

– Thưa ông giám đốc, cô này là bạn tôi muốn xin vào làm.

Tạ Loan đưa mắt nhìn qua cô bạn đó rồi bảo.

– Lát nữa sẽ hay.

Hồng liền kéo Liên ra chỗ xa đứng đợi.

Lúc đó, có tiếng ồn ào ngoài cổng. Thợ thuyền đều vội vàng dẹp sang hai bên để lối cho xe ngựa của ông Vĩnh Phan vào. Chiếc xe vẫn do người trẻ tuổi hôm qua cầm cương. Ai cũng biết ông chủ lòa không trông thấy gì, nhưng các thợ đàn ông đều bỏ mũ và thợ đàn bà đều cúi chào.

Hồng bảo Liên.

– Chị xem ông chủ không đến chậm bao giờ.

Tạ Loan, xun xoe chạy ra đón, tay cầm mũ, miệng nói.

– Kính chào ông chủ.

– Chào ông Tạ Loan.

Xe ông chủ vào rồi, Liên thấy các viên chức lục tục đến: kỹ sư Phát Bình, ông Biên Đích, ông Mộng Lê mà nàng đã biết và vài người nữa mà Hồng phải bảo tên.

Đám thợ vào đã thưa dần. Bây giờ những người đi chậm phải chạy vì giờ làm sắp đến.

Hồng nói sẽ.

– Các “ông trẻ” thế nào cũng đến trễ.

Một hồi chuông báo giờ làm bắt đầu. Mấy người đi chậm chạy vội vàng, thở hồng hộc. Đường vào nhà máy lại vắng tanh. Tuy nhiên, ông Tạ Loan vẫn không rời chỗ đứng. Hai tay vẫn thọc vào túi áo, đầu ngẩng cao, ông nhìn thẳng ra đường.

Vài phút sau, một người trẻ tuổi, không phải là thợ vì ăn mặc bảnh bao hơn ông kỹ sư và những viên chức khác, vừa rảo bước vừa thắt ca vát - tỏ rằng ông ta không có thì giờ thắt ở nhà.

Khi ông ta vào cổng, ông giám đốc cũng cất mũ chào như chào ông Vĩnh Phan nhưng kém phần trang trọng.

– Kính chào ông Thế Đô.

Ông Thế Đô đáp.

– Chào ông Tạ Loan. Chú tôi đã đến chưa?

– Trời ơi! Ông chủ đã đến quá năm phút rồi.

– A!

– Ông không phải là người đến sau cùng. Ông Cát Minh bây giờ chưa đến!

Khi ông Thế Đô vào văn phòng rồi, người ta mới thấy ông Cát Minh đang bước vội vàng. Ông ta người nhỏ nhắn, mặt khô khan cử chỉ cứng nhắc, ăn mặc không được diểm dắn như ông Thế Đô.

Hai tay vẫn bỏ trong túi, ông Tạ Loan sẽ nghiêng mình chào.

Ông Cát Minh hơi gật đầu và không nói gì.

Khi ông Cát Minh đã đi khuất rồi, ông Tạ Loan quay lại hỏi Hồng.

– Bạn cô biết làm gì?

Liên đáp thay Hồng.

– Cháu chưa làm nhà máy bao giờ.

Tạ Loan nhìn Liên rồi bảo Hồng.

– Cô bảo bác Ô Niên cho cô này làm “toa suốt”. Đi nhanh lên, bảo tôi đã cho vào.

Vừa đi trong sân, Liên vừa nghĩ không biết nàng có đủ sức khỏe, đủ trí khôn để làm việc đó hay không? Không biết có phải tập việc trong ít lâu không? Nàng đâm lo vì bây giờ đã được thâu nhận rồi, đậu hay không là tùy ở nơi nàng.

Nàng hỏi Hồng.

– “Toa suốt” là việc gì hở chị?

Hồng biết nàng băn khoăn, liền đáp.

– Chị không sợ, công việc dễ lắm.

Liên đoán nghĩa câu Hồng vừa nói, chứ tai không nghe rõ Hồng nói gì, vì đây đó máy chạy ầm ầm, rối cả mắt, điếc cả tai.

Liên bảo Hồng.

– Chị nói to lên, Liên chẳng nghe thấy gì.

Hồng nói to.

– Làm lâu rồi quen đi. Tôi bảo công việc không khó gì. Chỉ có việc xếp những ống suốt lên xe thôi. Chị có biết toa suốt là gì không?

– Toa là cái “goòng” phải không?

– Đúng đấy. Khi goòng đầy, chị sẽ đẩy đến máy dệt. Ở đó người ta sẽ bốc xuống. Lúc đấu chỉ đẩy mạnh một cái là goòng tự lăn đi.

– Còn ống suốt là gì?

– Chị không biết ống suốt là gì à? Hôm qua tôi đã bảo chị máy suốt là máy cuộn chỉ sẵn sàng để mắc vào thoi. Chắc chị hiểu chứ?

– Không hiểu lắm.

Hồng nghĩ có lẽ cô bạn xuẩn quá, liền nói tiếp.

– Những ống suốt là những ống nhỏ mắc vào máy, cho sợi cuộn vào, khi nào đầy sợi thì lấy ống ra. Người ta sẽ xếp các ống suốt đầy sợi vào goòng, rồi đẩy đến máy dệt. Như là đi chơi, không khó nhọc gì. Tôi cũng bắt đầu làm việc đẩy goòng. bây giờ tôi làm máy suốt.

Đến gần một nếp nhà mới, có gác và nửa mái lợp bằng kính, Hồng trỏ vào dẫy nhà đó và nói:

– Tôi làm ở đây.

Nàng mở cửa đưa Liên vào một căn phòng dài, ở đó có hàng ngàn ống suốt đang quay tít trên máy và kêu sè sè.

Chợt có tiếng người nói to.

– Cô Lười! Bây giờ mới đến à?

Hồng cãi.

– Ai lười? Ai lười? Tôi không lười, chú Quài biết chưa?

– Sao bây giờ cô mới đến?

– “Kếu” bảo tôi đưa cô đến để chú cho làm “toa suốt”.

Người vừa phê bình Hồng là một người thợ già chân gỗ vì bị tai nạn lao động đã mười năm nay, do đó mới có cái biệt hiệu là Quài. Để đền bù tật nguyền đó, người ta cho chú làm cai máy suốt. Chú có việc trông coi những trẻ làm dưới quyền chú, lúc nào cũng phải nhanh mắt khéo tay để tháo những suốt đầy, thay những suốt mới vào và nối sợi đứt. Không may cho đứa trẻ nào mà để suốt đứng là chú quát tháo ầm ĩ, và nện chiếc “chày gò” xuống sàn thình thịch. Thực ra chú là người rất tốt, cho nên trẻ con chẳng đứa nào nghe. Hơn nữa những lời đe dọa của chú thường bị tiếng máy át đi.

Chú giơ nắm tay quát Hồng.

– Không vào làm, suốt của cô đứng hết cả bây giờ.

– Có phải tại tôi đâu?

– Còn nói mãi. Vào làm đi!

Rồi chú quay ra hỏi Liên.

– Tên cô là gì?

Nàng lúng túng vì muốn giấu tên, nên chưa đáp ngay được.

Tưởng nàng không nghe thấy, chú cai đập chiếc chân gỗ xuống sàn, cúi xuống nói to.

– Tôi hỏi tên cô là gì?

Nàng bịa một tên.

– Lan

– Gì Lan?

– Lan không thôi.

– Tốt. Lại đằng này với tôi.

Chú đưa Liên đến trước một cái toa để ở góc sân. Chú nhắc lại những câu Hồng đã cắt nghĩa cho nàng ban nãy. Cứ hết một câu chú lại đánh dấu bằng:

– Hiểu chưa?

Cứ mỗi cái “hiểu chưa”, Liên lại gật đầu một lần.

Công việc không khó gì. Trừ ra chỉ có những kẻ nào xuẩn lắm mới không hiểu thôi! Nàng đã chăm chú nghe, nên chú không phải gắt nhiều. Tuy nhiên, lúc nàng quay ra, chú còn dặn với.

– Đừng chơi ở dọc đường nhé.

Chơi, nàng không dám, nhưng vửa đẩy toa đều bước, không lúc nào dừng, nàng vẫn được phép nhìn nhà máy và thợ thuyền đang hoạt động ở hai bên đường nàng đi. Trước hết lấy vai đun toa đi, gặp vật gì cản trở, lại cong lưng ghìm lại, có thế thôi. Còn mắt và tư tưởng được tự do chạy khắp mọi nơi tùy thích.

Tan tầm, khi mọi người mải về nhà thì nàng đến hàng bánh mua nửa cân vừa đi lang thang các phố vừa ăn, qua nhà nào mùi súp nàng ưa thì nàng đi chầm chậm để thưởng thức cái hương vị thơm tho, nhà nào mùi súp kém thì nàng bỏ qua. Nửa cân bánh đối với cái đói của nàng chẳng thấm vào đâu, vì thế nàng ăn chóng hết. Nhưng có hề gì, từ ngày nàng biết nén cái lòng thèm ăn, nàng thấy không đến nỗi chết người. Chỉ có những kẻ nào quen ăn nhiều là yên trí rằng người ta không sao nhịn đói được, cũng như những kẻ sinh trưởng trong phong lưu vẫn tưởng rằng người ta khi khát không bao giờ lại có thể vụm bàn tay hớt nước sông mà uống!