32. BAN KỊCH LƯU ĐỘNG

Tạm biệt ông lão chăn dê, chiều hôm ấy thầy Thiện Duyên đến biên cương nước Vương Xá theo quốc lộ hướng Bắc, ngoại thành giữa hai ngọn núi Uê Pha Ra và Uê Bu La. Gần chân núi Uê Bu La có một mạch nước nóng thật lớn từ dưới đất phun lên tràn xuống khoảng trống của hai ngọn núi chảy vào thành nội. Dân chúng gọi suối nước là Ta Bô Ta. Theo truyền thuyết thì mạch nước nóng này từ dưới địa ngục Đồng sôi phun chảy lên. Họ tin tưởng chất nước vô cùng linh thiêng mầu nhiệm. Khi chưa quy y chánh pháp, đức vua Bình Bà Sa La cũng thường tắm nước suối này. Thầy Thiện Duyên định bụng sau khi ngồi nghỉ đỡ mệt sẽ tìm một chỗ vắng để tắm, thì bỗng từ xa xuất hiện một toán người khuân vác hành lý nặng nhọc đang đi về phía thầy. Khi đến gần, họ nhất tề để hành lý xuống ngồi nghỉ mệt. Sau đó họ cắt cử một người giữ hành lý, còn những người kia kéo nhau đi tắm. Hướng về người giữ hành lý, thầy Thiện Duyên nghiêng đầu chào và tươi cười.

- Này đạo hữu, nếu đạo hữu muốn tắm thì cứ tự tiện. Bần đạo tình nguyện giữ dùm hành lý.

Người thanh niên đến gần ngồi đối diện, vừa chắp tay chào vừa trả lời:

- Thành thật cảm ơn ông tôi chưa tắm bây giờ đâu.

- Quí vị đi đâu mà hành lý có vẻ nặng nề và bề bộn quá vậy?

- Chúng tôi là ban kịch lưu động vừa từ kinh đô Ba-ti-li-bút-ta đến đây trình diễn kiếm tiền độ nhật. Còn ông từ đâu đến?

- Bần đạo từ Sa-oách-thi, kinh đô nước Cô-sa-la nằm về hướng tây của xứ này. Bần đạo cũng là bạn đồng nghiệp như quý hữu, đang trên đường trình diễn lưu động vừa đến đây.

- Ông trình diễn một mình?

- Vâng, bần đạo độc diễn.

Người thanh niên cười lớn và gặng hỏi qua ánh mắt nghi ngờ:

- Ông độc diễn bằng cách nào?

- Cách độc diễn của bần đạo chắc chắn là phải khác với cách trình diễn tập thể của quý hữu. Tuy nhiên, xin quý hữu vui lòng cho bần đạo biết cách thức tập diễn của quý ban như thế nào?

Tuy trong bụng anh rất buồn cười về câu hỏi gần như ngớ ngẩn của thầy Thiện Duyên, nhưng ngoài mặt vẫn giữ lịch sự. Anh ta nhã nhặn:

- Thưa ông Sa môn, trước hết chúng tôi tìm chọn địa điểm. Dọn sân khấu, chia làm tiền trường và hậu trường. Tiền trường dùng để trình diễn, còn hậu trường dùng để đóng tuồng và tạm nghỉ. Nếu tuồng cũ thì khỏi phải tập dợt. Bằng như tuồng mới thì phải phân công mỗi vai tập dợt cho thuần rồi mới dám trình diễn giúp vui khán giả.

- Nếu như vậy thì ban kịch lưu động của quý hữu là ban kịch mị đời.

Với nét mặt bất mãn, người thanh niên gằn giọng:

- Mị đời như thế nào?

- Xin quý hữu cảm phiền, nghe bần đạo trình bày. Sở dĩ bần đạo nói ban kịch của quý hữu mị đời vì nhiều yếu tố. Chẳng hạn như kịch bản là do kịch giả dựng lên theo suy luận sở quan, không phải là chuyện có thực. Thứ đến, anh em diễn viên chỉ đóng vai nhân vật này hoặc nhân vật khác tùy cốt chuyện chớ không phải đương sự. Thứ nữa, những sự kiện những hình thái vui, buồn, thương, ghét, khóc, cười, sống, chết cũng hoàn toàn giả tạo. Sau hết những khán giả cũng bị lôi cuốn theo sự vui buồn, khóc cười, thương ghét một cách giả tưởng và giả cảm.

Do những yếu tố giả ngụy vừa kể nên bần đạo mới dám nói ban kịch lưu động của quý hữu là mị đời. Người diễn cố làm cho rõ mặt thất tình, lục dục và người xem cũng bị lôi cuốn theo cảm thọ lục dục, thất tình ấy. Xong rồi, tất cả đều mệt mỏi và trở về với cuộc sống hiện thực của mình: Mất tiền, tốn thì giờ, hao mòn tâm lực, đức tánh tự chủ bị lung lạc và sức khỏe cũng bị giảm suy. Bình tâm suy xét thì quả thật không thấy một chút lợi lạc nào, ngoại trừ vui, buồn và khóc cười giây lát.

- Nhưng khán giả lại ưa thích chúng tôi làm cái trò giả ngụy ấy. Bằng chứng là họ đi xem rất đông và thưởng tiền rất hậu mỗi khi chúng tôi làm trò “mị đời” một cách điêu luyện.

- Này đạo hữu, chính lời nói và nhận xét của đạo hữu là sự thật. Mà sự thật lúc nào cũng phũ phàng. Đa số người đời thích chạy theo cái khoái cảm mộng mị nhất thời, mặc dù sự thật cái khoái cảm ấy rất vô thường. Nhưng họ vẫn thích vì tối thiểu trong phút giây trước cái vô thường ấy họ vẫn cảm thấy thú vị, ngọt ngào. Người nằm mộng cũng biết khoái cảm khi thấy mộng đẹp và khổ cảm khi thấy điều xấu. Để có bằng chứng cụ thể, đạo hữu hãy bình tâm chờ xem sự thật ấy sẽ được phơi bày tại đây.

Ngay lúc ấy, một ông lão trên dưới 60 tuổi cũng vừa đi tới. Thầy Thiện Duyên vui vẻ kính mời ông ta tạm dừng chân nghỉ mệt. Ông lão cảm ơn và ngồi xuống.

Thầy Thiện Duyên mở lời:

- Thưa cụ, năm nay cụ được mấy mươi?

- Sáu mươi tuổi rồi.

- Vậy mà trông gương mặt hồng hào, dáng dấp nhanh nhẹn của cụ tôi dám đoán chắc ai cũng tưởng cụ chỉ trên dưới bốn mươi.

Ông lão tỏ ra rất hài lòng, trò chuyện với thầy rất vui vẻ và trước khi tạm biệt, cụ không quên ân cần mời thầy, nếu có vào thành nội nhớ ghé nhà cụ dùng cơm.

Ông lão vừa khuất dạng, thầy nhìn thẳng người thanh niên:

- Quí hữu đã chứng kiến sự thật của cuộc đời chưa? Như ông lão vừa rồi, tuổi đã sáu mươi má táp, da nhăn, lưng mỏi, gối dùn thế mà bần đạo chỉ nói có một câu là ông ta đã quên ngay sự thật già nua bạc nhược của mình. Đánh mất sự thật về biến hoại khổ để chạy theo cái khoái cảm nhất thời, giả tạo, cho ta thấy người ngu thích được người khác mị mình.

- Thưa ông Sa môn, còn cách thức độc diễn của ông như thế nào?

- Cách trình diễn của bần đạo như thế này:

Trường đời là sân khấu lộ thiên. Địa điểm thích hợp là những nơi có xảy ra những sự kiện bất như ý. Diễn viên là những nạn nhân của sự kiện bất như ý ấy. Bần đạo vừa là người điều khiển chương trình vừa là người trình diễn. Cốt truyện hoặc kịch bản được đem trình diễn là những sự thật liên quan đến nỗi thống khổ của kiếp người. Mục đích của sự trình diễn làm cho nạn nhân (khán giả) bớt khổ, hết khổ và hưởng được an lạc, một sự an lạc do ly dục, ly tham, ly sân, ly si, ly các bất thiện pháp làm cho sinh khởi chớ không phải do thất tình, lục dục chủ động.

- Người làm văn nghệ như ông chắc khó kiếm lắm.

- Lẽ dĩ nhiên là khó. Nhưng việc càng khó thì giá trị càng cao. Những người đã làm và làm có kết quả trước bần đạo không phải là ít. Ngay như thái tử Sĩ Đạt Đa, từ ngai vàng ngôi báu cắt ái từ thân, sống cuộc đời phiêu bạt gió sương cũng chỉ để đi làm văn nghệ qua hình thức độc diễn. Mà hậu quả là hàng triệu người hưởng ứng kể cả đức vua Bình Bà Sa La, và đức vua Ba Tư Nặc.

- Nhưng thưa ông, nếu mọi người đều hành động như ông thì quốc gia này sẽ ra sao?

- Thì sẽ có sự an lạc, thái hòa. Mạng sống an toàn, gia tài bảo đảm, dân chúng lạc nghiệp âu ca, gia đình hạnh phúc, chấm dứt chiến tranh, xóa tan thù hận, nhân gian sẽ trở thành cực lạc.

Câu chuyện làm văn nghệ độc diễn của thầy Thiện Duyên đã khiến người thanh niên trong ban kịch lưu động suy nghĩ rất nhiều. Thấy mình có trao cho người thanh niên được ít nhiều Phật chất, thầy để lời cáo biệt và tìm chỗ vắng tắm rửa, nghỉ ngơi.