8- Tham cũ và Tham mới
Tôi vừa về đến nhà thì được tin bác tôi cho người xuống gọi lên có việc cần. Tôi lại sấp ngửa thuê xe lên hàng Bồ, vừa đi vừa áy náy không biết có việc gì khẩn cấp mà mưa gió thế này cũng cho xuống gọi. Hay trong nhà có ai ốm đau gì? Tôi bèn giục giã anh xe chạy cho mau.
Đến nhà thì đã thấy hai bác tôi và chị họ tôi ngồi xúm xít ở đấy hình như đang bàn bạc việc gì. Tôi hốt hoảng hỏi:
– Có việc gì cần mà cho gọi cháu thế?
Bác tôi bèn nói:
– Nào có gì đâu, chỉ là việc vui mừng của chị Cúc cháu.
– Chị Cúc đi lấy chồng thì cháu lại được đánh chén chứ sao. Tưởng việc gì làm cháu lo quá.
Tôi vừa cười vừa quay sang chị Cúc tôi mà hỏi đùa:
– Thế nào, tôi phải gọi là bà Tham Lam, hay bà Phớn-phơ đấy?
Chị Cúc tôi (một gái rất tân thời, muốn tự minh kén lấy người bạn trăm năm của mình chứ không phải hạng gái mẹ đặt đâu con ngồi đấy) bèn làm bộ nghiêm nghị mà bảo tôi:
– Chú lúc nào cũng bông lơn, việc chung thân của tôi, chú phải lấy cái lẽ «rất» công bằng mà phán đoán chứ nên tây vị.
– Ô kìa, đầu cua tai ếch ra làm sao mà đã bảo người ta tây với vị.
Bác tôi bèn thuật lại cho tôi nghe rằng ngày hôm nay có hai người mối đến dạm. một người nói cho Tham Nguyễn, một người nói cho Tham Trần. Nhưng vì phân vân chưa biết nhận ai, bỏ ai, vả hai người cùng là bạn với tôi cả, nên muốn hỏi ý kiến tôi.
Gớm! mình, một thằng xưa nay dạy mình chửa xong, nay bỗng chốc được nhắc lên cái địa vị quan Tòa mà cái cân công lý kia chênh hay lệch cũng ở như một lời nói của mình. Sướng chửa?
Tôi còn đang ngẫm nghĩ chưa kịp trả lời thì chị Cúc tôi đã hỏi:
– Thế nào, ai hơn? ai kém? chú phải kể rõ lai lịch cho tôi nghe, cả tinh thần lẫn hình thức để tôi liệu.
Tôi thấy chị tôi có vẻ sốt sắng để kén chọn người tri kỷ thì cái lương tâm quan tòa của tôi bỗng chồm dậy, tôi bèn lên cái giọng «con nhà luật» mà tuyên đọc hồ sơ ;
– Nguyễn Văn, 27 tuổi, chua vợ, tham tá tập sự phủ Thống-sứ lương tháng 56 $, con nhà gia thế, người to lớn, trắng trẻo, tính nết rất vui vẻ.
– Còn Trần Đình, 32 tuổi, góa vợ tham tá hạng ba sở Lục lộ, lương tháng 145 $, con nhà tử tế, người nhỏ bé, không đui què mẻ sứt gì, nhưng mắt khí lác, tính nết rất keo bẩn.
Tôi đọc xong bản lý Iịch, bèn quay sang bác tôi mà thưa rằng:
– Thưa hai bác, hai bác đã cho hỏi đến cháu thì cháu chỉ lấy cái hạnh phúc của chị cháu làm trọng. Hai người tuy cùng chơi với cháu cả, nhưng cháu chẳng yêu ai mà cũng chẳng ghét ai. Cứ như cháu thì hai bác gả chị cháu cho Tham Nguyễn là hơn, hắn người bản lĩnh khá, còn Tham Trần thì bé lắt nhắt, đứng với chị cháu chẳng xứng đôi chút nào cả mà tâm địa lại rất kém.
Bác tôi bèn nói:
– Vẫn biết Tham Nguyễn tính nết khá hơn, nhưng lương Tham Trần lại nhiều gấp ba lương Tham Nguyễn mà hắn lại là ngạch cũ, được thực thụ rồi ; còn Tham Nguyễn hãy còn tập sự, lương ăn theo ngạch mới. Mà thời buổi kinh tế này, đuợc thực thụ cũng chật vật lắm.
Tôi nghe bác tôi nói thì biết bác tôi đã có định kiến từ trước mà xem ra chị Cúc tôi cũng đồng một ý thì dù tôi có nói tốt cho Tham Nguyễn cững là vô ích. Nhưng tôi thấy con người ngọc kia mà sa vào tay đứa tục tử, nghĩ ái ngại, bèn nói:
– Nếu hai hác mà so sánh về tiền tài thì chỉ là một việc mua bán, sao lại gọi là một sự kén chọn được? Mà cháu xem chị Cúc cháu thanh tao thế kia, có phải là lấy đồng tiền mà mua được sao?
Tôi lại quay bảo chị tôi rằng:
– Việc vợ chồng là một việc hệ trọng nhất trong đời người đàn bà, nếu sai lầm thì cái giây ân ái kia sẽ trở thành cái giây oan nghiệt. Nếu chị tin lời em là thằng hay tiêu tiền mà lúc nào cũng túng tiền, thì đồng bạc trắng với quả tim đỏ, hai cái không đi đôi với nhau. Chị nên nghĩ đi nghĩ lại cho chín, kẻo để mối di hận về mai sau mà chị lại trách em đã biết mà không bảo.
Quả đất cứ xoay,… mặc thây nhân thế họ quay cuồng… Ba tháng sau, chị Cúc tôi đã nghiễm nhiên là bà Tham Trần!
Một hôm tôi đi xem chớp bóng, tình cờ gặp cả Tham Nguyễn lẫn vợ chồng Tham Trần. Lúc tôi lại bắt tay Tham Nguyễn, hắn trỏ vợ chồng Tham Trần mà bảo tôi rằng:
– Anh trông: thằng ngây cưỡi con ngựa sắt.
– Nhưng anh có biết duyên cớ làm sao, hắn được cưỡi con ngựa sắt không? Anh có hiểu tại làm sao anh không được cái vinh dự ấy không?
– Chịu.
– Hắn đăng vào ngạch «kỵ mã» trước hồi kinh tế.
– Anh nói thế nào? tôi không hiểu.
– Tại anh sinh sau, đẻ muộn.
– Ô kìa, thế là nghĩa lý gì?
– Nghĩa là hắn Tham Cũ mà anh Tham Mới.
Nguyễn vẫn không hiểu. Tôi bèn gắt mà bảo rằng:
– Ngu lắm, không được cưỡi con ngựa sắt là đáng lắm, còn ân hận gì?