9- Hà-nội ban ngày

Ngõ hàng Ch… cạnh chợ Đ…X… đối với khách qua đường, chỉ là một cái ngõ tồi tàn, trong trăm nghìn cái ngõ tồi tàn khác của thành phố Hanoi. Nhưng nó đối với tôi, có một cái thú riêng: cái thú của những kẻ đi tìm ái tình một cách đơn giản dễ dàng; mà nó đối với một số các bà Thông, cô Ký say mê bài bạc, các cô hàng buôn thua bán lỗ là một cái huyệt để kiếm tiền một cách dễ dàng đơn giản.

Cái nhà hai tầng mốc rêu kia đối với tôi rất là quen mà tôi cũng chẳng lạ gì bà hai B. chủ cái nhà ấy. Mỗi khi bà Hai có thêm được con em nào khá, bà liền cho gọi tôi ngay mà tôi nhớ mang máng rằng: ít khi tôi bỏ phí những dịp may như thế.

Một bưổi trưa, trời thu ảm đạm, con bé cháu gái bà Hai lại bảo tôi:

– Có cảnh mới, đẹp lắm, mời ông lại ngay.

Lúc sắp ra về, nó còn nói thêm:

– Cô tôi quý ông lắm mới giới thiệu cho ông người này đấy.

Phải, tôi là con bò sữa rất dễ bảo, nên cô cháu nó quý tôi. Chính tôi, tôi cũng tự biết: tôi là con bò sữa để cho người ta vắt, người ta nặn, thế mà tôi vẫn sẵn lòng để cho người ta vắt, người ta nặn, là bởi sao? Bởi vì rằng: đứng vào cái địa vị như tôi, tiền bạc của tổ phụ để lại, đã chẳng biết đem kinh doanh những công việc lợi ích; tài trí, sức khỏe đã chẳng biết đem dùng vào những việc đáng dùng mà lại chẳng đem cái thân ra cho người ta vắt, người ta nặn thì còn biết làm cái gì cho qua thì giờ nữa.

Thoạt mới bước chân vào cửa, bà Hai đã chạy ra, đon đả bảo tôi:

– Cảnh này «cừ» lắm, mới nguyên, rõ chỉ có ông là may, bao giờ cũng trước người ta. A mà này, giá đặc biệt đấy nhé.

– Được, nhưng cho xem mặt đã, ở đâu?

– Ở trên gác, cô này cả thẹn lắm, không dám ngồi dưới nhà.

– Thế người đâu, bà có biết không?

Lần nào tôi hỏi bà về lai lịch bông hoa mới, tôi cũng biết chắc là thế nào bà cũng kiếm lời tô điểm để lừa dối tôi mà không biết tại làm sao, lần nào tôi cũng vẫn hỏi.

– Bà ký V… mới dắt lại đây hồi trưa và dặn tôi tìm hộ cho một người thật tử tế. Tôi thiết nghĩ chẳng còn ai «thật» tử tế hơn ông.

Phải, còn ai «thật» tử tế hon tôi, bởi vì còn ai «thật» bò sữa hơn tôi đâu.

Khi tôi bước chân lên thang, bà Hai dặn với:

– Cô ấy ba giờ phải về, ông chong chóng lên nhé (!!!)

Đó là nhời nói thực. Nhà này chỉ náo nhiệt lúc ban ngày, ban đêm tuyệt không có cô nào lai vãng. Trái lại với cảnh ăn sương thục thụ, cái thì giờ ngang tắt của các cô chỉ là lúc ban ngày. Khi các cô bước chân ra khỏi cái nhà này, nghĩa là sau khi đã làm một việc mà dư luận cùng pháp luật không dung thứ, các cô cần phải về đúng giờ để làm những việc mà xã hội khuyến khích, pháp luật che chở. Phải cơm dẻo, canh ngọt đon đả vui cười khi cậu nó ở sở về, thu va, thu vén, dưới bếp, trên nhà sau khi tan chợ chẳng là những công việc chính đáng mà xã hội cần phải khuyến khích, pháp luật cần phải che chở sao?

Làn nước hồ kia xanh biếc, trông mới đẹp mắt biết bao! Nhưng tại làm sao lại có lớp bùn thối tha ở nơi đáy nhí? Xã hội loài người phải cần có sự giả dối, tôi có dám cãi là không đâu!

Tôi lên gác ; trong bóng tối, một thiếu nữ khăn trắng, áo the, quần lĩnh, thấy tôi, thẹn thò, quay mặt vào tường.

Phải, cô nào cũng e lệ, thẹn thò! E lệ, thẹn thò đến nỗi người ta phải dạy bảo các cô những dáng dấp, nhời nhẽ để giả làm con bò lạc.

Tôi đã biết thế, nên tôi chẳng nể nang gì.

– Này, còn vờ vịt gì, con «dộng» ra chứ, rõ khéo vẽ vời, giấu với diếm, rồi lại chả…

Cô ta lấy tay che mặt.

– Khéo lắm, che mặt là phải lắm.

Tôi giằng tay cô ra. Cô nhắm mắt lại, hai gò má có ngấn nước mắt. Phải, nước mắt hay nước dãi bôi lên cũng thế thôi.

Che mặt mặc, nhắm mắt mặc, nước mắt hay nước dãi mặc, miễn là cô ta trắng trẻo, xinh xắn là được rồi, là tôi bằng lòng tính giá đặc biệt cho bà Hai rồi.

– Em hôn anh đi, hay không biết hôn để anh dạy.

Rồi tôi ngồi ngay lên lòng cô, tôi bá cổ, tôi hôn.

Lạ chưa, người cô bỗng run bắn hẳn lên như phải bệnh sốt rét, cái gì ươn ướt, âm ấm ở má tôi, tôi nhìn kỹ lại thì hai mắt cô đỏ ngầu, đầm đìa những nước mắt, mà lại quái gở chửa! lúc tôi vớ đến «món quà đàn ông» mà tôi đã bỏ tiền ra mua lấy quyền giầy vò thì sữa vọt cả vào mặt tôi.

– Em có con đấy à?

-…..

– Con em được mấy tháng? chồng em làm gì? ở đâu? anh sẽ giữ kín cho em.

– Nhà em mất hồi năm ngoái.

– Sao em có con, em lại đi như thế này?

Câu hỏi vô tình như trăm nghìn mũi kim đâm vào trái tim cô, khiến cô phải mủi lòng, cô ôm đầu khóc nức nở.

Tôi trông cô bấy giờ, rõ ràng là cái hình ảnh của sự đau thương. Tôi biết chắc là cô không giả dối, tôi biết chắc là cô không nén được lòng đau thương mà phải khóc, cái khóc thành thực não nùng của sự thống khổ mà những giọt nước mắt nóng hổi kia lờ lờ như những giọt máu đã rửa sạch cho cô những nỗi nhuốc nhơ, nhục nhằn và đã làm cho tiêu tán cả cái lòng dục đê hèn của tôi lúc bấy giờ. Tôi thấy tôi bồi hồi, cảm động, cảm động trước cái cảnh đau thương thống khổ của người đàn bà. Cái lòng «chó ngựa» của tôi như bay đi mà nhường chỗ cho cái lòng từ bi bác ái nó vẫn sẵn nấp ở trong loài người, tôi bỗng nỗi lòng trắc ẩn – có lẽ là lần đầu – tôi bắt cô ta mặc quần áo vào, rồi móc túi lấy ra năm đồng đưa cho cô ta mà bảo.

– Từ rày em đừng đến đây nữa nhé.

Con Ch., con L. ở ngõ Vạn-thái, đã bi tôi xé quần, bóp cổ khi chúng không chịu hưởng ứng với cái tiếng gọi của xác thịt tôi; con T., con Q. ở Khâm-thiên đã bị tôi quịt tiền sau khi không để cho tôi được mãn nguyện, giá thấy cách cử chỉ của tôi lúc bấy giờ, cũng phải lấy làm ngạc nhiên mà tự hỏi:

– Cái thằng đểu ấy lại có lòng tử tế được đến thế à?

Cô này không nghĩ thế, trước cái cách cử chỉ lạ lùng của tôi, cô còn ngờ là trong giấc mộng, nhưng tôi nhận kỹ ở trên khuôn mặt thảm sầu ngơ ngác kia có hiện ra một vẻ mừng, có khác chi bông hoa kia, sau một trận mưa nặng nề đã được nhô đầu lên để hấp thụ lấy cái khí ấm áp của vầng thái dương chói lọi. Tôi trông cô lúc bấy giờ thật đẹp, vẻ vui, vẻ buồn, nó giao nhau ở trên làn thu ba kia khiến cho tôi bồi hồi ngây ngất, tôi vội vã vớ nắm quần áo ném cho cô mà bảo:

– Cô mặc mau mau vào, xuống ngay đi

Cô mặc quần áo, sửa qua mái tóc, chào tôi rồi xuống thang.Nhưng không biết tại làm sao, đến nửa chừng cô lại quay lên, chạy lại ôm chầm lấy tôi, khóc nức nở mà bảo:

– Nhà em ỏ đầu ngõ L..T.. số…, khi nào rỗi mời anh lại chơi.

Khốn khổ thay! giống đàn bà họ chỉ còn biết lấy cái thân của họ để đền bồi cho người ân hay người yêu mà thôi!

Cô nói xong, tất tả xnống thang rồi ù té chạy. Bà Hai gọi thế nào cũng không quay cổ lại.

Giá mọi lần, tụi con buôn của bà Hai có nói với tôi rằng bố hay mẹ chúng đang ngắc ngoải ở trên giường bệnh, tôi cũng mặc. Tôi chỉ biết rằng tôi đã bỏ đồng tiền ra thì chúng phải chiều chuộng tôi đã.

Nhưng lần này, tôi lại tò mò muốn biết.

Khi ở nhà bà Hai ra, tôi đến ngay ngõ L..T.. Nhà này ở đầu dãy, ngoảnh mặt ra đưòng. Ở hồi bên trái, có một đống gạch, tôi đứng nấp ở đó, nhìn vào mà không ai trông thấy được. Tôi ghé mắt nhìn qua cái mành mành đã rách mướp thì chỉ thấy một thằng bé độ năm, sáu tuổi, ngồi đưa võng cho em, mà chẳng thấy cô kia đâu. Hay cô nói dối tôi? Không, cái ảnh phóng đại treo trên tường nó bảo cho tôi biết: cô không có cái đức nói dối của hạng bán hàng trắng. Có lẽ, cô còn đi đâu chưa về.

Đại để, toàn thể gian buồng này, nó tỏ cho tôi biết: chủ nó đương lâm phải cảnh túng thiếu, nhưng cách bầy biện gọn gàng sạch sẽ, cùng một vài vật xưa kia mua cũng nhiều tiền (mà ngày nay, thì bán chẳng ai mua, cho chẳng ai lấy, vứt chẳng ai nhặt) có thể chứng thực rằng: chủ nó mới phải túng thiếu đấy, chứ xưa kia chủ nó cũng có của ăn của để mà bao giờ cũng vẫn là ngừời nết na, ngăn nắp.

Oe oe nhoe nhoe, tiếng khóc the thé như xé tan cái màn yên tĩnh nó che phủ gian phòng lúc bấy giờ. Thằng bé nhớn thấy em khóc, vừa đưa võng vừa ru:

Em ơi, em nhủ cho ngoan,

Môt mai khôn nớn, no toan học hằn.

Cái giọng hát ngọng líu, ngọng lo, rời rạc như ốm đói có lẽ chẳng đủ làm cho em nó vui tai mà nín, nên nó cứ khóc.

Oe oe nhoe nhoe, tiếng khóc thất thanh kia rõ là cái tiếng khóc của đứa trẻ có sài, có đẹn. Thảm nào, anh nó ru mà nó không nín. Nhưng đừng tưởng thế mà anh nó thất vọng đâu. Nó càng khóc, anh nó lại càng hát, càng đu võng khỏe. Nhưng anh nó đói. Ta trông cái bộ mặt nhăn nhó của nó, ta trông cái bụng lép kẹp của nó dưới manh áo vá, ta trông cái dáng đi không muốn nổi của nó, ta nghe cái giọng hát rời rạc của nó, ta cũng có thể biết ngay là nó đói, nó mệt nên nó phải ngồi xệp xuống đất nghỉ, chỉ lấy tay vỗ vỗ vào người em nó mà cái tiếng hát kia thì chỉ còn là cái tiếng thở hắt ra của con lợn người ta chọc tiết lúc sắp hấp hối.

Tiếng oe oe nhoe nhoe với tiếng kẽo kẹt kĩu kịt của cái võng có phải là tiếng vui cười đắc thắng của ông thần bệnh, của con ma đói đang nhẩy múa, để kỷ niệm sự đắc thắng, lúc khải hoàn.

Thằng anh ngồi nghỉ một chút, như đã có sức, bèn đứng dậy, cố bế em lên vai, rồi vừa xoa đít vừa nói một mình – mà nó nói một mình thật, em nó mới độ ba bốn tháng đã biết nghe đâu!

– Em nín đi, rồi tí nữa, mợ đem thuốc về cho em uống, đem bánh về cho anh ăn.

Hi vọng! bao giờ loài người cũng vẫn hy vọng. Cái hy vọng lúc bấy giờ là cơm với thuốc.

Ôi! trông cái cảnh thằng anh bế thằng em trong bầu không khí thảm đạm ấy mà tôi phải não lòng. Rõ ràng thằng đói bế thằng đau, rõ ràng bức ảnh đau thưong của loài người mà ông Tạo-vật cơ cầu đã lấy máu thịt của những đứa hài nhi vô tội kia mà tô điểm nên.

Thưa các bạn, trong những lúc các bạn vui thú ở chốn nhà cao, cửa rộng, chẳng hay các bạn có nghĩ, đến những cảnh thương tâm ấy không?

Hay hoặc giả các bạn phải cần đến những cảnh đau đớn ấy để làm cái thước do sự sung sướng của các bạn.

Hay hoặc giả, ông giời già độc địa phải cần có những cảnh xót thưong ấy để làm tỉ lệ cho những sự sung sướng mà ông đã ban cho các bạn.

Hay hoặc giả, xã hội phải cần có những bức tranh máu thịt ấy để điểm xuyết cho cái bộ mặt khóc cười của xã hội, hay hoặc giả xã hội phải cần có những đứa hài nhi cơ cực ấy để tô điểm cho cái cảnh ngựa xe huyên náo lâu đài nguy nga, càng thêm vẻ nguy nga, huyên náo.

Nếu có phải thế thì các bạn nên mừng rằng Hanoi ban ngày thật đã cho các bạn được thấy những cảnh tượng rất nên thơ, nên mừng.

Thưa các bạn, chẳng biết các bạn trông thấy thế thì các bạn nghĩ ra sao? nhưng tôi, tôi là một thằng đãng tử, xưa nay chỉ biết có cái thú vui cười, coi đàn bà con gái là những món đồ chơi, con trẻ là những vật rất bận bịu, tôi phải mủi lòng trước cái cảnh não nùng ai oán ấy.

Thằng bé tha em ra đến cửa để dòm qua khe xem mẹ đã về chưa, thì vừa lúc ấy, tiếng giầy nghe lẹp kẹp ở phía đằng kia. Nó biết, nó đoán biết là mẹ nó đã về, nó mừng quá rú lên:

– Mẹ đã về rồi, mẹ đã về rồi, em ạ.

Em nó chưa biết nghe mà giá có biết nói thì cũng rú lên một tiếng mừng như nó.

Kẹt, cánh cửa mở, mẹ chúng choàng vào, ôm lấy chúng, bế bổng cả hai đứa vào lòng.

Tiếng mẹ gọi con, con gọi mẹ, ríu ra, riu rít. Tôi trông ba mẹ con cô ôm nhau, yêu nhau, tôi tưởng chừng như thấy cái tình mẫu tử đã biến ra thành người mà bước chân vào gian buồng hẹp hòi, ẩm thấp này vậy. Bầu không khí đang thảm đạm buồn tẻ bỗng có vẻ hoạt động vui cười.

– Mợ mua bánh giò cho em đấy à? Mợ có mua thuốc cho em bé không, hở mợ? tiền đâu mà mợ mua thế, hở mợ?

Câu hỏi vô tình kia khiến cho cô nghĩ đến nỗi niềm mà nhỏ hai hàng nước mắt.

– Sao mợ lại khóc thế, hử mợ?

– Đâu, mợ có khóc đâu, con ăn bánh giò đi.

– Nước mắt kia là gì?

Rồi thằng bé đói đã mềm người cũng chẳng tưởng gì đến ăn, nó vội chạy lại bá lấy cổ mẹ, nó lấy má lau mrớc mắt cho mẹ, rồi nó nũng nịu bảo:

– Mợ nín đi, không em cũng khóc bây giờ, em không ăn bánh giò nữa bây giờ.

– Thôi, mợ nín rồi, con ăn đi, để mợ cho em bú, cho em uống thuốc.

– Thế mợ ăn chưa, hở mợ?

– Ăn rồi.

– Mợ nói dối, mợ chưa ăn, hôm qua cũng thế, còn cơm nguội mợ để cho em ăn cả, mợ lại bảo mợ ăn rồi, mợ chỉ nói dối để nhịn (!!)

Xong, nó làm ra bộ dỗi, quay mặt đi mà nói:

– Mợ không ăn với em, em cũng không ăn đâu.

– Con ăn đi không đói, từ sáng chưa được miếng gì, mợ đã bảo mợ ăn rồi mà. Đấy con coi, không ăn sao có sữa cho em bú, sáng ngày có sữa đâu?

Thằng bé như tin cái lý thuyết ấy, liền bóc bánh ăn. Nó ăn coi bộ ngon lắm. Mẹ nó cho em nó bú, em nó núc lấy núc để cũng ngon lành, vui sướng như nó. Mẹ chúng nó ngồi nhìn chúng nó vui sướng mà mặt mũi cũng hớn hở hình như vui sướng cái vui sướng của chúng nó.

– Còn một cái, mẹ ăn đi.

– Thôi, con ăn cả đi cho thật no, con no là mẹ no rồi.

Phải, muốn cho nó no, muốn cho nó có miếng chín, mà mẹ nó phải đem bán sống cái thân thể ngọc ngà trong sạch cho những con quỷ đói máu, đói thịt như tôi. Tôi trông cô lúc bấy giờ, thật là cái hình ảnh của sự hi sinh, hi sinh một đời băng tuyết thơm tho để lấy một miếng cơm, một ngụm thuốc cho no lòng mát ruột những đứa con yêu quý kia. Tôi thấy cái cảnh ba kẻ yếu ớt kia họ bám víu vào nhau, chia bùi sẻ ngọt cho nhau, an ủi âu yếm lẫn nhau mà tôi choáng váng tê tái. Tôi nghĩ đến cái đời vô dụng, lêu lỏng xưa kia mà tôi thấy tôi bỉ ổi, khốn nạn, đê hèn, chó đểu. Có lẽ tôi biết khinh tôi lần này là lần đầu.

– Thôi, con ăn xong, con giữ em để mẹ đi chợ đong gạo.

– Mợ đã có tiền đong gạo rồi à?

Câu hỏi tự nhiên kia lại khiến cô phải nghĩ ngợi. Cô nhìn hai con, nhìn bàn thờ chồng rồi cô ngửng đầu lên nhìn ngay vào chỗ cửa sổ tôi đứng nấp, cô nhìn cái thế giới mờ mịt ở trước mặt cô, mà có lẽ ở trong cái thế giới tưởng tượng ấy, cô nhìn thấy cái hình ảnh tôi.

Tôi thấy cái nhìn thùy mị, ấm ấp, sâu xa mà cái ánh sáng trong trẻo thần tiên kia như có cái mãnh lực tiềm nhập vào thân thể tôi, thấm thía tới tim gan tôi, xua đuổi hết những tư tưởng đê hèn của lòng dục vọng khốn nạn đi. Cái nhìn kia như đã cảm hóa được tôi, cảnh tỉnh cho tôi. Tôi thấy tôi bỗng có cái óc sáng suốt biết phân biệt lành, dữ, phải, trái ; tôi thấy trái tim tôi biết hồi hộp về những điều đáng yêu, đáng quý. Tôi ngoảnh lại cuộc đời dĩ vãng của tôi mà tôi bỗng rùng mình… Tôi tự cho tôi là thằng khốn nạn nhất trần gian. Tôi rút cái nhẫn, ví tiền ném vào cửa sổ, rồi tôi bỏ chạy như một thằng điên.

Cái ký ức ấy ngày nay đã xa lắc. Nhưng mỗi lần, tôi nghĩ tới, tôi lại bồi hồi, khiến tôi phải xót xa ngậm ngùi cho biết bao nhiêu cảnh đoạn trường, ai oán, nó cứ theo nhau phô bầy ra ở đất Hanoi giữa ban ngày sáng sủa này mà một mớ bụi mù không sao che lấp đi được.

Tôi viết bài này để tặng người bạn rất quý yêu của tôi ở bên phương trời kia mà lúc nào cũng mong nhớ đến tôi, cũng kỳ vọng cho tôi được thành đạt, cùng là tặng đất Hanoi mà mỗi một hòn gạch, mỗi một nắm cỏ, mỗi một nóc nhà, mỗi một cái bóng mát như đã nhắc nhở cho tôi bao nhiêu cảnh tối tăm đáng buồn, đáng khóc mà nó cũng là cái hình ảnh rực rỡ của bao nhiêu việc làm đáng kính, đáng trọng đã xảy ra ở trên miếng đất này.