- II - -

Đông qua xuân tới và nhiều năm đã qua! Ip sắp phải đi chịu lễ ban thánh thể và lễ kiên tín lần đầu tiên. Suốt cả mùa đóng em được gửi đến nhà ông mục sư trong làng gần đấy nhất để đọc kinh. Cũng thời gian này ông lái thuyền đến chơi nhà Ip và báo rằng Christine ở cho người ta. Đó là một dịp may: Christine sẽ đến làm cho những người tốt nhất trên đời, chủ hàng cơm ở Herning, cách rừng này nhiều dặm đường, rất xa về phía đông.

Đến đó em sẽ phải giúp người ta thổi nấu, dọn đẹp, phục vụ bán hàng. Em sẽ làm lễ ban thánh thể đầu tiên ở đó. Nhà chủ định đến lúc ấy, nếu em tỏ ra chăm chỉ, ngoan ngoãn, không còn gì đáng ngại nữa, thì sẽ giữ em lại làm con nuôi.

Người ta đi tìm Ip về để em có thể tiễn chân Christine vì người ta vẫn gọi chúng là đôi vợ chồng chưa cưới tý hon. Lúc sắp lên đường Christine giơ cho Ip hai quả lạc tay mà Ip đã cho em trong rừng. Em nói thêm là em cũng đã cất cẩn thận vào trong tráp đôi guốc xinh mà Ip đã làm tặng em khi còn bé. Sau đó, các em chia tay nhau.

Thế là Ip đã được chịu lễ kiên tín. Cha chết, em đã quay về ở với mẹ và đã trở thành một người thợ guốc khéo tay. Mùa hè em làm ruộng, đỡ cho mẹ phải thuê người cày.

Chỉ lâu lâu, người ta mới được một người đưa thư hay một người chở hàng thuê cho biết tin tức Christine. Em sống ở nhà người chủ hàng cơm rất dễ chịu. Khi em được làm lễ kiên tín đầu tiên em viết một lá thư rõ dài cho cha em, trong đó em gửi lời hỏi thăm Ip và mẹ Ip. Em kể rằng bà chủ em đã cho em sáu cái áo lót mới và một chiếc áo dài rất đẹp mới dùng có một lần. Đó là những tin rất đáng mừng.

Mùa xuân năm sau có người gõ cửa nhà mẹ Ip; chẳng phải ai xa lạ, chính là ông lái thuyền và Christine. Tiện dịp đi nhờ một chuyến xe của hàng cơm có việc về gần nhà, cô thiếu nữ về chơi một hôm. Trông cô xinh đẹp như một tiểu thư ngoài tỉnh, có mặc một chiếc áo rất vừa và đẹp, vì là áo may cho cô chứ không phải là áo cũ của bà chủ.

Thế là Christine đã về, quần áo rất sang trọng. Còn Ip thì vẫn mặc bộ áo thường ngày. Anh không nói được câu nào cả. Anh cầm tay người thiếu nữ và giữ lại trong tay mình. Anh cảm thấy sung sướng lắm, nhưng anh líu lưỡi không nói nên lời. Còn Christine thì trái lại không ngớt miệng líu lo kể chuyện và hôn Ip không chút ngượng ngập.

Khi chỉ còn có hai người, cô hỏi Ip:

- Anh không nhận ngay ra em ư? Anh cứ im như thóc ấy?

Thực tình lúc ấy Ip như đờ ra vì kinh ngạc nên nắm mãi tay Christine. Cuối cùng anh mới nói được rằng:

- Đó là vì em đã trở thành một tiểu thư sang trọng, còn anh thì lôi thôi lốc thốc như một nông dân nghèo khổ. Nhưng nếu em biết được rằng anh luôn luôn nghĩ đến em và đến thời thơ ấu của chúng ta!

Và họ khoác tay nhau dạo chơi trên bãi đất sau nhà. Họ ngắm phong cảnh xung quanh, con sông, cánh rừng và những ngọn đồi mọc đầy thạch thảo. Ip suy nghĩ nhiều hơn là nói ; nhưng khi quay về anh nghĩ rằng tất nhiên Christine sẽ là vợ mình. Người ta vẫn luôn luôn gọi họ là đôi vợ chồng chưa cưới tý hon. Việc đó đối với anh hình như là chuyện đã rồi. Hai người đã ước hẹn với nhau, tuy rằng chưa ai bày tỏ với ai. Ngay tối hôm ấy, Christine phải quay về làng, nơi xe đỗ, để hôm sau lên tỉnh từ sáng sớm. Cha cô và Ip đưa cô đi. Đêm hôm ấy trời đẹp, trăng sao vằng vặc. Khi tới nơi và lúc Ip lại nắm tay Christine, anh cảm thấy không biết làm thế nào để rời cô ra được. Anh không rời mắt nhìn nét mặt dịu dàng của cô. Anh cố nói những lời thốt tự đáy lòng:

- Em Christine, nếu em không quen sống sang trọng quá rồi, nếu em có thể về nhà mẹ anh, làm vợ anh, thì một ngày kia chứng ta sẽ lấy nhau. Nhưng chúng ta còn có thể chờ đợi nhau.

Cô nắm tay anh và nói:

- Đúng thế, chúng ta không nên quá vội. Em tin ở anh và cũng rất tin rằng em yêu anh, nhưng em muốn suy nghĩ thêm cho chín chắn.

Anh âu yếm hôn cô, rồi họ chia tay nhau. Trên đường về, anh nói chuyện với ông lái thuyền là anh và Christine cả hai như đã đính hôn với nhau và lần này là chuyện đứng đắn chứ không phải chuyện đùa. Ông bố trả lời là ông không mong gì hơn. Ông đi cùng Ip về nhà mẹ anh, ở lại rất khuya và tối hôm đó họ chỉ bàn đến chuyện cưới xin sau này.

Một năm qua, Ip và Christine viết cho nhau hai lá thư ‘‘Trung thành với nhau cho đến khi chết’’; đó là dòng chữ ghi ở dưới cùng.

Một hôm ông lái thuyền đến gặp Ip và chuyển lời thăm hỏi của Christine. Rồi ông bắt đầu kể rất nhiều chuyện, nhưng lúng túng và không được mạch lạc lắm. Cuối cùng Ip mới hiểu như thế này:

Christine đã trở nên xinh đẹp hơn trước. Tất cả mọi người đều yêu quý và nũng nịu cô. Con giai ông chủ hàng cơm có địa vị khá trong một hãng buôn lớn ở thủ đô Copenhague đã về Herning chơi. Anh ta thấy cô đáng yêu và cũng đã làm cho cô ta mến anh. Bố mẹ anh cũng lấy làm vui mừng và mong cho hai người ưng nhau. Nhưng Christine đã không quên rằng Ip rất yêu cô, cho nên cô sẵn sàng từ chối".

Nói đến đây ông lái thuyền im bặt, bối rối hơn lúc đầu.

.

Ip đã nghe tất cả câu chuyện, chẳng nói, chẳng rằng; nhưng mặt anh tái mét đi. Cuối cùng anh lắc đầu và lắp bắp:

- Không, Christine không được gạt bỏ hạnh phúc của cô ấy.

Ông lái thuyền bảo:

- Thế thì anh viết cho nó mấy chữ.

Anh ngồi xuống, lấy giấy bút. Sau khi suy nghĩ kỹ anh viết vài chữ rồi lại xoá ngay đi. Anh lại viết, rồi lại xoá. Anh xé đi viết tờ khác, rồi lại xé.

Mãi đến sáng hôm sau anh mới viết được trơn tru lá thư sau đây đưa cho ông lái thuyền đem cho Christine:

“Anh đã đọc thư mà em đã viết cho bố em. Qua đó anh được biết là cho đến nay đối với em mọi việc đã được thu xếp vừa ý và em còn có thể sung sướng hơn thế nữa. Christine, em hãy hỏi lại lòng em và suy nghĩ kỹ về số phận đang chờ đợi em, nếu em lấy anh. Anh chẳng có của cải gì. Đừng nghĩ đến anh, mà cũng đừng nghĩ rằng anh sẽ thế nào, hãy nghĩ đến hạnh phúc vĩnh viễn của em. Không một lời hứa hẹn nào rằng buộc em với anh cả và nếu trong thâm tâm em đã có lần hứa thầm với anh, anh giải tỏa lời thề đó cho em, Christine, anh mong rằng em sẽ có nhiều hạnh phúc. Thượng đế sẽ an ủi anh.

Người bạn luôn luôn trung thành của em: Ip".

Christine thấy anh là một người tốt. Đến tháng một, tin kết hôn được công bố và sau đó cô đi Copenhague với bà mẹ chồng tương lai. Lễ cưới sẽ được tổ chức tại thủ đô vì chú rể bận công việc không đi xa được. Dọc đường, cha cô theo kịp; cô hỏi thăm xem Ip ra sao. Ổng lái thuyền không gặp anh, nhưng được bà mẹ anh cho biết là anh rất lầm lì, luôn luôn suy nghĩ một mình.

Trong khi nghĩ ngợi, Ip nhớ đến ba quả lạc tay mà người đàn bà Bohémienne đã cho anh. Hai quả bên trong có xe ngựa vàng, quần áo đẹp anh đã tặng Christine, và quả nhiên là cô sắp sửa được hưởng những thứ tốt đẹp ấy. Với anh lời tiên đoán cũng đã thành sự thực: anh đã được hưởng phần một ít đất đen. Người đàn bà Bohémienne đã nói:

"Đó là cái hơn tất cả".

Ip nghĩ thầm: ‘‘Sao mà bà ta đoán đúng thế! Đất đen nhất, nấm mồ tối tăm nhất, phải chăng đó là những vật thích hợp với mình nhất?’’.

Mấy năm qua, không nhiều lắm nhưng đối với Ip là cả một thế kỷ. Ông chủ hàng cơm, rồi đến bà vợ chết đi. Họ để lại cho người con trai độc nhất hàng ngàn đồng tiền vàng. Lúc đó Christine được một chiếc xe ngựa đẹp và vô số quần áo lộng lẫy.

Hai năm nữa qua. Ông lái thuyền gần như không có tin tức gì của con gái. Cuối cùng ông nhận được một bức thư dài của cô. Mọi việc đã thay đổi nhiều lắm. Cả cô và chồng cô đều không biết quản lý tài sản to lớn của họ. Người ta cho rằng Thượng đế đã không phù hộ cho họ. Họ bắt đầu lâm vào cảnh túng thiếu.

Thạch thảo đã lại ra hoa để rồi lại bắt đầu khô héo. Tuyết ập xuống khu rừng, che chở cho nhà Ip khỏi những cơn gió bão. Rồi mùa xuân đem lại ánh nắng. Ip đang cày ruộng. Bỗng lưỡi cày vâp phải một vật rất cứng, anh bới đất và lôi ra một cái gì tựa như một cái vòng to và đen, lưỡi cày chạm phải, óng ánh dưới nắng. Đó là một cái xuyến bằng vàng khối từ mộ một người khổng lồ mà ra. Đào thêm anh còn tìm thấy nhiều vật khác dùng làm đồ trang sức của một vị anh hùng thời xưa. Anh đưa tất cả cho ông mục sư xem và ông viết mấy chữ giới thiệu anh với quan Chánh án.

Quan Chánh án bảo anh:

- Những thứ mà anh đào được là những vật rất quý và hiếm có nhất.

Ip chua xót tự nhủ:

- Chắc ông ta tưởng rằng đây là những vật quý hơn tất cả dành cho mọi người như mình. Thôi được, vì những vật này đã được coi là quý hơn tất cả thì người đàn bà Bohémienne đã tiên đoán đúng hết.

Theo lời khuyên của Quan Chánh án, Ip mang những vật quý đó lên viện Bảo tàng Copenhague và nhận được một số tiền lớn là 600 đồng vàng. Sau đó anh đi dạo chơi trong thành phố, định ngay sáng sau sẽ đáp con tàu đã đưa anh đến đó để về nhà. Buổi tối anh lạc vào trong khu phố quanh queo và tới vùng ngoại ô. Anh vào một ngõ nghèo nàn và chẳng thấy ai cả. Tuy nhiên cũng có một em gái nhỏ từ một trong những nhà tồi tàn nhất đi ra. Anh hỏi thăm đường em bé. Em sợ hãi nhìn anh và oà lên khóc. Động lòng thương, anh hỏì tại sao em khóc. Em thầm thì mấy lời làm anh chẳng hiểu gì cả, Ip cùng đi với em vài bước đến dưới một ngọn đèn chiếu sáng đúng vào mặt em bé. Anh giật mình sửng sốt. Trước mặt anh là Christine, hệt như hồi còn bé. Anh không thể nào quên được vì những nét đó đã khắc sâu vào ký ức anh.

Anh bảo em bé đưa anh về nhà và đứa bé thấy anh có vẻ tốt như vậy nên nín khóc và đưa anh về ngôi nhà nghèo nàn. Họ trèo lên một thang gác ọp ẹp, nhớp nhúa và chật hẹp. Họ chui vào một gác xép cao tít tận dưới mái nhà. Không khí ở đây uế tạp và nặng nề. Có tiếng người thở khò khè và rên trong một góc nhà. Ip đánh một que diêm và dưới ánh sáng mờ anh thấy một người đàn bà nằm trên một cái chõng tồi tàn. Đó là mẹ em bé. Anh nói:

- Bà cần gì, tôi xin giúp đỡ. Em bé đã dẫn tôi vào đây, nhưng tôi ở nơi khác đến, không thông thuộc thành phố này. Bà có quen ai bên cạnh hoặc quen người nào mà tôi có thể gọi đến đây giúp đỡ bà không?

.

Cũng lúc ấy đầu của người ốm chệch ra khỏi gối, anh nhấc đầu chị ta lên và đặt lại tử tế. Rồi anh nhìn mặt người đàn bà nghèo khổ: Đó là Christine, hoàng hậu xưa kia của rừng thạch thảo!

Đã từ lâu Ip không thấy ai nói đến tên nàng. Người ta đã tránh nhắc đến tên nàng trước mặt anh, để khỏi gợi cho anh những kỷ niệm đau khổ. Hơn nữa người ta cũng chỉ nhận được những tin đáng buồn về Christine. Chồng cô đã mất trí sau khi được hưởng cái gia tài lớn của bố mẹ để lại. Y tưởng gia tài ấy không bao giờ hết. Y đã xin thôi việc và đi du lịch nước ngoài, ăn tiêu như ông hoàng. Trở về Copenhague y vẫn tiếp tục xài phí. Khi hết tiền, y mắc nợ càng ngày càng phá sản Bạn bè của y, những người đã tận tâm giúp y ăn tiêu hết của, nay lảng tránh y, họ còn nói rằng y khổ sở như vậy là đáng kiếp. Một buổi sáng nọ, người ta thấy xác y trong con sông đào.

Từ lâu Christine đã chết hẳn cõi lòng. Đứa con nhỏ ra đời giữa lúc khốn quẫn, đã mất. Nàng chỉ còn lại một đứa con gái là bé Christine mà Ip vừa gặp. Hai mẹ con sống đơn độc, đói rét trong cái xó tồi tàn này. Bệnh tật đã đến hành hạ nàng Christine đáng thương.

Ip nghe thấy nàng lẩm bẩm: ‘‘Thế là tôi sắp chết đi, để lại đứa bé đáng thương này, không tiền không người nuôi nấng. Không biết rồi nó sẽ ra sao?". Kiệt sức, nàng lịm đi. Ip tìm được một mẩu nến, thắp lên và căn buồng sáng hơn một chút. Anh ngắm đứa gái nhỏ và mỗi lúc lại càng thấy rõ hơn nét mặt của Christine vào tuổi đó và bỗng nhiên anh cảm thấy vì yêu người mẹ anh sẽ âu yếm, chiều chuộng đứa trẻ mới gặp lần đầu tiên.

.

Người thiếu phụ hấp hối trông thấy anh. Nàng giương to đôi mắt. Không biết nàng có nhận ra anh không? Chẳng bao giờ anh biết được điều đó. Một lát sau nàng tắt thở, không thốt được lấy một lời.

Bây giờ chúng ta lại quay về cánh rừng gần sông Gudenaa. Hoa thạch thảo đã rụng. Gió thu thổi mạnh, lùa những chiếc lá khô xào xạc qua bãi hoang đến tận túp lều của ông lái đò, nay đã có người khác đến ở. Nhưng, núp cạnh một gò đất, dưới bóng những cây to, nhà ông Jeppe Jaens đã trát lại, tường quét vôi trắng xoá. Trong nhà có đốt một đống lửa to. Khi mặt trời bị mây che thì căn nhà vui sống lên do ánh sáng đôi mắt của một em bé xinh đẹp. Khi em vui cười mấp máy đôi môi đỏ chót người ta tưởng như chim hót, Sức sống và niềm vui cùng em ngự trị trong gian nhà. Lúc này. em đang ngủ trong lòng Ip, mà em coi vừa là bố vừa là mẹ. Mẹ em đã yên nghỉ ở nghĩa địa thành phố Copenhague. Em bé chỉ còn hơi hơi nhớ đến mẹ thôi. Ip đã trở nên khá giả; công việc làm ăn của anh phát đạt, anh đã làm sinh sôi nảy nở số vàng lôi từ lòng đất lên, và anh đã lại tìm thấy cô bé Christine năm xưa.

Chú thích:

(1) Một loại quả tròn vỏ cứng, răn reo, to bằng quả bóng bàn, nhân ăn bùi và thơm, chỉ mọc ở các vùng ôn đới. Thân cây nhỏ. Trung Quốc gọi là trái phi, Tên ta gọi nôm là lạc tay (N.D).

(2) Những người đi lang thang làm nghề bói toán” đàn hát; người ta vẫn thường cho là nguyên quán họ ở vùng Bohem (Tíệp khắc). Có khi còn gọi là người Digan (N.D).