Chương 7 Tư duy linh hoạt với Tư duy cứng nhắc

Người nào muốn leo đến đỉnh cao sự nghiệp thì phải hiểu rõ sức mạnh của thói quen. Anh ta phải khẩn trương từ bỏ những thói quen có khả năng gây hại cho mình - và nhanh chóng thực hành những điều mà một khi trở thành thói quen sẽ giúp anh ta đạt được thành công mà anh ta mong đợi.

- J.PAUL GETTY

Trong thời đại hỗn loạn và thay đổi chóng mặt, khả năng tư duy linh hoạt, cân nhắc mọi khía cạnh của một tình huống rồi phản ứng một cách hiệu quả với thay đổi, có thể tác động rất lớn đến việc kinh doanh và sự nghiệp của bạn.

Năm 1952, Albert Einstein giảng dạy tại Đại học Princeton. Một ngày nọ, ông đang trở về văn phòng cùng với người trợ giảng, anh ta đang cầm tập bài thi mà Einstein đã giao cho một lớp vật lý nâng cao.

Người trợ giảng, hơi ngập ngừng, hỏi tiến sĩ Einstein, “Thứ lỗi cho câu hỏi của tôi, nhưng không phải đây chính là đề thi mà ngài đã giao cho lớp vật lý này vào năm ngoái sao?”

Tiến sĩ Einstein đáp, “Đúng vậy, chính là đề thi năm ngoái.”

Người trợ giảng lại hỏi, thậm chí còn ngập ngừng hơn ban nãy, “Nhưng sao ngài lại giao cho những học sinh đó làm cùng một đề thi trong hai năm liên tiếp?”

Einstein chỉ đơn giản trả lời, “Bởi vì đáp án thay đổi rồi.”

Tại thời điểm đó, trong thế giới vật lý, người ta liên tục tạo ra các tiến bộ mới, các học thuyết mới, các phát hiện mới trên khắp thế giới. Vì sự xuất hiện của các ý tưởng mới và các bước đột phá trong lĩnh vực này, các đáp án đúng trong năm nay nhưng sang năm tiếp theo không còn đúng nữa.

Đáp án của bạn đã thay đổi rồi

Tình huống của bạn cũng vậy. Trong rất nhiều mảng của đời bạn, đáp án của bạn đã thay đổi rồi. Những gì hợp lý và đúng đắn của 1 năm trước, hiện nay đã lỗi thời một phần, hoặc hoàn toàn không còn áp dụng được. Những ý tưởng mà bạn ấp ủ từ 1 hay 2 năm trước, thậm chí là tháng trước, không còn dùng được hoặc không liên quan gì tới thị trường hỗn loạn hiện nay.

Ví dụ như trong công nghệ, họ nói rằng một sản phẩm lỗi thời ngay khi nó vừa lên kệ. Ngay khi được tung ra thị trường, sản phẩm đó đang dần bị thay thế bởi chính công ty đã phát triển nó hoặc các đối thủ cạnh tranh. Thời gian các sản phẩm công nghệ nằm trên kệ ngày càng ngắn lại. Với thông tin và sự cạnh tranh cũng vậy. Tốc độ thay đổi của chúng thật ngoạn mục.

Phẩm chất quan trọng nhất

Năm 1995, Học viện Menninger ở New York đã thực hiện một nghiên cứu để xác định (những) phẩm chất quan trọng nhất, không thể thiếu đối với thành công trong kinh doanh trong thế kỷ XXI. Cuối cùng nghiên cứu đã kết luận rằng phẩm chất quan trọng nhất để thành công là “tính linh hoạt”.

Đó sẽ là khả năng phản ứng và đáp trả mau lẹ với tốc độ thay đổi nhanh chóng trong tất cả các lĩnh vực. Phát triển được thái độ linh hoạt này, chấp nhận rằng “các đáp án đã thay đổi”, sẽ tạo cho một cá nhân hoặc tổ chức lợi thế rất lớn so với các đối thủ cạnh tranh cứng nhắc và kém linh hoạt hơn.

Sự thay đổi đang diễn ra ngày càng nhanh

Chúng ta đang sống trong giai đoạn thay đổi nhanh nhất, đột phá nhất và hỗn loạn nhất trong lịch sử loài người, chưa xét đến ngày mai, tuần sau và năm sau.

Ngay giữa thế kỷ XX, thường thì một người sẽ ra trường, gia nhập một công ty, bắt đầu một công việc, và gắn bó với nó suốt đời.

Ngày nay, có đến 40% người trưởng thành là lao động thời vụ - những người làm nghề tự do, làm hết việc này tới việc khác trong suốt quãng thời gian lao động như những nhà thầu tự do. Nhiều người trong số họ sẽ không bao giờ làm việc cho một công ty, không tính làm thời vụ.

Hai triệu việc làm biến mất

Hằng năm chỉ tính riêng ở Mỹ, trung bình có 2 triệu việc làm biến mất. Các sản phẩm và dịch vụ mà các công ty đang cung cấp không còn phù hợp với thị hiếu đang thay đổi của khách hàng, và các kỹ năng cần thiết để sản xuất những sản phẩm và dịch vụ đó đã không còn được dùng đến nữa. Đây là một vấn đề lớn trong lao động việc làm hiện nay, và nó sẽ chỉ leo thang trong những năm tháng sắp tới.

May mắn là, trung bình ở Mỹ, hơn 2,2 triệu việc làm được tạo ra mỗi năm. Đến 80% công việc mới là từ những công ty mới, đang cung cấp những sản phẩm và dịch vụ mới tới những khách hàng khác nhau ở những thị trường khác nhau.

Vì tốc độ thay đổi nhanh chóng như vậy, nhiều ngành công nghiệp và đa số các công ty hiện nay đang hoạt động trên cơ sở các mô hình kinh doanh không còn hiệu quả, hoặc không được hiệu quả như trước để tạo ra luồng doanh thu và lợi nhuận ổn định.

Mô hình kinh doanh của bạn

Một mô hình kinh doanh được định nghĩa là hệ thống hoàn chỉnh, từ đầu tới cuối, mà từ đó một công ty sản xuất và bán một sản phẩm/dịch vụ và sinh lời. Có ít nhất 55 mô hình kinh doanh khác nhau mà một công ty có thể sử dụng. Nếu bạn cố gắng đạt kết quả với mô hình kinh doanh sai lầm đối với thị trường hiện tại của bạn, doanh thu và lợi nhuận có thể sẽ giảm, thậm chí là sụp đổ cả doanh nghiệp.

Năm 2007, khi Apple cho ra mắt iPhone, các lãnh đạo cấp cao của BlackBerry đã cười nhạo iPhone như món đồ chơi và cho rằng nó chỉ hấp dẫn những thanh niên có nhu cầu liên lạc với bạn bè. Trong vòng 5 năm, thị phần của BlackBerry giữa các công ty sản xuất điện thoại giảm từ 49% xuống 0,4%, và công ty này đã gần như phá sản.

Lỗi thời nhanh chóng

Với sự ra đời của iPad, và người đọc có thể tải sách điện tử một cách nhanh chóng và rẻ, toàn bộ thị thường sách đã thay đổi. Trong vòng 1 năm, Borders, một trong những nhà bán lẻ sách lớn nhất thế giới, đã phá sản và đóng cửa 600 cửa hàng. Hiện tượng này đang xảy ra với các công ty trong hầu hết các ngành. Bởi vì họ không thể điều chỉnh mô hình kinh doanh theo tình hình thị trường mới do sự bùng nổ của thông tin, công nghệ và sự cạnh tranh, các công ty lâu đời nhanh chóng tan biến vào các trang sử kinh doanh.

Mô hình kinh doanh cá nhân của bạn, cách mà bạn tổ chức cuộc sống và sự nghiệp, cũng có thể lỗi thời một phần hoặc toàn bộ. Và nếu hôm nay nó vẫn chưa lỗi thời, chắc chắn một lúc nào đó trong tương lai nó cũng không thể dùng được nữa.

Việc kinh doanh gặp rắc rối khi thị hiếu và nhu cầu của khách hàng thay đổi. Các nhân công gặp vấn đề trong sự nghiệp khi yêu cầu của nhà tuyển dụng, về tài năng, kỹ năng và khả năng chuyên môn, cũng thay đổi.

Để tồn tại và vươn lên trong thời đại này, bạn phải vượt xa, với tư cách là một cá nhân hay một tổ chức, các thay đổi đang diễn ra xung quanh mình.

Quy tắc 80/20 và thu nhập

Hiện nay rất nhiều kỹ năng mà người ta có đã lỗi thời, bị thế chỗ bởi những người có những kỹ năng tốt hơn và phù hợp hơn, những kỹ năng đang được ưa chuộng hơn. Gary Becker, nhà kinh tế học đoạt giải Nobel, phát biểu trên Wall Street Journalvề một nghiên cứu mà họ thực hiện về tăng trưởng thu nhập. Nghiên cứu của Becker ở Đại học Chicago chỉ ra rằng thu nhập bình quân của 80% dân số tăng khoảng 3% mỗi năm, chỉ bằng hoặc trên mức lạm phát một chút.

Tuy nhiên, thu nhập của 20% giàu nhất tăng trung bình 11% mỗi năm, cho phép họ nhân đôi thu nhập 6 hay 7 năm một lần và chuyển sang tầng lớp trên trung lưu hoặc thậm chí là tầng lớp giàu sang trong suốt quá trình làm việc của họ.

Điểm khác biệt mấu chốt giữa 20% và 80% là gì? Đó là cam kết không ngừng học hỏi và nâng cao kỹ năng. Những người thuộc 20% giàu nhất mua tất cả sách, tham dự tất cả các khóa học, nghe tất cả các chương trình phát thanh, và không ngừng tìm cách để làm việc hiệu quả hơn, rẻ hơn và nhanh hơn.

Kỹ năng bất ngờ lỗi thời

Những người thuộc 80% còn lại thì đối lập hoàn toàn. Họ hiếm khi đọc một cuốn sách, tham dự một khóa học, hay nỗ lực làm gì để nâng cao kỹ năng của mình. Họ dành thời gian rảnh cho các hoạt động giải tỏa căng thẳng chứ không phải là thực hiện mục tiêu. Thế nên họ ngày càng tụt hậu, mà thường thì họ không nhận thức được.

Đến khi mất việc, họ mới nhận ra rằng các kỹ năng mình có, chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, không được các nhà tuyển dụng hiện tại coi trọng. Và bởi vì họ không chăm chỉ học hỏi và phát triển kỹ năng, họ chỉ về nhà và xem TV. Kết quả là họ thường thất nghiệp hằng tháng và thậm chí là hằng năm.

Ngày nay rất nhiều người, thuộc mọi mức thu nhập và mọi ngành nghề, đang không nhận thức được nhu cầu cấp thiết phải không ngừng nâng cao kỹ năng. Nhưng như Pat Riley, huấn luyện viên bóng rổ, từng nói, “Nếu bạn không tiến bộ, bạn sẽ thụt lùi.”

Cuộc đua đang diễn ra

Không ai giậm chân tại chỗ quá lâu. Nếu bạn không miệt mài nâng cao kiến thức và kỹ năng, bạn sẽ không đứng vững được. Thực chất, bạn đang ngày càng rớt lại phía sau, trong khi những người hăng hái học hỏi thì ngày càng tiến xa.

Ngày nay hầu hết mọi người đang đi theo lối mòn, và điểm khác biệt duy nhất giữa lối mòn và nấm mồ là độ sâu. Như diễn giả Jim Rohn từng nói, “Nếu bạn đang đi theo lối mòn, tôi hy vọng một bánh xe sẽ lăn tới để thúc đẩy bạn ra khỏi đó.”

Ba kẻ thù

Chúng ta phải chống lại ba kẻ thù của sự thay đổi và tính linh hoạt. Kẻ thù đầu tiên và xấu xa nhất là “vùng an toàn”. Người ta bắt đầu làm việc gì đó và nhanh chóng trở nên an phận. Sau đó họ phản đối mọi sự thay đổi, dù là sự thay đổi tích cực đòi hỏi họ phải làm gì đó mới mẻ và khác biệt.

Thay vì học hỏi, phát triển và mở rộng tiềm năng, họ bướng bỉnh, biện hộ cho việc bản thân ngại thay đổi, và thường phá hoại nỗ lực thay đổi của người khác.

Trong cuốn Leaders (tạm dịch: Lãnh đạo) của Warren Bennis, ông mô tả những người xuất chúng trong nghiên cứu của mình chống lại sức hút của vùng an toàn bằng cách đặt ra những mục tiêu ngày càng lớn hơn cho bản thân và cho tổ chức của họ, những mục tiêu sẽ không thể thực hiện nếu thiếu đi những thay đổi và cải thiện lớn.

Trong cuốn sách của Peter Diamandis xuất bản năm 2015,Bold(tạm dịch: Can đảm), ông thúc giục những con người phá bỏ khuôn mẫu và những người dời núi lấp bể, trong những năm tới hãy đặt ra các mục tiêu gấp 10 hoặc 100 lần mức doanh số, thu nhập và lợi nhuận hiện tại. Mục tiêu to lớn nhường ấy, ban đầu có lẽ sẽ gây choáng ngợp, sẽ sớm thúc đẩy tư duy rộng mở và những ý tưởng mới để “đi tới nơi chưa ai từng tới” (trích từ bộ phim Star Trek).

Nỗi sợ kìm chân mọi người

Trở ngại lớn thứ hai đối với tính linh hoạt, thách thức và chất vấn hiện trạng, là những nỗi sợ, nhưng đặc biệt là nỗi sợ thất bại. “Nếu chúng ta thử sức với những điều mới mẻ và việc lại không thành thì sao?”

Theo nhưHarvard Business Review số ra tháng 10 năm 2013, những trở ngại lớn đối với sự đổi mới mô hình kinh doanh là nỗi sợ và sự không kiên định. 80% các giám đốc điều hành doanh nghiệp xếp tầm quan trọng của sự đổi mới mô hình kinh doanh lên trước sự phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới. Nhưng họ không biết cách làm, vì thế họ trì hoãn và hy vọng rằng thế hệ lãnh đạo kế tiếp sẽ tạo ra những sự thay đổi cần thiết để tồn tại và phát triển.

Cảm thấy không thể thay đổi

Lý do thứ ba mà người ta sợ hãi và không chịu thay đổi là“tình trạng tuyệt vọng do huấn luyện”. Những người có tinh thần trách nhiệm biết rằng thay đổi là cần thiết, nhưng họ cảm thấy mình bất lực, quen với sự rắc rối của tình hình hiện tại và không thể thay đổi.

Tình trạng tuyệt vọng do huấn luyện được thể hiện qua những câu “Tôi không thể” hoặc “Chúng ta không thể”. Sau đó là một tràng những cái cớ như không đủ thời gian, không đủ tiền, không có tài năng, và những lời giải thích tại sao không thể thay đổi, gồm rất nhiều áp lực bên ngoài và hạn chế nội tại.

Nhưng theo lời Winston Churchill, “Nếu bạn không chiến đấu khi có cơ hội chiến thắng, chẳng bao lâu sau bạn sẽ phải chiến đấu khi không có cơ hội nào hết.” Nguyên tắc là hãy thay đổi khi bạn có thể, chứ không phải khi bạn phải thay đổi hoặc không có lựa chọn nào khác.

Đáng lẽ họ nên nói điều này với ban điều hành Blockbuster, công ty thống trị thị trường cho thuê băng đĩa. Khi Netflix xuất hiện, những người thuộc Blockbuster cười nhạo, cho rằng đây chỉ là một công ty nhỏ, không bao giờ có thể thách thức được vị trí thống trị của Blockbuster trong thị trường quốc gia. Nhưng thị hiếu khách hàng đã thay đổi, và chỉ trong vài năm, Netflix đã trở thành nhà cung cấp phim lớn nhất, cả qua mail lẫn trực tuyến, còn Blockbuster thì phá sản.

Khai thông tư duy

Có rất nhiều công cụ tư duy mạnh mẽ và thiết thực mà bạn có thể sử dụng để giải phóng sức sáng tạo, mở rộng tư duy, và đưa mình ra khỏi vùng an toàn.

Công cụ vô địch toàn diện giúp bạn thay đổi quan điểm và nâng cao mức độ linh hoạt là “tư duy nền tảng 0 (không)”.

Tư duy nền tảng không bắt nguồn từ kế toán nền tảng không. Trong kế toán nền tảng không, bạn cân nhắc mọi khoản chi trước mỗi chu kỳ kế toán. Bạn không đặt câu hỏi liệu nên tăng hay giảm chi ở một khoản cụ thể, mà hỏi có nên chi cho khoản đó hay không.

Trong tư duy nền tảng không, bạn hỏi câu hỏi thẳng thắn: “Nếu biết chuyện thế này, ta có chọn bắt đầu làm việc này hay không?”

Làm phép phân tích KWINK

Hãy vận dụng phép phân tích KWINK (Knowing What I Now Know - biết chuyện sẽ thế này) vào mọi khía cạnh của việc kinh doanh và đời sống cá nhân của bạn. Có chuyện gì mà bạn sẽ chọn không dính líu, nếu được bắt đầu lại hay không?

Làm sao bạn biết được mình đang đối mặt với một tình huống tư duy nền tảng không? Đơn giản thôi - câu trả lời là căng thẳng! Nếu có điều gì trong cuộc sống mà bạn không muốn gặp phải lần nữa, bạn sẽ liên tục gặp căng thẳng, lo âu, bực bội, thất vọng và bất mãn trong lĩnh vực đó hoặc với người nào đó. Tình huống tiêu cực này thường chen vào cuộc trò chuyện của bạn, làm bạn sao nhãng cả ngày, và không thể ngon giấc lúc đêm khuya.

Bắt đầu với những mối quan hệ

Trong tư duy nền tảng không, hãy bắt đầu với tất cả các mối quan hệ của bạn. Liệu có người nào trong chuyện làm ăn hay đời sống cá nhân mà nếu được bắt đầu lại, bạn sẽ không kết giao hay không?

Liệu có người nào trong công ty mà bạn sẽ không tuyển dụng, phân công, bổ nhiệm, đề bạt, hay thậm chí sẽ không có mặt ở công ty ngày hôm nay, nếu bạn biết những điều bạn đang biết?

Nếu có ai đó mà bạn sẽ không dính líu tới lần nữa, câu hỏi duy nhất là, “Bạn chấm dứt tình thế này bằng cách nào, và mất bao lâu?”

Bạn có đoán được bao nhiêu quyết định của bạn sẽ hóa sai lầm khi đến lúc không? Theo Hiệp hội Quản lý Hoa Kỳ, có đến 70% quyết định được tạo ra trong công việc, và có thể là trong đời sống riêng, cuối cùng đều hóa thành sai lầm cả. Các quyết định đó có thể hơi sai lầm một chút, rất sai lầm, hoặc hoàn toàn sai lầm. Để phát triển độ linh hoạt, để thể hiện mình tốt nhất, bạn phải chuẩn bị đưa ra ba lời tuyên bố của các lãnh đạo cấp cao.

Thừa nhận rằng bạn không hoàn hảo

“Tôi sai rồi.” Nhìn lại bạn ở tình thế của bạn, đặc biệt là ở những lĩnh vực gây căng thẳng, bất mãn hoặc đau khổ cho bạn, và sẵn sàng thừa nhận rằng mình đã sai. Khi bạn đưa ra quyết định hoặc lâm vào tình huống, đó có vẻ là điều đúng đắn. Dựa vào thông tin bạn có lúc đó, nó khá hợp lý. Nhưng “đáp án đã thay đổi rồi”.

Bạn đã phát hiện ra những điều mà bạn chưa hề biết, tình huống và các yêu cầu phát sinh cũng đã thay đổi. Những quyết định lúc trước có vẻ đúng đắn thì nay lại hóa sai lầm. Ngay khi bạn thừa nhận mình đã sai và bắt tay vào khắc phục tình huống, căng thẳng trong bạn sẽ tan biến.

Đôi khi, người ta nghĩ rằng họ thừa nhận sai lầm tức là đang bộc lộ khuyết điểm. Họ nghĩ người khác sẽ không tôn trọng mình nếu họ thừa nhận rằng quyết định mình từng đưa ra và bảo vệ trong quá khứ là sai lầm. Nhưng nó lại hoàn toàn trái ngược. Trong thời đại hỗn loạn và thay đổi chóng mặt, việc bạn có dũng khí để thừa nhận mình sai, khi mọi người xung quanh bạn đều đã nhận thấy rõ lỗi sai, thực tế lại làm họ thêm bội phục và sẵn sàng nghe theo bạn trong tương lai.

Mặt khác, không ai yếu đuối và xuẩn ngốc hơn người rõ ràng là sai nhưng không chịu thừa nhận.

Có một điểm thú vị ở đây. Khi bạn xác định được tình huống mà bạn sẽ không lâm vào lần nữa, nếu biết chuyện thế này, đã quá muộn để cứu vãn tình thế, hay một con người. Chuyện qua rồi. Câu hỏi duy nhất lúc này là, bạn sẽ mất bao nhiêu thời gian, tiền bạc, phải trải qua bao nhiêu phiền muộn và đau khổ trước khi thừa nhận sai lầm và làm bất cứ việc gì để khắc phục tình huống?

Thừa nhận bạn đã phạm sai lầm

“Tôi đã gây ra một sai lầm.” Vì lòng tự tôn, nhiều người cảm thấy khó khăn khi thừa nhận mình đã phạm sai lầm, dù họ rõ ràng đã gây ra, và mọi người xung quanh đều biết rõ. Đừng để chuyện này xảy ra với bạn.

Bởi vì bạn sẽ sai lầm và phạm lỗi đến 70% thời gian, đừng đợi ai tìm ra. Thay vào đó, hãy đi trước và thừa nhận ngay, “Tôi sai rồi. Tôi đã phạm sai lầm.” Rồi khắc phục tình huống nhanh nhất có thể.

Thay đổi ý định

“Tôi nghĩ lại rồi.” Lại một lần nữa, đổi ý khi có thông tin mới thể hiện sự can đảm, có chí khí và linh hoạt chứ không phải khiếm khuyết. Dù bạn có dành 18 tháng để phát triển một công việc kinh doanh hay chiến lược sản phẩm mới, nếu bạn thu thập được những thông tin mới phản bác kết luận cuối cùng của mình, hãy chuẩn bị thay đổi ý định, từ bỏ chiến lược đã lỗi thời để làm những điều mới mẻ, khác biệt, và phù hợp hơn với tình hình hiện tại.

Bạn càng sẵn lòng nói những từ, “Tôi sai rồi, tôi đã phạm sai lầm, tôi nghĩ lại rồi”, thì bạn sẽ càng nghĩ ra những ý tưởng hay hơn và càng được mọi người xung quanh nể trọng hơn.

Đánh giá lại hoạt động kinh doanh và sự nghiệp

Mảng thứ hai bạn phải vận dụng tư duy nền tảng không là mọi khía cạnh của hoạt động kinh doanh và sự nghiệp của bạn, bao gồm, và đặc biệt là, mô hình kinh doanh của bạn.

Có sản phẩm/dịch vụ nào mà nếu biết nó sẽ thế này thì bạn đã không tung nó ra thị trường hay không? Có quy trình, phương pháp hay khoản chi nào trong hoạt động kinh doanh mà nếu biết nó sẽ thế này thì bạn đã không dùng tới hay không? Có điều gì trong chiến lược hiện tại mà nếu biết sẽ thế này thì bạn đã không bắt đầu hay không?

Có phần nào trong sự nghiệp của bạn, công việc bạn đang làm, những hoạt động bạn đang thực hiện, nếu biết sẽ thế này thì bạn có dấn thân vào hay không? Hãy nhớ, bình thường thì người ta có những công việc khác nhau, trong những công ty và ngành nghề khác nhau, sử dụng những kỹ năng khác nhau, trong suốt cuộc đời. Khi nền kinh tế chuyển mình, nhiều người quyết định bắt đầu với một lĩnh vực mới và học toàn bộ kỹ năng mới. Điều này có thể áp dụng với bạn hay không?

Nếu câu trả lời là có, câu hỏi tiếp theo là, “Bạn thoát khỏi tình trạng này hoặc từ bỏ nó như thế nào, và mất bao lâu?”

Đánh giá các khoản đầu tư

Mảng thứ ba vận dụng tư duy nền tảng không là các khoản đầu tư, nhất là đầu tư vào thời gian, tiền bạc và tình cảm.

Trong ngành kế toán, có một mục gọi là “chi phí chìm”. Đây là khoản tiền một đi không trở lại. Số tiền này không thể thu hồi lại được. Giống như ném một cái đe 1 từ một con tàu ở giữa đại dương; bạn không bao giờ có thể lấy lại được. Nó mất rồi. Đây gọi là “chi phí chìm”.

1 Khối sắt hoặc thép dùng làm bệ rèn cố định để đặt kim loại lên trên mà đập bằng búa.

Thật đáng ngạc nhiên là có rất nhiều doanh nghiệp và cá nhân nhầm lẫn trong mảng này. Họ không ngừng cố gắng thu hồi lại các chi phí chìm. Đây gọi là “nước đổ lá khoai” hay “ném tiền qua cửa sổ”.

Khoản đầu tư một đi không trở lại

Không chịu chấp nhận sự thật về chi phí chìm là đặc biệt đúng nếu nói tới thời gian. Có lĩnh vực nào trong cuộc sống mà bạn đầu tư lượng lớn thời gian vào một dự án, một dịch vụ, một người, hay thậm chí là phát triển một kỹ năng không còn hữu ích hoặc cần thiết hay không? Hãy chuẩn bị công nhận rằng khoản đầu tư thời gian trong quá khứ giờ đã trở thành một khoản “chi phí chìm”. Hãy chấp nhận đi. Hãy tiến bước. Và đừng đầu tư thêm thời gian vào những lĩnh vực mà, từ trong thâm tâm, bạn biết rằng không đáng để dồn thời gian và công sức vào.

Mảng thứ hai có chi phí chìm là các khoản đầu tư. Có khoản đầu tư tài chính nào mà nếu biết sẽ thế này thì bạn đã không làm hay không?

Nếu có, câu hỏi tiếp theo là, “Tôi từ bỏ khoản đầu tư này bằng cách nào, và mất bao lâu?”

Thật buồn khi nhìn thấy nhiều người và nhiều công ty cứ đầu tư tiền bạc vào lĩnh vực mà nếu được chọn lại, họ sẽ không đầu tư vào đó.

Hãy tưởng tượng hôm nay bạn được bắt đầu lại

Mảng thứ ba vận dụng tư duy nền tảng không là tình cảm. Theo các nhà tâm lý học, mọi người ghét bị mất thì giờ, tiền bạc, hay tình cảm. Họ thường có trở ngại tinh thần về sự mất mát, không chịu thừa nhận chúng và cố thu hồi chúng theo cách nào đó.

Trong suốt cuộc đời, bạn sẽ đầu tư rất nhiều tình cảm vào người khác, vào các dự án và các tình huống. Bạn sẽ đặt cả con tim vào việc thúc đẩy để một tình thế hay một mối quan hệ có thể tiến triển. Nhưng sau cùng, bạn sẽ phải thừa nhận rằng mình đã không thành công. Khoản đầu tư tình cảm của bạn đã mất đi. Nó sẽ không bao giờ trở lại. Không thể lấy lại hoặc thu hồi. Đó là chi phí chìm.

Phải có chí khí rất lớn để đối mặt với sự thật rằng một tình huống hoặc một mối quan hệ đã đổ bể và thừa nhận rằng bạn đã sai, bạn đã phạm lỗi, và bạn đã đổi ý. Nhưng bạn càng thường xuyên vận dụng tư duy nền tảng không, bạn càng trở nên linh hoạt.

Phần thưởng lớn

Tin tốt lành: Khi cuối cùng bạn cũng có dũng khí để đặt dấu chấm hết cho một tình huống tư duy nền tảng không, bạn sẽ có phản ứng giống mọi người trên khắp thế giới. Đầu tiên, bạn sẽ cảm thấy cực kỳ nhẹ nhõm, thậm chí là sung sướng và tự do. Bạn sẽ cảm thấy như thể vừa trút được một gánh nặng khỏi vai.

Thứ hai, bạn sẽ tự hỏi, “Tại sao mình không làm điều này từ lâu?”

Kỹ năng tư duy của tư duy nền tảng không là vô cùng quan trọng nếu bạn muốn nhận ra tiềm năng trọn vẹn của mình trong công việc và đời sống. Và càng luyện tập nhiều, bạn càng làm tốt hơn. Chẳng bao lâu, bạn sẽ có thể nói rằng, “Nếu được chọn lại, tôi vẫn không muốn thay đổi hay thoát khỏi tình huống nào trong đời cả.”

Bảy bước của tư duy tầm cao

Chìa khóa là luôn chuẩn bị tinh thần rằng dù bạn đang làm gì đi nữa, bạn cũng có thể hoàn toàn sai lầm. Có thể có một cách hoàn toàn khác và hay hơn để làm hầu hết mọi việc, và luôn có một cách như vậy.

Đôi khi, những ý tưởng đơn giản nhất có thể làm chấn động tư duy và khiến bạn phải nhìn tình hình theo một cách hoàn toàn khác.

Đây là bảy công cụ bạn có thể sử dụng để tăng cường sự linh hoạt và lanh lợi trong trí óc:

1. Suy tính lại: Việc này đòi hỏi bạn ngừng lại, nghỉ tay và đứng lùi lại để nhìn tình hình một cách khách quan. Hãy tự hỏi ba câu hỏi:

• Mình đang nỗ lực làm gì?

• Mình đang nỗ lực làm điều đó như thế nào?

• Có thể có cách hay hơn không?

Bất cứ khi nào bạn cảm thấy thất vọng hoặc không muốn nỗ lực thực hiện mục tiêu của mình, hãy lùi lại và tự hỏi ba câu hỏi này.

Thường thì bạn sẽ nhận ra những gì bạn đang làm không phải điều đúng đắn, hoặc nó không còn quan trọng như trước. Bạn có thể nhận ra rằng cách mà bạn đang làm sẽ không hiệu quả.

Và khi tự hỏi liệu có cách nào hay hơn không, bạn sẽ vỡ ra vô số khả năng, bởi vì gần như luôn luôn có một cách hay hơn.

2. Đánh giá lại: Vận dụng tư duy nền tảng không, và cân nhắc các khả năng thực hiện công việc hoàn toàn khác nhau.

Bất cứ khi nào bạn không hài lòng với tình huống đang diễn ra, hãy tự hỏi, “Nếu hiện tại tôi không ở trong tình huống này, biết chuyện sẽ thế này, liệu tôi có dấn thân vào không?”

Nếu câu trả lời là không, bạn làm cách nào để thoát khỏi nó, và mất bao lâu?

3. Cải tổ lại: Tìm kiếm các cách để nâng cao hiệu quả hoạt động bằng cách thuyên chuyển nhân lực và vật lực, và bằng cách triển khai theo các cách khác.

• Ngay lúc này, những mục tiêu quan trọng nhất của bạn trong công việc là gì? Chúng đã thay đổi chưa?

• Ai là người quan trọng, giá trị và làm việc năng suất nhất?

• Bạn làm cách nào để có thể cải tổ lại công việc, tập trung những người giỏi nhất và năng suất nhất vào những mục tiêu quan trọng nhất và cơ hội lớn nhất của bạn?

4. Tái cấu trúc: Việc này nghĩa là đưa nhân lực và vật lực vào 20% hoạt động mà quyết định 80% kết quả của bạn.

• 20% kết quả quyết định 80% thu nhập và lợi nhuận của hoạt động kinh doanh của bạn là gì?

• 20% hoạt động quan trọng nhất quyết định 80% kết quả cuối cùng của bạn là gì?

• 20% nhân lực quan trọng nhất đem lại 80% kết quả cuối cùng là những ai?

Trong kinh doanh, tạo ra doanh thu nên là mối bận tâm chính của bạn. Hãy đưa những người giỏi nhất vào những mảng mà họ có tác động tích cực lớn nhất đến việc nâng cao doanh thu cho công ty của bạn.

5. Tái cơ cấu: Không ngừng tìm kiếm các cách để đơn giản hóa công việc và cuộc sống của bạn bằng cách ủy thác, thuê ngoài, thu hẹp hoặc loại bỏ một vài hoạt động nào đó.

• Những hoạt động/quy trình nào bạn có thể đơn giản hóa và tổ chức lại để hoàn thành nhanh hơn, tiết kiệm tiền bạc và thời gian hơn?

• Hoạt động nào bạn có thể ủy thác cho người khác hoặc thuê các công ty chuyên ngành?

• Hoạt động nào bạn có thể loại bỏ hoàn toàn mà không gây thiệt hại đáng kể về năng suất, doanh số hoặc lợi nhuận?

Mỗi lần tự hỏi một trong số các câu hỏi này, bạn sẽ kích thích sự sáng tạo của bản thân và có được những câu trả lời mà bạn có thể vận dụng để tổ chức lại hoạt động kinh doanh và đạt được nhiều kết quả tốt hơn, nhanh hơn và rẻ hơn.

6. Tái tạo: Hãy luôn tưởng tượng bạn sẽ làm gì khác đi nếu hôm nay bạn được bắt đầu lại từ đầu.

• Hãy tưởng tượng hôm nay được bắt đầu lại việc kinh doanh hoặc lĩnh vực của mình. Bạn sẽ làm gì khác đi?

• Bạn sẽ làm gì nhiều hơn?

• Bạn sẽ làm gì ít đi?

• Bạn sẽ bắt tay vào làm việc gì mà hiện tại bạn không làm?

• Bạn sẽ dừng hẳn việc gì lại?

Mỗi lần bạn tự hỏi, những câu hỏi này sẽ đem đến cho bạn các ý tưởng và cái nhìn sâu sắc. Bạn sẽ làm thêm, bớt, bắt đầu hoặc dừng những việc gì?

7. Lấy lại quyền kiểm soát: Việc này đòi hỏi bạn phải bắt tay vào hành động cụ thể trong công việc dựa trên đáp án của sáu bước trên.

• Về công việc riêng, việc mà bạn sẽ làm ngay lập tức là gì?

• Về nhân sự, việc mà bạn sẽ làm ngay lập tức là gì?

• Về chính việc kinh doanh, việc mà bạn sẽ làm ngay lập tức là gì?

Trong mỗi trường hợp, hãy tưởng tượng rằng bạn không hề có giới hạn nào cả. Hãy tưởng tượng rằng bạn có đầy đủ tiền bạc và thời gian, đầy đủ khả năng và năng khiếu, đầy đủ bạn bè và các mối liên hệ, và đầy đủ nguồn lực mà bạn cần để làm bất cứ điều gì trong công việc hoặc đời sống riêng.

Nhiệm vụ chính của bạn là hiểu rõ điều gì là đúng đắn, là tốt nhất để thực hiện và để toàn tâm toàn ý cho phương hướng hành động mới.

Các bài thực hành

1. Xem xét mô hình kinh doanh của cá nhân và công ty bạn. Hãy tự hỏi liệu có cách hay hơn để tạo ra doanh thu, lợi nhuận và thu nhập cá nhân hay không.

2. Vận dụng phép phân tích KWINK vào tất cả các mảng trong việc kinh doanh và đời sống riêng của bạn. “Biết chuyện sẽ thế này, nếu được bắt đầu lại, mình có chọn từ bỏ việc gì không?”

3. Bạn nên làm nhiều hơn, bớt đi, bắt đầu hay dừng hẳn những việc gì để có được kết quả khác biệt và tốt hơn?