Chương 8 Tư duy sáng tạo với Tư duy máy móc

Trí tưởng tượng là phân xưởng sản xuất kế hoạch và mong muốn của con người.

- NAPOLEON HILL

Những người có tư duy sáng tạo là những người thống trị thế giới! Họ không ngừng tìm kiếm những cách nhanh hơn, hay hơn, và dễ dàng hơn để đạt được những mục tiêu quan trọng đối với người khác. Họ vận dụng nguyên tắc CANEI, viết tắt cho “Continuous and Never-Ending Improvement – Trau dồi liên tục và không ngừng”.

Họ tạo ra tất cả những bước đột phá vĩ đại, những đổi mới và tiến bộ trong lịch sử loài người. Họ biết rằng đôi khi một ý tưởng hay là đủ để thay đổi đường lối của cả một công ty hoặc một cuộc đời.

Tư duy máy móc

Tư duy máy móc, trái lại, có xu hướng cứng nhắc và kém linh hoạt. Đây là tư tưởng phát xít. Tư duy máy móc bắt nguồn từ nỗi sợ thất bại hoặc phạm lỗi và mất thời gian, tiền bạc, hoặc cả hai. Nó xuất phát từ nỗi sợ bị chỉ trích hoặc chê bai, cố gắng làm những việc không có kết quả.

Những người có tư duy nghèo nàn nghĩ về trắng và đen chứ không nghĩ tới màu xám. Họ chỉ nghĩ có hoặc không, lên hoặc xuống. Họ nghĩ chỉ có một cách trong khi luôn có rất nhiều cách. Khi phải đương đầu với thay đổi, họ rơi vào trạng thái xơ cứng tâm lý, được định nghĩa là một “chứng xơ cứng thái độ”.

Họ là nạn nhân của “cân bằng nội môi”, (homeostasis) 1 một sự đấu tranh để duy trì tính kiên định. Họ bị mắc kẹt trong vùng an toàn của mình. Họ bực bội và sợ hãi những thứ mới mẻ hay khác biệt, kể cả khi đó là một sự cải thiện tình thế. Nhưng bạn thì không.

1 Là một đặc tính của một hệ thống mở để điều khiển môi trường bên trong nhằm duy trì trạng thái cân bằng, thông qua việc điều chỉnh các cơ chế điều hòa cân bằng động khác nhau.

Bạn là một thiên tài tiềm tàng

Bạn có nhiều tiềm năng sáng tạo hơn những gì bạn có thể sử dụng trong trăm năm cuộc đời. Bạn càng sử dụng khả năng sáng tạo, bạn càng có thể sử dụng nhiều. Trên thực tế, bạn trở nên sáng tạo hơn mỗi khi nghĩ ra ý tưởng mới mẻ nào đó. Người ta nói rằng mọi đứa trẻ sinh ra đều là một thiên tài, và đó chính là bạn, trong suốt cuộc đời.

Óc sáng tạo hóa ra lại là yếu tố chuẩn xác nhất để tiên đoán thành công trong cuộc sống và công việc. Bạn càng sáng tạo thì càng nảy ra nhiều ý tưởng hay hơn để cải thiện cuộc sống, công việc và tất cả mọi thứ xung quanh bạn.

Một ý tưởng hay có thể đủ để thay đổi toàn bộ phương hướng của đời bạn.

Làm sao để bạn nhận ra sự sáng tạo? Những người sáng tạo rất tò mò. Họ hỏi rất nhiều câu hỏi và không bao giờ thấy thỏa mãn. Trên thực tế, bạn có thể trở nên sáng tạo hơn bằng cách hỏi nhiều hơn về những chuyện xảy ra xung quanh và đừng hài lòng với những câu trả lời hời hợt.

Thiên tài ở mọi độ tuổi

Có rất nhiều nghiên cứu về phẩm chất của các thiên tài ở mọi độ tuổi. Thông tin đầu tiên họ khám phá ra là trí thông minh không nằm ở IQ hay bằng cấp. Rất nhiều người được gọi là thiên tài lại có trí thông minh trung bình hoặc trên trung bình một chút. Thiên tài hay tư duy xuất sắc nằm ở thái độ và cách tiếp cận những thách thức không thể tránh khỏi trong cuộc sống.

Thì ra các thiên tài có ba phẩm chất, được phát triển theo thời gian.

Giữ đầu óc cởi mở

Đầu tiên, họ tiếp cận mọi vấn đề hay tình huống với tâm thế cởi mở, gần giống một thái độ tò mò và khám phá của trẻ con. Bạn càng cởi mở để tiếp cận các tình huống trong đời một cách hoàn toàn mới mẻ và khác biệt, bạn càng dễ có được cái nhìn thấu suốt và các ý tưởng đưa bạn ra khỏi vùng an toàn - cho phép bạn tư duy vượt giới hạn. Chúng liên tục xuất hiện dưới dạng “Tại sao?” và “Tại sao không?”, và “Nếu… thì sao?”

Thứ hai, các thiên tài cân nhắc kỹ lưỡng mọi khía cạnh của một vấn đề, không vội đi tới kết luận, thay vào đó là thu thập thật nhiều dữ liệu. Họ kiểm tra và xác nhận các kết luận tạm thời ở mỗi giai đoạn. Họ tránh vội vã phán xét. Họ luôn sẵn sàng chấp nhận khả năng rằng họ có thể sai, hoặc ý tưởng của họ chưa tốt.

Giải pháp tốt nhất

Albert Einstein từng được hỏi, “Nếu có một trường hợp vô cùng cấp bách hoặc tai họa tiềm tàng sẽ phá hủy Trái Đất trong 60 phút, và ngài được yêu cầu tìm ra giải pháp, ngài sẽ làm gì?”

Einstein đáp, “Tôi sẽ dành 59 phút đầu tiên để thu thập thông tin, và phút cuối cùng để giải quyết vấn đề theo cách khả thi nhất.”

Ngày nay, trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là trong việc phát triển sản phẩm mới, bạn càng dành nhiều thời gian làm việc sát sao với các khách hàng để đảm bảo rằng ý tưởng sản phẩm/ dịch vụ mới của bạn đúng là thứ họ muốn, cần và sẵn lòng chi trả, bạn càng có khả năng thành công trong một thị trường thay đổi nhanh và cạnh tranh gay gắt.

Cách tiếp cận mang tính hệ thống

Thứ ba, các thiên tài đều sử dụng cách tiếp cận mang tính hệ thống trong giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định. Các nhà toán học, nhà vật lý, bác sĩ, kỹ sư cơ khí và những người có tài trong những ngành nghề không đối mặt với vấn đề như một chú chó đuổi theo chiếc xe chạy ngang qua. Họ tuân thủ theo một danh mục được xây dựng cẩn thận và xử lý vấn đề đến cùng, từng bước tiến tới kết quả.

Atul Gawande, trong cuốnThe Checklist Manifesto (tạm dịch: Phút dừng lại của người thông minh), kể câu chuyện về hai chuyên gia đầu tư, cả hai đều thành đạt, nhưng có một người thành đạt hơn người kia rất nhiều.

Thì ra cả hai người đều đã có nhiều năm kinh nghiệm đánh giá và ra quyết định đầu tư vững chắc cho bản thân và khách hàng. Nhưng người cố vấn thành đạt hơn đã lập một danh mục các câu hỏi cần thiết để hỏi và kiểm nghiệm rồi áp dụng vào đề xuất đầu tư trước khi ra quyết định.

Người cố vấn còn lại sử dụng rất nhiều kỹ thuật và chiến thuật giống nhau để đánh giá một khoản đầu tư, nhưng anh ta vận dụng trực giác nhiều hơn kinh nghiệm. Thế nên anh ta thường mất tiền một cách không đáng.

Đây là điểm thú vị mà Gawande đã khám phá ra. Người cố vấn đầu tiên luôn luôn thành công hơn người thứ hai. Nhưng có nhiều khi, anh ta mắc sai lầm và mất tiền. Lý do vẫn như vậy. Anh ta đã không chuyên tâm làm theo danh mục chính mình đề ra. Anh ta đã bỏ lỡ một hoặc hai điểm trọng yếu trong bảng liệt kê các điểm cân nhắc quan trọng. Khi anh ta quay trở lại làm theo danh mục một cách kỹ càng, thành tích đầu tư của anh ta lại được cải thiện rõ rệt.

Phương pháp giải quyết vấn đề mang tính hệ thống

Dưới đây là cách giải quyết vấn đề và ra quyết định có cấu trúc/phi cấu trúc được phát triển bởi các chuyên gia và các nhóm cố vấn qua nhiều năm. Tôi đã tổng hợp những ý tưởng hay nhất thành một phương pháp duy nhất mà bạn có thể sử dụng trong suốt phần còn lại của sự nghiệp.

Bước một: Định nghĩa rõ ràng vấn đề/mục tiêu, viết lên trang giấy trước mặt bạn. Nếu bạn đang làm việc trong một nhóm, hãy viết đi viết lại vấn đề/mục tiêu lên bảng hội thảo hay bảng trắng cho tới khi mọi người đều tán thành, “Đúng. Đây là định nghĩa chính xác của vấn đề.”

Trong y học, họ nói rằng, “Chẩn đoán đúng là chữa được một nửa.”

Trong kinh doanh, định nghĩa đúng vấn đề sẽ khiến giải pháp hiện ra rõ ràng.

Bước hai: Khi bạn đã định nghĩa được vấn đề/mục tiêu rõ ràng, hãy hỏi, “Vấn đề còn là gì nữa?”

Hãy cẩn thận với những vấn đề chỉ có một định nghĩa. Hãy định nghĩa lại vấn đề theo nhiều cách khác nhau để dễ đi tới giải pháp đúng đắn hơn.

(Lưu ý: Có thể nó hoàn toàn không phải vấn đề, mà là một cơ hội).

Điều tồi tệ nhất là bạn nghĩ ra một giải pháp tuyệt vời cho vấn đề sai lầm hoặc một vấn đề không tồn tại.

Tỷ lệ sản phẩm thất bại

Có đến 80% sản phẩm và dịch vụ mới thất bại trong vòng 12 tháng. Nguyên nhân chính là các công ty phát triển một sản phẩm nhằm giải quyết một vấn đề mà khách hàng không gặp phải.

Giống như câu chuyện một công ty sản xuất thức ăn cho chó đã đầu tư hàng triệu đô la để phát triển loại thức ăn hoàn hảo cho chó - dinh dưỡng cân bằng về mọi mặt. Nhưng sản phẩm đã thất bại trên thị trường. Khi họ hỏi các chuyên gia phát triển sản phẩm rằng chuyện gì đã xảy ra, các chuyên gia đáp, “Vấn đề là các chú chó ghét sản phẩm này.”

Dù định nghĩa của vấn đề mà bạn tìm ra là gì đi nữa, nó cũng sẽ giúp xác định phương hướng cho giải pháp. Nếu định nghĩa vấn đề của bạn không đúng, giải pháp của bạn dù có thông minh đến mấy cũng sẽ không hiệu quả.

Quy trình cải thiện doanh số

Khi làm việc với các tổ chức tài chính, tôi cung cấp cho họ một quy trình có hệ thống về tư duy sáng tạo. Trong hầu hết các trường hợp, vấn đề hàng đầu mà một doanh nghiệp gặp phải là doanh số thấp. Thế nên tôi bắt đầu với câu hỏi, “Vấn đề là gì?”

Định nghĩa đầu tiên của vấn đề luôn là “Doanh số của chúng ta quá thấp”.

Vấn đề còn là gì nữa?

Chúng ta không thu hút đủ khách hàng mới.

Vấn đề còn là gì nữa?

Các khách hàng mà chúng ta thu hút được không mua hàng đủ nhiều.

Vấn đề còn là gì nữa?

Chúng ta chưa biến khách hàng tiềm năng thành khách mua hàng đủ nhiều.

Vấn đề còn là gì nữa?

Các hoạt động quảng cáo và tiếp thị của chúng ta không thu hút đủ khách hàng mới.

Vấn đề còn là gì nữa?

Khách hàng của chúng ta mua hàng không đủ thường xuyên.

Vấn đề còn là gì nữa?

Khách hàng của chúng ta đang mua quá nhiều từ đối thủ cạnh tranh.

Hãy liên tục hỏi câu hỏi “còn gì nữa” cho tới khi bạn tìm ra định nghĩa chuẩn xác cho vấn đề.

Định nghĩa sẽ xác định giải pháp

Dù bạn quyết định chọn đáp án nào, nếu đúng vấn đề, thì đều cần một giải pháp khác, đôi khi là hoàn toàn khác. Đây là lý do tại sao việc kiểm nghiệm và chứng thực câu trả lời là rất quan trọng, để đảm bảo bạn đang giải quyết đúng vấn đề ngay từ ban đầu.

Bước ba: Hãy hỏi, “Giải pháp cho vấn đề của chúng ta là gì?” Dù câu trả lời bạn nghĩ ra là gì đi nữa, hãy hỏi tiếp, “Còn giải pháp nào cho vấn đề của chúng ta nữa?”

Hãy cẩn thận với vấn đề chỉ có một giải pháp. Có một mối quan hệ trực tiếp giữa số giải pháp khả thi mà bạn nghĩ ra và chất lượng của giải pháp cuối cùng mà bạn chọn. Thường thì hai ý tưởng phi thực tế gộp lại sẽ hóa thành một ý tưởng thiên tài làm thay đổi hướng đi của doanh nghiệp.

Bước bốn: Khi bạn đã khai thác được một loạt các giải pháp khả thi, bạn phải thu hẹp chúng và đưa ra quyết định. Nếu bạn không thể ra quyết định ngay, hãy đặt ra một thời hạn mà tới lúc đó bạn sẽ ra quyết định và hành động.

Trong hầu hết các trường hợp, bất cứ quyết định nào cũng hơn là không quyết định gì.

Steve Jobs từng nói, “Các ý tưởng sáng tạo bắt nguồn từ việc nối các dấu chấm theo một cách khác biệt.” Đây là chìa khóa mà những người có tư duy tầm cao sử dụng ở mọi nơi. Nếu bạn đang vật lộn với một quyết định, hãy thu thập nhiều dấu chấm hơn. Hãy thu thập nhiều thông tin hơn. Hãy thuê một chuyên gia tư vấn trong lĩnh vực này. Đừng hà tiện khi thu thập những thông tin tốt nhất có thể. Một ý tưởng mới hoặc chưa được xét đến có thể giúp bạn phát tài hoặc tiết kiệm được rất nhiều tiền.

Bước năm: Xác định thước đo cho thành công của quyết định này. Hãy đặt ra các thước đo và tiêu chuẩn rõ ràng. Hãy định lượng kết quả mà bạn mong đợi. Nguyên tắc là: “Nếu bạn muốn thành công trong kinh doanh, hãy đặt thước đo cho tất cả mọi thứ. Nếu bạn muốn giàu có, hãy đặt thước đo tài chính cho tất cả mọi thứ.”

Hãy nhớ rằng, nếu bạn không thể đo được nó, bạn không thể kiểm soát được nó. Và có đo lường thì có kết quả.

Bước sáu: Phân công trách nhiệm dự án, nhiệm vụ, hoặc nhiệm vụ phụ cho một người hay nhiều người cụ thể.

Mọi sản phẩm, dịch vụ hoặc dự án đều cần một người đứng mũi chịu sào, là người hoàn toàn phụ trách dự án và thành công, tiền lương và cơ hội thăng tiến của người đó đều phải tùy thuộc vào kết quả cuối cùng.

Một lỗi lớn mà các công ty lớn nhỏ đều phạm phải, đó là họ đồng thuận với một ý tưởng sản phẩm/dịch vụ mới, hoặc một dự án nào đó, rồi ai làm việc nấy. Không ai được phân công làm nhiệm vụ cụ thể cho dự án này. Sau đó nó trở thành một “dự án bị bỏ hoang” trong công ty - dự án thuộc về tất cả mọi người và cũng chẳng thuộc về ai. Đừng để chuyện này xảy ra trong công ty của bạn.

Bước bảy: Đặt một thời hạn và thời hạn phụ để hoàn thành. Kết quả tiềm năng càng quan trọng thì bạn càng phải quản lý và đo đạc quy trình một cách thường xuyên và chính xác hơn. Hãy xem xét kỹ những gì bạn mong đợi. Có rà soát thì mới có hiệu quả.

Bước tám: Lập ra một kế hoạch B, một kế hoạch dự phòng hoặc thay thế trong trường hợp giải pháp đầu tiên không hiệu quả, vì lý do nào đó. Điền vào “Báo cáo lỗi”. Hãy hỏi, “Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra trong tình huống này là gì?”

Kết quả tệ nhất có thể là dự án sẽ thất bại hoàn toàn, và tất cả thời gian và tiền bạc đầu tư vào đó sẽ mất hết.

Bạn có thể giảm thiểu khả năng thất bại bằng cách nào? Bạn có thể tối đa hóa các khả năng thành công bằng cách nào? Bạn sẽ làm gì nếu giải pháp của bạn không có hiệu quả?

Thiết lập một kế hoạch dự phòng

Những vị tướng vĩ đại lên kế hoạch để thắng mọi trận chiến, nhưng họ cũng chuẩn bị cho trường hợp bại trận nếu nó xảy ra. Họ có quân dự bị và đạn dược dự trữ. Họ xây dựng kế hoạch đối phó hoặc dự phòng. Họ biết rằng rút lui một cách trật tự còn hơn là tháo chạy tán loạn.

Chỉ chịu những rủi ro có thể lường trước - những rủi ro mà bạn có thể phục hồi trở lại nếu thất bại hoàn toàn.

Đừng bao giờ đặt cược tất cả vào một phương hướng hành động mới.

Hy vọng không phải là một chiến lược; đó là một công thức cho thảm họa. Trong kinh doanh, ý tưởng sản phẩm mới kiểu “cứ làm ra rồi khách hàng sẽ mua” gần như cầm chắc thất bại.

Bước chín: Hành động dựa trên ý tưởng của bạn. Hãy tiến thật nhanh. Hãy tạo cảm giác gấp gáp. Hãy làm gì đó. Làm bất cứ việc gì. Nhưng hãy bắt đầu xúc tiến, càng nhanh càng tốt.

Đại tướng George Patton nói, “Một kế hoạch tốt được thực hiện một cách quyết liệt ngay bây giờ còn hơn là một kế hoạch hoàn hảo vào tuần sau.” Hãy áp dụng phương pháp giải quyết vấn đề có tính hệ thống này vào mỗi vấn đề hay khó khăn mà doanh nghiệp của bạn gặp phải, hãy rèn cho mình tuân thủ phương pháp tư duy tầm cao. Kết quả sẽ làm bạn ngạc nhiên một cách hạnh phúc.

Tư duy tập trung vào giải pháp và Tư duy tập trung vào vấn đề

Dấu hiệu thực sự cho trí thông minh và óc sáng tạo của bạn là khả năng giải quyết vấn đề và ra quyết định. Dù chức danh được ghi trên danh thiếp của bạn là gì thì từ chính xác để mô tả công việc của bạn vẫn là “người giải quyết vấn đề”. Từ lúc bạn bắt đầu làm việc vào buổi sáng cho tới lúc tan làm, và sau đó nữa, bạn giải quyết các vấn đề lớn nhỏ, suốt cả ngày.

Tướng Colin Powell nói rằng, “Người lãnh đạo là người có khả năng giải quyết vấn đề.”

Người thành công cũng là người có khả năng giải quyết vấn đề. Một mục đích hoặc mục tiêu chưa thực hiện được, ở bất kỳ lĩnh vực nào, chỉ là một vấn đề chưa được giải quyết. Đây là lý do tại sao một cách tiếp cận để giải quyết vấn đề mang tính hệ thống, cách tiếp cận có hiệu quả ở một mức độ cao hơn và bền vững hơn, là rất cần thiết để bạn đạt được thành công lớn nhất có thể.

Nghĩ về các giải pháp

Thật tình cờ, những người thành công hầu như lúc nào cũng nghĩ về các giải pháp. Những người không thành công thì hầu như chỉ nghĩ về các vấn đề. Những người thành công suy nghĩ cách giải quyết vấn đề hoặc loại bỏ trở ngại và nghĩ về những hành động có thể làm ngay lập tức để cải thiện tình thế.

Những người không thành công suy nghĩ về vấn đề và tìm người để đổ lỗi. Họ cho phép mình giận dữ và khó chịu vì một vấn đề xảy ra hoặc một trở ngại phát sinh. Điều này tạo nên những suy nghĩ tiêu cực, giận dữ và truy tìm người có lỗi, “Ai đã gây ra chuyện này?” Nhưng nó không giúp họ tìm ra giải pháp.

Giải phóng năng lượng sáng tạo của bạn

Có ba chìa khóa để giải phóng năng lượng sáng tạo mà chúng ta đã đề cập từ trước. Đó là sự rõ ràng, tập trung và chú ý.

Đầu tiên, bạn phải rõ ràng về mục tiêu nhưng phải linh hoạt về quá trình thực hiện mục tiêu đó. Hãy giữ đầu óc cởi mở. Hãy sẵn sàng cân nhắc nhiều cách khác nhau để đạt được cùng một kết quả.

Thứ hai, hãy tập trung. Hãy tập trung hết trí thông minh của bạn, và của mọi người lại như một tia laser chiếu vào một vấn đề, trở ngại, hay khó khăn duy nhất, không chuyển hướng hay phân tâm. Chỉ xử lý mỗi đối tượng một lần thôi.

Thứ ba, hãy chú ý. Gác mọi việc khác lại, và chú tâm 100% cho tới khi bạn giải quyết xong vấn đề lớn nhất và đạt được mục tiêu quan trọng nhất của mình.

Jim Collins, trong cuốn Good to Great, kể câu chuyện về nhím và cáo, lấy từ một bài viết của Isaiah Berlin. Ông nói rằng cáo rất ranh mãnh và biết nhiều thứ. Nhưng nhím lại thành công hơn vì nó biết điều quan trọng duy nhất.

Sự rõ ràng, tập trung và chú ý giúp bạn đem tất cả sức mạnh tinh thần ra để giải quyết duy nhất một vấn đề lớn hoặc thực hiện duy nhất một mục tiêu lớn.

Sự hấp dẫn của sao nhãng

Trong thế giới hiện đại với máy tính và e-mail, có lẽ kẻ thù lớn nhất là “sự hấp dẫn của sao nhãng”, chạy theo những thứ hấp dẫn, e-mail, những tin nhắn, những cuộc gọi, và mạng xã hội, tất cả đều khiến tâm trí bạn phân tán và gây rối loạn khả năng tập trung của bạn.

Theo tờ USA Today, liên tục phản ứng với các thiết bị điện tử, nhất là e-mail và tin nhắn, sẽ đốt cháy nhiên liệu của não bộ, tức glucose, với tốc độ rất nhanh. Một người bình thường kiểm tra e-mail cả ngày và không ngừng bị mất tập trung, giống như một chú chó bị rối loạn suy giảm chú ý, bởi các tín hiệu và âm báo từ e-mail và điện thoại thông minh.

Kết quả là một nhân viên nghiện e-mail trung bình mất đi 10 điểm IQ mỗi ngày, cứ mỗi giờ qua đi lại thêm ngốc nghếch. Cuối cùng, rất nhiều người bị kiệt quệ, không thể tập trung hay đưa ra những quyết định dù là đơn giản nhất. Và họ ngày càng không bắt kịp được các nhiệm vụ then chốt.

Đa nhiệm với chuyển đổi tác vụ

Khi một người liên tục hồi đáp e-mail, tin nhắn và cuộc gọi, người đó buộc phải tiến hành cái gọi là đa nhiệm. Tuy nhiên, hành động này nên được định nghĩa là chuyển đổi tác vụ thì đúng hơn. Bạn không làm nhiều việc; mà bạn đang chuyển tới chuyển lui giữa các việc. Theo như một nghiên cứu, bạn mất khoảng 17 phút để ngừng việc đang làm và trả lời tin nhắn rồi quay trở lại làm việc tiếp.

Suốt một ngày, sự chú ý của bạn chuyển tới chuyển lui, như một chiếc cần gạt nước, hiếm khi hoàn thành được việc gì có giá trị. Khi bạn nghiện cả mạng xã hội và ám ảnh vì kiểm tra Facebook, Twitter, và Linkedln giống nhiều người, tức là bạn đã có công thức tạo nên thảm họa sự nghiệp. Đây là lý do vì sao người ta nói, “Mạng xã hội là xã hội không làm việc.”

Cách giải quyết rất đơn giản. Bỏ mặc các thiết bị. Kiểm tra e-mail hai lần một ngày, vào 11 giờ trưa và 3 giờ chiều. Nếu không thì tắt hết mọi thiết bị để bạn có thể chuyên tâm cống hiến cho công việc đang làm.

Lý thuyết điểm hạn chế

Đây là một trong số những công cụ tư duy sáng tạo tốt nhất. Lý thuyết điểm hạn chế nói rằng giữa bạn và bất cứ mục tiêu nào đều có một hạn chế quyết định tốc độ bạn đạt được mục tiêu đó.

Đôi khi nó được gọi là điểm nút cổ chai. Đôi khi nó lại ám chỉ nút thắt. Andrew Grove, nguyên Chủ tịch hội đồng quản trị của Intel, gọi những trở ngại chính kìm chân bạn là “yếu tố hạn chế” trong bất kỳ quá trình sản xuất nào.

Hiện tại mục tiêu chính của bạn là gì, và trở ngại quyết định tốc độ bạn đạt được mục tiêu là gì?

Diễn đạt theo cách khác là, “Tại sao bạn chưa đạt được mục tiêu?”

Nếu mục tiêu của bạn là tăng doanh số và lợi nhuận lên 50%, tại sao doanh số và lợi nhuận của bạn vẫn chưa tăng thêm 50%? Nếu mục tiêu của bạn là giảm cân, tại sao bạn vẫn chưa đạt được cân nặng lý tưởng? Khi bạn tự hỏi những câu này, câu trả lời của bạn thường chính là trở ngại kìm chân bạn lại. Thường thì khi bạn hỏi và trả lời những câu hỏi này, những điều bật ra trong đầu bạn sẽ là những cái cớ ưa thích của bạn, những lý do mà bạn hay đưa ra để giải thích cho mục tiêu chưa hoàn thành trong một lĩnh vực nào đó.

Xác định yếu tố giới hạn

Trong mỗi tình huống, việc đầu tiên bạn phải làm là xác định yếu tố giới hạn này rồi tập trung khắc phục nó. Cách suy nghĩ và hành động này có thể đưa bạn đến gần mục tiêu nhanh hơn bất cứ việc gì bạn có thể làm.

Quy tắc 80/20 cũng áp dụng cho các hạn chế trong đời sống và công việc của bạn. Có đến 80% yếu tố ngăn bạn thực hiện được những mục tiêu quan trọng nhất là nằm ở chính bạn hoặc công ty của bạn. Chỉ 20% là do ngoại cảnh.

Khi bạn bắt đầu xác định và loại bỏ trở ngại, hãy luôn bắt đầu với chính mình. Hãy hỏi câu hỏi then chốt, “Điều gì ở tôi (hoặc ở công ty tôi) đang ngăn cản tôi thực hiện mục tiêu?”

Hãy nhớ, hầu hết mọi người có khuynh hướng tự nhiên là đổ lỗi cho tác động từ bên ngoài và đổ lỗi cho những người khác vì vấn đề họ gặp phải. Dấu hiệu phân biệt những người có tư duy tầm cao là họ nhận hoàn toàn trách nhiệm cho mọi vấn đề hay khó khăn, rồi họ xem xét kỹ bản thân để tìm ra điều gì quyết định tốc độ đạt được mục tiêu mà họ mong muốn.

Tư duy nếu-thì

Mỗi lần bạn hỏi câu này, bạn sẽ phá vỡ gông cùm của tư duy hạn chế khiến bạn phải làm việc trong một phạm vi chật hẹp, và bạn sẽ sẵn sàng đón nhận nhiều khả năng hơn.

Tư duy nếu-thì được xem là khái niệm đột phá đã khiến cho Federal Express trở thành một trong những công ty thành công nhất thế giới. Thành công đó bắt đầu bằng câu hỏi, “Nếu có thể giao một bức thư trong một đêm, đến bất cứ nơi nào trên đất nước thì sao?”

Khi Fred Smith, chủ tịch của FedEx, đề xuất ý tưởng này trong một bài báo cáo ở Đại học Yale, giảng viên đã cho ông điểm C, nói rằng ý tưởng này không thực tế lắm. Vào thời đó, dịch vụ bưu điện hạng nhất của Mỹ mất ba đến năm ngày, đôi khi lâu hơn, mới tới nơi. Ý tưởng giao bưu phẩm trong một đêm có vẻ bất khả thi.

Phá vỡ rào cản

Bằng cách liên tục hỏi “Nếu… thì sao?”, Fred Smith và ban lãnh đạo của FedEx đã có thể phát triển những ý tưởng sáng tạo không chỉ giúp đạt được mục tiêu mà còn đưa FedEx trở thành một trong những công ty lớn nhất và thành công nhất trên thế giới.

“Nếu có thể đưa bàn phím lên màn hình một chiếc điện thoại thì sao?” (Apple, hiện đang là công ty lớn nhất thế giới).

“Nếu chúng ta có thể bán và vận chuyển bất cứ cuốn sách nào qua e-mail và giao trực tiếp tận nhà thì sao?” (Amazon.com, hiện đang là trang bán sách lớn nhất thế giới).

“Nếu chúng ta có thể đưa một người lên M ặt T răng và đưa anh ta trở lại Trái Đất an toàn thì sao?” (John Kennedy - 1962.) Khi T ổng thống John Kennedy hỏi nhà khoa học phụ trách chương trình không gian Hoa Kỳ, Wernher von Braun, “Cần những gì để đưa một người lên Mặt T răng và đưa anh ta trở về Trái Đất an toàn?”, von Braun trả lời đơn giản, “Quyết tâm làm điều đó.”

Trong nhiều tình huống, trong công việc và đời sống cá nhân, yêu cầu bắt buộc để có được thành công chỉ đơn giản là “quyết tâm làm điều đó”.

Bạn của tôi, Joel Weldon, từng nổi tiếng vì buổi nói chuyện “Thành công sẽ đến khi bạn dám làm”. Điều này cũng đúng với bạn.

Quá trình đổi mới

Triết lý của mọi doanh nghiệp và mọi lãnh đạo thành công là CANEI, đã đề cập ở trên, viết tắt cho “Continuous and Never-Ending Improvement - Trau dồi liên tục và không ngừng”.

Hãy hạ quyết tâm mạnh dạn bước ra khỏi vùng an toàn của bạn. Không ngừng tìm kiếm những cách mới hơn, hay hơn, nhanh hơn và rẻ hơn để thực hiện mục tiêu và tiến lên phía trước. Hãy chuẩn bị tinh thần thất bại hết lần này tới lần khác khi bạn đang trong quá trình phát triển hoặc giới thiệu các sản phẩm, dịch vụ, phương pháp hoặc chiến lược mới. Không có gì đi đúng hướng như bạn nghĩ. Bạn sẽ trải qua những lúc thất vọng, khó khăn, thụt lùi và những thất bại tạm thời trên con đường tới thành công.

Thomas J. Watson, nhà sáng lập tập đoàn IBM, từng được hỏi làm sao để thành công nhanh hơn. Ông đáp, “Nếu bạn muốn thành công nhanh hơn, bạn phải nhân đôi tốc độ thất bại. Thành công nằm ở phía bên kia của thất bại.”

Trên thực tế, không có gì là thất bại cả. Chỉ có phản hồi. Những khó khăn xuất hiện không phải để cản trở mà là để chỉ dẫn. Công thức luôn luôn là “Thử, thử lại, rồi thử những thứ khác nữa.”

Chìa khóa cuối cùng dẫn tới thành công của bạn chính là khả năng giải quyết vấn đề, ra quyết định và tìm cách sáng tạo và mới mẻ để phát triển doanh nghiệp, nâng cao doanh số và đẩy mạnh lợi nhuận của bạn.

Các bài thực hành

1. Chọn ra một vấn đề mà bạn hoặc công ty của bạn hiện đang vật lộn và áp dụng phương pháp giải quyết vấn đề mang tính hệ thống. Cách này có thể thay đổi tương lai của bạn.

2. Xác định một mục tiêu mà bạn có và chỉ ra trở ngại lớn nhất, yếu tố hạn chế quyết định tốc độ bạn đạt được mục tiêu đó. Bạn có thể làm gì để triệt tiêu trở ngại này?

3. Chọn ra một sản phẩm/dịch vụ mà bạn cung cấp và xây dựng nhiều cách nhất có thể để biến nó trở nên tốt hơn, nhanh hơn và rẻ hơn cho khách hàng của bạn.