THIỆN NHÂN

Bà Uông rất ghét người ta gọi mình là bà Uông; bà tự xưng là nữ sĩ Mục Phương Trinh và thích mọi người gọi như vậy. Chồng bà giàu lắm, bà tiêu pha không một chút khách sáo; tiêu hết tiền của chồng, và được người ta gọi là Mục nữ sĩ, tức thì bà cảm thấy mình là một phụ nữ độc lập, chứ không chi nhăm nhăm chực xơi cơm của chồng.

Mục nữ sĩ từ sáng đến tối, khỏi cần bàn, bận tắt mặt tắt mũi, thêm vào đó, bà nom rõ, quả tình bận đến độ thở không nổi. Chưa nói đến những chuyện khác, chỉ riêng cái việc lên xuống xe hơi thôi, Mục nữ sĩ - đúng, Mục nữ sĩ! - một ngày phải leo lên leo xuống bao nhiêu lần. Cuộc tụ hội nào chẳng có bà? Việc công ích nào lại thiếu bà? Phải người khác, đôi chân núng nính thế kia lại không mỏi. Mục nữ sĩ không ngại, cuộc sống của bà dành để dâng hiến cho xã hội; cặp chân lạch bạch kia dù phát triển đến gấp đôi bà vẫn phải tìm cách lết được chúng vào xe hơi. Bà luôn thương xót bản thân, và càng yêu thương mọi người, bà sinh ra để cứu thế mà lại.

Mục nữ sĩ vẫn chưa dậy, con sen Tự Do đã vào thưa gửi. Bà căn dặn nó đâu phải chi một lần. Bà chưa dậy, cấm vào bẩm báo. Con sen muôn đời là con sen, gọi nó là "Tự Do" cũng vô tác dụng, trời sinh ra đã ngớ ngẩn rồi. Bà chỉ muốn túm cái đèn bàn đặt cạnh giường ném cho Tự Do một cái, nhưng thấy Tự Do vẫn không đáng tiền bằng nó, bà đành từ bỏ ý định.

- Tự Do, tao dặn mày bao nhiêu lần rồi, hả? - Mục nữ sĩ xem đồng hổ, đã gần chín giờ, bà hạ cơn giận một chút, không phải vì điều gì khác mà chỉ vui thích khi mình có thể ngủ một lèo đến tận chín giờ, sức khỏe hẳn tương đốỉ đây; bà phải vì xã hội mà xót thương lấy bản thân, bà cần giấc ngủ thật dài.

- Dạ, không phải ạ, thưa bà, à, thưa nữ sĩ! - Tự Do muốn giải thích đôi lời.

- Nói, có chuyện gì? Đừng có dềnh dàng thế.

- Phương tiên sinh xin gặp nữ sĩ ạ.

- Phương tiên sinh nào? Biết bao Phương tiên sinh, mày biết nói chuyện thật đấy!

- Dạ, Phương tiên sinh thầy giáo ạ.

- Ông ta lại làm sao rồi?

- Ông ấy bảo vợ ông ấy qua đời rồi! - Tự Do có vẻ rất đau buồn cho Phương tiên sinh.

- Khỏi cần nói, lại vòi tiền chứ gì! - Mục nữ sĩ quờ quờ lôi cái ví da xinh xinh dưới gối ra - Đây, đưa cho ông ta hai chục này, bảo ông ta về mau; bảo rõ mọi người, trước khi ăn sáng tôi không tiếp ai.

Tự Do cầm tiền, dợm bước, thì bà chủ ngăn lại:

- Bảo Bác Ái đặt nước tắm; khi quay lại nhớ mở cửa sổ phòng ra. Việc gì cũng để nhắc thế nhỉ, thật mệt chết đi được! Cậu cả đâu?

- Dạ, cậu đi học rồi ạ, thưa nữ sĩ.

- Đến một cái "kiss" cũng chưa tặng tôi đã đi rồi, được đấy! - Mục nữ sĩ lắc đầu liên hổi, đám thịt trên má núng nính rung lên.

- Cậu cả nói, tan học về ăn cơm trưa lại kính bà một cái "kiss" - Tự Do hiểu cái đám "kiss, pie và bath" là cái gì.

- Đi mau đi, đừng huyên thuyên vớ vẩn, mệt đến chết người ra mất thôi!

Tự Do nhẹ bước nhanh ra, Mục nữ sĩ chợt nghĩ: Nhà Phương tiên sinh xảy ra việc tang, thế cậu hai biết tính sao đây? Vô duyên vô cớ chết ngoéo một cái, khiến cậu hai mất không liền mấy buổi học. Mục nữ sĩ cực kỳ quan tâm đến việc học hành của con cái.

Bác Ái gõ cửa:

- Thưa, nước được rồi ạ, nữ sĩ.

Mục nữ sĩ mặc cả áo ngủ bước vào phòng tắm. Bồn tắm trắng phau, nước trong vắt, không nóng không lạnh, sóng sánh lưng chừng bồn. Kính hoa nổi, tường ốp gạch trắng, luồng hơi nóng cùng mùi nước hoa quyện vào nhau. Một chiếc gương thật lớn, mấy cái khăn bông trắng tinh; hộp xà phòng, bình muối tắm được đánh sáng bóng loáng. Bà thấy khoan khoái lên ít nhiều. Đặt đôi chân trắng lốp nung núc vào nước, bà thừ ra trông một thoáng; cảm giác kích thích do làn nước tạo ra khiến bà thấy mông lung trong sự dễ chịu. Bà thoáng nhớ chuyện đã quên từ lâu. Ngồi trong bồn, bà ngắm đôi chân trắng ngồn ngộn của mình; trong nước nom chúng càng to phốp pháp, lòng bà càng mênh mang. Vốc ít nước lên, bà nhè nhẹ kỳ cổ; cọ được hai cọ, bà lại nghĩ đến chuyện đã quên từ lâu lắm rồi ấy - tuổi thanh xuân của bà: hai mươi năm trước, thân hình bà yểu điệu, mảnh mai, đẹp đẽ biết mấy! Bà dường như không nhận ra chính mình. Nghĩ đến chồng, con gái, tất cả chỉ mờ mờ nhạt nhạt, tựa như họ là người xa lạ. Bà vốc nước lên, cọ thật mạnh, ngắm làn da ừng đỏ dần. Bà nhẹ nhõm đôi chút, không còn bâng khuâng nữa. Bà không chỉ là người vợ, người mẹ; bà là mẹ của mọi người, là bậc thầy của các nữ đồng bào. Bà từng du học ở nước ngoài, bà biết đại cục thế giới, thiên chức của bà là cứu thế.

Nhưng cứu thế khó khăn biết bao! Hai năm trước, bà nhớ lại, bà đề xướng phong trào tắm gội, đến đâu cũng tuyên truyền: "Không có bồn tắm, không được coi là gia đình!". Kết quả thế nào? Nhân loại thật ngu xuẩn, nói đến rụng cả lưỡi, họ vẫn nhất quyết không chịu hiểu cho! Vuốt ve đôi chân nần nẫn, bà muốn nản lòng, mặc xác thế giới biến thành cái ổ chó, không có bồn tắm, chẳng vệ sinh gì ráo! Nhung bà không thể nản lòng được, đã hy sinh thì phải hy sinh cho trót. Bà gọi Tự Do:

- Cửa sổ mở năm phút là được rồi!

- Dạ, đã đóng rồi ạ, thưa nữ sĩ - Tự Do hồi bẩm.

Mục nữ sĩ quay về phòng ngủ. Chỉ trong năm phút căn phòng đã hoàn toàn mới mẻ. Hàng sáng bà phải hít thở thật sâu. Không khí ngoài sân lạnh quá, chỉ cần mở cửa sổ năm phút đã thừa sức cho bà hít thở rồi. Trước hãy uốn éo đã, bà đắc ý khi tay mình vẫn chạm đến mũi chân, chân tay tuy đã cong đi nhiều, nhưng rốt cuộc đầu ngón tay vẫn chạm tới mũi chân. Ngẩng lên cúi xuống ba lần, sau đó bà đứng thẳng cho bổ phổi năm sáu lần. Lập tức, bà cảm thấy dòng máu trong cơ thể đã đổi màu, đỏ tươi, nóng hổi, tươi tắn hệt vầng mặt trời.

- Tự Do, dọn cơm!

Mục nữ sĩ ghét nhất con người ta cứ nhồi nhét rõ nhiều, thành thử bữa sáng của bà cực kỳ đơn giản. Một đĩa ốp-la đầy oặc, hai miếng bánh mì phết bơ, mứt hoa quả, một tách cà phê cho thêm sữa. Bà từng đề xướng ăn uống tiết kiệm: Chớ có ăn liền những năm sáu cái trứng, hay bốn bát mì bự, mà nên uống nhiều sữa và ăn bơ. Chẳng ai hưởng ứng; việc tốt thường không được hưởng ứng. Bà đành tự mình thực hiện chủ trương này, một mình thuê một đầu bếp biết làm món ăn Tây dương.

Miệng thưởng thức món trứng ốp-la, bà nghĩ đếh Phương tiên sinh. Phương tiên sinh dạy cậu hai học, một tháng nhận hai mươi đồng, không đến nỗi tệ. Bà sợ nhất người bần hàn có nhiều cơ hội kiếm tiền; tiền trong tay bà là tiền, chứ sang tay nhà nghèo là họa thôi. Bà không phải không cho nổi Phương tiên sinh thêm mấy đồng, mà chính là không muốn, lẽ thứ nhất là sợ mình mang tiếng "đầu mối gây họa", lẽ thứ hai bà sợ rước họa cho Phương tiên sinh. Đấy, thấy chưa, mới dạy được có mấy tháng, đã đem cái chết cho vợ rồi. Có điều, xét cho cùng Phương tiên sinh vẫn đáng thương ghê cơ. Bà phải nghĩ cách an ủi Phương tiên sinh.

- Tự Do, bảo đầu bếp thế này nhé, đem mười cái trứng gà "của tôi" gửi cho Phương tiên sinh; dặn Phương tiên sinh đừng luộc kỹ quá, ăn lòng đào ấy!

Mục nữ sĩ nhâm nhấp hương vị cà phê, tưởng tượng rằng Phương tiên sinh ăn xong trứng gà lòng đào chắc khỏe mạnh hẳn lên, đủ sức chống chọi với nỗi buồn đau mất vợ. Suy nghĩ tiếp nối suy nghĩ, Phương tiên sinh đã mất vợ rồi, chẳng ai nấu cơm cho, tốt nhất là cung cấp ngày hai bữa cho ông ta; bà luôn suy nghĩ chu đáo cho mọi người chứ có bao giờ ích kỷ cho riêng bản thân, bà đã quen rồi. Cho ông ta hai bữa cơm thì phải rút bớt đi mấy đồng. Ông ta nhận ít tiền hơn nhưng được cái ăn cái uống ngon lành còn gì nữa. Phương tiên sinh nên cảm tạ tấm lòng thấu hiểu thông cảm và trìu mến đó của bà. Bao giờ bà chẳng thấu hiểu con người, yêu thương con người, nhưng ai thấu hiểu bà, yêu thương bà đây? Nghĩ đến đây, bà cảm thấy đời mình mới thật trống trải làm sao, bà không thể tiếp tục yêu đương ai khác, không thể kéo tuổi xuân trở lại; bà chỉ có thể đi phục vụ người khác, nhưng ai cảm ơn, thông cảm với bà?

Bà không dám tiếp tục nghĩ về chuyện đáng sợ ấy nữa, nó dễ khiến bà phát điên. Bà sang thư phòng để xem xét công việc của một ngày; công việc, chỉ có công việc mới khiến bà mãn nguyện, khiến bà mệt mỏi, khiến bà ngon giấc, khiến bà cảm nhận niềm phấn chấn và giá trị của bản thân.

Thư ký của bà, Phùng nữ sĩ đã đợi hơn một tiếng trong thư phòng. Phùng nữ sĩ mới hai mươi ba tuổi, nom không đến nỗi khó coi, mỗi tháng lĩnh hai mươi đồng. Mục nữ sĩ cho cô cái danh nghĩa là thư ký, chỉ với cái danh này, không nhận lương cũng đã đủ lắm rồi. Đường giao thiệp của Mục nữ sĩ thênh thang thế kia, làm thư ký của bà đương nhiên có cơ hội gặp được một người giàu có. Ví thử lấy được một người khá giả, cả đời khỏi lo cái ăn cái mặc, há chẳng hơn bây giờ kiếm năm sáu chục đồng mỗi tháng sao? Mục nữ sĩ bao giờ cũng lo toan cho người khác chu đáo, đã thế lại còn nhìn xa trông rộng nữa.

Trông thấy cô Phùng, Mục nữ sĩ thở dài:

- Chao! Hôm nay có chuyện gì thế? Nói xem! - Bà thả người lên chiếc ghế bành.

Phùng nữ sĩ đã chuẩn bị lịch làm việc đâu ra đấy:

- Sáng hôm nay, thưa Mục nữ sĩ, có triển lãm trường câm điếc, mười giờ hai mươi khai mạc, mười một giờ mười, hiệp hội phụ nữ, bà chủ tọa, mười hai giờ, hôn lễ nhà họ Trương; còn buổi chiều...

- Hượm đã, hượm đã! - Mục nữ sĩ lại thở đánh sượt một cái - Quà mừng nhà họ Trương đã gửi đi chưa?

- Đã gửi rồi ạ, một đôi giỏ hoa tươi, hai mươi tám đồng, rất sang.

- À, quà hai mươi tám đồng cũng vừa đấy...

- Lần trước Uông tiên sinh tổ chức chúc thọ, nhà họ Trương đã biếu một bức trướng thọ, đâu có...

- Giờ khác rồi, địa vị của Trương tiên sinh cao hơn trước nhiều; thôi, sau này bù vào dịp khác vậy. Buổi chiều tổng cộng có mấy việc?

- Năm cuộc họp ạ!

- Ôi! Đừng bảo tôi trước nhé, tôi nhớ không nổi. Đợi tôi từ nhà họ Trương trở về hẵng nói - Mục nữ sĩ châm một điếu thuốc, vẫn băn khoăn hình như quà mừng nhà họ Trương bạc quá thì phải.

- Phùng nữ sĩ, cô ghi lại, thứ sáu hoặc thứ bảy tuần sau mời cặp vợ chồng mới cưới nhà họ Trương dùng cơm, đến thứ tư cô nhắc tôi một tiếng nhé.

Phùng nữ sĩ thoăn thoắt ghi lại.

- Đừng quên hỏi tôi nhà họ Trương bày tiệc gì, chớ quên đấy!

- Vâng, thưa Mục nữ sĩ.

Mục nữ sĩ không muốn nhấc chân đến trường câm điếc, nhưng lo buổi triển lãm sẽ có chụp ảnh, trên ảnh không có mình, thật chẳng ra sao. Bà quyết định đi muộn một chút, tất nhiên là đúng lúc chụp ảnh sẽ xuất hiện. Quyết định thế rồi, bà muốn nói thêm mấy câu với Phùng nữ sĩ, không phải vì Phùng nữ sĩ có gì đáng yêu, mà tự bà cảm thấy trống trải làm sao ấy, muốn trao đổi dăm ba câu... giải sầu. Bà chợt nhớ đến Phương tiên sinh.

- Cô Phùng này, vợ Phương tiên sinh mất rồi, tôi gửi ông ta hai chục và mười quả trứng gà, ôi, Phương tiên sinh đáng thương làm sao - Vành mắt Mục nữ sĩ quả có hơi ươn ướt thật.

Phùng nữ sĩ đã biết Phương tiên sinh tự tìm đến xin gặp bà Uông, bà không tiếp, mà cho hai chục đồng. Nhưng cô hiểu tính khí của chủ mình.

- Phương tiên sinh đáng thương thật đấy. Cũng có người đến gặp nữ sĩ như vậy, nữ sĩ lập tức cho tiền ngay!

Mặt Mục nữ sĩ thoáng nét cười:

- Tôi bao giờ cũng đối xử với người như vậy; ấy thế mà có thu lại được cái gì đâu, người đời vô tình thế đấy!

- Ai chẳng biết tấm lòng từ thiện và nhiệt tâm của nữ sĩ cơ chứ!

- Ôi chao! Có thế! - Nét cười trên mặt nữ sĩ tỏa rộng ra.

- Cậu hai lỡ mất mấy buổi học rồi - Phùng nữ sĩ như quan tâm lắm lắm.

- Chắc thế, chẳng để tôi an lòng lấy một giây.

- Hay là tôi dạy tạm cậu trước. Tôi cũng không đến nỗi nào.

- Cô được quá đi ấy chứ! Tôi quên béng mất biện pháp này đây. Cô dạy tạm cậu đi nhé, tôi không để cô thiệt đâu!

- Bà đừng trả thêm cho tôi, dù sao cũng chỉ là thay tạm mấy hôm, Phương tiên sinh xong chuyện rồi lại bảo ông ấy dạy tiếp.

Mục nữ sĩ nghĩ ngợi giây lát:

- Cô Phùng, làm thế này được không? Cô cứ dạy tiếp, mỗi tháng tôi trả cô tổng cộng hai mươi lăm đồng, có hơn không?

- Có điều thật không phải với Phương tiên sinh!

- Chả sao, đằng nào cũng đã mất vợ, nhà bớt miệng ăn, có dịp tôi sẽ kiếm cho ông ta một công việc kiếm dăm ba đồng cũng chẳng sao cả! Chả sao cả! Tôi phải đi đây, chao! Ngày lại ngày, mệt đến chết người!.

(Đã đăng trên kỳ 3 quyển 1 "Tiểu thuyết mới" ngày 15 tháng 4 năm 1935)