Chương 4.

IV

Khi đi đưa đám bà cô Charlotte, Lesable nghĩ đến gia tài một triệu, và lòng bị xâu xé bởi mối căm giận nó càng ấm ức vì phải giữ kín, anh ta đâm ra oán thán tất cả mọi người, làm như tại họ mà anh phải chịu điều bất hạnh kia.

Anh ta cũng tự hỏi: “Tại sao mình lấy vợ từ hai năm nay rồi mà chưa có con?” Và mối lo sợ không có con làm tim anh đập mạnh.

Rồi, như đứa trẻ nhìn trên ngọn cột mỡ cao và bóng nhoáng thấy chiếc chũm choẹ mà nó muốn giật, nó tự nhủ phải dốc hết nghị lực và ý chí, phải có đủ sức lực và nhẫn nại để leo lên cho kỳ được, Lesable quyết chí một cách tuyệt vọng là phải có con. Bao nhiêu người khác làm bố được, thì tại sao anh, anh lại không làm được? Có lẽ trước đây anh đã lơ là, không quan tâm, không biết cách nào đó, chỉ vì anh ta hoàn toàn hờ hững với vấn đề. Chưa bao giờ cảm thấy tha thiết muốn có kẻ nối dõi cho nên anh chưa bao giờ chú tâm làm cho được kết quả. Từ bây giờ trở đi, anh sẽ phải tận lực, anh sẽ không lơ là một cái gì, và anh sẽ thành công vì anh đã muốn như vậy.

Nhưng khi về đến nhà thì anh thấy khó ở và phải nằm liệt giường. Mối thất vọng quá tàn nhẫn đã tác động đến anh ta.

Thầy thuốc nhận xét bệnh anh khá trầm trọng và bắt phải tuyệt đối nghỉ ngơi, mà sau này cũng còn phải gìn giữ khá lâu. Người ta sợ anh bị chứng rức não.

Nhưng chỉ sau tám ngày anh ta đã dậy được, và anh lại tiếp tục đến bộ làm việc.

Mặc dù thế, cảm thấy mình còn yếu, anh không dám gần vợ. Anh chàng do dự và run sợ, như một viên tướng sắp ra trận, một trận quyết định vận mệnh của mình. Và mỗi tối anh lại chờ đợi đến ngày mai, hy vọng sẽ có giờ phút nào đó được sung sức, khoan khoái và đầy nghị lực, lúc đó con người ta cảm thấy làm gì cũng được. Anh ta chốc chốc lại tự bắt mạch, và nếu thấy nó đập yếu quá hay mạnh quá thì lại uống thuốc bổ, ăn thịt sống, hàng ngày trước khi ở sở về nhà, đi dạo một thôi cho khoẻ người.

Nhưng vì anh ta không bình phục được như ý muốn cho nên anh nảy ra ý đi ra ngoại ô Paris ở cho qua mùa nồng nực. Chẳng bao lâu anh đâm ra yên trí rằng không khí thoáng đãng ở đồng ruộng sẽ có hiệu nghiệm tuyệt đối đến khí huyết của anh. Trong tình trạng của anh, thôn quê sẽ có những tác động tuyệt diệu, quyết định. Anh ta tự an ủi bằng mối tin tưởng ở sự thành công nay mai đó, và luôn mồm nói với bố vợ, với ít điều ngụ ý: “Nếu về thôn quê ở, tôi sẽ khoẻ hơn, mọi việc sẽ tốt đẹp.”

Chỉ một tiếng “thôn quê” đối với anh ta như bao hàm một ý nghĩa huyền bí.

Thế là họ về thuê ở làng Bezons một ngôi nhà nhỏ và cả ba người về đó ở. Hai người đàn ông sáng nào cũng đi chân qua cánh đồng, tới ga Colombes đáp xe hoả, buổi chiều thì đi bộ về nhà.

Cora, thích chí được sống ở bên dòng sông con êm đềm, thường ra ngồi trên bờ sông, hái hoa, mang về từng bó lớn những cây cỏ mịn, hung đỏ và rung rinh.

Mỗi tối, cả ba người đi dạo theo dọc sông đến tận đập Morue, rồi vào uống một chai bia ở quán ăn Tilleuls. Dòng sông bị hàng cọc dài ngăn lại, nước xối qua những kẽ, chồm lên, sôi sục, ngầu bọt, trên bề ngang một trăm thước; và tiếng thác nước réo lên làm rung chuyển đất, trong khi đó một làn hơi nước mong manh, ẩm ướt, từ thác nước bốc lên như một làn khói nhẹ, toả ra chung quanh một mùi nước đục có vị bùn bị khuấy lên.

Đêm xuống. Xa xa, trước mặt một vùng sáng rộng phía thành phố Paris làm cho Cachelin tối nào cũng nhắc lại: “Chà! Thành phố thế mà tuyệt thật, hả!” Thỉnh thoảng một chuyến xe lửa qua chiếc cầu sắt xuyên ngang đầu hòn đảo, vang ầm lên như sấm rồi thoắt biến mất, về phía tay trái hay phía tay phải, về Paris hay ra mạn bể.

Họ lại bước thong thả trở về nhà, nhìn trăng lên, ngồi bên một bờ hố để ngắm thật lâu ánh trăng vàng mềm mại toả xuống mặt sông êm lặng, dường như chảy theo dòng nước, và những gợn nước làm rung rinh như một đám lửa nhấp nhánh. Tiếng cóc kêu sang sảng mà ngắn. Tiếng chim đêm gọi nhau ngang trời. Và đôi khi một bóng đen lù lù lẳng lặng lướt trên sông, khuấy động dòng nước sáng loáng và êm ả. Đó là một chiếc thuyền đánh cá trộm, họ đột nhiên quăng lưới rồi lặng lẽ kéo về thuyền, trong tấm lưới đen và rộng, mẻ cá óng ánh và lao xao, mớ cá bạc quý giá từ đáy nước vớt lên.

Cora cảm xúc, dịu dàng tựa vào tay chồng mà chị ta đoán biết ý định, tuy họ chẳng bàn với nhau điều gì. Đối với họ dường như tái diễn thời kỳ sắp cưới, thời kỳ chờ đợi chiếc hôn ban đầu. Đôi khi anh chàng thầm lén hôn vợ vào phía bên tai sát gáy, vào cái chỗ thịt non tuyệt diệu ấy với làn tóc tơ mơn mởn. Cô nàng bóp tay chồng hưởng ứng; và rồi, dù còn cự tuyệt nhau, họ cũng đâm thèm muốn nhau, cả hai đều bị thúc giục lôi kéo bởi một ý muốn mãnh liệt hơn, bởi cái bóng ma của món gia tài một triệu.

Cachelin, lòng dịu đi vì không khí đầy hy vọng quanh mình, sống yên vui, uống rượu nhiều và ăn khoẻ, cứ vào buổi chiều tà lại thấy nảy ra trong lòng cái hứng văn thơ, thứ cảm xúc ngẩn ngơ mà những kẻ trì độn nhất cũng thấy được trước một vài hình ảnh nơi thôn dã: ánh sáng chan hoà trong cành cây, mặt trời lặn bên đồi xa xa, với những ánh đỏ trên dòng sông. Và ông ta tuyên bố: “Trước những cảnh vật đó, tôi tin tưởng ở Chúa. Nó như nhoi nhói ở đây này”, tay ông chỉ vào bụng, “và tôi cảm thấy người như biến đổi hẳn. Tôi đâm ra kỳ quặc. Hình như có người nhúng tôi vào một thứ nước tắm nó làm cho người ta phát khóc.”

Còn Lesable thì người khoẻ ra, trong lòng bỗng như được nhen lại những nhiệt tình đã mất, chỉ những muốn chạy nhảy tung tăng như chú ngựa non, lăn lộn trên cỏ, rống lên những tiếng vui hí hửng.

Anh chàng nghĩ thời cơ đã đến. Thật là một đêm ân ái mặn mà.

Rồi họ qua tuần trăng mật, đầy những vuốt ve và hy vọng.

Rồi họ nhận ra rằng những mưu mô của họ vẫn vô hiệu và lòng tin tưởng của họ cũng là hão.

Thật là một mối tuyệt vọng, một tai hoạ. Nhưng Lesable không thoái chí, vẫn khăng khăng với những cố gắng phi thường. Chị vợ cũng chung một ý muốn khích lệ, một niềm lo sợ đe doạ, vả chăng lại lực lưỡng hơn chồng, cho nên sẵn sàng hưởng ứng những điều tính toán của anh chàng, khêu gợi những ái ân, luôn luôn nhen lại lửa lòng sắp tàn của hắn.

Khoảng đầu tháng mười thì họ trở về Paris.

Cuộc sống đối với họ trở nên nặng nề. Bây giờ giữa họ đã có những lời ra tiếng vào; và Cachelin, đánh hơi thấy tình hình, lại châm chọc họ bằng những lời châm biếm của anh lính cựu, độc địa và tục tằn.

Và một ý nghĩ dai dẳng theo đuổi họ, giày vò họ, khích thêm mối hằn học lẫn nhau, đó là ý nghĩ về món gia tài có cơ truội mất. Cora bây giờ đâm ra lên giọng, và ngược đãi chồng. Cô ả coi chồng như trẻ con, như con nít, như một chàng vô vị. Và Cachelin thì cứ đến bữa ăn lại nhai nhải: “Tao ấy à, nếu giời cho tao giàu có thì tao đã có nhiều con… Đã nghèo thì phải biết điều.” Rồi, quay lại con gái, lão ta nói thêm: “Mày, thì mày phải noi gương tao, thế mà…” Và lão ta liếc nhìn chàng rể một cách hằn học, tiếp theo là một cái nhún vai đầy khinh bỉ.

Lesable không đáp lại nửa lời, ra điều mình là một kẻ cao quý trót rơi vào một nhà hèn hạ. Ở bộ người ta thấy sắc mặt anh không được tươi tỉnh. Có lần ngay cả ông sếp cũng hỏi anh ta: “Anh ốm hay làm sao thế? Tôi trông anh có phần khác đi.”

Anh ta trả lời: “Bẩm ông sếp, không. Có lẽ tôi mệt. Ít lâu nay tôi làm việc nhiều, như ông đã thấy.”

Anh ta chắc mẩm cuối năm sẽ được thăng chức, và, với hy vọng đó, anh lại tiếp tục cuộc sống cần cù của người viên chức gương mẫu.

Nhưng rồi anh ta chỉ được một món tiền thưởng không nghĩa lý gì, kém hơn cả mọi người, ông bố vợ thì không được gì hết.

Lesable ức như bị chọc tiết, đi tìm ông sếp, và lần đầu tiên anh ta xưng với ông ta “thưa ông”: “Thưa ông, tôi làm việc đến như thế mà chẳng được lợi gì thì làm làm gì?”

Cái đầu to tướng của ông Torchebeuf có vẻ phật ý: “Anh Lesable, tôi đã bảo anh rằng tôi không cho phép anh được bàn đến những vấn đề như thế với tôi. Tôi xin nhắc lại một lần nữa là tôi thấy yêu sách của anh không biết điều, vì hiện nay anh có tài sản như thế so với các bạn đồng sự của anh thì nghèo túng…”

Lesable không nhịn được: “Nhưng, thưa ông, tôi chẳng có gì hết! Bà cô để gia tài lại là để cho con chúng tôi đẻ ra. Còn ông nhạc tôi và tôi vẫn sống bằng lương của mình.”

Ông sếp, ngạc nhiên, đáp lại: “Nếu bây giờ anh chưa có gì, thì rồi lúc nào đó anh cũng sẽ giàu có. Đằng nào cũng thế thôi.”

Thế là Lesable rút lui, lòng tê tái vì trượt thăng chức hơn cả trượt món gia tài.

Cách đó vài hôm sau, ông Cachelin vừa tới phòng làm việc thì anh chàng Maze đẹp trai bước vào với nụ cười trên môi, rồi Pitolet tới, con mắt sáng lên, rồi đến Boissel đẩy cửa tiến vào với vẻ đú đởn, cười kháy, và đưa mắt nhìn mọi người ra vẻ thông đồng. Lão Savon vẫn hí hoáy sao chép, chiếc tẩu bằng đất ngậm bên miệng, lão ngồi trên một chiếc ghế cao, hai chân để lên gióng ngang, như đứa con nít.

Không ai nói gì cả. Hình như người ta chờ đợi cái gì, còn Cachelin thì đang vào sổ những tài liệu, với thói quen đọc to lên: “Toulon. Cung cấp ga-men sĩ quan cho tàu Richelieu. - Lorient. Máy lặn cho tàu Desaix. - Brest. Thí nghiệm về vải buồm nhập của Anh!”

Lesable đến. Bây giờ sáng nào anh ta cũng đến lấy công văn của mình, là vì ông bố vợ chẳng thèm sai người đưa đến cho nữa.

Trong khi anh ta lục lọi trong đống giấy má bày trên bàn viên tham biện quản trị, thì Maze vừa xoa tay vừa đưa mắt liếc nhìn anh, còn Pitolet, đang quấn một điếu thuốc, thì môi mấp máy có vẻ quẩng mỡ. Hắn quay về phía viên thư ký chuyển công văn: “Này, bác Savon, chắc bác hiểu biết được nhiều điều trong cuộc đời mình đấy nhỉ?”

Lão già cho rằng họ lại sắp giễu cợt mình và lại bàn tán đến chuyện vợ mình nên làm thinh.

Pitolet lại nói: “Bác đông con như thế, chắc đã tìm ra cái bí quyết để có con, phải không?”

Lão ta ngửng đầu lên nói: “Ông Pitolet, ông nên biết rằng tôi không thích những chuyện bông đùa về vấn đề đó. Tôi đã chẳng may lấy phải mụ vợ xấu xa. Khi tôi đủ chứng cớ rằng mụ ấy có ngoại tình, tôi đã bỏ mụ ấy rồi.”

Maze, không cười, hỏi lại bằng một giọng hờ hững: “Bác đã có chứng cớ nhiều lần, phải không?”

Và lão Savon nghiêm nghị trả lời: “Đúng thế đấy.”

Pitolet lại nói: “Mặc dầu thế bác vẫn đông con, tôi nghe nói ba bốn đứa, phải không?”

Lão già mặt đỏ lên như gấc, lắp bắp: “Ông định chọc tức tôi đấy à, ông Pitolet, nhưng không ăn thua đâu. Đúng là vợ tôi có ba đứa con. Tôi có đủ lý do để nhận đứa đầu tiên là con tôi, nhưng tôi không nhận hai đứa kia.”

Pitolet tiếp luôn: “Đúng đấy, ai cũng bảo đứa thứ nhất là con của bác. Thế là đủ rồi. Có một đứa con là tuyệt lắm, tuyệt lắm, và hạnh phúc lắm. Này, tôi đánh cuộc rằng Lesable cũng sẽ rất khoái chí nếu đẻ được đứa con, chỉ một đứa thôi, như bác ấy?”

Cachelin đã ngừng ghi sổ. Ông ta không cười, tuy xưa nay ông ta vẫn coi lão Savon như một trò đùa, và luôn luôn nhè vào những chuyện bất hạnh về vợ con của lão ta mà bông lơn khiếm nhã đủ cách.

Lesable đã lấy xong giấy má, nhưng cảm thấy rõ rằng họ đang tấn công mình, cho nên anh ta muốn ở nán lại vì sĩ diện, vừa ngượng ngùng vừa tức giận, và cũng muốn để dò la xem ai đã tiết lộ bí mật của mình cho bọn họ. Rồi, nhớ lại lời anh ta đã nói với ông sếp, anh ta hiểu ngay rằng cần phải cương quyết đối phó lập tức, nếu không anh sẽ trở thành trò cười cho toàn thể cơ quan bộ.

Boissel đi đi lại lại và vẫn tiếp tục cười kháy. Lão ta bắt chước giọng khàn khàn của người kêu đường rống lên: “Bí quyết để đẻ con, hai xu, ai mua không? Xin hỏi ông Savon bí quyết đẻ con, với nhiều chi tiết rùng rợn!”

Mọi người phá ra cười, trừ có Lesable và bố vợ. Thế là Pitolet quay về phía viên tham biện quản trị: “Bác Cachelin, làm sao thế? Mọi khi bác vui lắm kia mà. Hình như bác không thấy chuyện bác Savon có một con với vợ là ngộ hay sao. Tôi thì tôi thấy đó là một chuyện rất khôi hài, rất khôi hài. Không phải ai cũng làm được như thế cả đâu!”

Lesable lại tiếp tục lục lọi giấy má, giả vờ đọc và không nghe thấy gì; nhưng mặt anh ta tái nhợt đi.

Boissel lại nói bằng cái giọng đểu cáng ấy: “Bàn về sự cần thiết có con để hưởng gia tài, hai xu, ai mua không!”

Bấy giờ Maze, cho rằng cái lối đùa kia kém cỏi và riêng hắn cũng có chỗ ức với Lesable đã hớt tay trên mất cơ hội làm giàu mà trong thâm tâm hắn vẫn mơ ước, cho nên hắn hỏi thẳng ngay Lesable: “Này Lesable, anh làm sao mà tái xanh đi như thế?”

Lesable ngẩng đầu lên và nhìn thẳng vào mặt bạn đồng sự. Anh ta ngập ngừng vài giây, môi run lên, muốn tìm một câu gì thật cay đắng và sắc cạnh, mà không ra, rồi rút cục đáp lại: “Chẳng sao cả. Tôi chỉ lấy làm lạ thấy các anh bày ra lắm trò ý nhị thế.”

Maze vẫn cứ nhởn nhơ, hai tay vén tà áo rơ-đanh-gốt lên, vừa cười vừa nói: “Làm được thế nào hay thế ấy, cậu ạ. Bọn tớ cũng như cậu, không phải cái gì cũng thành công cả đâu…”

Tiếng cười phá lên ngắt lời hắn. Lão Savon, bỡ ngỡ, cảm thấy lờ mờ rằng không phải người ta trêu chọc mình, cứ ngây người ra, mồm há hốc, bút giơ lên trời. Còn Cachelin thì nghe ngóng, sẵn sàng nhảy tới thụi chí chết kẻ nào vô phúc rơi vào tay hắn.

Lesable ấp úng: “Tôi không hiểu. Tôi đã không thành công ở điểm gì?”

Anh chàng Maze đẹp trai buông một bên áo xuống để vân vê râu mép, rồi bằng một giọng nhã nhặn: “Tôi biết rằng xưa nay anh làm cái gì cũng đều thành công cả. Như vậy tôi nói anh thế là sai. Vả lại đây là câu chuyện con của bác Savon chứ không phải con anh, là vì anh làm gì có con. Về phần anh vốn làm gì cũng thành công, cho nên nếu anh không có con, thì hiển nhiên là vì anh không muốn.”

Lesable xẵng giọng hỏi: “Việc ấy can gì đến anh?”

Trước giọng khiêu khích đó, đến lượt Maze cũng to tiếng: “Này, anh làm gì mà phát bẳn lên thế? Yêu cầu anh phải có lễ độ, nếu không thì anh sẽ biết tay tôi!”

Nhưng Lesable run lên vì tức giận, và mất hết bình tĩnh: “Ông Maze, tôi không phải là thằng huênh hoang, và tốt mã như ông. Và từ nay trở đi tôi yêu cầu ông đừng có nói gì với tôi. Tôi chẳng cần biết đến ông và cả bè lũ của ông.” Và anh ta đưa mắt thách thức cả Pitolet lẫn Boissel.

Maze chợt hiểu rằng sức mạnh thật sự là ở sự bình tĩnh và châm biếm; nhưng vì lòng đầy tự ái của hắn bị xúc phạm, hắn muốn nhè trúng con tim của địch mà đánh, và hắn lại lên giọng quan thầy, giọng khuyên nhủ nhân đức, với những con mắt tức tối rồ dại: “Ông bạn Lesable ạ, ông đi quá trớn rồi đấy. Nhưng tôi cũng thông cảm với mối hờn giận của ông; kể ra hỏng ăn cả một tài sản như thế cũng ức, mà hỏng ăn chỉ vì một chuyện không đâu, một việc rất dễ dàng, rất đơn giản… Này nếu ông bằng lòng thì tôi sẽ giúp ông cái việc đó, không lấy gì đâu, chỗ bạn bè giúp nhau ấy mà. Bất quá chỉ năm phút thôi…”

Hắn còn đang nói thì bị Lesable ném lọ mực của lão Savon trúng giữa ngực. Mực toé ra bắn đầy mặt, phút chốc biến hắn thành một anh da đen. Hắn nhảy xổ tới, hai mắt trắng dã trợn lên, tay giơ ra để đánh. Nhưng Cachelin đỡ cho chàng rể, ôm ngang mình to lớn của Maze để chặn lại, và xô hắn, lắc mạnh, đánh túi bụi, đẩy dúi hắn vào tường. Maze hết sức bình sinh gỡ ra, mở cửa thét về phía hai người: “Rồi chúng mày biết tay tao!” và chuồn mất.

Pitolet và Boissel đi ra theo. Boissel thanh minh rằng sở dĩ hắn phải ôn hoà là vì sợ can thiệp vào nhỡ có thể đánh chết người.

Vừa về đến phòng, Maze tìm mọi cách để chùi mặt mà không được: là vì mặt hắn đầy một thứ mực nền tím, gọi là mực không phai, không tẩy được. Hắn đứng trước chiếc gương, tức giận và buồn bực, vừa lấy khăn mặt quận lại thành nút cọ xát vào mặt một cách điên cuồng. Rút cục mặt lại càng đen bóng lên, dặm thêm màu đỏ, vì máu ứ lên.

Boissel và Pitolet theo đến với hắn và mách kế. Kẻ này thì bảo phải lấy dầu ô-liu nguyên chất mà xoa mặt; kẻ kia nói phải dùng nước đái quỷ thì mới khỏi. Người ta sai anh tuỳ phái đi ra hiệu thuốc hỏi cách. Anh ta mang về một thứ nước vàng và một hòn đá bọt. Nhưng cũng chẳng đi đến đâu.

Maze, thất vọng, ngồi xuống và tuyên bố: “Bây giờ còn phải thanh toán vấn đề danh dự. Các anh có thể làm chứng cho tôi và đi gặp Lesable, bắt hắn hoặc là phải tạ lỗi đầy đủ, hoặc là đấu nhau bằng võ khí, được không?”

Cả hai đều đồng ý và bàn nhau cách thức tiến hành. Họ không hiểu một tí gì về những loại việc như thế, nhưng lại không muốn nói thật, và, chỉ lo cho khỏi mất tư cách, họ đưa ra những ý kiến rụt rè và linh tinh. Sau họ quyết định hỏi ý kiến của một viên trung tá hải quân biệt phái về bộ để phụ trách phòng cung cấp than. Viên này cũng không biết gì hơn họ. Nhưng sau khi suy nghĩ, anh ta bảo họ đến gặp Lesable, yêu cầu hắn giới thiệu hai người bạn đến để giao thiệp với họ.

Họ đang đi tới phòng Lesable thì bỗng Boissel nảy ra ý kiến: “Có cần phải đeo găng không?”

Pitolet lưỡng lự một tí rồi nói: “Ừ, có lẽ nên.” Nhưng muốn có găng thì phải ra phố mua, thế mà ông sếp đâu có cho phép dễ dàng. Họ liền sai tuỳ phái ra hiệu sắm đủ bộ. Về màu găng, họ cũng bàn cãi rất lâu. Boissel thì muốn màu đen; Pitolet lại cho rằng màu ấy dùng trong trường hợp này không đúng chỗ. Sau họ đồng ý mua găng màu tím.

Thấy hai người đeo găng và trịnh trọng bước vào, Lesable ngẩng đầu lên và hỏi xẵng: “Các ông muốn gì?”

Pitolet đáp: “Thưa ông, chúng tôi được người bạn thân là Maze uỷ đến đề nghị ông hoặc là phải có lời tạ lỗi, hoặc thanh toán bằng võ khí, vì ông đã hành hung ông ta.”

Nhưng Lesable, vẫn còn đang tức giận, thét lên: “Sao! Hắn chửi vào mặt tôi mà bây giờ hắn lại còn đến khiêu khích à? Các ông bảo với hắn rằng tôi không coi hắn ra gì đâu. Hắn muốn làm muốn nói gì, mặc xác hắn.”

Boissel làm ra vẻ nghiêm trọng nói: “Thưa ông, như thế là ông bắt buộc chúng tôi phải công bố lên báo một biên bản rất không làm vừa ý ông.”

Pitolet, láu cá, nói thêm: “Và nó có thể làm thiệt hại nặng đến danh dự của ông cũng như đường thăng quan tiến chức của ông.”

Lesable hoảng sợ, nhìn họ. Làm thế nào bây giờ? Anh ta nghĩ cách hoãn binh: “Thưa các ông, mười phút nữa tôi sẽ trả lời. Các ông cứ chờ ở đằng phòng ông Pitolet.”

Khi chỉ còn một mình, anh ta nhìn chung quanh, như để tìm một lời khuyên bảo, một sự che chở.

Một cuộc đọ khí giới! Anh ta sắp phải đọ khí giới!

Anh chàng hồi hộp, hoang mang, vốn người ôn hoà chưa bao giờ nghĩ đến nông nỗi này, chưa được rèn luyện can trường để đề phòng một biến cố ghê gớm đến thế. Anh ta muốn đứng lên mà lại ngã vật xuống, tim đập mạnh, hai chân bủn rủn. Bao nhiêu tức giận và nghị lực của anh ta phút chốc tiêu tan. Nhưng nghĩ đến dư luận trong bộ và tiếng đồn đại về việc này sẽ lan đi khắp cơ quan thì lòng kiêu ngạo đã nhụt của anh ta ở đâu lại thức dậy, và, không biết giải quyết thế nào, anh ta liền tìm đến phòng ông sếp để xin ý kiến.

Ông Torchebeuf ngạc nhiên và đâm phân vân. Ông ta không thấy cần phải có một cuộc đọ khí giới; và ông lo rằng việc này lại làm rối loạn thêm cơ quan của ông. Ông ta nhắc đi nhắc lại: “Tôi thì tôi không biết nói gì với anh cả. Đây là một vấn đề danh dự, không liên quan gì đến tôi. Hay là tôi giới thiệu anh đến thiếu tá Bouc? Ông ta thông thạo về vấn đề này và có thể giúp ý kiến anh.”

Lesable đồng ý và tìm đến thiếu tá, ông này lại nhận lời làm nhân chứng cho anh nữa; anh nhờ một viên phó chủ sự làm nhân chứng thứ hai.

Boissel và Pitolet vẫn đeo găng ngồi đợi. Họ đã mượn thêm hai chiếc ghế ở phòng bên cạnh cho đủ bốn ghế.

Người ta nghiêm trang chào nhau rồi an toạ. Pitolet lên tiếng và trình bày tình hình. Thiếu tá nghe xong, nói: “Việc thì nghiêm trọng thật đấy, nhưng theo tôi không phải là không cứu vãn được; tất cả đều là do ý định của đôi bên.” Ông ta là một tay thuỷ thủ già hóm hỉnh và ba lơn.

Rồi qua một cuộc thảo luận dài, người ta lần lượt dự thảo ra bốn bức thư, trong đó hai bên đều xin lỗi lẫn nhau. Nếu ông Maze nhận mình không cố ý lăng mạ; về nguyên tắc, thì ông Lesable sẵn sàng nhận lỗi đã ném lọ mực, và xin lỗi về việc hành hung thiếu suy nghĩ.

Rồi bốn viên thừa uỷ nhiệm trở về với thân chủ của mình.

Maze đang ngồi ở bàn, lòng hồi hộp xúc động vì cuộc đọ sức có thể xảy ra, tuy hắn ta chắc mẩm rằng đối phương sẽ chùn; hắn hết ngắm má bên nọ lại ngắm má bên kia trong một chiếc gương nhỏ, bằng thiếc, loại gương mà hết thảy nhân viên đều giấu ở trong ngăn kéo để buổi chiều tan sở, trước khi ra về, họ sửa lại chòm râu, mái tóc, nắn lại chiếc ca-vát.

Hắn ta đọc những bức thư dự thảo và tuyên bố, vẻ hài lòng lộ rõ: “Như thế này thì danh dự vẹn toàn. Tôi sẵn sàng ký.”

Về phía Lesable cũng tán thành những bản dự thảo của nhân chứng mà không cần thảo luận, và anh ta tuyên bố: “Nếu đã là ý kiến của các vị thì tôi xin tuân theo.”

Rồi bốn tay được toàn quyền uỷ nhiệm lại họp với nhau. Mấy bức thư được trao đổi; người ta nghiêm trang chào nhau, và, câu chuyện đã thanh toán; người ta chia tay nhau.

Một mối xúc động phi thường lan ra trong cơ quan. Các nhân viên đi hỏi tin lẫn nhau, từ cửa này sang cửa khác, gặp nhau ngoài hành lang.

Khi đã biết câu chuyện đã kết thúc thì mọi người đâm tiu nghỉu. Có kẻ nói: “Như thế vẫn chưa làm cho Lesable đẻ ra được một đứa con.” Luận điệu ấy lan đi. Một nhân viên chắp thành mấy câu vè.

Nhưng đến lúc mọi việc tưởng như xong xuôi, thì nảy ra một điều khó khăn do Boissel nêu lên: “Thái độ của hai bên địch thủ sẽ phải như thế nào khi họ gặp nhau? Họ có chào nhau không? Hay họ tảng lờ như không biết nhau?” Người ta quyết định sẽ bố trí để hai bên giả như tình cờ gặp nhau ở buồng giấy ông sếp và, trước mặt ông Torchebeuf, họ chào hỏi lẫn nhau.

Cái nghi lễ đó được tiến hành ngay lập tức; xong đâu đấy Maze nhờ người thuê cho chiếc xe ngựa và rút lui về nhà để ra công cọ mặt.

Lesable và Cachelin cùng bước lên nhà, chẳng nói chẳng rằng, người nọ hậm hực với người kia, dường như việc vừa xảy ra là tại người này hay người kia. Vừa vào đến buồng, Lesable quăng mũ lên chiếc tủ ngắn và thét lên với vợ:

“Quá lắm, tôi không chịu được nữa. Bây giờ tôi lại phải đọ khí giới vì cô nữa!”

Chị ta nhìn chồng, ngạc nhiên, và đã lộn tiết lên rồi.

“Đọ khí giới à, vì sao?”

“Vì thằng Maze nó nhè vào chuyện cô mà chửi tôi.”

Chị ta bước lại gần: “Chuyện tôi à? Như thế nào?”

Anh chàng ngồi phịch xuống ghế, nói: “Nó chửi vào mặt tôi… Có thế thôi, không phải dài lời.”

Nhưng chị ta muốn biết rõ: “Tôi yêu cầu anh nhắc lại những lời hắn nói về tôi.”

Lesable đỏ mặt lên, ấp úng: “Nó bảo… nó bảo… về cái chuyện cô không có con ấy.”

Chị ta giật mình; rồi cơn tam bành nổi lên, với thói cục cằn của ông bố truyền sang cho chị, chị ta bù lu bù loa: “Tôi à!… Người ta bảo tôi không sinh nở được à? Cái thằng mất dạy ấy thì nó biết gì? Không sinh nở với anh thì đúng rồi, là vì anh đâu có phải là đàn ông! Nếu tôi lấy một đứa khác, đứa nào cũng được, anh biết chưa, thì tôi đã có con rồi! Ái chà! Anh hãy giữ gìn lời nói. Lấy phải cái đụn như anh, tôi đã khổ lắm rồi…! Thế anh bảo cái thằng đểu ấy thế nào?”

Trước cơn giông tố ấy, Lesable đâm hốt hoảng, lắp bắp: “Tôi… tôi cho nó một cái tát.”

Chị ta nhìn chồng, lấy làm lạ: “Thế nó lại chịu để yên à?”

“Nó cho người làm chứng đến, biết chưa?”

Chị ta đâm ra chăm chú vào câu chuyện, là vì phụ nữ vốn ham mê những chuyện ly kỳ bi thảm; và chị ta bỗng dịu lòng đi, cảm thấy có phần kính nể cái người đàn ông sắp phải liều mình đó, chị hỏi: “Thế bao giờ thì các ông đánh nhau?”

Anh chàng thản nhiên trả lời: “Chẳng đánh đấm gì cả; mọi việc đã có nhân chứng dàn xếp xong xuôi. Thằng Maze đã phải xin lỗi rồi.”

Chị ta, ghê tởm vì khinh bỉ, xỉa xói vào mặt chồng: “À! Thế ra người ta chửi tôi trước mặt anh, mà anh để yên, mà anh khoanh tay không dám đánh nhau! Chỉ còn thiếu nước anh là thằng hèn nhát!”

Anh ta phẫn uất: “Tôi truyền cho cô im đi. Danh dự của tôi, tôi khắc biết giữ hơn cô. Đây này, thư của ông Maze đây. Đọc đi, tự khắc hiểu.”

Chị ta cầm lấy mảnh giấy xem, đoán biết hết câu chuyện và cười khẩy:

“Còn anh, anh cũng viết một bức thư chứ gì? Thế là cả hai ông đều gờm nhau. Ôi chao! Sao mà đàn ông người ta hèn đến thế. Nếu bọn chúng tôi mà ở vào địa vị các ông thì… Nhưng thôi, tựu trung là người ta chửi gái này, chửi vợ anh, nhưng anh cũng đành ngậm bồ hòn! Tôi càng không lấy làm lạ rằng tại sao anh lại không thể có con được. Quy lại cũng vì một lẽ. Anh ấy à… trước đàn bà hay trước đàn ông, anh cũng nhão thế thôi. Chà! Tôi đã tốt số lấy được cái sọ dừa!”

Bỗng nhiên cô ả ăn nói cử chỉ y như hệt Cachelin, cử chỉ đểu cáng của thầy quyền cựu và giọng nói của đàn ông.

Cô ả đứng trước chồng, hai tay chống nạnh, thân hình cao lớn lực lưỡng, ngực căng lên, mặt đỏ tía tai, tiếng nói oang oang như lệnh vỡ, máu dồn lên ửng làn má thắm, cô ả nhìn chồng ngồi trước mặt, anh chàng bé choắt, xanh xao, đầu hơi hói, mặt mày nhẵn nhụi với ít râu mép lún phún kiểu thầy kiện. Cô ả lăm le những muốn nghiến nát chồng, xé xác hắn ra.

Và chị ta luôn mồm: “Anh là đồ vô tích sự, vô tích sự. Anh để cho thiên hạ họ cưỡi lên đầu lên cổ mà chịu được!”

Cửa mở ra; Cachelin nghe có tiếng ầm ĩ, bước vào hỏi: “Cái gì thế?”

Chị ta quay lại nói: “Tôi đang mở mắt cho cái quân đụn kia kìa!”

Vừa lúc đó Lesable ngẩng mặt lên, thấy hai bố con giống nhau như đúc. Đối với anh chàng, hình như một tấm màn vừa vén lên, phơi rõ chân tướng của hai bố con, cùng một dòng máu, cùng một nòi phàm phu, thô tục. Anh ta thấy tuyệt vọng, vì suốt đời bị đày đoạ phải sống giữa hai con người đó.

Cachelin tuyên bố: “Giá có thể ly dị được thì tốt. Còn thú vị gì lấy phải mã gà sống thiến ấy.”

Lesable đứng phắt dậy, tức giận đến run người, lồng lộn lên vì lời nói xỏ xiên. Anh ta tiến về phía bố, mồm ấp úng: “Cút đi!… Cút!… Đây là nhà tôi, ông hiểu chưa… Tôi đuổi ông đi…” Và anh ta vớ trên tủ lấy một chai đầy nước thuốc dịu, giơ lên như một quả chuỳ.

Cachelin đâm chùn, vừa giật lùi vừa lẩm bẩm: “Quái, thằng này bị ma ốp hay sao?”

Nhưng cơn giận của Lesable vẫn chưa nguôi; như thế thì quá lắm. Hắn quay lại vợ, cô ả vẫn nhìn chồng, hơi lạ vì thấy anh ta dữ tợn đến như thế, còn hắn thì để chiếc chai xuống rồi quát lên. “Còn mày nữa… còn mày nữa…” Nhưng không biết nói gì hơn, không có lý do gì, hắn đứng sững ra trước mặt vợ, mặt thất sắc, giọng lạc đi.

Chị ta phá ra cười.

Tiếng cười như chửi vào mặt, làm anh ta phát điên lên, và nhảy chồm đến, tay trái tóm lấy cổ, tay phải hùng hổ tát vào mặt vợ. Chị ta lùi lại, cuống cuồng, nghẹn ngào. Va vào chiếc giường, chị ta ngã ngửa xuống. Hắn vẫn không buông tha, tiếp tục đánh. Phút chốc hắn đứng lên, thở hổn hển, mệt nhoài; và, bỗng xấu hổ vì sự tàn bạo của mình, hắn lúng búng: “Thế… thế… thế cho mà biết.”

Nhưng chị ta không cựa cạy, tưởng như anh ta đã đánh chết. Chị nằm ngửa ở bên mép giường, hai tay che kín mặt. Anh chàng đến gần, bối rối, tự hỏi không biết rồi ra thế nào, và chờ cho chị ta bỏ tay ra xem chị làm sao. Được vài phút, càng lo lắng, anh ta khẽ nói: “Cora! Em, Cora!” Chị ta vẫn không trả lời, không động đậy. Chị ta làm sao? Làm gì đấy? Rồi ra chị sẽ làm gì?

Cơn giận đã qua, đột nhiên tan đi cũng như lúc nổi dậy, anh ta tự thấy mình khả ố, gần như phạm tội. Anh ta đã đánh một người đàn bà, vợ anh, thế mà anh vốn là người khôn ngoan và ôn hoà, người có giáo dục và vẫn biết điều xưa nay. Thế là trong lúc dịu lòng hối hận, anh ta muốn xin lỗi, muốn quỳ xuống, hôn vào má bị tát đỏ lên kia. Anh ta lấy đầu ngón tay khẽ đụng vào một bàn tay che mặt kia. Hình như chị không cảm thấy gì. Anh chàng vỗ về, vuốt ve như người vuốt ve một con chó bịt mắt. Chị vẫn không động tĩnh. Anh chàng lại nói: “Cora ơi, Cora, anh có lỗi, em ạ.” Chị ta như chết. Thế là anh chàng thử nhấc bàn tay lên. Bàn tay giơ lên dễ dàng, và anh ta thấy một con mắt mở trừng trừng, nhìn anh, trông dễ sợ.

Anh ta lại nói: “Cora, em ạ, anh trót giận. Tại ba em làm anh giận quá. Ai lại chửi vào mặt nhau như thế.”

Chị ta không trả lời, dường như không nghe thấy. Anh chàng không biết nói thế nào, làm cách gì. Anh ta hôn vào bên tai, và khi ngẩng lên thì thấy bên khoé mắt chị ta một giọt nước mắt, một giọt nước mắt to tướng nó lăn ra và trào xuống má; và mắt chị ta chớp chớp nhắm mở liên hồi.

Anh chàng xúc động, não cả lòng, và dang tay ra nằm đè lên vợ; anh ta lấy môi gạt nốt bàn tay kia ra và hôn lấy hôn để khắp mặt, mồm van xin: “Em Cora tội nghiệp của anh, tha cho anh, nhé, tha cho anh.”

Chị ta vẫn khóc, lặng lẽ, không ra tiếng, như trong những cơn uất hận.

Anh chàng ôm chặt lấy vợ, vuốt ve, rủ rỉ bên tai nàng đủ những lời âu yếm. Nhưng chị ta vẫn trơ trơ. Tuy nhiên chị đã hết khóc. Thế là hai vợ chồng cứ nằm thế mãi, ôm chặt lấy nhau.

Trời bắt đầu tối, gian buồng nhỏ đã nhá nhem; rồi đến khi buồng tối hẳn, anh chàng đánh bạo và tạ lỗi vợ bằng cách nhen lại mối hy vọng chung của hai vợ chồng.

Khi họ ngồi dậy thì tiếng nói và sắc mặt của anh chàng đã trở lại bình thường, tưởng như chẳng có chuyện gì xảy ra cả. Trái lại cô ả có vẻ dịu dàng, nói giọng ngọt ngào hơn ngày thường, nhìn chồng bằng con mắt phục tùng, gần như âu yếm, dường như trận đòn bất ngờ kia đã làm cho cô giãn gân và mềm lòng lại. Anh ta thản nhiên nói: “Ba em ở bên buồng một mình chắc buồn, em đi tìm ba đi. Mà đến giờ ăn rồi còn gì.” Chị ta bước ra.

Quả thật đã bảy giờ rồi, con ở nhỏ đã vào mời ăn; rồi Cachelin, bình thản và tươi cười, cùng với con gái bước vào. Họ ngồi vào bàn ăn và chuyện trò, tối hôm đó lại thân tình hơn như những ngày đã lâu lắm trước kia, dường như có điều gì may mắn đến với tất cả mọi người.