Hành hương về Barcelona

Nhiều người tới Tây Ban Nha vì đam mê điệu nhảy flamenco sôi động, có kẻ điên cuồng với những trận đấu bò tót gay cấn, người mơ màng với vạt nắng chiều lơ lửng vùng Andalusia thơ mộng, kẻ đắm chìm trong thế giới nghệ thuật của bảo tàng Prado - Madrid, người mê mải với nắng vàng biển xanh cát trắng Địa Trung Hải.

Với riêng tôi, tôi say mê tất cả những thứ ấy. Nhưng có một lý do đặc biệt hơn cả khiến tôi đến xứ này.

Bởi vì ở Tây Ban Nha có Barcelona. Và ở Barcelona có… Gaudi.

Với những kẻ say mê kiến trúc, mỗi lần đến với Barcelona được ví như một cuộc hành hương, bởi nơi đây còn lưu giữ đậm nét những công trình kiến trúc tiêu biểu của kiến trúc sư lừng danh mà mọi người đều yêu mến - Antoni Gaudi.

Những năm tháng tuổi thơ gắn bó với các hoạt động ngoài trời, chiêm ngưỡng những dáng hình của cây, cỏ, hoa lá, hình hài các loài động vật… những cấu trúc của tạo hóa và thiên nhiên tươi đẹp của vùng Địa Trung Hải sau này có những ảnh hưởng lớn tới các sáng tác của Gaudi. Say mê hội họa, kiến trúc từ nhỏ, Gaudi đã theo học đại học ngành Kiến trúc tại trường Kiến trúc Barcelona. Khi trao tặng ông tấm bằng tốt nghiệp, Elies Rogent, khi đó là hiệu trưởng của trường đã nói: “Chúng ta tặng bằng này cho một người hoặc là một thiên tài, hoặc là một kẻ ngốc. Thời gian sẽ trả lời”.

Có lẽ Rogent đã không phải đợi lâu để được tận mắt chứng kiến những không gian nghệ thuật lãng mạn, ấn tượng tới mức không tưởng của Gaudi.

Năm 1878, Gaudi tham gia thiết kế gian trưng bày cho nhà máy Esteban Comella tại Hội chợ triển lãm thế giới Paris và chính tại đây ông đã gặp gỡ Eusebi Guell, người sau này trở thành người bạn gắn bó thân thiết, nhà đầu tư tài trợ cho nhiều dự án lớn của Gaudi. Một trong những dự án tiêu biểu đó là Parc Güell, một quần thể công viên - khu dân cư được xây dựng theo phong cách thành phố vườn của Anh và ngày nay trở thành một trong những công viên ấn tượng nhất trên thế giới.

Công viên Güell được xây dựng trên một diện tích rộng lớn 17,18 ha gồm vô số những kiến trúc đá kỳ thú và những tòa nhà có kiến trúc lạ mắt.

Ngay từ cổng chính là hình tượng chú rồng đá trườn dài trên bậc tam cấp. Trẻ em vô cùng yêu quý con vật này và không thể nào bước vào công viên mà không quên chạm tay lên đầu rồng đầy thích thú. Những con đường xuyên suốt trong công viên được Gaudi thiết kế như những rặng cây lõi bằng gạch, ngoài phủ bằng đá để giữ vẻ đẹp tự nhiên của địa hình đồi núi bao quanh.

Trên khu vực sân thượng của công viên là một băng ghế dài được trang trí bằng những mảnh gốm đầy màu sắc, nơi dành cho mọi người giao lưu, trò chuyện, ngắm toàn cảnh thành phố, hay chìm đắm trong suy tưởng, trong cảm hứng sáng tạo mà Gaudi đã mang lại. Nhìn những băng ghế này, có người liên tưởng tới những dải lụa uốn khúc, kẻ cho là một con rồng biển đang cuộn mình, cá nhân tôi lại liên tưởng tới những làn sóng trên biển Địa Trung Hải. Kiến trúc của Gaudi là như vậy đó, vừa thực mà lại vừa mộng, vừa hợp lý cho công năng sử dụng, vừa bay bổng theo những giấc mơ. Phải mất tới 14 năm Gaudi mới thiết kế xong cụm công trình này, vài ý tưởng của ông cho Park Güell vẫn còn dang dở. Những dự định về mặt thương mại của mô hình dân cư này đã thất bại nhưng có lẽ cả nhà đầu tư Eusebi Guell và Gaudi không biết rằng họ đã để lại cho thế hệ sau một kiệt tác làm say lòng cả người lớn lẫn trẻ thơ.

Trong số các tòa nhà do Gaudi thiết kế, đáng chú ý nhất là Casa Milà và Casa Batlló. Người ta gọi Casa Batlló là “ngôi nhà của những khúc xương” bởi những hình thù kỳ quái của mặt tiền ngôi nhà.

Không nhiều màu sắc như Casa Batlló, Casa Milà đem đến ấn tượng nhờ những đường nét uốn lượn và ban công độc đáo với những lan can sắt đủ hình dạng khác nhau. Thú vị nhất ở ngôi nhà này là những ống khói xù xì với những hình thù lạ mắt. Đến thăm những ngôi nhà của Gaudi thiết kế, người ta có cảm giác như được lạc vào một thế giới huyền ảo của những giấc mơ, nơi ấy cổ tích thành hiện thực, những ý tưởng điên rồ nhất cũng hình thành, nơi những chú rồng hư ảo hiện ra và chúng ta được bao bọc bởi những dáng hình muôn màu, muôn vẻ của thiên nhiên kỳ thú.

Không giống như nhiều kiến trúc sư khác đi tìm vẻ đẹp trong sự hài hòa cân đối tới tuyệt mỹ, các công trình của Gaudi nổi bật về những điểm không giống ai. Đó có thể là mặt tiền bị “bóp méo”, chi tiết cách điệu trên các ô cửa sổ, ban công hoa sắt uốn tỉ mỉ, ống khói hình cây nấm, các vòm cuốn không cột trụ, những chi tiết đắp nổi kỳ dị, những đường lượn xoáy ốc, lồi lõm, cao thấp tự do, mô phỏng như hang động tự nhiên. Có thể nói những thiết kế không theo tỉ lệ kiến trúc quy chuẩn thông thường, cách phối hợp màu sắc táo bạo và sặc sỡ, sự tương phản mạnh mẽ giữa các hình khối đã tạo nên những tác phẩm kiến trúc đặc sắc mang dấu ấn riêng chỉ mình Gaudi có được.

Nhắc tới Gaudi, không thể nào bỏ qua Sagrada Família - công trình nhà thờ còn dang dở. Nhà thờ này được khởi công xây dựng từ năm 1882 và Gaudi chính thức nhận trách nhiệm xây dựng vào ngày 18/3/1883 khi ông mới chỉ 31 tuổi. Từ đó cho đến những năm cuối đời, hơn bốn mươi năm Gaudi dành trọn vẹn tâm huyết để xây nên một trong những nhà thờ độc đáo nhất thế giới. Theo ý tưởng của Gaudi, nhà thờ Sagrada Família sẽ được xây dựng với 18 ngọn tháp, 12 tháp tượng trưng cho 12 vị thánh tông đồ, 4 tháp biểu tượng cho 4 vị thánh đã truyền bá Phúc Âm là St.Luke, St.Mark, St.John và St.Matthew, 1 tháp biểu tượng cho Đức Mẹ Maria, còn tháp cao nhất 170m sẽ là hình tượng Chúa Jesus. Mặt tiền nhà thờ là vô vàn những cảnh tượng mô tả sự tích Giáng sinh và các truyền thuyết trong “Kinh thánh” với nhiều phù điêu cây cỏ hoa lá, dày đặc chi tiết. Cho đến nay, trải qua hơn một thế kỷ, công trình này vẫn chưa hoàn thành. Người ta dự kiến sẽ đầu tư để hoàn thiện nhà thờ này vào năm 2026 để kỷ niệm 100 năm ngày mất của Gaudi.

Những ngày của tôi ở Barcelona quá ít ỏi để lần theo dấu ấn của Gaudi, bởi trong số vô số di sản kiến trúc quý báu mà ông để lại cho thành phố này đâu chỉ có Casa Milà, Casa Batlló, Sagrada Família hay Park Güell. Gaudi còn để lại những thiết kế độc đáo từ chiếc đèn đường trên đại lộ LaRamba, một tượng đài linh mục Josep Torras i Bages, cây cầu Torrent de Pomeret cho tới khu vườn Artigas… Nhưng một lần được hành hương về Barcelona cũng đủ trọn vẹn cho tôi nghiêng mình trước những sáng tạo kỳ tài của Antoni Gaudi.

Người ta nói bên trong mỗi người nghệ sĩ tài danh đều có một ánh mắt trẻ thơ. Tôi nghĩ rằng tôi đã bắt gặp ánh mắt trẻ thơ ấy trong mỗi công trình của Gaudi.

Dồn hết tâm huyết cho những công trình, những ý tưởng thiết kế “không giống ai”, dường như với ngay cả cuộc đời mình, Gaudi cũng sống như một đứa trẻ. Vào một ngày ngoài tuổi 70, khi đi dạo trên phố Gran Via de les Corts Catalanes, ông không biết rằng một chiếc xe điện đang tiến tới từ phía sau. Khi gây ra tai nạn ấy, có lẽ người lái xe cũng không nhận ra rằng mình đã cán ngã một tài năng lỗi lạc. Không giấy tờ tùy thân, mặc một bộ quần áo cũ kỹ, Gaudi bị nhầm tưởng là một người ăn xin và không được cấp cứu kịp thời. Ông mất ngày 10 tháng 6 năm 1926 và được chôn cất hai ngày sau đó.

Trong giới kiến trúc, người ta nói với nhau: “Một vì sao đã bay đi!”