Tổ chức hành chính, quân sự và tư pháp
Ngay từ đầu, nhà Lý đã ra sức củng cố bộ máy Nhà nước. Cả nước chia thành 24 tỉnh, giao cho những người thân cận với hoàng tộc cai quản. Đó là một chế độ quân chủ tập quyền cai trị thông qua một tầng lớp quý tộc. Các hoàng thân có những thái ấp riêng với những lực lượng vũ trang riêng. Triều đình được phân chia theo tôn ti rất ngặt ngèo với hai hàng quan văn và quan võ. Các viên quan này không ăn lương và sống bằng tô thuế thu được từ dân chúng dưới quyền của họ. Nhưng dần dần xuất hiện một tầng lớp quan lại bàn giấy được nhà vua trả lương bằng những thứ thuế đánh vào ruộng đất, vào các sản phẩm thủ công, các lâm sản, các hoạt động giao dịch trao đổi ở các chợ. Sự cai trị mất dần tính chất gia đình.
Các nhà sư đóng vai trò quan trọng làm cố vấn cho nhà vua: vị vua sáng nghiệp của nhà Lý sở dĩ đã lên ngôi được là nhờ sự ủng hộ của một nhà sư nổi tiếng - sư Vạn Hạnh, nhà sư Viên Thông được hưởng những vinh dự chính cho thái tử.
Chỉ đến năm 1242, dưới triều Trần, chế độ quân chủ mới đặt ra các chức vụ ở cấp làng xã. Trước đó, bộ máy cai trị của nhà vua chỉ đến cấp tỉnh và huyện.
Chế độ quân chủ đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng một quân đội hùng mạnh. Các nông nô không được gia nhập quân đội và các chức vụ chỉ huy chỉ được giao cho các thành viên những gia đình quí tộc, các cấp chỉ huy cao chỉ dành cho thành viên của hoàng tộc. Một đội cận vệ đặc biệt có nhiệm vụ bảo vệ nhà vua và cung điện. Nghĩa vụ quân sự được mở rộng ra cho tất cả dân chúng, trừ nông nô; những kẻ sung vào quân ngũ thực hiện huấn luyện có thời hạn, rồi thay phiên nhau trở về làng tiếp tục công việc nhà nông.
Đó là danh sách nông - binh cho phép khi cần có thể động viên những lực lượng quan trọng. Việc huấn luyện được tiến hành đều đặn và theo ý kiến một sứ thần Trung Hoa thời đó, đạt trình độ tuyệt hảo. Dưới triều Trần, các hoàng thân và những lãnh chúa làm chủ nhưng lãnh địa lớn có trong tay những lực lượng vũ trang mạnh của riêng mình gồm những nông nô và nô lệ của họ. Một trường quân sự dạy nghệ thuật chiến tranh cho con cái của các đại gia tộc. Trần Hưng Đạo, người chiến thắng quân Mông Cổ, đã soạn cuốn Binh thư yếu lược dành cho các bộ tướng của mình.
Một bộ luật thành văn cũng được xây dựng dưới triều Lý. Năm 1042, vua Lý Thái Tông ra lệnh cho các quan '' Phải sửa lại các luật và các qui định sao cho phù hợp với các hoàn cảnh hiện tại, sắp xếp lại, biên soạn lại các điều khoản để làm thành một bộ luật hình sự dễ hiểu cho mọi người ''. Biên niên sử kể lại rằng bộ luật được biên soạn và phổ biến cho dân chúng đã làm hài lòng mọi người. Sự chuộc tội bằng tiền được quy định, những hình phạt hết sức nặng được quy định cho mười trọng tội, đặc biệt là tội nổi loạn. Luật pháp nhà Lý cấm việc bán các thanh niên 18 tuổi làm nô lệ, đề ra những biện pháp bảo vệ súc vật kéo, qui định việc thế chấp đất đai, đề ra những hình thức trừng phạt chống những hành vi cướp bóc và lạm quyền nhũng nhiễu của quan lại. Nhà Trần đã hoàn thiện bộ luật này. Điều cần chú ý là các đạo luật đều đặc biệt chú ý đến việc ngăn ngừa mọi sự nổi loạn.