- V - Dưới ánh trăng-

Chiều nay, vườn nhãn tắm ánh trăng nhuộm một màu mát dịu.

Lan ngồi bên một khóm hoa, chăm chú trông theo đường quyền của Nhi. Cậu bé đang múa đường “Mai hoa”, điệu bộ thanh thoát, nhẹ nhàng. Đi xong, cậu ngừng tay, đứng thở hổn hển.

Sơn mỉm cười:

- Hôm nay, cậu tấn tới nhiều rồi đó.

Lan day lại phía Sơn:

- Em Nhi trông có khiếu, mới tập luyện mà điệu bộ giống hệt như ông.

Sơn chưa kịp đáp, Nhi đã liến láu bảo:

- Anh chỉ cho em mấy miếng thế đi, anh Sơn! Miếng “Đồng tử vọng Quan Âm”...

- Ừ, cậu gắng luyện lại bộ tấn. Muốn dùng thế, cần nhất là bộ tấn cho vững.

Nhi dạ một tiếng rồi hai tay chống nạnh, đứng lại bộ tấn.

Sơn tiếp:

- Miếng “Đồng tử vọng Quan Âm” là để phá miếng “Bát tiên túy tửu”. Khi địch nhân vung tay vèo tới, cậu phải chấp hai bàn tay lại như hình một cậu đồng tử đang vọng bái, rồi rẽ hai cánh tay tả hữu. Miếng võ của địch nhân lập tức bị phá.

Sơn vừa nói vừa ra bộ cho Nhi xem. Nhi lập đi lập lại nhiều lần, có vẻ đắc ý. Trông Nhi đã thuần thục, Sơn vui vẻ bảo:

- Cậu là một tráng sĩ tương lai của nước nhà đó. Thôi, cậu đi nghỉ đi. Ngày mai anh sẽ tập cho cậu cỡi ngựa.

Nhi nheo nheo đôi mắt, dòm Lan hóm hỉnh:

- Phải cỡi được như anh Sơn thì mới thích, chị Lan nhỉ?

Cậu nói xong, cười khúc khích chạy vào. Lan nhìn theo em, lòng dậy lên một niềm thơ thới. Sơn day lại:

- Cô Lan không vào nghỉ sao, còn mơ mộng gì đây?

- Trăng sáng thế này mà ngủ cũng hoài, ông ạ! Em có tính ưa trăng, ngày trước dường như em có duyên gì với trăng ấy.

Sơn ngồi xuống bên một khóm hoa, cạnh Lan. Ánh trăng chảy dài trên cành lá. Gió hiu hiu làm oặt òa mấy đóa cúc và đưa phảng phất một mùi thơm. Chàng nói khẽ:

- Ở chốn thần tiên này thì ưa trăng là phải lắm. Có riêng gì thi nhân như Lý Bạch mới thấy trăng là tình tứ nên thơ.

Lan mỉm cười:

- Mà đến cả những tay mã thượng anh hùng cũng có phen nhìn trăng say đắm nữa, phải không ông?

Sơn chép môi:

- Say đắm hay không thì tôi chưa được biết, nhưng nhận thấy và cảm động trước cái đẹp của nó thì cũng có khi.

Ngừng một lúc, Sơn tiếp:

- Tôi tưởng một trang anh hùng thì không nên vì cái gì mà say đắm cả. Huống chi trên vai đã mang những sứ mạng, cảm tình làm cho mình sai lạc bổn phận đi chăng?

Sơn nói để bộc lộ tư tưởng mình. Lời đanh thép của chàng đi sâu vào tâm hồn Lan, như một đường trăng soi huy hoàng vào khoảng tối. Lan thấy tâm hồn chàng tuổi trẻ ngang tàng quá, cao quý quá, một tâm hồn trong sáng và đẹp hơn ánh trăng xanh.

Nàng ngẩng đầu lên nhìn Sơn. Nàng bỗng thấy ở Sơn một vẻ đẹp lạ thường: giữa màu sắc phản chiếu nửa sáng nửa tối của vầng trăng chếch, toàn thân vạm vỡ và đều đặn của Sơn nổi bật lên như một bức tượng. Hình ảnh ấy tượng trưng tất cả sức mạnh kiên cố và cương quyết. Nàng ngần ngại giây phút rồi hỏi Sơn:

- Nếu em không lầm thì hình như ông đang có một sứ mạng.

Sơn rắn rỏi:

- Và nếu tôi không lầm thì hình như cô cũng đang có một sứ mạng.

Mắt thiếu nữ xa xăm nhìn vào khoảng tối, như cố giấu đi những cái gì bí ẩn của tâm hồn. Sơn giọng vẫn ôn tồn, chậm rãi tiếp:

- Cô Lan à! Chúng ta đang ở trên hai ngả đường nghĩa vụ. Tôi đã hiểu cô, từ khi còn bơ vơ trong rừng tối tôi nghe được tiếng nguyệt cầm. Đường tơ đã lộ hết can tràng của tâm hồn ưu ái. Tôi tin tưởng đó là một tấm lòng thanh khí, nên cũng tạm dừng chân để tìm thêm một bạn đồng hành.

- Ông đã tìm được chưa?

- Chưa, vì những tâm hồn ấy còn quá xa nhau, cô ạ! Xa nhau chẳng phải nghìn trùng, sông núi, mà xa nhau vì lý tưởng, vì chủ nghĩa, vì thành kiến ngàn xưa.

Lan thở dài:

- Vậy ra chủ nghĩa không thể dung hòa nhau được sao?

- Dung hòa?

Chàng thở dài:

- Có thể dung hòa là khi nào hai chủ nghĩa cùng chung một quan niệm tiến hoá, và chiến sĩ của chủ nghĩa phải biết đạp đổ tất cả thành kiến để dung hòa theo năng lực tiến hóa. Đây, tôi kể cho cô nghe đoạn đời của tôi, để luôn tiện làm một thí dụ.

Lan lẳng lặng nghe. Sơn tiếp:

- Tôi sinh ra trong một gia đình trưởng giả. Bác tôi làm Hội đồng, cha tôi làm Tri phủ và chú tôi làm Cai tổng. Sống trong sự sung túc hoàn toàn về vật chất, đời tôi từ tấm bé đã nhuộm một màu hồng. Khi đã hấp thụ được một học lực khá và khi bỡ ngỡ bước chân ra ngoài đời, tôi bỗng thấy đời không phải hoàn toàn một màu hồng như tôi tưởng. Ngoài một hạng người sống trong đài các, còn biết bao nhiêu người sống trên ngang trái lầm than. Tôi bất mãn và đổ lỗi ở chế độ thống trị. Tôi xem lại lịch sử Việt Nam là một nước có tinh thần độc lập; những cuộc vận động chống đế quốc dưới thời Bắc thuộc đã ghi biết bao nhiêu thành tích vẻ vang. Có lẽ nào cả một dân tộc có mấy nghìn năm lịch sử ấy chịu gầy mòn kiệt quệ? Từ đấy, tôi bắt đầu giao thiệp với các nhà cách mạng.

Năm 1930, tôi theo một chiến sĩ “Việt Nam Quốc dân đảng” vượt đường sơn cước sang Trung Quốc, vào tòng học ở trường võ bị Hoàng Phố. Cái tinh thần quốc gia của tôi lúc ấy được nâng cao triệt để. Ngày 17 tháng 6 năm đó, mười ba nghĩa sĩ của “Việt Nam Quốc dân đảng” bị lên đoạn đầu đài. Tôi chỉ nhìn về hướng quê hương mà rơi thầm giọt lệ.

Sau mấy năm ở xứ người và sau khi nhận định tình hình chính trị, tôi cũng như nhiều nhà cách mạng, nhận thấy rằng các quan niệm quốc gia cổ truyền của ta không còn hợp thời nữa.

Lan buột mồm:

- Ông viện cớ gì mà bảo rằng không hợp thời?

Sơn mỉm cười:

- Nhiều duyên cớ, mà duyên cớ chính là quan niệm ấy không thể đưa dân tộc đến con đường giải thoát, cũng không làm sao vơi bớt nỗi thống khổ lầm than của giai cấp bị bóc lột. Trước trào lưu tiến hóa của nhân loại, ta không thể ở mãi trong vòng lạc hậu để bảo tồn mãi cái hệ thống tư tưởng cổ truyền.

Lan ái ngại:

- Vậy ta phải làm sao?

Sơn nhìn thẳng vào mắt Lan:

- Ta phải làm cái công việc mà cô vừa nói. Phải dung hòa hai chủ nghĩa quốc gia và quốc tế, phải tranh đấu cho cuộc giải phóng quốc gia và đồng thời tranh đấu cho cuộc cải tạo xã hội.

Vẻ mặt Lan tươi lên như đóa hoa đào trước gió. Lan thấy trước mắt mình đám mây mù đã tan hẳn, lộ ra vầng trăng với ánh sáng chênh chênh. Lần đầu tiên nàng thấy ánh trăng xanh huyền hoặc không còn có vẻ đẹp ẻo lả tầm thường để làm đắm say trang đài các, nó còn có cái hấp lực phá tan những cái gì u ám của tâm hồn.

Nàng hỏi:

- Ông về đây với sứ mạng gì?

Sơn thản nhiên:

- Tôi từ Quảng Tây vượt biên giới trở về đây, có sứ mạng là thông tin cho tất cả anh em ở nước nhà hay, lo chuẩn bị lực lượng để chờ ngày tổng khởi nghĩa.

- Ông không có bạn đồng hành sao?

Sơn nhớ lại khi nói chuyện với cụ già ở nhà khách, chàng chợt nghe tiếng rèm trúc rung rinh. Chàng biết sau rèm, thiếu nữ đang nghe trộm cuộc luận đàm của chủ nhân và người khách lạ. Nay nghe Lan hỏi câu ấy, Sơn biết nàng có ẩn ý. Chàng mỉm cười:

- Tôi đi với một người bạn. Sau khi làm xong phận sự, người ấy chia tay để về quê. Một ngày gần đây chúng tôi lại gặp nhau.

Lan thờ thẫn:

- Ngày ấy gần đây lắm sao ông?

Giọng nàng dịu dàng, chan chứa những cảm tình lưu luyến. Sơn thấy lòng nao nao. Càng nhìn ra xa để giấu sự cảm động.

- Gần đây, cô ạ!

Lan cũng nhìn ra xa. Ánh trăng chếch sau rặng cây, lửng lơ buông lên hai người một bức rèm tối. Một con chim từ trên cành nhãn đập cánh kêu lên vài tiếng rồi nhàn nhã bay đi. Nàng mơ màng trông theo cánh chim, nói khẽ qua bóng tối:

- Đời của con chim phiêu lưu sung sướng quá, ông nhỉ? Giá được hai con cùng bay thì dầu có giông tố cũng không sợ.