Chương 2

Còn phải qua một đêm dài mùa thu nữa mặt trời mới mọc. Rưtragốp đứng dậy rời chiếc bàn làm việc và mở hết cỡ chiếc rèm cửa. Ngoài trời là một màu xám xịt. Anh thấy rõ những ngôi nhà bên kia đường. Một luồng gió lạnh lẽo từ chiếc cửa sổ nhỏ mở rộng thổi tới. Rưtragốp co rúm người lại vì cái rét nên quay về bàn.

Từ hôm Subbôtin sang phía Tây, ông ngủ đêm ngay tại văn phòng nhưng chả mấy khi ngủ được quá ba bốn tiếng. Đôi lúc ông có thể ngủ được lâu hơn ít nữa nhưng ông đã không ngủ. Vừa mới ló ánh sáng ban mai ông đã đứng dậy khỏi chiếc giường xếp và với tay cầm chiếc điện thoại.

- Tổ liên lạc đâu?… Rưtragốp đây. Chào buổi sáng. Có tin tức gì không?… Được… được… Đến ngay chỗ tôi đi.

Một ngày mới bắt đầu như vậy, một ngày thật là căng thẳng thần kinh.

… Bạn sẽ là người ngây thơ khi nghĩ rằng, chiến dịch như thế là công việc của một mình Rưtragốp. Không đâu, theo thông lệ các kế hoạch của những chiến dịch như thế do rất nhiều người thực hiện. Người thực hiện chủ chốt là trung tâm của chiến dịch nhưng xung quanh người đó thường xuyên có khá nhiều trợ thủ vô hình, thiếu họ thì người này không thể hoạt động được.

Giờ đây Rưtragốp đang sốt ruột chờ các tin tức báo cáo của tổ liên lạc mang tới. Ông cúi xuống mặt bàn nhìn chiếc bản đồ trải ở trên, trông nó giống với một chiếc bản đồ khí tượng nhiều hơn. Munkhen nằm giữa tấm bản đồ, Subbôtin đang ở đây. Từ Munkhen đi sâu mãi về phía Đông là những vòng tròn đồng tâm bị cắt ngang bán kính bởi những đường gãy khúc. Khaútson và cấp trên của ông ta sẽ đánh giá rất cao tấm bản đồ này vì nó công khai hóa toàn bộ hệ thống bảo đảm sự thành công của chiến dịch.

Nhưng bởi lẽ Rưtragốp không biết được từ trước rằng Subbôtin sẽ có mặt ở Munkhen… Những ngày đó là một thời kỳ căng thẳng nhất đối với ông ngay sau khi Subbôtin bị đưa sang vùng Tây Berlin. Ông đã xúc động và lo lắng như thế nào trong khi theo dõi quá trình của chiến dịch. Ở mức độ cần thiết ông cũng phải luôn luôn ở tư thế sẵn sàng trước bất cứ bất ngờ nào xảy ra đối với Subbôtin. Biết đâu Subbôtin không có mặt ở Munkhen mà ở Hambua thì sao. Có nghĩa là Hambua đã có trong kế hoạch. Nhưng cần phải trao cho Rưtragốp một nhiệm vụ: qua nghiên cứu tỉ mỉ kỹ càng tình huống ông phải điểm lại những phương án có khả năng xảy ra mà Munkhen thông báo bằng mật mã.

Hàng loạt những chi tiết buộc người ta phải suy nghĩ đến đã gợi cho Rưtragốp đi tới một quyết định đúng đắn. Và khi quyết định này đã chứng minh diễn biến của các sự kiện thì việc còn lại là phân công đúng người và xây dựng các mắt xích liên lạc. Các đồng chí Đức đã giúp ông thành công trong công tác tuyển chọn người tham gia chiến dịch và họ biết khá nhiều người đáng tin cậy ở Munkhen. Rưtragốp hiểu rằng đường dây liên lạc với người thực hiện về cơ bản có một ý nghĩa quyết định rất lớn. Vì vậy mỗi mắt xích được ông thảo ra ngoài sự tin cậy của nó còn bảo đảm nhiều mặt hoạt động khác hoặc còn được nhân lên gấp đôi dành cho một sự kiện khác nữa. Đặc biệt Đại tá Sêmin thường hay bác bỏ ý nghĩa này của kế hoạch.

“Bản thân Subbôtin, - Đại tá nói, - rất đáng tin cậy. Nhưng chỉ một sai lầm nhỏ thôi khi bắt liên lạc cũng làm cho mọi cố gắng của anh ta trở thành con số không…”.

Từ chỗ làm việc của Đại tá trở về, Rưtragốp bắt đầu kiểm tra lại mọi sự kiện.

Ông đã tham dự trong cuộc họp báo gây ra vụ scăngđan đó. Ông cùng đi với Đưriavaia Copinca. Stitsen không muốn đi. Nhưng ông lại cần đến Rưtragốp rất nhiều. Phải xuất hiện tại đây một mình mà chỉ thế thôi cũng đã thấy là thực sự mạo hiểm rồi.

Nhưng vụ bê bối bùng nổ làm anh ta phải nhượng bộ rất nhiều đối với Rưtragốp. Với chiếc máy ảnh trong tay, anh ta quay cuồng chạy đi chạy lại trong phòng.

- Cảm ơn cô bạn gái người Bỉ! – Sau này anh ta đã nói chuyện với Rưtragốp như vậy. Ba cuộn phim thật giật gân đã được rửa. Những cuốn phim đáng giá hơn tất cả những thứ khác. Cá nhân Môcơritsa phải trả cho tôi một món tiền kha khá. Hô. Hô! Tôi đã chụp được cảnh Khaútson lúc quả bom nổ. Trông hắn đến thảm hại, chẳng khác gì một nữ tu sĩ bị xé mất váy. Hô. Hô!…

Rưtragốp biết cách khêu gợi Stitsen phải quan tâm tới các số phận của các sĩ quan Nga. Nếu như không có sự hỗ trợ của Stitsen thì làm sao ông có thể thu thập được các tin tức để khẳng định được rằng Đại úy Skvenxốp đã bị đưa về Munkhen…

Vâng phần đầu của kế hoạch đã được thực hiện một cách trôi chảy. Dựa vào những sự kiện giật gân ấy các nhà báo đã phân tích vụ bê bối trong cuộc họp báo và truyền tin đi khắp thế giới. Ở đây có cả tính cách thò lò hai mặt trong tình hữu nghị của các nước phương Tây: người Anh chẳng hạn đã tả câu chuyện bê bối này bằng giọng độc ác thâm thúy.

Bộ chỉ huy Nga ngay lập tức cương quyết phản đối và yêu cầu trả lại tự do ngay cho Trung úy Côvancốp bị bắt cóc. Và ngày hôm sau Côvancốp đã được trả tự do. Còn thái độ của Skvenxốp đã nói lên rõ rằng, đúng là người Đại úy này ai cũng biết, rằng quả thật anh ta đã chạy sang thế giới phương Tây và lo sợ bị trừng phạt vì lý do phản bội của mình. Bộ chỉ huy cần trao trả Đại úy Skvenxốp để họ đưa ra tòa xét xử theo tội phạm. Người Mỹ không trả lời. Họ tin Skvenxốp còn Rưtragốp chỉ mong như vậy…

Vào những ngày đó Rưtragốp rất áy náy về số phận của Paxionxcaia. Ông lo nếu là người làm chứng không được như mong muốn thì chỉ còn một cách “trừ khử” cho gọn. Lúc này đích thân Rưtragốp, lần cuối cùng đóng giả vai nhà báo đến gặp Natasa và phái cô ta đi Munkhen để tìm người tin cậy…

Bước vào phòng làm việc của Rưtragốp là một người đàn ông cao lớn lưng gù. Anh ta cười với ông để lộ vẻ mệt mỏi:

- Lại mất ngủ?

- Có tin gì của ai không? - Rưtragốp nhanh nhẹn hỏi ngay.

- Có tin của Paxionxcaia.

Suýt nữa ông làm rách tờ giấy ghi chép từ tay người này.

Natasa thông báo cho ông biết về lần gặp thứ nhất với Subbôtin, về việc ngày mai anh ấy sẽ bị đưa đi, nhưng không rõ đi đâu và để làm gì.

- Sao lại thế - Không rõ? - Rưtragốp phá lên cười – Khaútson đưa anh ấy đi theo về trường! Ổn rồi! Ổn quá rồi!

Đúng chín giờ sáng một chiếc xe con tới đón Subbôtin. Người lái xe là một thanh niên có vóc dáng của một lực sĩ xưng tên là Giăng. Anh ta nói tiếng Đức rất tồi.

Trên suốt quãng đường anh ta không nói một lời. Subbôtin ngồi bên cạnh anh ta tìm cách hỏi đi có lâu không nhưng chỉ nhận được câu trả lời tỏ vẻ không hiểu câu hỏi.

Ra khỏi thành phố xe lao đi hết tốc độ, vào khoảng một trăm năm mươi cây số giờ. Subbôtin tin chắc chiếc xe đang đưa hai người đi về hướng Tây Nam của Munkhen. Nhìn vào chiếc đồng hồ chỉ tốc độ và đồng hồ đeo tay anh đã nhẩm tính được quãng đường bỏ lại phía sau. Anh ghi nhớ một số nét đặc trưng ở hai bên đường. Sau khi đã chạy được năm mươi cây số, chiếc xe giảm tốc độ, người lái xe cho xe chạy chậm lại và chỉ sau vài phút anh ta cho xe rẽ trái, đi trên một con đường đất gồ ghề khó đi. Trước mắt anh là một bình nguyên bao la trải dài mãi xa đến tận cùng đường chân trời. Tâm điểm cuối cùng hiện ra một quang cảnh không giống với một khu rừng mà cũng chẳng giống một công viên lớn. Một chiếc tháp kiến trúc kiểu gôtích cao vút lên trên các ngọn cây. Con đường đưa vào tới tận đây.

Một người mặc thường phục thân hình gầy gò nhưng rất nhanh nhẹn đứng trên bậc thềm của cửa ra vào một tòa lâu đài đứng đợi Subbôtin. Ông ta nói với anh bằng tiếng Đức rất lưu loát, tự giới thiệu là người quản lý của anh. Sau khi ra lệnh cho người lái xe mang đồ đạc của anh vào nhà ông ta dẫn Subbôtin lên tầng hai và chỉ buồng ở cho anh. Nhe những chiếc răng vàng khè ra cười nhăn nhở ông ta nói:

- Anh sẽ cảm thấy ở đây như ở nhà mình.

- Tôi muốn gặp Thiếu tá Khaútson, - Subbôtin nghiêm giọng nói.

- Úi chà – Bộ mặt người quản lý bỗng trở nên ủ rũ – Tôi không hề biết gì về ông ta, phận sự của tôi là phòng ở, ăn uống và đi lại… Thế đấy, nếu ông muốn ra khỏi đây xin hãy bấm vào cái nút này. Sẽ có người dẫn ông đến chỗ ông muốn. Nói xong anh ta nháy mắt với Subbôtin rồi cầm lấy nắm đấm của ra vào: “Chúc ông mọi sự tốt lành, chúc ông nghỉ ngơi được thoải mái sau một chuyến đi”. Rồi anh ta biến mất trong nháy mắt.

Giờ giấc cứ trôi qua nhưng chẳng có ai kể cả Khauútson đều không đến với anh. Lâu đài như đã chết. Một sự im lặng chết chóc. Thỉnh thoảng lại vang lên tiếng đóng cửa ở đâu đó ngoài xa, và yên lặng trở lại. Khoảng ba giờ, một phụ nữ trung niên xuất hiện cùng đi với một cô gái trẻ. Cả hai đều im lặng với bộ mặt lạnh lùng đem thức ăn trưa đến rồi lại đi ra. Một tiếng sau họ lại im lặng đến mang chiếc khay đựng đồ ăn đi. Có hỏi họ điều gì bây giờ cũng chỉ là vô nghĩa.

Subbôtin quyết định đi ngủ nhưng anh không sao nhắm mắt được. Những buổi hoàng hôn của mùa thu đến nhanh chóng. Anh trở dậy và bắt đầu đi đi lại lại từ góc này tới góc kia của căn phòng. Anh không biết vui sướng lâu trước thành tích của công việc đã đạt được. “Không một ai có thể cướp đi những gì đã có”, anh thích nói như vậy. Vậy thì điều gì đang chờ anh ngày mai?…

Khaútson không thèm gõ cửa bước thẳng vào phòng.

- Xin chào ông Skvenxốp! Xin ông tha lỗi, quả thực tôi rất bận. Ông cảm thấy thế nào ở địa điểm mới này? Căn phòng làm cho ông vừa ý chứ? Mùa hè ở đây sẽ rất tuyệt. Ông đã thoải mái nghỉ ngơi sau chặng đường chưa?

Khaútson không đợi những câu trả lời cho câu hỏi của mình đã nói:

- Xin mời anh ngồi vào bàn.

Khaútson ngồi xuống trước tiên và chăm chú theo dõi trong lúc Subbôtin ngồi xuống.

- Ở đây sẽ bố trí một trường học đặc biệt quan trọng. Chúng ta sẽ đào tạo người hoạt động ở khu vực đóng quân của Nga trên đất Đức và trực tiếp trên đất Nga. Anh sẽ sống và làm việc tại trường này. Anh sẽ được phân công duy trì kỷ luật mà chúng ta qui ước với nhau gọi nó là: “Chi tiết hóa một hoàn cảnh. Đối với bọn biệt kích thì anh là giáo viên mang tên Ivan Ivanovitr. Họ sẽ không được biết thêm gì về anh nữa. Rõ rồi chứ?

Subbôtin gật đầu ra hiệu đồng ý.

Khaútson đã mất hai tiếng đồng hồ để trình bày cho Subbôtin nghe về những ý tưởng của hắn, rằng anh cần phải giảng dạy như thế nào về tính kỷ luật “Chi tiết hóa tình hình”. Hoàn toàn không phải là những ý tưởng dốt nát. Khaútson cẩn thận phân tích những vụ thất bại ở Nga rồi dẫn tới một kết luận rằng nguyên nhân chủ yếu là công tác đào tạo về mặt chuyên môn cho các điệp viên không được đầy đủ rồi tư tưởng khinh thường. Một yếu tố nữa là tình hình trong nước anh ta được phái đến liên tục có biến động.

- Nước Nga – một địa điểm đặc biệt phức tạp – Khaútson trầm ngâm nói tựa như nói cho mình nghe trong khi mắt ông ta nhìn vào hai bàn tay đặt trên bàn. Chỉ có thể gửi tới đó một trong số điệp viên Mỹ được đào tạo rất công phu dưới nhãn hiệu là nhà ngoại giao hay một thương gia. Nếu không phải như thế thì anh ta sẽ tự lột mặt nạ ngay từ đầu. Theo tôi một người Mỹ nói tiếng Nga như người Nga ít nhất phải được học tốt mười năm. Có nghĩa là chúng ta chỉ có thể điều động trở lại người của Nga về mà thôi.

Nhưng họ có sống được ở Nga bằng những kiến thức từ thời trước chiến tranh không. Mà tình hình ở đó lại chẳng giống bất cứ đâu, cứ biến chuyển rất nhanh. Chúng ta có thể mắc phải sai lầm không đáng có. Có một lần tôi đã trò chuyện với một điệp viên được chuyển tới, anh ta lúc nào cũng nhắc đến từ “Người lao động tiên tiến”. Tôi hỏi như thế là gì. Anh ta nói đó là “Người công nhân tốt nhất”. Tôi yêu cầu anh ta nói lại thì nhận được trả lời: “Thuật ngữ người lao động tiên tiến” ở nước Nga không còn tồn tại nữa. Thế mà trong lúc hấp tấp ta có thể chuẩn bị một chứng minh thư như thế mang danh người lao động tiên tiến ở nhà máy được không. Thế là anh sẽ bị bại lộ…

Subbôtin chăm chú lắng nghe Khaútson nói và cứ mỗi lúc ông ta ngước mắt lên nhìn anh thì anh lại gật đầu đồng ý. “Phải, cái tay Khaútson này đã nắm bắt được một khâu then chốt”. Subbôtin đã suy nghĩ như vậy và anh hiểu sẽ khó khăn như thế nào trong lúc phải né tránh việc thực hiện những yêu cầu của Khaútson. Sẽ rất nguy hiểm nếu anh cố ý làm lạc hướng bọn biệt kích: Khaútson bao giờ cũng có thể kiểm tra những lời anh nói trên lớp.

- Anh đồng ý với lời mở đầu của tôi về lý do công việc giao cho anh chứ? – Cuối cùng Khaútson hỏi rồi nhẹ nhàng ngả người vào lưng ghế, nhìn thẳng vào mắt Subbôtin.

- Hoàn toàn. – Subbôtin reo lên.

- Anh muốn bổ sung điều gì nữa không?

Subbôtin tỏ ra bất lực dang tay ra rồi cười phá lên:

- Tôi không có khả năng.

- Tất nhiên là có rồi, còn một yếu tố nữa đấy – tâm lý học… - Khaútson bỗng im lặng. Một nụ cười run rẩy trên bộ mặt nghiêm nghị của ông ta. - Ở Oa-sinh-tơn đã có ai đó công bố tâm lý học là một khoa học. Còn tôi, tôi bảo lưu một công thức sau: tình báo viên là người không có các dây thần kinh cũng không có tâm lý. Anh nghĩ thế nào?

- Biết nói với ông thế nào đây? – Subbôtin cất tiếng cười. – Vâng, là một tình báo viên hiện đại. Nhưng có một nhà tình báo nào đấy sẽ hoạt động giữa những con người bình thường thì lúc đó phải tính đến tâm lý học của họ.

Vào lúc này Subbôtin đã nghĩ rằng hình như ở Oa-sinh-tơn còn có những người thông minh hơn Khaútson. Còn hắn, hắn lại không hiểu rằng tâm lý học của một người phải bị chuyển đi chỗ khác, bị ném trở về Tổ Quốc với tư cách là điệp viên, lại rất nghiêm trọng, trong một dịp nào đấy nó có một yếu tố quyết đinh…

Khaútson đã để cả một tuần lễ để soạn thảo kế hoạch các bài học. Phải làm việc từ sáng đến tận chiều tối, Subbôtin quyết định trình bày cho Khaútson biết không chỉ kế hoạch mà cả những bài giảng cụ thể nữa.

Kế hoạch và nội dung đã được ủng hộ. Sau đó Khaútson giới thiệu anh làm quen với các giáo viên khác trong trường. Đối với họ Subbôtin vẫn là người mang họ Ivan Ivanôvitr. Cuối cùng Khaútson giới thiệu anh với những tên biệt kích của khoa Nga. Buổi học bắt đầu từ hôm đó.