Chương VIII ❖ 1 ❖

Niềm vui lớn là niềm vui mà mọi người đón nó bằng những giọt nước mắt.

Chiếc máy bay từ từ lăn trên con đường vòng ở cuối sân bay. Từ xa, Quỳnh đã nhìn thấy những bóng người bé nhỏ, mặc bộ quần áo xanh sẫm mà anh biết là lúc nào cũng lấm lem dầu mỡ. Anh em thợ máy đã đứng đợi bên rìa bãi cỏ. Những người thân đến đón mình kia rồi... Các đồng chí ơi, các đồng chí đã chuẩn bị cho tôi một con đại bàng vô cùng ngoan ngoãn. Công lao chăm sóc nó ngày nắng đêm mưa của các đồng chí đã được đến bù. Nó đã mang về cho chúng ta một ngôi sao đỏ. Tôi đã nhận nó từ tay các đồng chí. Nó đã làm tròn nhiệm vụ sớm nay. Giờ tôi đem nó trả lại các đồng chí. Nó vẫn nguyên vẹn, lành lặn như khi ra đi. Các đồng chí hãy vỗ về nó, cho nó ăn no, cho nó nghỉ ngơi, rồi lát nữa nếu kẻ thù đến nữa, thì các đồng chí lại trao nó cho tôi, tôi cùng nó sẽ lại lên đường... Quỳnh thoáng nhớ lại những tiếng nói rung trên đầu lưỡi của đồng chí quân giới, nhớ đến cái giọng nói thì thầm và cặp mắt đầy gửi gắm của Đức trước khi máy bay anh lăn ra đường băng cất cánh... Câu nói đầu tiên của mình phải là những lời cảm ơn tất cả các đồng chí đó...

Quỳnh vừa bước chân xuống sân bay chưa kịp nói gì thì Đức đã lao đến ôm chầm lấy anh, vít đầu anh xuống mà hôn. Những giọt nước mắt của Đức làm ướt một bên má anh. Những đồng chí thợ máy khác, những đồng chí cán bộ chính trị, tham mưu cũng ùa lại. Quỳnh không còn nhận được ra họ là những ai. Đôi mắt của anh cũng đã mờ đi vì nước mắt. Đây là lần đầu tiên anh khóc từ ngày vào bộ đội đến giờ. Ai ngờ những giọt nước mắt đầu tiên của mình lại rơi vào đúng một ngày vui...

Chiếc xe nhỏ đưa Quỳnh từ nơi máy bay đỗ để lấy thêm dầu và đạn, trở về nhà trực ban. Nhìn vào tấm gương nhỏ trên xe, Quỳnh giật mình. Mặt anh bóng lọng như quét một lớp dầu nhờn. Anh nhận ra quần áo mình ướt đẫm mồ hôi.

Nhà trực ban đông đặc người. Quỳnh muốn đứng lẩn vào một nơi, nhưng đó là một điều anh không thể nào làm được. Mặc dầu người đông, nhưng hễ anh xê dịch về một chỗ nào thì tất cả lại quay hướng về đó quây tròn lấy.

Bỗng Quỳnh thấy những người đứng quanh mình giãn cả ra. Nhìn về phía cửa, Quỳnh trông thấy đồng chí tư lệnh trưởng quân chủng, vầng trán rất cao và chính ủy quân chủng có hàm râu đen từ trên xe bước xuống, vội vã đi vào. Tư lệnh trưởng chạy tới ôm chầm lấy Quỳnh làm cho người anh cứ quýnh cả lên. Quỳnh muốn nói: "Báo cáo đồng chí, tôi đang có nhiều mổ hôi". Nhưng anh không nói được và cũng không kịp nói vì cả tư lệnh trưởng và chính ủy cùng ôm lấy anh mà hôn rất lâu. Khi hai đồng chí buông anh ra, anh nhìn các đồng chí đó với vẻ lo ngại thì nhận thấy cặp mắt của hai người cùng đỏ hoe. Và ngay sau đó, chính Đông, cái thằng bạn hàng ngày thường chế giễu anh về cái "bệnh" mồ hôi dầu, vừa ở đâu chạy về, gạt mọi người ra, xông lại vít đầu anh xuống mà hôn mãi, trên mặt anh mồ hôi càng vã ra.

Vì sao thế nhỉ? Quỳnh tự hỏi. Các đồng chí pháo cao xạ và dân quân trên miến Bắc đã hạ hơn hai trăm chiếc máy bay địch gồm hầu hết các loại rồi, có bao giờ có sự mừng rỡ đến như thế này? Anh cảm thấy sự đón tiếp của mọi người dành cho mình và các bạn hơi quá đặc biệt.

Cả bốn người đều thuật lại trận đánh một cách lúng túng và gần như cộc lốc. Gấu con chỉ nói có một câu: "Tôi bắn hết cả đạn của các đồng chí quân giới mà không rơi được thằng nào!". Nhưng người lúng túng nhất là Quỳnh. Vì anh được trung đoàn trưởng chỉ định báo cáo lại với Bộ tư lệnh tất cả diễn biến trận đánh của biên đội. Anh nhận thấy nhưng điều mình nói ra rất lủng củng và thiếu sót. Anh càng bối rối khi thấy mọi người đứng vòng trong vòng ngoài, im phăng phắc nghe từng lời của mình. Hai má anh nóng ran.

Trung đoàn trưởng là người nhìn thấy rõ trạng thái tinh thần của Quỳnh. Trung đoàn trưởng hỏi anh:

- Sao đồng chí ở nhà hàng ngày lúc nào cũng nhỏ nhẻ, hỏi câu nào nói câu ấy, mà hôm nay lại hét nhiều thế? Lúc nào cũng chỉ nghe thấy đồng chí hét.

Mọi người cười ầm. Quỳnh bỗng nhận ra ngón tay cái của mình đau đau. Chính là vì anh đã bóp mi-cơ-rô nhiều quá. Ban nãy, anh đã nghe thấy giọng nói của mình khác đi; giọng anh bị khản vì anh đã hét quá nhiều. Nhưng vào lúc đó, anh không hề nghĩ là mình đang hét.

Trung đoàn trưởng tủm tỉm nói tiếp:

- Hôm nay, các đồng chí đánh tốt, rất dũng cảm và khá linh hoạt.

Riêng về động tác của biên đội trưởng, chúng tôi theo dõi thì thấy đồng chí Quỳnh làm công tác động viên nhiều...

- Báo cáo anh đôi lúc bấn quá, không biết nói gì thành chỉ kêu gọi anh em bình tĩnh.

Giọng nói thật thà của Quỳnh làm mọi người cười ồ.

Chính ủy quân chủng chìa tay ra nắm lấy tay anh. Đồng chí đó có cái miệng cười tươi và hiền, tương phản với cặp mắt sắc sảo, với cái nhìn nghiêm. Chính ủy nói:

- Hoan nghênh đồng chí đã chú ý nhiều đến công tác cổ động chiến trường, nhưng lần sau cần kết hợp chặt với công tác chỉ huy hơn nữa.

Căn phòng vui rộ hẳn lên. Quỳnh đỡ bối rối. Anh báo cáo tiếp lưu loát hơn.

Tư lệnh trưởng vẻ trầm ngâm, hỏi lại:

- Hôm nay các đồng chi gặp những loại máy bay gì?

- Thưa anh nhìn rõ hai loại: A4 và F8 - Gấu con nhanh nhảu đáp.

Không ai nói gì thêm, ở đơn vị này, ai cũng chịu Phương về nhận dạng máy bay. Hai loại máy bay họ gặp hôm nay đều là của Hải quân Mỹ.

Tư lệnh trưởng gật đầu và lại hỏi:

- Thế là biên đội các đồng chí bắn rơi mấy máy bay địch?

Không ai trả lời, Quỳnh phải đáp:

- Đề nghị các anh kiểm tra trên phim.

Mỗi loạt đạn của họ vào kẻ thù đều được máy ảnh đặt trên máy bay ghi nhận.

- Kiểm tra trên phim... - Tư lệnh trưởng chậm rãi nhắc lại câu trả lời của Quỳnh - Điều đó là cố nhiên. Các đồng chí không nói thì cơ quan tham mưu cũng cứ làm. Nhưng đây là muốn xem các đồng chí tự đánh giá kết quả chiến đấu của mình thế nào?

Những người lái vẫn đứng im. Tư lệnh trưởng không hỏi gặng thêm. Anh biết họ không chịu nói vì một lẽ khác chứ không phải vì không nhận rõ được kết quả công việc họ đã làm.

❖ 2 ❖

Trung đoàn phó Xước phục phịch trong bộ đồ bay, chạy tới báo cáo bộ đội đã lập hợp xong, đang chờ Bộ tư lệnh quân chủng chỉ thị.

Chính ủy quay sang tư lệnh trưởng:

- Mời anh nói chuyện với anh em.

- Bữa nay thì xin mời anh, người chiến sĩ kỳ cựu của binh chủng này.

Nét mặt bình thường hay trầm lặng của đồng chí chính ủy vẫn còn lộ vẻ xúc động. Da mặt anh hơi xanh. Đôi mắt rất sáng của anh dịu lại. Vành môi rung rung. Chính anh cũng biết là đang không làm chủ được mình trước niềm vui...

Chính ủy quân chủng là một trong số những người đầu tiên đã tham gia vào việc xây dựng nền móng cho đơn vị bay này. Cho đến ngày được trao nhiệm vụ nặng nề đó, anh chưa hề hiểu gì về những chiếc máy bay, kể cả việc đặt chân lên một chiếc máy bay quân sự.

Những ngày đầu đó cách đây không lâu. Nhưng hình như bây giờ mọi người ít nghĩ tới nó và cứ tưởng như nó đã xa lắm rồi. Đó là cái ngày mà tất cả các đơn vị trong toàn quân nhận được chỉ thị hãy cử ngay lên Bộ những cán bộ đã từng làm bất cứ công việc gì có liên quan đến ngành hàng không trong thời Pháp thuộc. Số người tập hợp được có thể đếm trên đầu ngón tay. Và không thể nào tìm trong đó cho ra một người đã lái máy bay, dù là lái máy bay vận tải. Họ chỉ là những nhân viên công tác khí tượng, vô tuyến điện, văn phòng, vài ba người thợ sửa chữa máy bay.

Chính ủy biết rất rõ từng người đứng trước mặt anh kia. Anh biết họ từ lúc họ vừa gột lớp bùn non của những chiến hào Điện Biên Phủ, vừa rời những cồn cát trắng nóng bỏng miền Trung, những dòng kênh có hàng dừa soi bóng ở Nam Bộ về tập trung dưới mái trường văn hóa, ngồi cắn bút trước một con toán kiểm tra lớp năm. Anh biết rõ số giờ bay của mọi người trước khi bước vào trận đánh... Các đồng chí đã bay lên từ ruộng bùn, từ nghèo nàn, lạc hậu mà bọn thực dân để lại sau gần một thế kỷ thống trị. Bay được lên trời đã là khó. Nhưng đánh thắng kẻ thù là không quân Mỹ ngay trên bầu trời còn khó hơn bội phần. Chúng đã đi trước chúng ta cả thế kỷ trong những hoạt động ở trên không. Đánh được chúng trên cao kia cũng giống như câu chuyện "Con sắt đánh đổ ông đùng"; đó là một chuyện thần thoại.

Ngay cả trong những người lãnh đạo, không ít người tin ta sẽ làm được chuyện này... Không phải chỉ là chuyện có thêm một hay hai chiếc máy bay địch nữa bị bắn rơi. Điều mà những người chiến sĩ mặc bộ đồ bay màu xanh lá cây đứng lúng túng, ngượng nghịu trước mặt anh kia, đã làm được, quan trọng hơn rất nhiều. Ông cha ta đã nhiều lần đánh thắng rất oanh liệt kẻ thù trên bộ, trên biển, trên sông, nhưng ở mặt trận trên tầng không này thì đây là trận đánh đầu tiên.

Các đồng chí đã chứng minh một khả năng mới của người Việt Nam.

Dù chúng ta bay lên khoảng không chậm hơn kẻ thù cả thế kỷ, dù chúng ta chỉ có những chiếc máy bay chưa hiện đại bằng máy bay của chúng và thua kém chúng rất nhiều lần về số lượng, vẫn không có nghĩa là ta không thể bắn tan xác chúng ngay trên bầu trời. Điều đó hôm qua là niềm tin. Hôm nay, nó trở thành cái có thật.

Chính ủy cảm thấy vô cùng yêu mến các chiến sĩ của mình.

Nhưng bây giờ mình sẽ nói gì với anh em, chính ủy bỗng tự hỏi mình. Có nên ôn lại những chặng đường mà anh em đã trải qua để đi tới chiến công không? Điều đó cũng cần, nhưng nói ra bây giờ không thật đúng lúc. Cả đơn vị bay này đang phát sốt lên trước sự hân hoan vì chiến thắng. Anh cũng muốn san sẻ với anh em cho vợi đi niềm vui, niềm tự hào tột bức trước chiến công mà họ vừa mang về cho quân chủng. Anh chợt nhớ lại buổi lễ tuyên dương các đơn vị đánh thắng không quân Mỹ ngày 5 tháng 8 năm 1965, mà mình đã tham dự. Hôm đó Bác Hồ đã nói: "Các chú đã thu được thắng lợi vẻ vang nhưng chớ vì thắng lợi mà tự mãn, chủ quan khinh địch...". Có nên làm lắng đi niềm hân hoan này không, niềm hân hoan mà họ xứng đáng được hưởng...? Anh nhận ngay ra là không thể để mọi người say sưa thắng lợi. Nếu trận đánh ngày hôm nay diễn ra với họ có phần nào thuận lợi thì trận đánh sắp tới sẽ gay gắt hơn rất nhiêu. Nhất định kẻ địch sẽ trả đũa. Và ngay lúc này anh cũng chưa hình dung được cuộc chiến đấu của trung đoàn không quân nhỏ bé này với không lực Hoa Kỳ sẽ kéo dài được bao lâu và chung cục sẽ ra sao...

Nét mặt chính ủy trở lại vẻ trầm lặng. Anh bắt đầu nói dọng dịu dàng:

- Đêm nay hoặc ngày mai, đồng bào cả hai miền Nam, Bắc được tin chiến thắng của các đồng chí chắc sẽ rất phấn khởi. Chúng ta cũng rất vui mừng phấn khởi cùng với đồng bào. Nhưng điều quan trọng bây giờ là phải rút ra những kinh nghiệm của trận đánh. Các đồng chí hãy tìm xem là mình đã thắng địch trong hoàn cảnh nào? Thuận lợi hay là khó khăn? Nếu là thuận lợi thì mình phải tính đến khi gặp khó khăn...

Chính ủy bắt đầu nêu ra một loạt những câu "tại sao”. Tại sao có những đồng chí bắn hết đạn mà không trúng máy bay địch? Tại sao cả những đồng chí đã lập chiến công cũng không làm được điều đảng ủy trung đoàn đã nêu ra: Bắn rơi máy bay địch từ loạt đạn đầu trong lần công kích đầu tiên? Tại sao đồng chí biên đội trưởng lại nói là mình đã có lúc "bấn", không biết nên xử trí thế nào?... Tại sao và tại sao?

Chiến công của những người lái được đặt trên một chiếc bàn xoay và hiện lên dưới những góc độ mới. Chính uỷ đã nhắc mọi người chưa thể ngủ yên với chiến công.

Chính ủy nói:

- Ngày mai, có thể các đồng chí sẽ tiếp tục chiến đấu. Trận đánh chắc chắn sẽ khó khăn hơn. Nhưng nhiệm vụ của Bộ tư lệnh quân chủng trao cho các đồng chí vẫn là: Ra đi - chiến thắng - trở về. Chiến công của đoàn ta mới chỉ là chiến công đầu. Các đồng chí phải đánh thắng liên tục trong những điều kiện ngày càng khó khăn, phải chuẩn bị mọi mặt cho kỹ, không để gặp bất ngờ trước kẻ địch. Và các đồng chí hãy giữ cho tư tưởng mình, tâm hồn mình thật trong sáng để tiếp tục bay cao, bay xa hơn nữa...

❖ 3 ❖

Đúng tám giờ rưỡi tối, giờ đi ngủ bắt buộc của những người lái hôm sau trực ban, Quỳnh mới trở về chiếc giường nhỏ của mình.

Anh nằm ngửa, gối đầu lên hai bàn tay lồng vào nhau, duỗi rộng đôi cẳng chân. Tứ chi đều mỏi. Nhưng đầu óc của anh rất nhẹ nhàng, thanh thản. Buổi chiều, cơ quan tham mưu đã đưa anh xem một đoạn phim khá dài do máy ảnh tự động chụp khi nổ súng. Cái chấm đen hình con nhặng đó to dần lên ở những đoạn phim sau và cuối cùng nó mang một đốm trắng lớn. Đúng như cậu Đông đã nói bữa trước: chỉ là chưa có thực tế đó thôi. Bây giờ sự việc trở nên rõ ràng. Đoạn phim đã xác nhận hình ảnh mà anh đã nhìn thấy: cái máy bay địch bùng cháy giữa trời, trở thành bó đuốc lửa. Anh đã trông rõ mặt một phi công Mỹ nhưng đó lại là thằng mà anh tiêu diệt hụt. Còn chính cái tên mà anh bắn rơi thì anh lại không nhìn thấy mặt nó. Nó đã gây tội ác ở những nơi nào trên miền Nam, ở những nơi nào trên miền Bắc? Có phải chính nó đã bắn chết em nhỏ nằm trong chiếc nôi ở Quảng Bình mà mình đã nhìn thấy qua một tấm ảnh? Khi gặp nó, anh chỉ nghĩ: mình phải trừ một vật hết sức ghê tởm ở ngay trước mắt. Nhưng lúc này anh lại nghĩ không biết nó bao nhiêu tuổi, hình thù nó ra sao? Nó là con một viên tướng có bộ mặt gian ác hay là con một lão tư bản bụng phệ...? Quỳnh nằm yên lặng với những câu hỏi vẩn vơ. Thì ra cái máy bay to lừng lững như một chiếc pháo đài thép của chúng cũng không chịu đựng nổi những thỏi đạn đồng. Nhưng điều làm anh khoan khoái nhất, thích thú nhất là khi nhớ lại cái đầu lúc lắc, nghiêng ngó của tên giặc lái chạy trốn.

Từ phòng bên, phòng của đại đội trưởng Tú, vẳng sang một giọng ngâm thơ miền Trung nho nhỏ, êm dịu. Đại đội trưởng rất thích những buổi tiếng thơ. Ngày mai, biên đội của Tú trực ban chính.

Nhưng tối nay anh vẫn rán chờ nghe ngâm thơ. Hay là anh ấy cũng đang không ngủ được như mình. Giọng ngâm thơ gợi lên một dòng sông xanh, một con thuyền nhỏ với những mái chèo khoan nhặt.

Quỳnh chợt nhớ lại cái cảm giác khác thường khi anh nhìn thấy biển sáng hôm nay. Biển đối với Quỳnh không xa lạ. Quỳnh cũng đã bay trên biển nhiều lần. Nhưng biển lúc đó đã gợi cho anh một cái gì rất thân thiết, một cái gì mà mọi khi anh không cảm thấy. Và bây giờ anh đã hiểu rồi. Anh nhớ tới Hảo.

Người bạn gái, hãy cứ coi là như thế, bỗng dưng gắn bó mật thiết với cuộc đời mình, hiện đang ở biển. Biết đầu cô ấy lại không ngồi trên một con thuyền nho nhỏ nào ngước mắt nhìn lên chiếc máy bay của mình. Cô ấy đã nói là đang sống những ngày lênh đênh sóng nước.

Mình chưa bao giờ cảm thấy cô ấy xa mình hơn và cũng gần mình hơn bây giờ.