Chương XXIII ❖ 1 ❖
Chính ủy Viễn đi đi lại lại nhiều lần trên con đường từ khu tập thể chạy ra phố. Con đường vừa mới được rải thêm một lớp than xỉ để chống lại những trận mưa dầm. Những tiếng rào rạo dưới chân làm ông cảm thấy khó chịu trong lúc cần được yên tĩnh.
Bữa cơm chiều nay, mặc dù có thêm khách, nhưng không vui. Bà vợ ông đã có vẻ khang khác mà có lẽ chỉ riêng ông mới cảm thấy. Sau khi khách đã ra về, bà vẫn cứ lẳng lặng đi ra, đi vào làm mọi việc như một cái bóng. Phải có một chuyện gì quan trọng lắm nên vợ ông mới có thái độ như vậy. Đã có kinh nghiệm, ông không gạn hỏi ngay. Ông chỉ lặng lẽ tìm hiểu nguyên nhân. Hay là thằng Hùng sắp lên sân bay, bà ấy lo lắng cho con. Người mẹ nào chả vậy. Nhưng ông tin ở bà trong chuyện này. Vợ ông đã làm công tác phụ vận từ hồi kháng chiến, nay lại phụ trách công đoàn của một nhà máy. chính bà đã đến giải thích, động viên những gia đình có con, em đi chiến đấu.
Chắc chỉ là một chuyện hiểu lầm. Trong đời sống vợ chồng khó mà tránh khỏi những chuyện hiểu lầm nho nhỏ. Những chuyện đó có khi chỉ cần một câu là giải quyết xong. Nhưng cũng có khi phải mất hàng giờ, hàng buổi. Dù sao, hãy cứ để lại đó. Tối nay, ông chưa có thời giờ đụng đến nó. Sau bữa cơm chiều, ông khoác chiếc áo ấm, cầm cái tăm, nói với vợ: "Tôi đi quanh một lát". Đây chỉ là một thói quen sau mỗi bữa ăn.
Đáng lẽ Hùng còn được ở nhà thêm ít ngày nữa. Nhưng nó lại muốn đi sớm. Vậy thì ông chỉ còn tối nay để chuyện trò với con trước khi nó thực sự bước vào cuộc chiến đấu mà ông biết rõ là đầy gian nan, thử thách.
Mình sẽ nói gì với nó? Cùng với tháng, năm, đứa con đã bớt cấn đến sự săn sóc, chú ý quá nhiều của cha mẹ. Nó dần dần có ý thức về mỗi lời nói, mỗi việc làm của mình. Nó không còn phụ thuộc vào cha mẹ. Huống chi ngày nay, nó còn có cả những hiểu biết hơn mình.
Không thể trách nó không làm theo lời cha mẹ nếu nó nhận thấy những lời khuyên răn, dạy bảo đó là không đúng.
Mình sẽ nói chuyện với nó trên tình cha con. Nó là con của đồng chí chính ủy, lại về chiến đấu tại chính cái đơn vị mà bố nó đang công tác. Tinh thần chiến đấu, tư cách của nó hay, dở đều ít nhiều ảnh hưởng tới công việc hiện nay của mình. Cũng như những việc làm hay, dở của mình, là cha nó, ở đơn vị này không phải là không ảnh hưởng ít nhiều đến công tác của nó nay mai.
Mình sẽ nói chuyện cùng nó với tư cách một người lính già nói chuyện với một anh lính trẻ. Không phải là những bài lên lớp về bản chất quân đội ta... Mình không làm thay chính trị viên của nó. Mình sẽ nói với nó những kinh nghiệm. Mình sẽ góp với nó nên có thái độ như thế nào trong cuộc sống chung ở đơn vị, trong cuộc chiến đấu với kẻ địch. Sẽ bảo nó hãy chớ nghĩ đến chuyện làm cho anh em phục mình là tài, là giỏi, mà phải làm sao cho mọi người tin cậy, yêu thương, từ đồng chí biên đội trưởng, đến người thợ máy, người lái xe, các anh chị nuôi...
Mỗi lần thấy bóng một anh bộ đội đi xe đạp từ phía đường cái vào, chính ủy Viễn lại chú ý nhìn xem có phải là Hùng không. Không hiểu tại sao anh em nó đi chơi mãi chưa về.
Một cô gái dừng xe đạp trước mặt ông.
- Bác ạ.
Chính ủy Viễn ngước mắt lên nhìn, nhận ra Tuyết, vợ Hoàn.
- Chào cháu... Hùng và Quyên có lại chơi đằng nhà cháu không?
- Không ạ. Anh Hùng và em Quyên đi hồi nào?
- Chúng nó đi cả chiều nay. Bác tưởng nó đến nhà cháu.
- Cháu mới từ nhà đến thẳng đây.
Tuyết đứng bần thần, rồi hỏi:
- Bác ạ, trên sân bay có chuyện gì không?
Chính ủy chăm chú nhìn cô gái. Bóng một cành dương chập chờn trên bộ mặt vừa tối lại. Vợ Hoàn đã nghe ngóng được điều gì chăng...?
- Tại sao cháu lại hỏi bác như vậy?
- Suốt ngày hôm nay cháu thấy nóng ruột. Linh tính báo cho cháu có chuyện gì xảy ra hay sao ấy? Cháu là con cá heo đấy bác ạ.
Trong người cháu có cái máy thu.
- Thế thì máy thu của cháu hỏng rồi. Bác vừa gặp Hoàn ngày hôm nay, cách đây vài tiếng đồng hồ. Máy thu của cháu hỏng theo chu kỳ. Cứ vài tuần cháu lại đến thắc mắc với bác về chuyện ấy.
- Có thật bác vừa gặp anh Hoàn cháu chứ?
- Bác có nói dối cháu bao giờ!
Tuyết nhìn cặp mắt của ông. Sự lo lắng trên mặt cô dịu lại.
- Bác thông cảm cho cháu. Bác không hiểu được tâm trạng của những người vợ như cháu mỗi lần thấy máy bay ta bay qua bầu trời Hà Nội... Cháu không bao giờ nói điều ấy với anh Hoàn. Nhưng cháu muốn nói với bác.
- Để làm gì hả cháu?
- Cháu đề nghị với bác nếu có chuyện gì vê anh Hoàn thì bác cho cháu biết tin ngay. Nếu bác hứa với cháu như vậy thì cháu sẽ yên tâm... Hay là bác nhận cháu vào bộ đội, bác cho cháu lên sân bay, cháu có thể làm gì cũng được, đánh máy chữ, giữ điện thoại hoặc nấu cơm cho các anh ấy.
- Chuyện cháu vào bộ đội thì bác chưa quyết định được. Cháu cần suy nghĩ nữa đi, nếu vào bộ đội chỉ cốt để sớm biết tin chồng cháu thì chưa ổn. Nhưng bác có thể hứa với cháu, có chuyện gì về Hoàn, bác sẽ cho cháu biết tin ngay, được chưa?
- Nếu được như thế thì cháu sẽ không luôn luôn đến quấy rầy bác nữa.
- Bây giờ bác có thể báo cho cháu biết tin này... Khoảng vài ngày nữa, Hoàn sẽ về viện để kiểm tra sức khỏe thường kỳ, bác sẽ nói Hoàn báo tin cho cháu để cháu tới thăm.
Mắt cô gái sáng lên.
- Linh tính của cháu không bao giờ sai mà! Đấy, cháu đã biết là cứ gặp bác thế nào cháu cũng có tin về anh Hoàn...
Chính ủy nhìn theo cô gái vui vẻ ra về. Trước đây, gặp một người có những lời lẽ như vậy, chắc ông sẽ khó chịu. Nhưng lúc này ông cảm thấy ái ngại. Gia đình ông cũng đang rơi vào hoàn cảnh này. Vợ ông và con gái ông sẽ ra sao mỗi lần thấy máy bay của ta bay qua? Sẽ rất khác khi người đang lái chiếc máy bay đó lại chính là con, là anh, em của mình. Không còn là tình cảm trừu tượng giữa người đi chiến đấu và người ở hậu phương. Vợ con ông sắp phải sống những giờ phút mà cô gái này đã trải qua...
-Bố!
Hai anh em Hùng đèo nhau về nhà chợt nhận ra người đứng ở bên đường chính là bố mình, cùng kêu lên. Ông đứng bên cây bạch đàn đã bị bác thường trực chém cụt cả cành để nó khỏi vướng vào những đường dây điện trong mùa bão vừa qua.
- Sao bố lại đứng ở đây? - Hùng hỏi.
- Bố đợi con.
Hùng và Quyên xuống xe..
Ông Viễn quay lại bảo con gái:
- Con về nói với mẹ cứ đi ngủ trước. Bố nói chuyện với anh Hùng để ngày mai bố còn đi công tác.
Quyên đáp một tiếng nho nhỏ rồi lủi thủi đi về nhà. Cô bé biết rằng trong câu chuyện giữa bố và anh tối nay, mình không được phép có mặt.
❖ 2 ❖Mảnh trăng cuối tuần đâ lên, soi rõ những hạt sương bay múa trong đêm. Mỗi hạt sương nhỏ li ti đó là một mũi kim chích vào da thịt.
Các ô cửa của những ngôi nhà tập thể nhiều tầng đã trở nên tối đen.
Chỉ còn lại ngọn đèn bảo vệ ở lối lên xuống cầu thang gác, những ngọn đèn về khuya sáng trong hơn. Hùng chợt nhận ra là cha anh ngồi quá lâu ngoài trời lạnh. Hai cha con đã có một cuộc nói chuyện kéo dài và hào hứng.
- Bố ạ, nên về nhà thôi.
- Ừ, mai con cũng đi sớm.
Tiếng bước chân của hai cha con trên con đường rải xỉ vang lên trong đêm đông tĩnh mịch. Người cha bỗng lại lên tiếng:
- Còn con chưa biết bố đến vói Cách mạng như thế nào. Rất đơn giản thôi con ạ. Bố biết Cách mạng trước ngày khởi nghĩa, nhờ cuộc vận động phá những kho thóc của Nhật. Đời sống của mình còn nghèo, nhưng ngày nay, các con không thể hiểu được thế nào là cái đói đâu!
Cách mạng lúc đó là con đường sống. Bố theo Cách mạng khi bố còn chưa biết chữ... Ngày bố được đoàn thể điều động vào bộ đội, sự giác ngộ của bố chỉ gói gọn trong một câu: Một lòng một dạ đi theo Đảng.
Bây giờ con bắt đầu cuộc đời chiến sĩ với cả một kho tri thức về văn hóa, xã hội, quân sự... Nhưng dù có như vậy, không phải là mọi điều con đã hiểu sâu sắc hơn bố trước kia. Con người nếu lúc nào cũng chỉ nghĩ đến quá khứ thì sẽ chẳng còn làm nên được công việc gì. Nhưng nếu. hoàn toàn không nghĩ đến cội nguồn, thì cũng không hiểu được công việc mình đang làm hôm nay đâu...
Lên giường nằm rối. Hùng còn thao thức mãi. Đầu óc anh bị kích thích...
Đúng là chưa bao giờ giữa hai cha con lại có một cuộc nói chuyện nghiêm trang và phong phú như vậy. Từ khi bắt đầu lớn, Hùng quen bộc lộ tình cảm với bố mẹ một cách im lặng. Anh muốn để bố mẹ hiểu mình qua thái độ và việc làm hơn là những lời nói. Anh chịu không thể nào nói được với cha mẹ những lời lẽ dài dòng về chí hướng, nguyện vọng của mình, về sự biết ơn hay sự kính yêu. Anh rất ngạc nhiên khi thấy một người bạn viết cho mẹ một bức thư dài, bộc lộ tình cảm của mình theo kiểu các nhà văn viết ra trong sách. Anh không thể nào làm điều đó mà không cảm thấy xấu hổ.
Ở đơn vị, chính ủy Viễn thường lên lớp, nói chuyện với bộ đội. Có những người đã nhận xét ông nói hay. Nhưng ở nhà thì ông nhường lời cho vợ. Khi không vừa ý ông im lặng, tư lự. Khi vừa lòng, ông cũng im lặng; nếu khác chăng là đôi lúc có thêm một nụ cười. Có lẽ chính cái nếp cư xử đó của ông trong gia đình, đã ảnh hưởng đến Hùng.
Nhưng buổi tối hôm nay, cái nếp sống quen thuộc đó đã bị hoàn toàn phá vỡ. Hai bố con đã trò chuyện rất nhiều. Bố anh đã nói với anh như một người cha, một người đồng chí, một người bạn chiến đấu. Anh cũng mạnh dạn tâm sự với bố nhiều điều mình đã nghĩ. Đôi lúc anh dùng đến cả những ngôn từ to tát. Vì anh nhận thấy nếu cứ tránh những tiếng đó, anh sẽ không sao diễn đạt đúng ý nghĩ của mình. Bố còn hỏi về tính năng của loại máy bay mới, mà anh thấy ông cũng đã biết khá rõ, hỏi về trình độ kỹ thuật của anh, rồi ông bàn bạc với anh vế cách dùng nó trong không chiến. Ông hỏi Hùng nghĩ gì về việc một số người lái hiện nay thích dùng rốc-két hơn là dùng tên lửa. Ông nhắc đến truyền thống đánh gần của quân đội ta, nêu ra một số trường hợp những người lái đánh gần đã thành công... Hùng tranh luận với bố.
Anh cảm thấy bố khuyến khích mình tranh cãi. Ông như thúc đẩy anh phải suy nghĩ thêm nhiều nữa, phải mài sắc thêm những ý kiến của mình. Cuối cùng, Hùng đã nói với cha một lời hứa. Trước kia, mỗi lần cha mẹ khuyên bảo, anh chỉ trả lời bằng việc làm. Sự thay đổi bất thường đó chính là vì anh đang đứng trước một bước ngoặt cực kỳ quan trọng của cuộc đời. Những giây phút đặc biệt này đã chi phối anh, đến nỗi anh không còn nhận ra mình đã thay đổi, mình đã từ bỏ những thói quen trước đây.
Chặng đường từ mai đây sẽ là một chặng đường đầy chông gai.
Mỗi giây phút của nó đều có thể đặt mình trước ranh giới của cái sống và cái chết. Mình sẽ là một người biết trọng danh dự, biết sống cho xứng đáng. Tại sao mình lại không làm được những việc như cha, anh đã làm? Mình đã cắt đứt mọi mối dây rợ có thể làm vướng víu mình.
Mình đã để lại bên trường cây đàn ghi-ta mà mình rất thích. Chiều hôm nay, anh đã đi đến một quyết định rất quan trọng. Đáng lẽ anh cùng em gái sang gặp người bạn gái cùng học trước khi đi. Nhưng khi đến gần nhà thì Hùng quyết định quay lại. Qua buổi nói chuyện với bố tối nay, anh càng thấy quyết định đó là đúng.
Mình có thể bỏ qua giai đoạn bỡ ngỡ của một người lái lần đầu ra trận không? Nếu mà mình lập được một chiến công ngay từ buổi đầu...
Hùng đã ngủ được một lúc khá lâu. Anh tỉnh giấc vì tiếng nói ở buồng bên vọng sang. Không hiểu sao bố mẹ lại nói chuyện khuya như vậy. Chắc là chuyện không vui. Giọng mẹ có vẻ dằn dỗi. Giọng hình như đang giảng giải. Anh vẫn chưa nhận ra bố mẹ tranh cãi chuyện gì.
Bỗng anh nghe giọng mẹ gay gắt: “Có được năm, bảy gì cho cam! Ấy là chỉ có một mống!”. Anh nghe rõ tiếng bố: “Trai gái gì chả là con?
Cuộc chiến đấu còn lâu dài. Nếu sau này, con Quyên nó lớn lên, nó đòi đi, mình cũng sẽ không ngăn được nó”.
Hùng tỉnh ngủ hẳn. Anh bỗng cảm thấy người lạnh hẳn đi. Anh đã hiểu bố mẹ to tiếng là do việc anh ra đi sớm mai. Hùng rất ngạc nhiên. Suốt cả ngày mẹ anh vẫn vui vẻ. Mẹ còn hỏi Hùng thích ăn gì buổi sớm trước khi đi. Xưa nay, mẹ là một người rất tiến bộ. Lúc này, mẹ đã trở thành một con người khác. Mẹ anh lặng thinh được một lát.
Chắc là mẹ thấy mẹ sai rồi. Nhưng rồi anh lại nghe tiếng mẹ bật lên:
“Bây giờ vẫn còn ông đấy, ông không phải là bộ đội, không chiến đấu à?”. Bố can mẹ: “Mình nói to, các con biết thì còn ra sao!” Đầu óc anh căng hẳn lên. Anh rất lo câu chuyện sẽ trở nên ầm ĩ trong đêm khuya. ít nhất, anh cũng không muốn bé Quyên biết...
Nhưng may sau đó là sự im lặng. Sự im lặng kéọ dài khá lâu. Chợt anh lại nghe tiếng nấc. Hai vành tai anh căng ra. Đúng rồi, mẹ đang khóc.
Mặc dù, không bằng lòng thái độ của mẹ, mỗi tiếng nấc từ buông bên vẳng sang lúc này vẫn làm tim anh đau nhói.
❖ 3 ❖Hùng thức giấc vì hồi chuông đồng hồ báo thức.
Có tiếng động cửa. Anh nhìn ra, thấy mẹ cầm phích nước đi vào.
Mẹ đã dậy từ sớm chuẩn bị cho mình đi sáng nay. Anh không dám nhìn mắt mẹ. Đầu óc anh trở lại căng thẳng như đêm qua.
Mẹ lại bên giường, lay con gái:
- Quyên, dậy đi, dậy ăn uống xong còn đi với anh.
Hùng tung chăn, vén màn ngồi dậy. Mẹ quay lại nhìn anh rồi nói:
- Em Quyên ra ga với con. Sáng nay, mẹ phải đi làm.
Như thế là mẹ sẽ không đưa chân mình. Mình cũng đang định nói với mẹ ở nhà. Mình rất sợ mẹ khóc ở nhà ga.
Bữa sáng, ngoài phở mẹ mới mua về, còn một đĩa cốm và mấy quả chuối tiêu, món quà ngày xưa ở nhà Hùng rất thích. Quyên ngồi bẻ chuối chấm cốm ăn, xuýt xoa khen ngon.
Mẹ đứng rót nước pha trà, hỏi Quyên:
- Hôm nay, chị Ngân có đi tiễn anh mày không?
Quyên im lặng rồi nói với vẻ bực bội:
- Chị ấy có biết anh Hùng đi hôm nay đâu!
Bà mẹ ngạc nhiên:
- Hôm qua hai anh em đèo nhau sang nhà nó cơ mà?
- Đến gần nhà, anh Hùng thay đổi ý kiến. Chị Ngân biết chuyện này sẽ giận con. Chị ấy dặn đi dặn lại sẽ báo cho chị biết trước khi anh Hùng đi.
Bà mẹ nói:
- Ý thằng Hùng thế nào tao chưa biết, nhưng con Quyên thì muốn nhận làm chị lắm rồi đấy!
Hùng ngạc nhiên vì mẹ anh đã trở lại vui vẻ như mọi khi.
Bà mẹ đứng ngắm Hùng một lát, rồi nói:
- Tối hôm qua, bố con nói chuyện với con nhiều rồi. Bây giờ con lên trên đó, mẹ chỉ dặn một câu: ăn ở, công tác thế nào cho được bằng anh, bằng em, không rồi người ta sẽ nói bố anh chỉ đi giáo dục người ngoài, còn chính con mình thì mình không biết dạy.
Nếu không thấy cái quầng thâm quanh mắt mẹ, Hùng sẽ nghĩ tất cả những điều anh đã nghe đêm qua chỉ là trong một giấc mơ. Nhưng chính vì vậy, anh bỗng thấy rất thương mẹ.