Chương XXVI ❖ 1 ❖
Nguyệt tới nhà chiêu đãi của sân bay vào xế chiều hôm qua.
Chị nảy ra ý định lên thăm chồng sau khi máy bay địch đánh gãy cầu Lai Vu. Chiếc cầu bị phá làm cho việc đi lại thăm con hàng tuần của chị khó khăn hơn. Từ ngày cô em chồng đưa đứa con nhỏ về gửi ông bà ngoại để đi học, chị đã có ý muốn đem con xuống ở với mình nơi nhà máy sơ tán. Chị sợ bố mẹ chồng vất vả. Mặt khác, chị rất khổ sở khi phải sống xa con. Hồi mới đi sơ tán, chị tưởng là có thêm được thời gian để học văn hóa. Nhưng chị đã thấy là số thời gian rỗi vì không phải trông nom con không đủ bù lại cho những lúc đầu óc ngẩn ngơ, bần thần nhớ con. Chị nghĩ cần phải trao đổi với chồng trước khi đưa con đi với mình. Biết đâu bó mẹ chồng lại không bằng lòng? Các cụ có thể nghĩ: "Em gái chồng nó vừa đưa con về nhà là nó đưa con nó đi luôn?". Biết đâu cả chính chồng chị cũng không bằng lòng? Kể ra chị có thể hỏi ý kiến anh bằng cách viết thư. Nhưng chị lại nghĩ nên trực tiếp trao đổi với anh thì hơn. Đây là lý do chị nêu lên khi xin đi phép.
Và chị cũng đã thành thật nghĩ như thế. Còn một lý do nữa mà chị không nói ra... Chị đã xa chồng sáu tháng rồi. Tình hình rõ ràng là mỗi ngày một thêm gay gắt. Hồi ở bệnh viện ra, anh được tạt về nhà mấy ngày. Chị không muốn anh lại gặp một trường hợp tương tự như thế.
Chế độ đi phép hàng năm trong quân đội đã tạm thời bãi bỏ. Những dịp anh trở về thảm gia đình đã trở thành rất xa xôi. Nay mai đây nếu thêm một vài chiếc cầu nữa bị sập thì ngay cả việc đi thăm anh cũng khó khăn hơn nhiều. Lần trước, Tú vừa đi khỏi nhà, mẹ chồng đã bảo con dâu: "Lần này thì cái Kim Anh có em bé chứ?". Chị không biết nói sao. Điều đó không tùy thuộc ở lòng mong mỏi của toàn gia đình và của riêng chị. Vài tuần sau, chị ở nơi sơ tán về thăm con, mẹ chồng lại nhắc đến chuyện đó. Nhưng lần này, là một câu hỏi hẳn hoi. Chị đã có thể trả lời: "Thưa mẹ, chưa ạ". Hôm chị về báo tin mình được nhà máy cho đi phép mấy ngày để lên thăm Tú, bà mẹ chồng bảo ngay: "Mẹ toan nhắc con lâu rồi. Chồng mày ở ngay trong nước mà mày dửng dưng như khi nó còn ở nước ngoài". Mình dửng dưng với anh? Quả là mẹ không hiểu mình. Gặp được anh ngay cả trong giấc mơ cũng đã là điều mong mỏi của mình...
Chiều hôm qua, Tú ở sân bay về, được đồng chí phụ trách nhà chiêu đãi đón đường, báo tin vợ anh mới lên, Tú vội vàng xuống xe đi vào gặp chị.
Lần đầu, nhìn thấy chồng trong bộ quần áo bay lạ mắt, chị hơi ngỡ ngàng. Nhưng chỉ mấy phút sau là chị ôm chầm lấy anh. Khi ở nhà ra đi, chị định bụng gặp anh sẽ nói mình không muốn làm vướng víu anh giữa lúc anh đang bận chiến đấu (điều này chị đã nhắc đến khá nhiều lần trong những lá thư), chị lên đây vì có chuyện bé Kim Anh.
Nhưng gặp anh, chị không thể nói được điều đó. Và khi anh hỏi chị là có nhớ anh không, chị sung sướng đến gần ứa nước mắt đáp lại rằng: Có. Anh tần ngần nói với chị mình phải về ăn cơm, dự giao ban rồi sau đó sẽ quay ra. Anh nói một câu mà lúc đó chị không hiểu: "Ngày mai anh có kế hoạch bay". Chị đã vui vẻ bảo anh cứ về, từ ngày đi sơ tán đến giờ, chị đã quen sống một mình, anh đừng lo chị phải chờ đợi.
Tám giờ tối, anh quay ra. Chị kể với anh tình hình gia đình và những chuyện không bao giờ dứt về bé Kim Anh. Chị thú thật chị lên đây vì rất nhớ thương anh. Có lúc chị chợt nhận ra chồng cứ ngồi ở căn buồng của nhà chiêu đãi với bộ quần phục chỉnh tề. Chị muốn nhắc anh, nhưng chị hơi xấu hổ. Và chị cũng quên ngay chuyện nhỏ ấy. Chị có bao điều để nói với anh.
Khi kẻng trong doanh trại báo giờ chuẩn bị đi ngủ thì anh đứng lên, nói với chị:
- Em ngủ đêm nay một mình đừng buồn nhé. Những anh em bay ngày mai đã ngủ cách đây một giờ rồi.
Nhìn vẻ mặt ngơ ngác và thất vọng của chị, anh nhắc lại câu nói ban chiều:
- Anh đã nói với em ngày mai anh có kế hoạch bay. Kế hoạch đã bố trí trước khi em lên. Cũng may, em chưa phải về ngay. Chiều mai, chúng mình sẽ gặp nhau.
Chị đã nằm trằn trọc gần như suốt đêm. Chị cứ suy nghĩ về một điều: Không biết lúc này anh ấy có ngủ được không? Chị mong anh đang ngủ ngon vì biết giấc ngủ rất cho cuộc bay ngày mai. Nhưng có lúc chị muốn hờn dỗi. Trong khi mình đang thao thức khổ sở như thế này thì anh ấy vẫn ngủ ngon. Chẳng thà mình cứ ở tít tắp dưới kia!
Chứ đằng này mình vẫn nhìn thấy buồng anh ở, thế mà mỗi người một nơi.
Sáng nay, sau bữa cháo đường điểm tâm, chị ở buồng bên sang chơi, nhìn quầng mắt thâm của Nguyệt hỏi:
- Sáng nay anh ấy vẽ lúc mấy giờ?
- Đêm qua nhà tôi nghỉ ở doanh trại. Ngày hôm nay anh ấy phải công tác.
Chị hàng xóm nhìn Nguyệt bằng cặp mắt nghi ngờ.
- Chị nói dối em!
- Không. Có chuyện gì mà phải nói dối đâu!
- Trước tám giờ em tiễn chân anh Tưởng em về doanh trại, em gặp anh Tú đi ra. Kẻng ngủ rồi, ở dưới giếng lên, em vẫn nhìn thấy anh Tú ở đây. Chị ạ, nếu hôm nay anh ấy bay, thì tối qua phải đi ngủ trước tám giờ.
Nguyệt hơi bật cười vì người bạn vừa mới quen biết đã quay ra tra khảo mình về môt chuyện chẳng quan hệ gì đến chị.
- Đúng lúc chị nghe có kẻng là anh Tú tôi chuẩn bị về doanh trại.
Anh ấy cũng nói các anh ngày mai bay đã ngủ trước đó một giờ.
- Thế là anh Tú vỉ chị mà đã "linh động" một giờ vào chế độ bay...
Nhưng thôi, nói thế tội anh ấy. Anh Tưởng em ra từ sớm, anh Tú chắc bận họp nên mãi khi anh Tưởng em về thì anh Tú mới bắt đầu ra với chị.
Chắc đêm qua, cô ấy cũng thao thức như mình. Họ đã trở thành những người cùng hội cùng thuyền. Nguyệt hỏi:
- Chị lên đây nhiều lần chưa?
- Mới vài lần chị ạ. Anh Tưởng em cũng mới về nước được vài tháng.
Chồng chị ấy mới về nước vài tháng mà chị ấy đã lên đây vài lần.
Nhớ lại câu mẹ chồng trách bữa trước, chị nghĩ, mình cũng không oan.
Người bạn mới quen ngồi bần thần một chút rồi nói:
- Nhưng lần này lên em mới thấy là gay chị ạ...
Nguyệt cứ ngồi im, lắng nghe.
- Hôm qua anh ấy đòi về nhà ngủ để mai bay, em bảo: "Ở đây, anh không ngủ sao? Em làm công tác y tế, em cũng biết chăm sóc sức khỏe cho anh chứ?". Anh ấy nói: "Phải về doanh trại để bảo đảm chế độ bay". Em bảo: "Anh nói thật hay nói dối đấy! Em ở đây mà anh về trong ấy anh vẫn cứ ngủ được kia à! Anh sẽ thao thức cho mà coi. Anh cứ ở đây ngủ suốt đêm, em sẽ bảo đảm chế độ cho anh...".
Hẳn là khi nói những lời lẽ như vậy với anh, chị phải có một thái độ thành thật và nghiêm trang. Nhưng hôm nay, khi nói đến đây, thì chị bỗng phì cười. Nguyệt cũng bật cười theo. Họ nhìn nhau cùng đỏ mặt rồi lại tiếp tục cười. Chỉ có như vậy mà hai người trở thành thân, chuyện trò với nhau gần suốt buổi sáng. Người bạn mới của Nguyệt có vẻ là một cô gái vô tư, thích đùa nghịch và bạo miệng. Thỉnh thoảng, giữa những chuyện về con cái, về công tác (Nguyệt đã biết chị là bác sĩ dinh dưỡng), bất thần chị bỗng xen vào một câu nói, tưởng như rất lạc đề.
- Bay! Bay! Ngày mai anh có kế hoạch bay. Ngày kia cũng vẫn bay... Nếu chỉ có bay thì lấy vợ làm gì!
Các chi tiết của câu chuyện qua miệng chị đều bị lệch lạc ít nhiều.
Nhưng càng nghe, Nguyệt càng thấy nó rất thật. Nguyệt bỗng thấy như mình đang đứng trước một chiếc gương méo. Tất cả những đường nét đều bị sai lệch đi đến độ tức cười, nhưng vẫn là hình ảnh của chi...
Đến lúc họ bảo nhau chuẩn bị đi ăn sáng thì chợt nghe tiếng còi ô tô từ phía đường cái lớn chạy vào. Hai người nhìn qua cửa sổ, thấy một chiếc com-măng-ca. Tú mở cửa xe bước xuống. Hôm qua, anh đã hẹn chị buổi chiều mới ở sân bay về. Bây giờ anh đã về sớm hơn với bộ mặt không vui. Chỉ ba bước, Tú đã xuống khỏi cái dốc nhỏ và chạy vào nhà.
Tú chào vợ Tưởng rồi nói:
- Anh ấy hẹn chị tối nay sẽ ra. Ngày mai, có đồng chí trực thay rồi.
Mặt vợ Tưởng tươi hẳn lên, nhưng giọng chị vẫn mát mẻ:
- Em tưởng anh ấy cứ ở yên trong đó chứ ra làm gì!
Tú có vẻ vội, anh quay ngay sang nói với Nguyệt:
- Anh phải đi công tác Hải Hưng ngay bây giờ.
- Bao giờ anh về đầy? - Nguyệt hỏi lại với vẻ bình tĩnh.
- Chưa biết rõ, nhưng anh dự đoán khoảng hai ngày.
- Hay là em cùng về với anh?
- Em vừa lên... chả lẽ lại về ngay?
- Nhưng em chỉ xin phép được có bốn ngày. Em ở đây làm gì trong lúc anh đi vắng. Cùng về với anh đỡ phải tàu xe.
- Nếu thế em phải chuẩn bị thật nhanh để ra xe. Em nhìn kia kìa, xe của anh có cắm cờ hỏa tốc.
Nguyệt quay lại gấp chăn, màn để trả cho trạm. Vợ Tưởng vẫn chưa tin là chị lại về ngay, đến bên chị hỏi:
- Chị đi thật đẫy à?
- Mình cùng về nhà với anh ấy.
- Nhưng anh ấy có ở lại nhà đâu...? Thôi, cứ ở lại đây vài ngày đợi anh ấy về, chị ạ. - Vợ Tưởng nói giọng dỗ dành.
Người bạn mới này hiểu về những chuyện đó đến tận gan ruột mình, vì chị cũng là vợ một người lái.
Nguyệt cố chống chế:
- Mình không ở được đâu! Sắp hết phép rồi.
❖ 2 ❖Cuộc kiểm điểm trận đánh của biên đội Nhự - Xuân phải để lại, chờ đồng chí trung đoàn phó về.
Ở cùng phòng với Nhự, Hùng nhận thấy ngoài cái tính rất lặng lẽ hàng ngày, anh còn có thêm vẻ bực bội. Không khí đơn vị trầm hẳn xuống. Cả đoàn bay như mắc nghẹn, giống như thời tiết vào những ngày muốn nắng mà không nắng được, muốn mưa mà chưa mưa được.
Hùng đã nhận rõ cái vẻ thanh bình hôm anh mới tới đây chỉ là một hiện tượng bề ngoài. Anh em lái vẫn găng nhau một ván cờ, một hiệp bóng; họ vẫn ngồi tán chuyện, đủ các loại chuyện trên đời; nhưng họ chỉ làm những việc đó theo một thói quen, một cái nếp đã sẵn từ trước. Tất cả những chuyện đó chỉ là một cái đường viển rất phụ, rất mờ nhạt trong cuộc sổng khẩn trương hiện nay. Điều chủ yếu chi phối mọi hoạt động của đoàn bay lúc này là phải làm sao sớm có thêm những chiến công mới. Những chiến công mới đó, qua trận đánh vừa rồi, họ cảm thấy như càng xa với họ hơn.
Sáng nay, Hùng chuẩn bị đi bay thì Nhự ở trên đoàn về. Anh nói:
- Không ra sân bay nữa, bỏ kế hoạch huấn luyện.
- Thời tiết xấu à, anh? - Hùng hỏi lại vì nhận thấy chân trời có nhiều đám mầy dông đang lớn dần.
- Ở nhà rút kinh nghiệm chiến đấu.
Có thể vì thời tiết xấu, nên đoàn đã quyết định bỏ buổi bay tập để kiểm điểm trận đánh vừa rồi, Hùng nghĩ. Đã quen với lối nói sẻn lời của đại đội phó, Hùng không hỏi lại.
Nhự lùi lũi đi về bàn làm việc. Anh vừa mở ngăn kéo ban vừa nói:
- Bảy giờ, có mặt ở phòng họp của ban tham mưu, mỗi người đem theo một chiếc ghế.
Nhự giở cuốn sổ tay nhỏ ra xem một cách chăm chú.
Rồi bỗng anh quay lại, mặt tối sầm. Thấy Hùng vẫn còn đứng đó, anh hỏi:
- Cự ly hiệu quả của K.13 hồi học ở nhà trường, họ nói là bao nhiêu?
Sao anh ấy lại hỏi mình điều đó? Chả lẽ anh ấy lại quên tầm bắn hiệu quả của tên lửa trên máy bay? Hùng vừa trả lời xong thì Nhự nói luôn:
- Bắn không trúng.
Anh ấy nói bắn không trúng hay là đã bắn ở cự ly này mà không trúng? Nhự đã quay về với cuốn sổ tay. Đôi mắt của anh lại đóng đinh vào trang giấy để mở, có những đường hình học vòng vèo. Hùng nghĩ lát nữa mình sẽ biết mọi chuyện.
Địa điểm của hội nghị là một căn phòng rộng ở gác hai, dãy nhà của ban tham mưu. Chỉ có một chiếc bàn và hai cái ghế dựa để giữa phòng. Trên tường có một chiếc bảng đen, ai đã ghi ở phía trên những chữ rất đẹp, bằng phấn màu: " Trận đánh của biên đội Nhự-Xuân".
Nhưng ít phút sau, khi những người lái tới đủ, thì căn buồng đã trở thành một phòng họp hẳn hoi với những hàng ghế xếp ngay ngắn như kẻ ô.
Tú bước vào phòng với mái tóc mới gội còn ướt, đen bóng. Anh về đến đơn vị buổi sớm hôm nay. Sau khi hội ý với ban chỉ huy trung đoàn, anh chạy vội đi tắm. Những gầu nước từ giếng múc lên, không lạnh lắm, đã xua đi cái mệt mỏi, căng thẳng mấy ngày qua. Tú đứng ngó quanh, ngơ ngác như muốn tìm ai. Nhìn thấy Hùng ngồi lọt vào giữa những hàng ghế ở cuối căn phòng, anh mỉm cười, gật đầu. Hùng không hiểu tại sao anh lại gật đầu với riêng mình.
- Tất cả chú ý?
Những tiếng rì rầm im bặt khi có tiếng hô của đồng chí tham mưu trưởng.
- Đứng dậy!
Vẻ mặt nghiêm trang, hơi căng thẳng và cái dáng người đứng rất ngay ngắn của tham mưu trưởng, khiến đồng chí ấy như khác hẳn so với những lúc tất tưởi chạy đi chạy lại trên sân bay.
Hùng thấy cặp mắt của đồng chí tham mưu trưởng chiếu vào mình. Một bàn tay không biết của ai đứng phía saư, đang bẻ lại cái cổ áo sau gáy anh, chắc là nó bị gấp lên.
- Nghiêm!
Tiếng hô mạnh và đanh như một động tác cuối cùng để hoàn chỉnh việc lắp ráp của toàn bộ chiếc máy lớn.
Trung đoàn trưởng và chính ủy hiện ra trước cửa. Cả phòng họp im lặng bỗng vang lên những tiếng giày bước gấp. Tham mưu trưởng giơ tay ngang vành mũ mềm, báo cáo theo điều lệnh.
Những nghi thức này nhắc nhở mọi người ngoài những tình cảm đã gắn liền họ như những người con trong một gia đình, họ còn được tôi đúc bằng kỷ luật chặt chẽ của một đội ngũ chiến đấu.
❖ 3 ❖Đồng chí trợ lý chỉ huy ngày hôm đó trình bày lại một cách rõ ràng công tác của sở chỉ huy trong suốt thời gian diễn ra trận đánh.
Nói xong, anh quay đấu, nhìn về phía sĩ quan dẫn đường trên bàn tiêu đồ, nhưng người cán bộ khẽ lắc đầu. Đồng chí sĩ quan dẫn đường trên màn hiện sóng, một người có cặp mắt to và sáng, đứng dậy bổ sung về lúc phát hiện địch. Anh yêu cầu các đồng chí phụ trách ra-đa nói rõ thêm. Đại đội trưởng ra-đa ngồi cạnh anh, từ nãy đến giờ, vẫn nhìn vào một trang sổ tay gấp cuốn sổ lại, đứng dậy nói:
- Rõ rồi đấy ạ. Nếu hội nghị có cần hỏi điều gì thì tôi xin trả lời.
Không có ai hỏi, anh lại ngồi xuống.
Bây giờ đến phần báo cáo của người lái. Nhự rời khỏi hàng ghế, đi lên cạnh tấm bảng đen. Bộ mặt xương xương hàng ngày hơi tái của anh, giờ đây, chuyển sang màu mận, một trái mận chưa chín hẳn.
Có chuyện gì mà anh ấy căng thẳng thế kia, Hùng tự hỏi. Trong trận đánh vừa rồi anh rất dũng cảm, anh đã bắn rơi máy bay địch, địch đông vẫn không làm gì được anh ấy, và anh đã trở về an toàn.
Nhự nói rất vắn tắt về trận đánh máy bay không người lái. Anh chỉ rút ra một nhận xét: máy bay không người lái của địch, khá nhỏ, thoạt nhìn dễ lẫn nó với một con chim; nếu góc dẫn vào quá hẹp, sẽ khó nhận thấy mục tiêu, dễ để cho địch chạy thoát. Anh kết thúc phần này:
- Đây chỉ là đánh vào một cục sắt không có chuyện gì.
Chính ủy ngắt lời anh:
- Một cục sắt biết bay, có thằng địch điều khiển từ xa. Nó không biết đánh trả ta nhưng cũng gian ngoan lắm đấy các đồng chí ạ. Nếu ta không bỏ nhiều công sức để nghiên cứu quy luật hoạt động của nó, thì không dễ bắn rơi được nó. Rồi đây, còn phải tiếp tục nghiên cứu việc đánh "không người lái" cho tốt hơn nữa.
Nhự tiếp tục báo cáo sang trận đánh với tiêm kích địch.
Hùng bỡ ngỡ nhìn những đường bay của máy bay ta và máy bay địch được Nhự vẽ lại bằng phẫn màu trên tấm bảng đen. Hồi ở trường, Hùng chưa thấy ai làm việc này. Một bầu trời mở rộng trước mắt anh với trận đánh trên không giữa ta và địch diễn biến nhanh chóng quyết liệt. Anh theo dõi trận đánh một cách say mê có pha đôi chút kiêu hãnh, với ý nghĩ cuộc đời chiến đấu của mình từ giờ phút này đã thực sự bắt đầu.
Trên đường về, từ độ cao một ngàn mét, anh nhìn thấy hai chiếc máy bay địch cánh hình tam giác ở sườn bên trái biên đội. Có lẽ địch cũng cùng một lúc nhìn thấy ta. Thằng địch đi đầu lập tức kéo cao, lượn vòng về phía sau lưng biên đội. Khi đó, Nhự nghe ở nhà thông báo có địch phía sau và nhận lệnh cảnh giới tốt. Anh chỉ kịp báo cáo đã gặp địch và ra lệnh cho số 2 bám sát mình, rồi quyết định tìm vị trí có lợi để vào công kích. Ta và địch cùng quay vòng với nhau. Nhự biết lượng dầu của mình không còn nhiều, dằng dai lâu không có lợi. Anh nghe Xuân báo cáo có thêm bốn chiếc F.4 từ phía biển bay vào. Cùng lúc, sở chỉ huy ra lệnh rút nhanh. Nhưng trong khi quay vòng với địch, máy bay của anh đã mất dần tốc độ. Anh bèn nhằm một thằng địch mới tới ở phía dưới, cho máy bay cắm xuống, phóng cho thằng này phát tên lửa còn lại. Thấy một đám mây trên đường bay, anh hô "Ngoặt trái!" để thông báo cho số 2, và lợi dụng đám mầy che khuất, ra khỏi khu chiến. Khi ngoảnh lại, không thấy số 2 bám theo mình, gọi nhiều lần Xuân không trả lời, Nhự buộc phải bay trở lại khu vực vừa chiến đấu để tìm Xuân. Anh lượn một vòng không thấy Xuân đâu.
Nghe sở chỉ huy giục rút nhanh, anh bay trở về căn cứ.
Hùng ngồi nghe Nhự nói, nghĩ anh ấy đã xử trí rất tốt, không hiểu sao lại có ý kiến chê trách trận đánh này.
Trung đoàn trưởng từ nãy đến giờ vẫn mân mê trong tay cây bút chì. Anh bỏ nhẹ cây bút xuống bàn, nói bằng giọng vừa đủ nghe:
- Tôi báo cáo thêm về công tác chỉ huy. Chủ trương của ta hôm đó là đánh máy bay không người lái vào trinh sát. Chúng ta không thấy địch trên đất liền. Khi nghe mạng lưới ra-đa ta thông báo có địch, ta báo cho đồng chí Nhự thì đã hơi muộn. Điều này cũng dễ hiểu. Địch từ biển bay vào, chúng đi độ cao thấp tránh lưới ra-đa của ta. Gặp biên đội đồng chí Nhự, chúng kéo lên để đối phó nên ta mới nhìn thấy.
Chúng tôi quyết định đưa biên đội dự bị vào cấp I để khi cấn thiết sẽ lên ứng cứu, đông thời ra lệnh cho biên đội Nhự nhanh chóng ra khỏi khu chiến. Vừa lúc đó thì nghe đồng chí Xuân báo cáo xin nhảy dù...
Muốn hiểu đầy đủ về một trận đánh phải tìm hiểu nhiều mặt, cả trên không và cả mặt đất. Chúng tôi đã làm việc nhiều lần với các anh em ở mặt đất. Rồi đây còn phải làm thêm. Chúng tôi sẽ rút ra những vấn đề để báo cáo tiếp với các đồng chí... Hôm nay, đoàn muốn hội nghị tập trung vào việc rút kinh nghiệm cho trận đánh ở trên không. Bây giờ, mời các đồng chí hỏi thêm hoặc trao đổi.
Im lặng.
Trung đoàn trưởng lại hỏi:
- Ai bắt đầu nào?
Vẫn im lặng.
Tú mỉm cười:
- Những pháo cực nhanh của đoàn ta đâu...?
❖ 4 ❖Thấy mọi người vẫn ngồi im lặng, chính ủy Khang nói:
- Chúng ta chưa làm ra máy bay. Ta có máy bay là do các nước anh em giúp đỡ. Nhưng dùng máy bay trong chiến đấu như thế nào, là phải do ta tự lo lấy. Vì bạn làm ra máy bay nhưng cũng chưa có dịp dùng nó trong chiến tranh. Vả lại, chúng ta đánh địch trên chiến trường của ta, với đối tượng tác chiến của ta, bằng những con người của ta, chúng ta chẳng có cách nào khác là phải tự mình rút kinh nghiệm. Đã đánh nhau thì phải có trận thắng, có trận không thắng.
Điều có tính chất sống còn đối với chúng ta là phải rút ra từ tất cả những trận thắng hay không thắng đó, những kinh nghiệm. Các đồng chí phải có tinh thần tiến công trong những cuộc rút kinh nghiệm này nhu lúc các đồng chí đánh địch.
Chủ nhiệm xạ kích của trung đoàn giơ tay xin nói:
- Tôi muốn hỏi đồng chí Nhự về việc sử dụng K13. Lúc công kích F4, đồng chí đã bắn tên lửa ở cự ly nào?
Nhự đã trở về ghế ngồi, đứng lên trả lời:
- Tôi bắn vào khoảng X... mét, khi thấy tên lửa bắt đầu kêu.
- Như vậy là đã vào phạm vi có hiệu quả. Đồng chí có theo dõi đường đi của tên lửa không?
- Tên lửa đi chệch mục tiêu khoảng ba mươi độ.
Đông vẫn ngồi trên ghế lầm bẩm:
- Tôi đã bảo là nên xin loại máy bay có cả súng và tên lửa. Bắn tên lửa không trúng thì ta bồi thêm cho nó mấy loạt ca-nông.
Quỳnh ngồi cạnh Đông lên tiếng:
- Vấn đề đó cũng còn phải bàn. Người ta đã bỏ loại máy bay có gắn súng để chế tạo loại máy bay mới này chắc không phải là không có lý do.
Trung đoàn trưởng giơ cầy bút chì ra hiệu cho hai người im lặng.
Anh nói:
- Cuộc họp bắt đầu sôi nổi. Nhưng phải có trật tự. Ai có ý kiến?
Quỳnh giơ tay. Anh nói:
- Tôi rất cảm phục tinh thần chiến đấu của hai đồng chí Nhự và Xuân. Trước một kẻ địch đông gấp ba lần, các đồng chí vẫn lao vào nổ súng đánh địch, chứng tỏ các đồng chí rất dũng cảm. Nhưng ta nên rút kinh nghiệm lại chiến thuật đánh quần với địch. Như đống chí Nhự vừa báo cáo, càng quần lâu, máy bay ta càng mất tốc độ và ta càng mất thời cơ bắn rơi địch, khi muốn rút ra cũng khó. Riêng đồng chí Xuân bay số 2 luôn luôn bám sát biên đội trưởng là rất tốt, nhưng khi biên đội đã bị địch bám đuôi, tôi nghĩ là số 2 phải quay lại ngay để đánh địch.
Trung đoàn trưởng gật đầu:
- Đề nghị hội nghị tiếp tục trao đổi thêm.
Đông giơ tay. Lần này, anh đứng dậy nói:
- Tôi nghĩ là biên đội đồng chí Nhự đã để lỡ thời cơ tiêu diệt địch.
Đông không kìm được mình, nên đã nói buột ra một ý kiến thẳng thừng như vậy. Mọi cặp mắt dồn về phía anh. Lần nào họp cũng vậy, cuộc tranh luận thường chỉ bắt đầu sau khi Đông phát biểu. Nhiệt độ trong căn phòng như vừa tăng thêm.
- Đồng chí Đông nói tiếp! - Trung đoàn trưởng nhắc Đông vì thấy anh đứng lặng im.
Đông lập tức rời ghế ngồi, thoăn thoắt bước lên bảng, cái đầu gậy của anh hết xoay tròn trên đội hình của máy bay ta lại sang máy bay địch. Anh trình bày ý kiến một cách tự tin:
- Đáng lẽ khi vừa nhìn thấy địch, ta còn đang có lợi về độ cao, các đồng chí phải lập tức cắm xuống, đánh địch ngay trước khi chúng kịp kéo lên để đối phó. Tôi rất tán thành động tác bất thần cắm xuống và bắn vào một thằng địch ở tốp thứ hai vừa tới của đồng chí Nhự sau đó. Việc đồng chí Nhự bắn không rơi thì ta phải xem vấn đề xạ kích, vấn đề hiệu quả của tên lửa. Còn như khi đã vào đánh quần với địch thì điều quan trọng là ở cái lúc cắt bán kính để tiêu diệt. Các đồng chí đã không tạo được thời cơ nên mới phải quần lâu. Khuyết điểm không phải ở chiến thuật đánh quần. Anh em ở đoàn Sao Mai vẫn dùng chiến thuật đánh quần và anh em dứt điểm rất tốt.
Những ý kiến mạnh và dứt khoát của Đông có nhiều tác dụng thuyết phục người nghe. Đông chờ xem có ai phản đối mình thì sẽ nói tiếp. Mọi người ngồi im. Đông quay về chỗ. Anh vừa ngồi xuống ghế thì Quỳnh đứng lên:
- Tôi vẫn cho là phải có những chiến thuật thích hợp với từng loại máy bay có tốc độ khác nhau và vũ khí khác nhau...
Đông chăm chú nghe Quỳnh với vẻ sẵn sàng tranh cãi. Nhưng Quỳnh ngập ngừng, và dường như cảm thấy những điều mình định phát biểu tiếp còn chưa chín, anh ngồi xuống.
Hoa xin nói:
- Tôi có một ý kiến khác. Vào trường hợp của biên đội Nhự - Xuân ngày hôm ấy, cách giải quyết vẫn có thể là đánh hoặc không đánh... Các đồng chí ở trên đường về, dầu liệu không còn bao nhiêu, gặp địch bất thần, địch đông hơn ta nhiều lần, có nhất thiết phải lao vào quần nhau với địch không? Tôi nghĩ là không cần. Ta ở cao lại đang có tốc độ, ta cứ tiếp tục bay về đúng kế hoạch.
Đông đứng bật dậy, mắt vằn lên:
- Ý kiến của đồng chí Hoa "không cần đánh" là không được.
Hoa đáp lại lời công kích của Đông bằng nụ cười hiền lành với hai hàm răng trắng như sữa.
Trung đoàn trưởng gõ gõ cây bút chì xuống bàn rồi nói:
- Ta sẽ bàn nhiều về cách đánh địch trong trường hợp này.
Nhưng ý kiến của đồng chí Hoa cũng là một ý kiến mới cần được trao đổi.
Đồng chí tham mưu trưởng đứng dậy giơ tay, thân hình cao lớn vững chắc của anh như trùm lên căn phòng..
Tiếng anh oang oang, mạnh mẽ:
- Tôi muốn nói về ý thức chấp hành kỷ luật của chúng ta. Đoàn đã quy định khi kẻ địch đông, ta ít, cấm không được tìm nhau trong khu chiến. Đồng chí Nhự dầu đã cạn, tên lửa không còn, ra khỏi khu chiến rồi, lại lò dò quay lại tìm đồng chí Xuân, như vậy khác nào tự dẫn thân đến trước miệng hùm. Đặc biệt là trong khi ấy, sở chỉ huy đã nhiều lần ra lệnh cho đồng chí phải nhanh chóng rút. May mà khi đồng chí trở lại không gặp địch. Nếu chúng nhìn thấy đồng chí, nhất định sự việc sẽ còn phức tạp hơn nhiều.
Quý ngồi ở hàng ghế cuối giơ tay một cách rụt rè.
- Mời đồng chí Quý! - Trung đoàn trưởng nói to với vẻ khuyến khích.
Quý đứng dậy, lưng cong cong, hai vai nhô lên, như muốn thu ngắn bớt cái chiều cao của minh.
- Tôi ở gần đồng chí Xuân, tôi hiểu tâm lý của đồng chí Xuân là rất sợ mất đội. Sau lần đồng chí Xuân bay với anh Nhự lên Sơn La bị mất đội, không đánh được phải quay về, trung đoàn đã chỉ thị cho các đơn vị: "Cần kiểm điểm vì sao các đôi bay hay bị mất đội?" Anh Nhự đã bảo đồng chí Xuân: "Lần sau chết thì chết cũng bám chặt lấy nhau”. Câu nói này có thể là anh Nhự không chú ý, nhưng đồng chí Xuân thì vẫn rất nhớ...
Nhự đứng dậy giọng buồn rầu:
- Tôi có bảo đồng chí Xuân như vậy. Tôi chịu trách nhiệm về lời nói của tôi.
Chính ủy nói:
Đồng chí Nhự một mình quay lại khu chiến trong lúc tên lửa hết, dầu gần cạn và sở chỉ huy đã ra lệnh rút nhanh, là một khuyết điểm.
Đồng chí Xuân khi bị địch bám đuôi rồi, mà cứ đuổi theo biên đội trưởng, không quay lại phản kích, là một sai lầm. Các đồng chí đã không hiểu đúng khi trung đoàn yêu cầu kiểm điểm vì sao các đôi bay vào chiến đấu hay bị mất đội. Tinh thần cơ bản của chỉ thị đó là nhằm thắng lợi của trận đánh. Các đồng chí đã hiểu nó bằng tình cảm nên mới thành chuyện: "Dù chết thì chết cũng phải bám chặt lấy nhau?".
Tôi rất hiểu mặt khác của vấn đề. Đống chí Xuân bị địch bám đuôi vẫn tiếp tục theo sát bảo vệ biên đội trưởng. Đồng chí Nhự hết tên lửa, dầu đã cạn, thấy mất số 2, đã quay lại khu chiến tìm đồng chí Xuân. Đó là tinh thần xả thân vì đồng đội. Nhưng chỉ có một tinh thần hy sinh vì đồng đội chưa đủ. Chúng ta còn phải biết vận dụng tinh thần đó như thế nào vào cuộc chiến đấu. Các đồng chí phải có được những quyết định chính xác, phải biết hy sinh cho thật đúng lúc.
Hội nghị bỗng như trầm hẳn xuống.
Ngoài cửa sổ, từ chân trời cuối cánh đồng, mây đen đang ùn ùn kéo lại. Một đợt gió mùa đã tới.
Trung đoàn trưởng đưa mắt nhìn ra ngoài, rồi nói với mọi người bằng một giọng trầm trầm:
- Thời tiết xấu, các đồng chí tiếc một ngày bay phải không?
Nhưng nếu hôm nay thời tiết tốt, chúng ta cũng cứ ngồi đây với nhau để rút kinh nghiệm. Chúng ta đang ở thời kỳ mò mẫm, những vấp váp là khó tránh, có lẽ chúng ta sẽ còn phải trả giá cho nhiều kinh nghiệm.
Đêm qua, đảng ủy đã họp. Đảng ủy tin rằng cuối cùng chúng ta sẽ giải quyết được mọi khó khăn. Vì chúng ta đặt lòng tin vào chính mình...
Tất cả những ý kiến của các đồng chí đã nêu lên sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng. Tôi muốn lưu ý các đồng chí một điều. Chúng ta vẫn có thể yêu cầu có những loại máy bay thích hợp hơn. Nhưng trước hết, ta phải tìm mọi cách để dùng cho tốt loại máy bay ta hiện có. Riêng tôi, tôi không nghĩ là dùng súng lại tốt hơn dùng tên lửa, dùng máy bay có tốc độ nhỏ lại tốt hơn máy bay có tốc độ lớn. Ta nên rút bài học của một số bà con nông dân thích dùng quang gánh hơn dùng xe cải tiến, thích cày chìa vôi mà phản đối máy cày...
Trong giờ nghỉ, Tú đến bên Hùng, anh rút trong túi ra một phong thư.
- Mình qua nhà, Quyên nhờ mình chuyển cho Hùng.
Thoáng nhìn nét chữ đề ngoài phong bì, Hùng đỏ mặt. Tú hỏi:
- Thư của ai đấy?
- Một người bạn ạ.
Giữa lúc đó, chính ủy Khang đi lại. Anh hỏi Tú:
- Sao ông lại để bà ấy về?
- Cô ấy đòi về.
- Đòi về là một chuyện. Nhưng cứ để cho về là không tâm lý. Khi biết bà ấy về rồi, mình ân hận không gặp bà ấy và không kịp góp ý kiến với cậu.
- Đang thời kỳ chuyển loại... Nguyệt lên tôi không biết trước.
Chính ủy Khang quay lại phía Hùng:
- Chỉ như các cậu này là sướng? Cứ nhẹ lâng lâng. Cánh chúng tôi thời chiến có thêm cái rơ-moóc vợ con, luôn luôn bị quá tải...
❖ 5 ❖Sau bữa cơm chiều, Hùng ra ngồi một mình trên chiếc ghế dài đặt ở "vườn hoa" trước cửa nhà. Cái vườn hoa chỉ có một cây đại nhỏ đã rụng hết lá, những cây lan báo vũ và hoa mười giờ thấp lè tè, không có hoa, thoạt nhìn như đám cỏ dại.
Cả bầu trời đã xám xịt và nặng trĩu. Gió mùa Đông Bắc về đang lổng lên trên những núi đồi cản đường đi của nó. Gió hú trên đồi cỏ khô cháy và réo lên như thác đổ trên những rừng thông sau nhà. Hùng che cổ bằng chiếc khăn len và giấu hai bàn tay vào túi áo da, ngồi để gió thè cái lưỡi mát lạnh liếm vào đôi má của mình. Sau một ngày ngồi họp căng thẳng, anh đang cần có những giây phút nhẹ nhàng. Gió mùa đã làm cho cảnh vật xung quanh anh trống trải đi, quạnh quẽ thêm. Đất se lại. Những mảnh đá non trên đồi như rắn thêm lên. Cánh đồng trước mặt sẫm màu và thấp hẳn xuống. Núi đồi chung quanh doanh trại đều như thu mình lại. Anh ngồi mặc cho cái lạnh vuốt ve và cảm thấy dễ chịu.
Quý từ phía nhà ăn đi lên, đến ngồi xuống bên Hùng. Thân hình nặng nề của anh làm chiếc ghế gỗ đã qua nhiếu ngày mưa nắng ngoài trời rung chuyển.
- Cậu ngồi hóng mát gió mùa Đông Bắc đấy à?
- Những ngày trời lạnh, mây nhiều và thấp thế kia, cậu có nhớ tuyết không?
-Nhớ.
- Hoa tuyết đẹp thật cậu nhỉ?
- Đẹp.
Hai người ngồi lặng thinh một lúc. Bỗng Quý nói:
- Mình thương thằng Xuân quá!
- Mình cũng nhớ nó. Hôm nay mà nó về hội nghị thì thể nào cũng góp được nhiều ý kiến hay.
- Ô thằng này!
Quý quay sang nhìn Hùng bằng cặp mắt ngạc nhiên.
- Cậu chưa biết tin cậu Xuân à?
Nhự chạm phải một luồng điện, Hùng giật giọng:
- Tin gì?
- Cậu Xuân hy sinh rồi! Trong phúc chốc, Hùng chợt hiểu rõ tất cả sự thật. Việc Tú đi vội vã trưa hôm đó. Thái độ của Nhự mấy ngày qua. Cái bình tĩnh và cái vui giả tạo của bạn bè, những lời lẽ trong cuộc họp....
- Tao tưởng mày ở cùng buồng với anh Nhự thì biết rồi? - Quý bảo anh - Cậu lái xe ở tham mưu nói là Xuân nhảy dù bị một chiếc máy bay địch bắn theo về tới bệnh viện mới hy sinh.
Hùng ngồi lặng đi. Quý nhìn anh, rồi nói:
- Đối với bọn mình, những chuyện ấy bây giờ phải là chuyện bình thường...
Quý vào nhà rồi, Hùng vẫn ngồi lại một mình. Anh nhớ tới lá thư Tú mới chuyển. Lời lẽ của Ngân dù kín đáo vẫn để lộ ra ý hờn dỗi, trách móc. Sự cách biệt giữa anh và người bạn gái ngày càng tăng. Cô ấy thuộc về một cái gì ổn định, lâu dài, mình thuộc về một cái gì rất động, chưa biết ngày mai sẽ ra sao. Mình đang băn khoăn cái băn khoăn mới của những người ở đây. Không phải chỉ có anh Nhự và cậu Xuân hôm vừa rồi không bắn rơi máy bay địch, mà là cả trung đoàn, đã không bắn rơi máy bay địch. Không phải là trung đoàn vừa mất thêm một chiếc máy bay mà là bọn F.4 đã lợi điểm trước trung đoàn trong một hiệp. Cả Quân chủng và cả nhân dân nữa đã đặt bao nhiêu hy vọng vào những chiếc máy bay mới này. Nhưng cho đến nay, đơn vị vẫn chưa làm nên trò trống gì, mà còn bị thua thiệt... Cô ấy hiểu thế nào được những gì đang làm cho mình ăn không ngon, ngủ không yên, khi muốn nói chưa thể mở miệng, khi bước đi chưa thể ngẩng cao đầu.
Cô ấy biết thế nào được nỗi khát khao cháy bỏng của mình hiện nay, cái mà mình sẵn sàng đem đánh đổi cả cuộc đời. Một quả tên lửa bay ra, một thằng F.4 cháy đỏ... Làm sao cô ấy hiểu được đó là hạnh phúc, là ước mơ lớn nhất của mình lúc này...