17 KHÔNG KHÍ, NƯỚC, THỨC ĂN -

TÌNH thương, sự vui vẻ, sự an ổn - đó là trái cây của tinh thần. Không khí, nước, thức ăn - đó là rễ của thể chất.

Nếu chặt rễ thì cây chết. Nếu rễ không bị chặt đứt mà chỉ bị thương thôi thì cây sẽ ngừng phát triển, èo ọt, dù có trái thì trái cũng ít. Tình thương sẽ ít, sự vui vẻ cũng ít, còn sự an ổn thì không có.

Mục đích của tất cả các thuật trong cuốn này là trải đường cho tình thương, sự vui vẻ và sự an ổn.

Muốn vậy chúng ta phải có một thể chất khỏe mạnh, hoạt động điều hòa. Sự hoạt động của nó đôi khi bị trở ngại vì tư tưởng và cảm xúc. Có khi lại bị biến tính vì những nguyên nhân vật chất. Trong số những nguyên nhân vật chất quan trọng phải kể: không khí thiếu trong sạch, nước dơ, thức ăn có độc.

Ngày nay vấn đề không khí, nước và thức ăn là vấn đề đáng buồn cho ta. Vì chính chúng ta chịu trách nhiệm về tình trạng ô uế, nhiễm độc của những yếu tố căn bản đó của đời sống chúng ta.

Không khí chúng ta hít bị hơi khói các xe hơi, các ống khói nhà máy làm dơ bẩn, và bây giờ lại còn bị một thứ nhiễm độc nguy hại nhất là do bụi phóng xạ của các vụ nổ bom hạch tâm.

Nước chúng ta uống, không còn trong sạch nữa vì rác rưới các châu thành và nhà máy.

Còn thức ăn của chúng ta thì bị các thứ phân bón, các chất hóa học sát trùng, và cách nấu nướng làm cho mất hết chất bổ cần thiết cho đời sống, cho sức khỏe, tức các sinh tố và các chất muối.

Ngày nay chúng ta bắt đầu hiểu rằng dùng các trò phù thủy tập sự đó để sửa đổi thiên nhiên chỉ có hại cho chúng ta mà thôi. Các nhà bác học cảnh cáo chúng ta mỗi ngày mỗi gấp; và chúng ta bắt đầu biết nghe họ. Những điều phát giác của ông Rachel Carson trong cuốn Mùa xuân yên lặng đã thuyết phục được nhiều kẻ về những điều mà các nông dân lớp cũ và các nhà chuyên nghiên cứu khoa dinh dưỡng đã hiểu biết từ lâu. Cái lối tưới bừa những chất độc hóa học lên cây cối và thức ăn của chúng ta, rồi lại dùng để nuôi các gia súc, nếu chính phủ không có biện pháp để ngăn lại và kiểm soát, thì sẽ có hại cho dân chúng.

Trong khi chờ đợi, chúng ta vẫn phải hít không khí, phải uống và phải ăn. Và ai muốn thở, uống, ăn cách nào tùy ý. Vấn đề phức tạp là thở, ăn và uống ra ngoài phạm vi cuốn này. Thuật tôi vạch ra đây chỉ là một cách nhắc nhở chúng tôi khỏi quên rằng có chú ý tới thân thể ngang với tinh thần thì mới khỏe mạnh được.

Sự nghiên cứu về cách ăn uống tự nhiên là một việc có ích cho mọi người; mà những sách báo cần cho sự nghiên cứu đó, cũng dễ kiếm. Các tiệm bán thức ăn kiêng, các tiệm sách, các thư viện công cộng, đều bán hoặc chứa những sách, báo bàn về cách ăn uống tự nhiên, ta tha hồ mà lựa.

Những sách báo đó đôi khi mâu thuẫn với nhau; ta đừng nên nhắm mắt theo một phép dinh dưỡng nào cả. Có những cách tốt về một phương diện để đạt một mục đích đặc biệt nào đó, nhưng có hại về phương diện bổ dưỡng. Ngoan cố là điều không nên, trong việc ăn uống cũng như trong mọi việc khác.

Đọc những sách báo đó, ta sẽ thấy có vài nguyên tắc căn bản mà đa số các tác giả đều đồng ý với nhau.

Tức những nguyên tắc này:

Nếu có thể được thì lựa một thức ăn tự nhiên.

Lựa những thức tươi, còn sinh tố. Những thức đã nấu, lọc, chế tạo, các đồ hộp không thể là những thức ăn tươi.

Lựa những thức mà bạn thích.

Khi nấu, càng dùng ít lửa càng tốt.

Những thức nấu chín quá thì mất sinh tố.

Tập thói đọc các nhãn hiệu.

Về quy tắc cuối cùng đó, tôi xin đưa một thí dụ: lựa một ổ bánh mì.

Bạn lựa ra sao?

Tôi đã đếm hết thảy được năm mươi sáu thứ bánh mì đặc biệt trong một tiệm lớn nọ. Không kể tới sở thích và giá cả, thì chúng ta nên lựa thứ nào?

Ta phải để phòng khi thấy một cái nhãn giới thiệu bằng những lời dài dòng và khó hiểu, rắc rối.

Thức ăn bày trong tiệm là để cho cả triệu người coi chứ không phải để riêng cho các vị giáo sư hóa học đọc và hiểu nó chứa những chất gì. Nếu làm bằng bột, nước, mật ong, muối, men thì là bánh ngon rồi, không cần gì khác nữa.

Hai nhãn dưới đây bạn thích cái nhãn nào:

"Không thêm vô những sản phẩm để bảo tồn" với "Thức ăn tự nhiên".

Bạn nên hiểu biết nhiều về khoa dinh dưỡng, nhưng ra khỏi bếp thì chớ dùng đến nó nhé.

Nếu dọn cho người ta ăn một món bổ dưỡng mà đồng thời bạn diễn thuyết cho người ta nghe về khoa dinh dưỡng thì bạn sẽ thất bại, chắc chắn đấy. Nhiều người chỉ nghĩ tới cái nỗi phải ăn một món "bổ cho bộ phận này, bộ phận nó" là đủ thấy bực mình, lợm giọng nữa.

Vậy phải nấu sao cho thơm tho, cho ngon mắt. Rồi khi đưa món ăn lên thì nói:

"Tôi mới học được món này đây. Cô Xuân chỉ cho tôi đấy - mà cô ấy đã học được của chú đầu bếp tiệm Việt Hương. Năn nỉ mãi chú ta mới bảo cho mà còn bắt thề đừng mách cho người khác! Cô ấy mới lại thăm tôi và đã mách cho tôi!"

Như vậy khách khứa sẽ thích hơn là phải nghe bạn khoe:

"Món này trị được chứng động mạch cố kết."

Thái độ của nó đối với món ăn thường chịu ảnh hưởng những hồi ký hồi nhỏ. Chẳng hạn hồi nhỏ ta thiếu ăn hay dư ăn, có những món ta không thích ăn mà bắt buộc phải ăn hay không?

"Ăn món gan này đi, con - bổ đấy.

- Nhưng con ngán nó quá.

- Ngán thì cũng cứ ăn. Bổ lắm mà."

Ăn cá đi con: bổ óc đấy, con sẽ thông minh. Ăn cũ cải đi: bổ xương cốt đấy. Thích hay không thích cũng cứ ăn, ăn cho bổ mà. Có biết bao món ngon mà trẻ nuốt không vô chỉ vì bà mẹ nhắc đi nhắc lại hoài rằng: "bổ đấy".

Nếu bạn muốn tránh cho trẻ thái độ ngán một vài món ăn nào đó, nếu bạn muốn cho chúng giữ được tinh thần khoáng đạt thì bạn nên noi gương bà mẹ dưới đây. Khi nấu một món nào lạ, đưa cho trẻ ăn, bà không bao giờ cho chúng biết tên món ăn.

Bà bảo chúng: "Ăn thử, nếm thử xem".

Nếu trẻ không ưa thì bà không ép. "Hôm nay con không muốn ăn thì thôi. Ngày mai hoặc tuần sau có lẽ con thay đổi ý kiến. Với lại lần sau, má sẽ thay đổi không phải thức ăn đó nữa. Má sẽ mua ở một vườn khác, một trại khác."

Vậy trẻ không biết tên món ăn. Nó có ghét là ghét cái vị, chứ không ghét tên món ăn.

Có một qui tắc cổ và khôn khéo là trước mặt trẻ, người lớn không nên phê bình các món ăn. Trẻ nghe thấy phê bình, tự nhiên bắt chước người lớn: người lớn chê món nào thì chúng cũng đâm ngán món đó.

Cứ ăn, đừng phê bình, phân tích món ăn trong khi ăn, như vậy hơn cả.

Hỏi: Ngồi vào bàn, mười hay mười lăm phút đầu, đừng bàn bạc gì cả, cứ yên lặng ăn một cách vui vẻ, như vậy có phải là tránh được nhiều cuộc tranh luận mà sự tiêu hóa sẽ dễ dàng hơn không?

Đáp: Bạn thử đi, sẽ biết.

Chúng ta ăn vì đói mà cũng vì lý do khác nữa. Lần sau có ai mời bạn đi ăn ở khách sạn thì bạn nên tự hỏi những câu này:

Mình lựa thức ăn thức uống ra sao đây?

Ăn uống theo sở thích của mình?

Hay là để làm vừa lòng người đãi tiệc?

Hay là để thỏa mãn nhu cầu của thân thể?

Hay là vì một người sành ăn đã lựa món đó?

Hay là để nếm thử một món mới?

Hay là vì món đó mắc tiền?

Hay là vì nó rẻ tiền?

Hay là để tỏ rằng mình cũng theo kịp thời thượng như ai.

Hay là để giấu sự quê mùa của mình?

Hay là để cho nhà hàng phải lác mắt?

Hay là vì mình đói?

Việc ăn uống nhiều khi cũng tùy thuộc cảm xúc, lẽ đó dễ hiểu. Hồi nhỏ người cho ăn cũng thường là người săn sóc ta nhiều nhất, âu yếm ta nhất. Cho nên khi muốn được săn sóc, âu yếm thì ta thường vòi ăn. Chúng ta ăn vì cô độc, vì lo lắng, vì buồn chán. Vì vậy mà bệnh phì nộn mới rắc rối tới mức đó.

Sự phân phối thức ăn một cách bất quân bình là một trong những sự kiện bi đát nhất của thế giới. Hằng triệu người chết vì thiếu ăn, hằng triệu người khác chết vì ăn nhiều quá. Những bệnh đau tim và nhiều bệnh khác về cơ thể, về tâm lý, nguyên do chỉ tại ăn nhiều quá, mập quá.

Trong đa số trường hợp, các bệnh thần kinh do những nguyên nhân cảm xúc, tâm lý, di truyền gây ra nhưng cũng có thể do thiếu ăn. Hễ thiếu chất iode thì hạch giáp trạng (glande thyroïde) suy nhược và tính tình ta thay đổi hẳn. Thiếu các sinh tố B thì cũng có ảnh hưởng tai hại và sinh ra một thứ bệnh phong thấp. Còn nhiều bệnh tâm lý và cảm xúc khác nguyên do chỉ tại thiếu một vài chất bổ nào đó trong thức ăn.

Trong một bài đăng trên một Tập san về tâm lý nhan đề là: "Bệnh thần kinh có thực là do thần kinh suy nhược không?", bác sĩ G. Watson cho rằng tại dinh dưỡng không đúng phép mà sinh ra những chứng dưới đây: thói tàn nhẫn hay hành hạ người, trí óc hay lầm lẫn, mất ký tính, chán nản, suy nhược, ý tưởng lộn xộn, lo lắng. Những tình trạng tâm lý đó và nhiều tình trạng khác nữa, chỉ cần cải thiện cách dinh dưỡng là trị được.

Người ta đã thí nghiệm vào nhiều người tự nguyện, cho những người này ăn uống mà thiếu một vài chất bổ nào đó, chỉ ít lâu sau họ bị những chứng kể trên.

Bác sĩ E. M. Abrahamson, trong cuốn Body Mind and Sugar (Cơ thể tinh thần và đường), một cuốn sách rất bổ ích, cho ta biết rằng nhiều nhà bác học đã nghiên cứu kỹ số lượng đường ở trong máu. Nếu ta uống nhiều cola quá, ăn nhiều kẹo và nhiều chất không lành, không bổ dưỡng khác thì số lượng đường ở trong máu sẽ giảm xuống mà ta có thể hóa ra suy nhược về thể chất và tinh thần, có thể thành mắc tật nghiện rượu rồi phạm pháp nữa.

Nhiều người lại nhờ tôi dò bệnh, thú rằng thường uống thuốc an thần. Tôi hỏi họ uống vào lúc nào, họ bảo thường uống vào khoảng ba giờ sau bữa ăn nghĩa là vào lúc số lượng đường ở trong máu rất thấp, vào lúc họ hóa ra gắt gỏng, quạu quọ, thần kinh căng thẳng, nhất là do dự, không quyết định được gì cả.

Cơ thể và tinh thần lúc đó không cần đến thuốc an thần mà cần chất đường - đường tự nhiên - để cho các tế bào đầy đủ sinh lực.

Tôi đã khuyên họ những lúc đó nên ăn những món lành, bổ; một miếng phó mát và một trái cây, chẳng hạn một trái chuối, một nhúm nho khô, hạnh nhân; hai thức đó - phó mát và trái cây - ăn chung với nhau, tạo được rất nhiều sinh lực.

Họ theo tôi và thấy không cần phải dùng thuốc an thần nữa.

Khi bạn lái xe đi làm, đưa trẻ đi học, hoặc đi chơi hay bất kỳ đi về việc gì, bạn cũng nên mang theo một ít trái cây khô để ăn, như: chà là, mận, hạt dẻ, nho... Những thứ đó chẳng những bổ, lành, mà còn giúp bạn tăng thêm sinh lực tức thì để khỏi sinh ra bực tức khi cầm lái, nhất là cầm lái trong châu thành. Như vậy khỏi phải ngừng xe lại, kiếm một quán giải khát để nuốt vội những cái bánh và những ly nước đá không có một chút bổ nào cả.

Tế bào đầu tiên của chúng ta sinh ở trong nước. Trong chín tháng đầu, trước khi chào đời, chúng ta đều sống trong một cái bọc đầy nước, êm và ấm.

Sau hằng triệu năm biến hóa, sức nặng của thân thể con người gồm bảy chục phần trăm nước. Các nhà bác học cho rằng nước trong thân thể chúng ta chứa một số lượng muối y như nước biển cách đây ba tỉ năm, nghĩa là hồi mà sự sinh hoạt xuất hiện đầu tiên trên địa cầu.

Trước khi biết dùng các vị thuốc thì loài người đã dùng nước để chữa bệnh. Tác phẩm kỳ dị của mục sư Sébastien Kneipp chỉ cách trị bệnh bằng nước, đã được tái bản năm chục lần trong tám năm và vẫn tiếp tục được tái bản. Phương pháp của mục sư Kneipp đã giúp được hằng ngàn người đau đủ các thứ bệnh.

Những thuật chúng tôi chỉ trong cuốn này đôi khi cũng dùng đến nước, hoặc nước thực hoặc nước trong tưởng tượng. Nước làm mát da: nó làm cho bắp thịt, thần kinh, tinh thần dịu xuống, giãn ra; môn bơi lội được coi là môn thể thao hoàn toàn có lẽ cũng vì môn đó phải tập ở dưới nước. Nước nhìn đã đẹp mắt, nghe lại êm tai. Bạn nên chú ý nghe một dòng suối và những sóng biển, thực nhẹ người.

Mỗi khi có cơ hội, bạn nên ngồi cạnh một hồ nước có vòi phun (kiểu các vườn hoa). Tốt nhất là xây một hồ nước có vòi phun trong vườn. Hiện nay có nhiều kiểu hồ nhỏ, xây không tốn kém bao nhiêu. Nước đưa lên rồi rớt xuống thành những giọt nhỏ, tạo được nhiều li-tử âm (ion négatif).

Li-tử âm là cái gì? Gần đây chúng ta thường được nghe tên đó, từ khi người ta phát kiến được rằng li-tử cần thiết cho sức khỏe mà không khí dơ trong các châu thành lại thiếu nó. Nó là những phân tử rất nhỏ trong không khí, chứa đầy điện âm hoặc dương. Thường thường âm và dương quân bình, nhưng khi mất sự quân bình đó vì không khí bị nhiễm độc hoặc vì trời sắp nổi cơn dông, thì có đủ li-tử dương và thiếu li-tử âm, do đó ta thấy nghẹt thở, mệt mỏi, sinh ra gắt gỏng.

Li-tử âm có tính cách kích thích, gây sinh lực. Vài nhà bác học cho rằng nó có thể làm giảm sự đau đớn. Nhiều người có những máy điện nhỏ phát li-tử âm trong nhà, hoặc những bộ phận phát li-tử âm trong máy điều hòa không khí.

Nước đổ xuống thành giọt nhỏ, tạo ra nhiều li-tử âm trong không khí. Vì vậy mà ngồi ở bờ biển hoặc bên một ngọn thác, ta thấy khoan khoái. Hồi xưa, các người Ba-Tư, Ả-Rập và Maure1, Y-Pha-Nho thường xây một hồ nước trong vườn mặc dầu họ không biết cái li-tử âm là cái gì? Họ chỉ biết rằng có hồ nước thì vườn thêm mát. Chúng ta có thể xây một cái hồ nhỏ; tốn nước không bao nhiêu vì chỉ dùng một số lượng nhỏ cũng đủ, nước vọt lên, đổ xuống, tạo nhiều li-tử âm, làm cho không khí mát mẻ, ta hít vào thấy khỏe khoắn.

1 Maure là giống người Ả-Rập gốc ở Maghreb. Thế kỷ thứ 8 họ chiếm Y-Pha-Nho, truyền bá nền văn minh Ả-Rập, và đạo Hồi-hồi qua xứ đó.

Hôm nay bạn có thở đấy không?

Bạn nên tự hỏi câu đó. Nếu gặp bạn thân thì cũng nên hỏi họ câu đó. Mở đầu bạn bảo họ: "Tôi sắp hỏi anh một câu. Anh phải trả lời có hay không. Anh đừng suy nghĩ gì cả, trả lời tức thì có hay không". Rồi bạn hỏi ngay: "Hôm nay anh có thở đấy không?".

Bạn sẽ ngạc nhiên thấy rằng rất nhiều người trả lời: Không.

Ngay câu đáp của chính bạn cũng làm cho bạn ngạc nhiên.

Ta có thể thở một cách tự giác hay bất tự giác. Thở là một trong số rất ít những cơ năng sinh hoạt ta có thể điều khiển được - mà ta lại thường quên sự kiện lạ lùng đó.

Nếu biết kiểm soát cơ năng đó một cách có ý thức và có phương pháp thì ta có thể giải quyết được nhiều nổi rắc rối về tinh thần và thể chất. Môn Yoga chia làm nhiều ngành nhưng ngành nào cũng nhấn mạnh vào nghệ thuật thở, nghệ thuật mà môn đó đã nghiên cứu một cách tinh vi nhất từ trước tới nay.

Dù chỉ nghiên cứu sơ nguyên tắc thở, bạn cũng được hưởng rất nhiều lợi. Nhiều thuật trong cuốn này khuyên bạn có ý thức về sự hô hấp, hoặc dùng sự hô hấp theo một cách nào đó. Ở Chương 2 - Biến đổi năng lực, tôi đã ghi ít lời chỉ dẫn tổng quát để thở cho tốt. Dưới đây là những lời khuyên đặc biệt về cách dùng sự hô hấp trong nhiều tình thế riêng:

Khi thần kinh căng thẳng, bạn quạu quọ, ưu uất vì một lẽ gì đó thì bạn ngưng lại một chút. Tạm gát ra một bên mọi lo lắng, mọi suy tư. Rồi thâm hô hấp ba lần. Ba lần cho hoàn toàn. Mỗi lần, mới đầu, bạn phải theo những lời chỉ dẫn ở Chương 2 - Biến đổi năng lực mà thở thật hết không khí trong phổi ra: tôi nhắc lại: phải cho kỳ hết mới thôi. Khi thật hết rồi, lúc đó bạn mới bắt đầu hít vô, hít vô từ từ, bằng mủi, cho không khí vô khắp những chỗ kẹt của phổi. Phổi hoàn toàn đầy không khí rồi thì bạn nín thở. Rồi thở ra, đuổi hết không khí trong phổi ra, làm cho phổi hoàn toàn hóa rỗng. Bạn thở như vậy ba lần. Rồi trở về vấn đề đã làm cho bạn phải lo lắng, bạn sẽ thấy rằng bây giờ bạn giải quyết dễ dàng hơn lúc nãy.

Khi có ai bắt bạn phải ngồi đợi, nhất là khi bạn biết trước sẽ xảy ra một điều khó chịu, làm cho bạn hóa lo, thần kinh căng thẳng thì bạn đuổi những cảm xúc đó đi và tập trung tư tưởng trong vài phút vào cách thở của bạn. Đừng nghĩ gì khác, chỉ theo dõi sự hô hấp của bạn thôi. Nhận xét kỹ xem bạn hít vô ra sao, bạn nín hơi ra sao, thở ra ra sao. Bạn đặc biệt chú ý tới tới khoảng cách giữa ba hành động đó; tức những khoảng thời gian ngắn, chỉ bằng một phần mấy của một giây, khi bạn không hít vô, không nín hơi mà cũng không thở ra...

Khi bạn muốn bớt hút thuốc đi, thì mỗi lần sắp châm một điếu, bạn hãy ngưng lại, hô hấp năm lần, chậm chạp, khoan thai, thật sâu và chỉ chú ý tới sự hô hấp đó thôi. Bất kỳ lúc nào, hễ bạn thấy mỏi mệt, gắt gỏng, thì dùng cách này để cho tâm thần, thân thể dịu xuống, nhẹ nhàng lại: dù không muốn ngáp cũng cứ ngáp, hít đầy không khí, vươn vai để ngáp. Ngáp là một phản ứng tự nhiên của thân thể để cho dưỡng khí vô nhiều trong máu, máu chảy mạnh hơn trong huyết quản, do đó mà các tế bào được thêm dưỡng khí. Ngoài ra, nó còn lợi cho mặt ta nữa: máu chảy mạnh dưới lớp da mặt thì da mặt sẽ hồng hào.

Giọng nói cho ta biết được tâm trạng và thể trạng của người nói. Đã biết bao lần bạn thấy rằng chỉ cần nghe giọng nói của người thân trong nhà hay bạn bè cũng đủ biết họ đương khoan khoái, vui vẻ, mới nhận được tin vui, hay đương quạu quọ, bực mình. Mà giọng nói là do hô hấp. Cho nên những buổi tập hát có lợi cho mọi người, lợi về phương diện hô hấp chứ chưa nói tới phương diện tài năng. Nó cho ta nhận thức được sự hô hấp của ta, tập cho ta biết thở. Vậy bạn nên nhớ luyện giọng bằng cách hô hấp, như vậy chẳng những có lợi cho giọng mà còn có lợi cho sức khỏe, cho cơ thể, tinh thần, tính tình, tình cảm của bạn nữa.

Bạn nên tìm cái giọng thực (tự nhiên) của bạn, nghĩa là cái giọng khi bạn ở trong một tâm trạng bình thường.

Cách thở của ta ảnh hưởng tới tâm trạng của ta; điều đó rất giản dị, ai cũng nhận thấy. Quen thâm hô hấp thì chúng ta sẽ suy nghĩ được sáng suốt hơn, cảm xúc được vui vẻ hơn; không biết hô hấp thì ý tưởng hóa ra tối tăm mà tình cảm hóa ra xấu xa.

Có biết thở thì rồi mới có những hoài bão cao cả, những cảm hứng sáng tạo (1).

Nếu bạn chịu gắng sức thì thuật này tất hiệu nghiệm.

Đời sống thời nay luôn luôn gây cho ta những vấn đề phải giải quyết. Các thuật trong cuốn này không diệt trừ được những vấn đề đó nhưng giúp bạn thay đổi được thái độ trước các vấn đề và nhờ vậy bạn hiểu nó hơn và dễ giải quyết hơn.

Chú thích:

1 Trong tiếng Anh, respiration (thở), aspiration (hoài bão), inspiration (cảm hứng) đều chung một ngữ căn, chỉ khác phần tiếp đầu ngữ.