25 HÔM NAY BẠN CÓ NUÔI BỆNH - THẦN KINH NGÀY MAI CỦA BẠN KHÔNG? -

BẠN có luôn luôn thua lỗ trong công việc làm ăn không?

Bà nọ có luôn luôn quên giờ hẹn với người khác không?

Các cháu trong nhà có luôn luôn mắc những lỗi lầm nào đó không?

Ông nọ có luôn luôn quạu quọ hôm chủ nhật không?

Thiên hạ có luôn luôn lợi dụng bạn không?

Những cái đó vẫn có thể xảy ra. Nhưng khi ta lặp đi lặp lại hoài rằng nó luôn luôn xảy ra thì, hữu ý hay vô tình, ta làm cho nó xảy ra thực.

Chắc chắn là điều đó đúng.

Dây chuyền đó gồm những khoen này:

Thời trước chuyện đó thường xảy ra.

Ta có thói quen xác định rằng nó luôn luôn xảy ra.

Sự xác định ra, lặp đi lặp lại nhiều lần, có sức mạnh của một sự ám thị mà ta không hay.

Sự ám thị này làm cho chúng ta tin rằng chuyện đó nhất định sẽ xảy ra.

Khi đã tin rằng, chịu nhận rằng nhất định nó sẽ xảy ra thì ta có cảm tưởng rằng mình không còn trách nhiệm gì cả.

Thế là hữu ý hay vô tình, ta hợp tác với biến cố; ta dọn đường cho nó xảy ra, xảy ra nữa, nữa.

Có cả ngàn cách khuyến khích cho các biến cố xảy ra hằng chuỗi như vậy. Cá nhân đã vậy, mà đoàn thể cũng vậy. Có những dân tộc bị đưa tới sự tự hủy vì kẻ cầm quyền chỉ mị dân hoặc đàn áp dân, kiểm duyệt gắt gao, tuyên truyền những tin tức láo khoét, theo một chiều hoặc đã bị cắt bớt. Nhưng ở đây tôi chỉ xét tật của cá nhân thôi, xem phần đông chúng ta nuôi bệnh thần kinh cách nào. Có ba cách:

Có lẽ hôm nay tôi nuôi bệnh thần kinh ngày mai của tôi.

Có lẽ hôm nay tôi nuôi bệnh thần kinh ngày mai của những người khác.

Có lẽ tôi để cho những người khác nuôi bệnh thần kinh ngày mai của tôi.

Tôi nuôi bệnh thần kinh ngày mai của tôi ra sao?

Chẳng hạn:

Tôi thường quên giờ hẹn với người khác.

Tôi cứ lặp lại hoài rằng tôi luôn luôn quên giờ hẹn.

Tôi không có thói quen ghi những giờ hẹn vào một cuốn sổ tay.

Hoặc tôi có ghi mà không mở ra coi.

Hậu quả là tôi quên giờ hẹn, và tôi mỉm cười rất nhã nhặn xin lỗi: "Ông coi đây! Tôi vô tâm như vậy đấy! Luôn luôn quên giờ hẹn!". Thế là cái vòng lẩn quẩn thắt lại, sợi dây xích chắc chắn thêm lên, thêm được một khoen nữa. Tôi làm cho người giao thiệp với tôi đâm bực mình, tự khắc trong đầu họ một hình ảnh không đẹp về tôi, hình ảnh một kẻ vô tâm và vô trách nhiệm.

Một thí dụ khác: Hôm nay tôi đã làm cho một người nào đó phiền lòng. Tôi không xin lỗi người ta, tôi không công khai tạ tội. Tôi không rán làm một cái gì để chuộc lỗi, để phá cái lỗi đó đi. Tôi chỉ nghĩ tới nó thôi, lo lắng về nó, về những hậu quả của nó. Tôi nuôi một cảm giác tội lỗi, nó sẽ làm cho tôi đau đớn hết ngày mai rồi tới ngày mốt, rồi sau này nữa. Cũng lại là một cái vòng lẩn quẩn.

Hoặc giả: Tôi quên không nhớ để đồ vật ở chỗ nào. Tôi không có thứ tự, sắp đặt lộn xộn, rồi kiếm không ra. Tôi đánh mất nhiều đồ đạc. Mà tôi lại bướng bỉnh không chịu thu dọn lại, cứ để cho nó vung vãi bừa bãi, mỗi chỗ một cái, có thánh cũng không tìm ra được. Cũng lại là một cái vòng lẩn quẩn nữa.

Tôi thường vô tiệm mua đồ mà tìm không ra món mình muốn mua. Hôm nay tôi lại đi tiệm mà tự nhủ rằng thế nào cũng lại về tay không, không kiếm được món đồ tôi cần đâu. Thế rồi tôi vô một tiệm không thường bán món đồ của tôi. Tôi mua không được, trở về nhà, càng tin rằng, chẳng bao giờ kiếm ra được món mình cần.

Tôi nuôi bệnh thần kinh của người khác ra sao?

Các bậc cha mẹ thường vô tình mắc lỗi ấy mà không ngờ. Tôi thí dụ rằng con tôi làm biếng ăn. Tôi thực tâm rầu rĩ, nói hoài, phàn nàn hoài về thói đó. Trong bữa cơm, không khí căng thẳng, thành thử không ai thấy ngon miệng cả và cháu lại ăn ít hơn mọi bữa nữa. Tôi dọa phạt nó rồi lại dỗ dành, hứa thưởng nó. Thấy vậy nó biết rằng nó có một chút quyền lực nào đấy, rằng tới bữa cơm, nó thành ra quan trọng. Nó còn nhỏ, nó không nghĩ như vậy nhưng nó cảm thấy vậy. Nếu ngày mai, ngồi vào bàn ăn, tôi cũng lo ngại như hôm nay, thì chắc chắn nó cũng lại phản ứng như hôm nay. Thành thử cả nhà bực mình, cháu ăn mất ngon, càng làm biếng ăn hơn nữa. Như vậy, bữa cơm đáng lẽ là lúc nghỉ ngơi, vui vẻ, thì chỉ gây những cảm xúc tiêu cực, rồi chính thức ăn cũng gây những cảm xúc tiêu cực.

Nhiều người lớn có bệnh ở bộ tiêu hóa, nguyên nhân chỉ tại hồi nhỏ có những cảm xúc tiêu cực trong bữa ăn. Tìm được nguyên nhân rồi thì chữa được bệnh.

Dưới đây là vài thí dụ:

Một người kiêng rượu mà tôi lại mời họ uống vài thứ rượu ngon. Có lẽ tôi tự cho tôi là niềm nở với khách. Nhưng thực ra, tôi đã xuẩn động.

Đối với một người cử ăn để gầy bớt đi thì cũng vậy. Tôi thấy biết bao bà chủ nhà đem những món tráng miệng rất bổ ra mời những người ăn kiêng. Như vậy chỉ làm cho khách thêm bực mình và sau này mắc một chứng bệnh thần kinh.

Không nói thẳng với một người làm công, nhưng nói trước mặt người đó rằng hãng cần rút nhân viên và phí tổn đi, như vậy một lần thì không sao, nhưng nếu nhiều lần thì có thể làm cho người đó đâm ra lo lắng, sợ sệt.

Một bà vợ không biết trang điểm; nếu ông chồng trước mặt vợ cứ khen một bà nọ ăn bận rất lịch sử mà không tốn kém bao nhiêu thì bà vợ đó cũng sẽ bị một bệnh thần kinh.

Một ông chồng không thỏa mãn về công việc của mình mà công việc lại không bền; nếu bà vợ bảo ông rằng thời này dễ kiếm tiền lắm thì ông chồng sẽ ra sao?

Bắt người khác nóng lòng đợi tin của mình cũng là một cách nuôi bệnh thần kinh của họ. Thấy vắng tin, người đó đâm lo sợ. Rồi khi tin tức tới, dù là tin vui thì nỗi lo sợ trước kia cũng không thể tiêu tan hẳn được.

Bạn hỏi một em dở toán về bảng cửu chương trước mặt người khác. Em đó sẽ trả lời bậy hoặc không trả lời được, đâm ra tủi nhục, và nỗi tủi nhục đó có thể in sâu vào tâm khảm em. Sau này lớn lên, em gặp nhiều nỗi khó khăn, biết đâu chẳng do chuyện mà ta cho rằng chẳng quan trọng gì đó.

Có cả ngàn cách nuôi dưỡng bệnh thần kinh của người khác, làm cho nó mỗi ngày một nẩy nở thêm. Có người làm như vậy là vì ác ý, đoán được nhược điểm của kẻ khác, rồi chế diễu, dọa nạt... Nuôi cái chứng "ung thư sợ sệt", chứng "lỡ loét tự ti"1, là việc dễ quá mà! Tìm chỗ nhược của đối thủ mà đập, đập vào thể chất, tinh thần của họ, là việc dễ quá mà! Trước khi phát mũi tên ra, lắm người còn báo trước: "Này, cho mà mở mắt ra này". Nhưng thường khi người ta vô tình mà làm, và hậu quả cũng tai hại như khi cố ý.

1 Các cảm xúc như sợ sệt, tự ti mặc cảm, lo lắng... có thể gây những bệnh ung thư, bệnh loét bao tử...

Sau cùng, tôi để người khác nuôi bệnh thần kinh của tôi ra sao? Chúng ta chỉ cần lấy lại những thí dụ trên rồi đảo ngược các vai trò. Tôi có thể là người khách được bà chủ nhà đãi rượu và các món mà tôi phải cử. Tôi có thể là người làm công lo mất việc, là người vợ không biết trang điểm, là người chồng nghĩ rằng mình kiếm được ít tiền.

Trong những hoàn cảnh đó, thuật thích hợp nhất là thuật: "Bạn đâu phải là cái đích mà người ta nhắm". Dùng thuật đó với thuật chỉ trong chương này, chúng ta sẽ tránh được, không để người khác nuôi bệnh thần kinh của ta. Chúng ta không cần phải phản ứng lại một cách phá hoại, mặc dầu thái độ của người, vô tình hay cố ý, có tính cách phá hoại. Chúng ta có thể bẻ gẫy dây chuyền phản ứng của ta và của người, bằng cách biến đổi năng lực có hại thành năng lực hữu ích; như vậy chúng ta sẽ thành ra thông minh hơn, hiền lương hơn.

Trước hết, ta nên nhớ: phải thận trọng đừng làm cái gì hại cho mình và cho người, phải nhận thức được mình làm cái gì đây. Làm hại người khác là trái hẳn với các nguyên tắc của loài người. Nhưng khoan bàn tới nguyên tắc, cứ xét cái lợi của ta thôi. Bệnh thần kinh mà ta nuôi cho người khác, nhất định là quay ngược lại mà hại ta. Một kẻ có uy quyền mà tàn bạo tất gây sự oán thù và phản động. Sự dồn ép về tình dục tất gây sự giận dữ, bực mình và tất cả những hậu quả của hai tâm trạng đó. Sự cuồng tin về tôn giáo hay ý thức hệ, sự ngu xuẩn và thói có thành kiến sẽ lây quả tất cả những người ở chung quanh ta. Nếu ta nuôi sự sợ hãi, su oán hận cho người khác thì sớm muộn gì cũng tới phiên ta sẽ bị thiệt hại.

Đây, thuật như vầy:

Bạn nhớ lại những biến cố hay phản ứng khó chịu thường xảy ra trong đời bạn.

Kê những cái đó thành một băng.

Lựa lấy một biến cố hay phản ứng mà bạn muốn trừ bỏ. Để cho dễ hiểu, tôi gọi nó là chuyện A.

Khi chuyện A xảy ra thì luôn luôn có ít nhất là một yếu tố tái hiện. Yếu tố đó có thể là một tiếng nói, một tư tưởng, một cảm giác, một người, một nơi, tóm lại, bất kỳ là cái gì.

Quan trọng hơn cả là luôn luôn có một tình cảm.

Tình cảm đó có thể dễ nhận hay là khó nhận.

Chính tình cảm đó là cái chúng ta phải nhận thức được.

Những câu hỏi dưới đây sẽ giúp bạn dễ nhận thức được nó:

Trước khi chuyện A xảy ra, tôi cảm thấy gì, nghĩ cái gì, làm cái gì hay nói điều gì?

Ai có mặt ở đó?

Người ta làm gì hay nói gì?

Tại sao cái đó lại ảnh hưởng tới sự giao thiệp của tôi với những người liên quan trong vụ đó?

Tôi có được lợi gì hoặc được một sự thỏa mãn nào hiển nhiên hoặc thầm kín không?

Trước khi chuyện A đó xảy ra thì cơ thể tôi cảm thấy cái gì? Nó hoạt động ra sao?

Yếu tố nào là yếu tố chung, luôn luôn xuất hiện trong chuyện A, và nó gây ra tình cảm nào?

Bạn tìm cho ra tình cảm đó, xem nó hiện ở bộ phận nào trong cơ thể, tinh thần của bạn.

Bây giờ bạn tìm cách dùng và biến đổi tình cảm đó. Muốn vậy, bạn có thể dùng bất cứ thuật nào trong những thuật dưới đây: "Nghệ thuật biển đổi năng lực", "Thổi bong bóng nước", "Trái banh để đấm", "NNL - NNL - NNL". Những thuật đó có hiệu quả trực tiếp nhất, nhưng còn nhiều thuật khác cũng có thể giúp bạn được. Tùy bạn lựa thuật nào hợp với bạn hơn cả.

Lúc thích hợp nhất để dùng thuật này là ngay sau khi xảy ra chuyện A.

Nếu thình lình bạn thấy rằng chuyện A sắp xảy ra hoặc đương xảy ra thì bạn ngưng hết cả lại, ngưng lại hết.

Ngưng mọi tư tưởng, lời nói, hành động.

Chú hết ý vào những biểu lộ của cái bản thể phản ứng kì cục như máy đó. Nhận xét xem làm sao cái bộ máy đó xúi bạn nói những lời đó rồi - nhưng bịt nó lại, ngăn cấm nó đi. Nhận xét xem cơ thể bạn muốn làm những cử động nào; nó đã gần như làm rồi đấy - nhưng ngăn cấm nó đi. Sinh vật máy móc đó đã thống trị bạn từ lâu quá rồi. Nó đã phát ra những lời đó, làm những cử động đó, cả trăm lần, có lẽ cả ngàn lần rồi. Nhưng bạn không cần phải theo ban hòa tấu gồm những cảm xúc, tư tưởng, phản ứng có điều kiện đó. Tất nhiên ban ấy vẫn muốn diễn lại bản cũ, bản hòa âm bất di bất dịch và vô nghĩa lý nọ. Nhưng hôm nay, bất ngờ, có một vị nhạc trưởng có uy quyền không cho nó diễn lại bản cũ nữa - vị nhạc trưởng đó là bạn. Nếu bạn chỉ huy ban hòa tấu của bạn, bắt nó phải hòa một bản mới, thì cả ban phải ngạc nhiên lắm đấy! Mọi người sẽ ngạc nhiên! Nhưng bạn là nhạc trưởng, bạn chỉ huy, thì bạn cứ thay đổi bản nhạc đi! Bạn biến đổi cái vòng lẩn quẩn thành một hình xoáy ốc cực đẹp, mỗi ngày mỗi hướng lên cao đi.

Nếu bạn chịu gắng sức thì thuật này tất hiệu nghiệm.

Mới đầu, bạn chưa quen, làm những thuật này, phải mất đúng số thời giờ tôi đã chỉ. Nhưng đừng tiếc. Bạn nghĩ coi, đã bỏ ra bao nhiêu năm để lo học một nghề, rồi lo được thăng chức, lo việc gia đình, lo cho bạn bè, cho tất cả những cái ở ngoài bản thể của bạn! Nay tôi chỉ xin bạn một phần nhỏ thời gian đó để lo việc cải thiện tính tình, tư cách, khả năng của bạn. Có cải thiện rồi, bạn mới có thể hưởng cuộc đời mà bạn đã tự tạo ra cho mình.

Vả lại, sau khi thí nghiệm, hiểu, nhớ các thuật và thực hành nó trong đời sống hằng ngày được ít lâu thì bạn sẽ quen đi và sẽ không còn phải cần thiều thì giờ như lúc đầu nữa; càng ngày bạn sẽ làm càng mau hơn.