Chương 1
Hôm ấy lễ tứ tuần của bà Vũ. Trước bàn trang điểm, bà Vũ ngắm nghía trong gương khuôn mặt điềm tĩnh của mình, và so sánh với khuôn mặt cũng đã hiện ra ở gương này năm bà mười sáu tuổi.
… Ngày hôm đó, vì quen dậy sớm, nàng rời khỏi giường tân hôn từ sáng tinh mơ, khoác vội cái áo choàng mới, nàng đến ngồi trước bàn trang điểm này. Với một vẻ dịu dàng và thản nhiên, nàng ngắm nghía nét mặt mình trong gương.
"Lạ nhỉ! Vẻ mặt mình cũng chẳng khác gì hôm qua?" nàng tự bảo, trong buổi sáng đầu tiên ấy, sau ngày cưới của nàng.
Rồi nàng quan sát tỉ mỉ: vừng trán rộng, thấp, mà diềm tóc thiếu nữ đã chải lên từ đêm qua, đôi mắt hạnh đào, sống mũi dọc dừa, hai má trái xoan, chiếc cằm nhỏ và cái miệng xinh xinh tươi thắm, sáng hôm ấy rất thắm tươi.
Bỗng Giang, người nữ tì, vội vã bước vào, ấp úng:
- Thưa cô…, à, thưa bà. Con không ngờ sáng nay bà dậy sớm thế.
Hai má của Giang bừng đỏ. Trái lại, trên đôi môi hồng thắm, hai má của bà chủ vẫn giữ nguyên màu trắng ngọc ngà thường ngày.
- Tôi thích dậy sớm, nàng trả lời một cách dịu dàng, bằng giọng nói mà đêm qua chồng nàng, chàng trai từ trước chưa bao giờ nàng biết đến, đã ví như tiếng chim ca.
… Đã hai mươi bốn năm qua, bây giờ Giang xem chừng đã đoán được ý chủ. Đứng sau cái ghế gỗ nặng nề, chị đưa tay nhanh nhẹn chít tóc bà Vũ thành những lọn đen, cứng và láng. Công việc này quá quen thuộc, nên chị có thể vừa làm vừa nhìn khuôn mặt thanh tú của bà chủ trong gương, chị nói:
- Thưa bà, đã hai mươi bốn năm rồi mà vẻ mặt bà vẫn không thay đổi.
- Chị cũng nghĩ đến buổi sáng ấy à?
Bà âu yếm bắt gặp trong gương đôi mắt chị Giang đang nhìn mình. Sau hai mươi bốn năm làm bạn với người đầu bếp, chị đã trở nên xồ xề, nhưng bà Vũ thì vẫn mảnh mai hơn lúc nào hết.
Đột nhiên Giang cười lớn:
- Thưa bà, sáng hôm ấy con nhút nhát hơn bà nhiều. Ái dà! Con thẹn thùng làm sao! Thẹn thùng một cách vô cớ, vì cái việc giữa người nam và nữ là một điều rất tự nhiên phải không thưa bà? Thế mà lúc bấy giờ con lại xem là một điều kì cục...
Bà Vũ chỉ cười. Bà thường để cho Giang nói tự do. Nhưng khi bà không muốn nghe nữa, thì nụ cười đột nhiên tan biến ngay và bà giữ vẻ im lặng, Giang cũng im lặng theo. Chị giả vờ không vừa ý với hình dáng lọn tóc trong tay mình, chị tháo rời ra, rồi bối lại. Làm xong, chị Giang cài hai cái trâm bằng ngọc thạch vào búi tóc, rồi lấy dầu thơm tẩm vào tay và vuốt lên đầu bóng láng của bà Vũ.
Với giọng thanh tao, bà Vũ hỏi:
- Đôi bông tai ngọc của tôi đâu rồi?
Chị Giang reo lên:
- Con đoán hôm nay bà muốn mang đôi hoa tai ấy, nên con đã soạn sẵn rồi đấy ạ.
Chị ta mở một cái hộp nhỏ bọc lụa hoa, lấy đôi bông và thận trọng cài vào hai trái tai xinh xắn của bà chủ. Hai mươi bốn năm về trước, người chồng trẻ trung của bà bước vào phòng này đúng vào lúc chị Giang vừa bận cho bà một cái áo hồng đoạn ngắn, rộng tay, trên cái xiêm gấm đen mà thân trước cũng như thân sau đều có thêu hoa và chim. Chính tay chàng đã cầm cái hộp hoa tai này. Đôi mắt đẹp của chàng mơ màng thỏa mãn. Là người còn giữ nền nếp xưa, nên chàng không nói chuyện với vợ trước mặt đầy tớ, chàng trao chiếc hộp cho chị Giang và bảo:
- Đeo vào tai cho bà.
Giang xuýt xoa trước vẻ đẹp không tì vết của viên ngọc, lúc chị mở hộp đưa ra trước mặt bà chủ. Tân nương ngước mắt nhìn chồng, rồi cúi xuống e lệ duyên dáng, nhỏ nhẹ nói:
- Cám ơn.
Trong khi người tỳ nữ mang hoa tai cho vợ, chàng chăm chú nhìn nàng khẽ gật đầu. Trong gương, nàng nhìn thấy nét mặt cương quyết và kiêu hãnh của chàng thanh niên.
Chàng thở ra khoan khoái. Bốn mắt gặp nhau trong gương và cả hai đều thầm nhận là người yêu mình đẹp.
- Chị đi pha mấy tách trà nóng đem đây, chàng đột ngột bảo Giang.
Như đêm qua, bây giờ chỉ có hai người, chàng cúi mình đặt hai tay lên vai vợ, nhìn vẻ mặt nàng phản chiếu trong gương, và nói:
- Nếu em xấu xí thì anh đã giết chết từ đêm qua rồi. Anh rất ghê tởm những người đàn bà xấu xí.
Dưới sức nặng của hai bàn tay chồng đè xuống vai, nàng ngồi yên, mỉm cười êm ái đáp:
- Thì đuổi em về cũng đủ rồi chứ sao lại giết đi?
Sáng hôm ấy tâm hồn nàng xao xuyến một cách lạ. "Không biết trí thông minh của chàng có ngang với vẻ đẹp của chàng không?" nàng nhủ thầm. Đòi hỏi như vậy có lẽ hơi quá đáng, nhưng, nếu chính chàng được như thế thì quý biết bao!
Câu chuyện trên xảy ra đã hai mươi bốn năm rồi. Hôm ấy Giang đeo hoa tai vào cho chủ, chị ngắm nghía nói:
- Bây giờ màu ngọc hợp với sắc da của bà hơn bao giờ hết. Không có bà nào đã bốn mươi tuổi mà được như thế này. Con không lấy làm lạ khi thấy ông chủ chỉ quý mến có một mình bà.
- Nói khẽ chứ, ông còn đang ngủ đấy!
- Thưa bà, chắc hôm nay ông dậy sớm hơn, vì là ngày lễ tứ tuần của bà.
Chị Giang đưa tay quẹt ngang mũi. Sau bao năm hầu hạ ở nhà này, chị nhận thấy ông chủ không hiểu hết giá trị của bà, người mà trong gia đình ai ai cũng đều tôn kính. Thật thế, sáu mươi người sống trong nhà này không ai là không yêu bà Vũ, kể từ bà cụ cố đến thằng cháu nhỏ, hay đứa nô tì hèn mọn nhất. Nếu có một chị ở mới nào dám càu nhàu vì bà Vũ thấy bụi đóng sau kẹt cửa, thì chị Giang xô ả ta ngay và quát lớn:
- Đây là nhà họ Vũ, chứ không phải là một nhà tầm thường như nhà họ Hoàng hay họ Hứa đâu!
Anh đầu bếp rất thích cử chỉ này của vợ. Trong suốt đời vợ chồng, anh nhận thấy chị Giang chỉ chú trọng đến một mình bà chủ thôi mà không đếm xỉa gì đến anh cả. Ngay trong chính ngôi nhà này, hai người con dâu cũng không dám nói gì đến bà Vũ, bởi vì thái độ của bà, tuy hiền nhưng kiên quyết, đủ đặt mọi người vào kỷ luật.
Bà Vũ nói với chị Giang:
- Bà muốn điểm tâm ngay bây giờ, để còn phải nói chuyện với cậu Cả. Trưa nay, chị nhớ đến giúp bà bận áo để dự lễ, nhưng, chị nhớ xem chừng khi ông dậy thì đến báo tin cho bà biết nhé!
- Thưa bà vâng ạ!
Giang cúi xuống lượm cái lược chị đã đánh rơi, cái lược gỗ đàn hương, thứ hương bà Vũ thường xức tóc. Chị gỡ mấy sợi tóc dài, cuốn quanh ngón tay, rồi bỏ vào một bình sứ men xanh, dự phòng sau này khi đã già, bà chủ sẽ cần một lọn tóc để độn thêm.
Bà Vũ đứng dậy, bà cảm thấy mình đã sẵn sàng cho ngày hôm nay. Ngày lễ tứ tuần của một bà gia thế, nệ cổ, là một ngày rất long trọng. Bà nhớ lại một cách rõ ràng lễ tứ tuần của bà nhạc bà cách đây hai mươi năm trước. Hôm ấy bà cụ Cố long trọng trao quyền cai quản cửa nhà và kẻ ăn người ở cho ông Vũ, con trai Cụ. Trong hai mươi năm trời, bà Vũ nắm trọn quyền cai quản ấy, bà khéo léo giữ gìn những tập tục bề ngoài, nên đã có thể thay đổi nhiều việc mà bà cụ Cố vẫn không hay biết. Như khi bà muốn hủy bỏ mấy đám mẫu đơn đã mọc chiếm mảnh vườn phía đông. Và khi không thấy những chồi mẫu đơn non, màu đỏ, mọc lên mạnh mẽ trong mùa xuân năm sau, thì bà làm cho bà nhạc mình chú ý đến và bàn nên trồng một vài lứa thứ hoa khác, vì mẫu đơn đã rút hết màu mỡ của mảnh vườn.
Rồi bà dịu dàng:
- Có thể trồng được thủy tiên hoặc lan. Thưa mẹ, con chỉ mong sao được đẹp lòng mẹ.
Năm ấy bà Vũ mới có mười tám tuổi, bà khéo léo kể tên hoa lan, giống hoa bà thích, vào hàng thứ hai, khiến bà cụ lại tưởng là dâu mình không thích hoa ấy.
Mặc dầu thương dâu, bà cụ vẫn thích tỏ ra mình có uy quyền, cụ nói:
- Thôi thì trồng lan vậy.
Thế rồi, trong năm năm, bà Vũ đã lập được một vườn lan đẹp nhất thành phố. Bà đã dùng rất nhiều thì giờ để chăm sóc vườn lan. Bây giờ đây, mới đầu tháng sáu mà những đóa bạch lan đầu mùa đã nở, ngát thơm. Qua tháng tám những đóa hồng lan sẽ phô tất cả vẻ sáng tươi rực rỡ, tới tháng chín thì sẽ đến lượt hoàng lan.
Từ phòng khách, bà Vũ bước ra vườn, ngắt hai đóa bạch lan không hương, mang vào phòng ăn, ở đấy bữa điểm tâm đã dọn sẵn đợi bà. Trên bàn giữa phòng có một bình trà, một cái liễn bằng gỗ bịt bạc đựng cháo hoa và mấy dĩa nhỏ đựng thịt kho rim. Đó là bữa điểm tâm nhẹ, vì ban sáng bà thường ăn không được ngon. Bà ngồi xuống ghế và cầm đôi đũa ngà, đôi đũa có sợi dây chuyền nhỏ bằng bạc buộc vào nhau.
Một nữ tì tươi cười bước vào hai tay bưng một đĩa bánh mới hấp xong, đang nóng hổi. Bánh này nắn theo hình trái đào, nhuộm đỏ, biểu tượng sự trường sinh.
Chị ta reo lên với một giọng bình dị vui vẻ:
- Kính chúc bà trường thọ, trường thọ!
Rồi ranh mãnh tiếp:
- Thưa bà, con biết buổi sáng bà ít thích dùng đồ ngọt, nhưng chúng con là kẻ tôi đòi, có bổn phận dâng những vật này để cầu chúc bà được nhiều hạnh phúc. Thưa bà, chính anh đầu bếp đã tự tay làm mấy cái bánh này đấy ạ.
- Cám ơn, cám ơn tất cả, - bà Vũ dịu dàng nói.
Rồi lịch sự, bà cầm ngay cái bánh đang bốc hơi và bẻ làm hai. Bánh làm bằng bột đậu xanh và đường cát. Bà vừa nếm bánh vừa khen:
- Ngon thật!
Người nữ tì cảm thấy phấn khởi, chị ta nghiêng mình về phía chủ thì thầm:
- Thưa bà, lẽ ra con không nói, nhưng vì lợi ích chung trong nhà... thưa, anh đầu bếp đã tính giá rạ đun bếp gấp ba giá thị trường đấy ạ. Hôm qua ở chợ con đã nghe giá. Cố nhiên là hơi cao, vì rạ mới chưa về nhưng rạ tốt mỗi bó chi tám tiền, vậy mà, anh bếp đã tính đến bốn quan. Vì ỷ chị Giang là người hầu cận bà, nên anh ta tưởng muốn làm gì thì làm.
Đôi mắt đen và trong suốt của bà Vũ bỗng trở nên xa vời. Với giọng nói hơi lạnh lùng, bà bảo:
- Tôi sẽ lưu ý khi nào anh bếp đem sổ đến tính.
Người nữ tì nấn ná một lát đoạn đi ra. Bà Vũ bỏ ngay miếng bánh xuống, rồi cầm đũa gắp một chút cá kho. Bà lại trầm ngâm nghĩ ngợi. Bà có ba người con trai, mà hai đã thành gia thất. Bà không có ý trao quyền điều khiển cho Mai, người dâu cả của bà trong ngày hôm nay, để tránh sự ganh tỵ của nàng dâu thứ. Trường hợp bà trước kia khác, vì cụ Cố chỉ có mình ông Vũ là con trai. Còn bây giờ, Mai, vợ của Lãng còn trẻ quá.
Hôn lễ của cậu Lãng cử hành theo tục lệ cổ xưa, bà Vũ đã chọn vợ cho cậu, con gái bà Khương, người bạn thân nhất của bà. Bà không muốn hôn lễ cử hành sớm như vậy, vì cậu Lãng mới có mười chín tuổi; nhưng cậu Thế, con thứ của bà theo học ở Thượng - Hải, mới có mười tám tuổi đầu mà đã muốn lấy vợ.
Cậu ta say mê một cô gái lớn hơn mình đến hai tuổi. Như vậy, Tố Lan hơn tuổi chị dâu mình, song Mai lại là dâu trưởng.
Để mọi việc được ổn thỏa, bà Vũ phải nắm quyền cai quản trong nhà thêm một vài năm nữa.
Bởi thế, hôm nay bà không báo tin có sự gì thay đổi cả. Bà vui vẻ nhận các tặng vật và dự cuộc lễ linh đình mà người trong nhà sắm dọn. Bà tỏ ra rất nuông chiều các cháu mà bà mến yêu.
Bà cụ Cố định sẽ đến dự lễ tứ tuần bà Vũ trưa hôm nay. Đối với cụ, mọi việc bà Vũ chiều theo ý cụ.
Hôm nay là ngày bà Vũ nghĩ đến từ lâu với sự pha trộn của nhẹ nhõm lẫn trầm buồn. Khoảng đời đầu của bà đã khép lại và giai đoạn thứ hai đang mở ra. Bà không sợ tuổi già, vì tuổi già mang lại cho bà nhiều danh vọng.
Mỗi năm, uy thế và lòng kính trọng của gia đình đối với bà một tăng thêm. Bà cũng không sợ mất vẻ đẹp, vì bà biết thích ứng với sự thay đổi một cách tinh tế, đến nỗi người ta chú ý đến sắc đẹp của bà nhiều hơn là tuổi tác. Vẻ đẹp như hoa của tuổi xuân không còn nữa, nhưng vẻ đẹp thanh tao của đường nét, của màu da, kết hợp với màu xanh lam và xám lục dịu dàng của y phục, càng làm cho bà thêm sang quý. Thời gian làm cho vẻ đẹp của bà càng tinh tế thêm lên chứ không hề làm suy giảm và cảm thấy mình còn đẹp, nên hôm nay bà Vũ sẵn sàng theo đuổi dự định của mình. Một người đàn bà ít sắc đẹp hơn, có lẽ do dự vì ghen tị, hoặc lo sợ sẽ bị thua sút. Nhưng bà Vũ không có một lí do gì để ghen tị cả, điều dự định của bà phát sinh từ một ý chí tự chủ, sáng suốt và rất bình tĩnh.
Bà Vũ điểm tâm xong, mọi người trong gia đình vẫn còn an giấc, ngoại trừ lũ trẻ đang nô đùa với mấy vú em trong khuôn viên, chờ cha mẹ chúng thức dậy. Chỉ khi nào bà gọi, người ta mới dám bồng trẻ con đến.
Có tiếng nói ngoài sân, sát với hoa viên của bà. Bà nhận rõ tiếng bà Khương, mẹ cô Mai, nàng dâu cả của mình.
- Tôi đến sớm như thế này thì đã làm sao? Một đời một lần, không phải ngày nào người bạn thân nhất của tôi cũng mừng lễ tứ tuần cả?
Bà Vũ cầm lấy đóa bạch lan trên bàn, bước ra cổng, dang tay đón bạn.
- Xin mời chị vào.
Bà Khương nặng nề tiến về phía bạn. Cùng một lứa tuổi với bạn, nhưng nét già đã in sớm, khác với bà Vũ vẫn giữ nguyên vẻ thanh tao. Tuy nhiên, không vì thế mà bà kém yêu bạn mình. Bà kêu lên:
- Ái Liên! Có phải tôi là người đầu tiên đến chúc thọ chị không?
Bà Vũ mỉm cười:
- Chính thế, chị là người đầu tiên đến chúc em đấy ạ.
- Thế à! Vậy thì tôi đến cũng không lấy gì làm quá sớm! Bà vừa nói vừa liếc nhìn chị Giang như cố ý trách chị này đã toan bắt bà chờ đợi.
Đó là phép nhà, không ai được quấy rầy bà Vũ trong lúc bà ăn sáng; nếu không, bà phải ngưng bữa. Vì vậy chị Giang không thể miễn lệ này cho bất cứ một ai. Chị không sợ bà Khương, và ngay cả ông quan Tòa chị cũng phớt ngang để dành cho bà chủ một giờ yên tĩnh ban mai.
Bà Vũ nói:
- Tôi thích gặp chị hơn ai cả.
Bàn tay mềm mại của bà nắm lấy bàn tay thô kệch của bạn dắt ra vườn lan, đến cái ghế tre đặt dưới gốc một cây liễu. Cạnh họ có một hồ nước nhỏ, dưới đáy sâu, mấy cụm súng trắng đã bén rễ. Hai đóa hoa xanh nổi lên trên mặt nước, bà Vũ không thích hoa súng trắng. Bà cho rằng hoa nó thô và hương vị nặng nề. Mấy con cá vàng nhỏ xíu lội tung tăng khắp mấy cọng xanh, đoạn nằm im ngang mặt nước miệng nhóp nhép. Khi không tìm thấy vụn bánh, chúng lao mình xuống đáy hồ, mấy cái đuôi mờ mờ quẫy nước thành từng bóng trắng dài phía sau.
Bà Vũ sinh được bảy đứa con. Bốn trai còn sống và hai trai một gái đã chết. Bà Khương sinh được mười một đứa mà sáu là gái. Ở nhà bà Khương không có sự yên tĩnh như ở nhà này. Nhà bà, suốt ngày lũ trẻ nô đùa huyên náo. Mẹ họ rất thân nhau, khi bà này đến thăm bà kia thì có thói quen dắt theo con. Trong khi hai người mẹ ngồi đánh bài suốt ngày và thâu đêm nữa, thì hai đứa nhỏ gần gũi nhau, thân thiện đến nỗi xem nhau như chị em ruột.
Bà Vũ hỏi bạn:
- Cậu cháu đích tôn của chị ra sao rồi?
Bà Khương trả lời:
- Cháu nó không đỡ gì cả, chị ạ! - Khuôn mặt tròn của bà đang tươi tắn, bỗng trở nên buồn bã!
- Tôi không biết có nên đem cháu đến chữa ở nhà thương của người ngoại quốc hay không? Ý chị thế nào?
- Cháu đau nặng đến thế kia à?
Bà Vũ hỏi với một giọng lo lắng.
- Trong vài hôm thì có lẽ khá. Nhưng người ta cả quyết rằng, thầy lang ngoại quốc không thể biết được căn bệnh nếu không mổ xẻ bệnh nhân. Mà thằng Tiểu Hạnh nhà tôi thì còn nhỏ quá! Thưa chị, nó mới lên năm, sức nó còn yếu quá.
- Thôi hãy đợi đến mai hẵng hay.
Rồi sợ nói như thế có vẻ ích kỉ bà Vũ nói thêm:
- Trong lúc chờ đợi, tôi sẽ sai chị Giang mang đến cho nó một chén thuốc. Đó là môn thuốc gia truyền của bà Cố tôi dùng để chữa chứng ho ấy. Tôi thường cho thằng cả và thằng ba uống. Đôi khi cả ông nhà tôi nữa. Chị cũng biết, ông ấy đã ho hai mùa đông rồi đấy.
Bà Khương nói với giọng biết ơn.
- Ái Liên! Chị tốt với chúng tôi quá!
Trời còn sớm, hoa viên còn mát mẻ nhưng bà Khương cầm một cái quạt nhỏ, vừa phe phẩy, vừa cười nói:
- Hễ tuyết tan là tôi cảm thấy nóng.
Cả hai cùng yên lặng. Bà Khương âu yếm ngắm bạn:
- Chị Ái Liên này, nhân lễ tứ tuần của chị, tôi không biết tặng chị gì, tôi mang đến vật này...
Bà luồn tay vào áo gấm xanh, lấy ra một cái hộp nhỏ trao cho bạn.
Khi cầm cái hộp, bà Vũ nhận ra ngay.
- Ồ, chị Mỹ Trinh! Chị tặng ngọc cho tôi à?
- Phải.
Một vẻ buồn đau thoáng hiện trên nét mặt kém sắc của bà Khương. Bà Vũ nhận thấy thế hỏi ngay:
- Chị! Sao thế?
Bà Khương lưỡng lự một lát đáp:
- Lần cuối cùng tôi mang đôi hoa tai ngọc ấy, ba mấy cháu bảo nó có vẻ như những hạt sương trên một trái dưa.
Bà Khương mỉm cười, nước mắt trào ra. Bà để mặc.
Bà Vũ giả vờ không thấy những giọt nước mắt của bạn. Bà ngồi trong ghế bành, hai tay cầm hộp nữ trang. Bà ít khi để bạn phàn nàn về nỗi chồng con. Giữa hai người, họ không nói đến ông Vũ bao giờ, trừ một hai tiếng do bà Khương thốt ra.
- Chị Ái Liên này, ông ở nhà rất ít khi làm chị bực mình. Tôi không bao giờ nghe nói ông lui tới thanh lâu. Nhưng nhà tôi thì... Thật ra, ông ấy cũng tốt... Duy chỉ có điều là...
Nói đến đây bà Khương ngừng lại và thở dài.
Trước kia đã có lần bà Vũ khuyên bà Mỹ Trinh nên để cho ông ấy vui chơi, miễn về nhà trước khi trời sáng là được.
Không bao giờ bà quên sự thẹn thùng rõ rệt trong nét nhìn chân chất của bạn, và câu trả lời của bà Khương:
- Tôi hay ghen. Tôi ghen đến điên lên được!
Bà Vũ không biết ghen, nên làm thinh. Bà không sao hiểu thấu được khía cạnh tình cảm này của bạn. Nhất là khi gợi đến ông Khương, một nhà buôn giàu, nhưng rất tầm thường và không đẹp trai. Ông ta được cái sành sỏi, nhưng kém thông minh. Làm vợ một người như thế mà lấy làm thích thú, bà Vũ không thể tưởng tượng được.
Một lát sau, bà Vũ nói:
- Đã lâu, tôi muốn nói với chị một chuyện. Ban đầu, lúc mới nghĩ đến tôi muốn nói ngay, nhưng chưa tiện. Bây giờ tôi đã nhất quyết rồi, khỏi phải hỏi ý kiến chị nữa.
Bà Khương phe phẩy cái quạt, lắng nghe. Hơi gió nhẹ đã làm ráo nước mắt bà. Bà cười và khóc một cách dễ dàng vì bản chất đa cảm. Lâu nay trong tình giao hảo với bà Vũ, bà giữ phận dưới, không phải chỉ về sắc đẹp, mà còn về tất cả mọi phương diện. Chẳng hạn, nhà bà cũng đồ sộ và đẹp đẽ như tòa nhà này, nhưng lúc nào cũng lộn xộn, rất ít khi được tươm tất, tuy thâm tâm bà không muốn thế. Bà đã cố gắng rất nhiều, nhưng bọn nô tỳ trong nhà vẫn còn quá ư tự do, chúng thường làm việc vì thuận tiện hơn là vì bổn phận. Bà Khương chỉ nhận thấy điều này trong những lúc đến thăm bạn. Bà thường nói, những ai gần gũi bà Vũ cũng đều được tiến bộ. Và có lẽ đó cũng là lý do chính khiến bà năng đến thăm bạn.
- Chị có gì cần nói, nói đi. Tôi nghe đây. - Bà Khương bảo.
Bà Vũ ngước mắt nhìn bạn, rồi với một giọng bình tĩnh, rõ ràng, bà nói:
- Chị Mỹ Trinh này, tôi đã quyết định, hôm nay sẽ bảo nhà tôi cưới một nàng hầu.
Bà Khương há miệng sửng sốt, để lộ vẻ đẹp độc nhất của bà là hai hàm răng trắng như ngà. Bà ngập ngừng:
- Ông Vũ muốn thế? Hay vì lẽ gì?
- Không, hoàn toàn không phải thế. Dĩ nhiên là tôi không bao giờ hỏi đến những chuyện đã xảy ra trong các yến tiệc của đàn ông. Điều ấy không quan hệ gì đến tôi, đến gia đình chúng tôi. Đây, chỉ vì nhà tôi, vì tôi.
- Nhưng sao việc ấy lại vì chị?
Bà Khương cảm thấy mình hơn hẳn bạn, khi nghĩ đến tình chồng vợ giữa bà và ông Khương. Vì không bao giờ bà ta có ý nghĩ như vậy, mà ngay cả ông Khương cũng thế. Bà cho rằng một cô vợ bé ở luôn trong nhà, trở nên người thân thuộc của gia đình, con cái cô ta sẽ gây gổ đánh đập nhau với con vợ cả, và ngay cô ta cũng tranh giành chồng với người vợ chính nữa. Như thế thật còn tệ hơn là để chồng đi chơi thanh lâu.
Bà Vũ đáp:
- Đó là điều dự định của riêng tôi.
Bà ngắm làn nước trong suốt giữa hồ sâu. Đóa lan bà cầm trên tay vẫn còn tươi.
Bà Khương hỏi ra vẻ nghiêm trọng:
- Nhưng liệu ông nhà có bằng lòng không? Ông ấy vẫn luôn luôn yêu chị kia mà!
- Ông ấy sẽ không bằng lòng ngay đâu. - Bà Vũ bình tĩnh đáp.
Bây giờ, biết rõ chuyện, bà Khương mới tuôn ra những câu hỏi mà bà đã ấm ức. Cái quạt rời khỏi tay bà.
- Chị chọn nàng hầu ấy à? Chị Ái Liên này, nếu cô ta có con, liệu chị có chịu đựng nổi không? Chắc chị không biết sẽ có những điều phiền não khi hai người đàn bà cùng chung một chồng?
- Nếu chính tôi ép ông nhà tôi lấy, thì dĩ nhiên tôi không phàn nàn gì được.
Tiếng nói của bà Khương trở nên tha thiết:
- Chị Ái Liên ơi, liệu chị có bắt ép ông ta không?
- Tôi thì không bắt ép ông nhà tôi bất cứ việc gì.
Có tiếng người đằng hắng, hai bà đều ngẩng mặt nhìn. Giang đứng ở ngưỡng cửa, trên khuôn mặt tươi vui của chị điểm một nụ cười hóm hỉnh, khiến bà Vũ nhận ra ngay, bà nói:
- Tôi không muốn nghe chị báo tin có cô Hsia đến đâu nhé! - Trong giọng nói êm đềm ấy có ẩn một chút bất bình.
Giang lễ phép thưa:
- Thưa bà, chính cô ta đấy ạ.
Chị ngừng lại, cười rồi đưa tay bưng miệng:
- Con đã bảo cô ta không được vào, bà chủ đang bận khách. Thế mà cô ta không chịu.
Bà Vũ kêu lên:
- Nhưng, không phải vì lễ tứ tuần của tôi chứ? Tôi không muốn phải mời cô ta một cách bất đắc dĩ đâu.
- Thưa bà, con không đến nỗi dại thế. Con đã bảo cô ta là có bà Khương ở đây.
Bà Khương vội vã nói:
- Thôi, tôi về đây. Hôm nay tôi không có thì giờ ngồi nghe người ngoại quốc giảng đạo. Chị Ái Liên ạ, tôi chỉ bỏ việc nhà đến đây biếu chị chút quà...
Bà Vũ đưa tay ngăn bạn:
- Chị Mỹ Trinh, khoan về đã. Chị ở lại đây với tôi, rồi chúng ta sẽ tỏ cho cô Hsia biết thiện cảm của chúng ta đối với cô ấy, và nghe cô ấy nói chuyện. Nếu trong nửa giờ mà cô ấy không đi, lúc đó chị có thể ra về.
Cũng như mọi lần, không thể từ chối được điều gì với bạn, bà Khương đành nhượng bộ. Bà lại vui vẻ ngồi xuống. Giang ra và dẫn vào một người đàn bà ngoại quốc. Chị nói:
- Thưa bà, có cô Hsia ạ.
Cô Hsia reo lên:
- Ồ, chào bà Vũ, chào bà Khương.
Cô Hsia to lớn nhưng yếu và xanh. Cô người Anh gần đứng tuổi, tóc thưa màu cát, mắt thau, mũi cao to và môi thâm. Cô bận áo kiểu Âu, bằng vải sọc xám, trông cô có vẻ già hơn tuổi, mà hình như những lúc sắc sảo nhất, cô vẫn không thể nào đẹp được. Từ lâu, bà Khương và bà Vũ đã biểu đồng tình với nhận xét trên. Tuy nhiên, hai bà rất mến cô Hsia vì lòng tốt của cô và thương hại cô sống cô độc như thế trong một thành phố mà người như cô rất hiếm. Khi cô Hsia đến thăm, họ không lảng tránh và viện lẽ này lẽ nọ như một vài người bạn của họ đã làm.
Bà Vũ và bà Khương đã tỏ ra rất rộng lượng về điểm này. Duy chỉ có điều là không thể bàn chuyện vợ lẽ nàng hầu trước mặt cô Hsia, vì cô là gái đồng trinh.
Bằng một giọng êm ái, bà Vũ nói:
- Chào cô, xin mời cô ngồi. Cô đã điểm tâm chưa ạ?
Cô Hsia tính tình vui vẻ. Sống trong thành phố này đã lâu, nhưng chưa bao giờ cô cảm thấy dễ dàng khi giao tiếp với các bà thế gia. Lúc nói chuyện, cô ta luôn luôn cười.
- Ồ, tôi dậy sớm để "đánh" mấy người tá điền.
Cô kiên nhẫn học tiếng Trung- Hoa hàng ngày. Nhưng tai cô không tinh, nên giọng nói chưa rõ. Cô vừa lẫn lộn hai tiếng khiến bà Vũ và Khương sửng sốt, mặc dầu họ đã quen nghe lối nói vụng về của cô ta.
- "Để đánh người tá điền à?" - bà Khương hỏi lại.
- Để được như những người tá điền. - Bà Vũ nói. - Phải rồi, hai tiếng ấy giống nhau.
- Ồ, tôi đã nói như vậy sao? - Cô Hsia kêu lên. - Xin lỗi... tôi lẩn thẩn quá!
Má cô ửng hồng.
Bà Vũ liền hiểu lòng cô ta đang áy náy xao động.
- Giang ơi, mang nước trà và bánh ngọt ra đây, lấy bánh trường thọ ấy.
Nhìn cô Hsia bà tiếp:
- Tại sao tôi không bảo cho cô bạn biết hôm nay là ngày kỷ niệm sinh nhật của tôi nhỉ?
Cô Hsia reo lên:
- Ồ, kỉ niệm ngày sinh nhật của bà? Vậy mà tôi không biết gì cả.
- Sao cô biết được? Hôm nay tôi bốn mươi tuổi.
Cô Hsia hoài nghi nhìn bà Vũ, cô nhắc lại.
- Bốn mươi tuổi sao? - Cô mân mê hai bàn tay, mỉm cười tiếp.
- Nhưng, bà Vũ này, người ta tưởng bà chỉ mới hai mươi tuổi thôi.
Bà Khương lễ phép hỏi:
- Thưa cô, cô bao nhiêu tuổi?
Bà Vũ quay về phía bạn, dịu dàng trách.
- Mỹ Trinh, tôi chưa nói cho chị biết, theo phép xã giao Âu Châu, hỏi tuổi người đàn bà là kém lịch sự kia đấy. Cô dâu thứ của tôi đã sống ở Thượng Hải và giao thiệp với nhiều người ngoại quốc đã nói với tôi như vậy.
Bà Khương ra vẻ ngạc nhiên:
- Thiếu lịch sự? Tại sao thế?
Cô Hsia cười:
- Ồ, cái đó không sao. Tôi ở đây đã lâu, quen lắm rồi...
Bà Khương nhìn cô từ đầu đến chân, hỏi lại:
- Thế cô đã bao nhiêu tuổi?
Cô Hsia trở nên nghiêm nghị, cô nói rất mau và nhỏ.
- Dạ khoảng ba mươi.
Bà Khương hỏi tiếp:
- Ba mươi sáu tuổi à?
- Không, không phải ba mươi sáu tuổi. Đâu nhiều thế!
Cô Hsia lại cười, bộ không vừa ý.
Bà Vũ nhận thấy ngay:
- Tuổi tác có nghĩa lý gì. Quý hồ là người ta biết vui sống theo từng tháng năm, đời sống của mình.
Nhờ có tài xét đoán, và biết câu hỏi về tuổi tác đã làm cho người đàn bà Âu châu khó chịu, vì cô ta ở đồng trinh. Bà Vũ đã rõ tình cảnh một người con gái lỡ thời trong gia đình bên ngoại của bà. Người em út của bà ngoại cứ giữ tiết trinh mãi và đã trở nên cằn cỗi, vì vị hôn phu của bà ta đã qua đời. Gia đình kính phục bà ta, nhưng họ thương hại thấy cô gái già này ngày một héo dần. Cuối cùng để được yên thân, bà ta đã đi tu. Người đàn bà Âu châu này biết đâu lại chẳng đi tu vì một hoàn cảnh tương tự.
Vốn là người tâm lý, bà Vũ biết không có gì làm cô Hsia thích bằng việc thuyết giáo, nên bà nói:
- Thưa cô, lát nữa tôi phải tiếp khách. Nhưng trước khi họ đến, xin cô hãy giảng cho chúng tôi nghe một vài đoạn Thánh kinh.
Cô Hsia nhìn bà Vũ bằng đôi mắt biết ơn, rồi thò tay vào một cái xắc đen, sâu. Cô lôi ra một quyển sách dày, bìa bằng da đã cũ, và một bao kính đen. Cô lấy kính mang vào, rồi mở sách ra. Cô nghiêm nghị và cảm động nói:
- Bà Vũ thân mến, hôm nay tôi xin đọc cho bà nghe câu chuyện người xây nhà trên cát.
Bà Khương đứng dậy nói:
- Thôi, tôi xin phép về, kẻo vắng mặt tôi nãy giờ, chắc bên nhà có chuyện đang đợi tôi.
Bà cúi chào, rồi nặng nề bước ra ngoài sân có vẻ bực bội.
Bà Vũ đứng dậy đáp lễ. Khi bà bạn ra về, bà ngồi xuống gọi chị Giang và dặn mang đến cho bà Khương chén thuốc mà bà đã hứa cho thằng Tiểu Hạnh. Rồi bà quay lại mỉm cười với cô Hsia và lễ phép nói:
- Xin cô đọc cho nghe Chúa của cô đã nói những gì với con người xây nhà trên cát.
- Bà Vũ thân mến! Ngài cũng là Chúa của bà nữa, xin bà thừa nhận cho như thế.
Bà Vũ mỉm cười, lễ phép đáp:
- Điều đó rất đẹp lòng Ngài. Xin cô tin ở lòng tôi. Bây giờ cô bắt đầu đi.
Tuy trang nghiêm, nhưng trong giọng nói của bà Vũ, cô Hsai cảm thấy chứa đựng một cái gì lạnh lùng và cách biệt. Giọng cô không đều, ngắt quãng khó theo dõi. Nhưng bà Vũ vẫn lắng nghe một cách nghiêm trang, hai mắt chăm chăm nhìn những con cá vàng tung lượn dưới hồ. Hai lần chị Giang bước lại gần khung cửa, và ra hiệu phía sau lưng trên đầu của cô Hsia, nhưng bà Vũ khẽ lắc đầu.
Khi cô Hsia đọc xong, bà đứng dậy nói:
- Thưa cô, xin cám ơn cô. Câu chuyện thật hay, khi nào rảnh mời cô đến chơi.
Cô Hsia định đọc thêm một bài kinh nữa nhưng nghe nói thế đành miễn cưỡng đứng dậy một cách luyến tiếc, hai tay sờ soạng trên hộp kinh và quyển sách to trong cái xắc.
- Chúng ta không đọc một kinh ngắn sao?
Cô nhầm lẫn dùng chữ "bánh" thay vì chữ "kinh".
Một lần nữa bà Vũ ngạc nhiên vì không hiểu ý của cô. Bà cố giữ nghiêm nghị không cười.
- Thưa cô, nhờ cô cầu nguyện hộ cho tôi tại nhà cô. Bây giờ tôi bận việc quá! Xin miễn chấp.
Vừa nói bà vừa đứng dậy. Chị Giang bước đến đưa cô Hsia ra cổng.
Bà trở lại hồ cá và nhìn xuống dưới đáy sâu. Trên gương nước hiện ra rõ ràng hình dáng mảnh dẻ của bà. Bà chợt nhận ra tay mình còn cầm hai đóa lan. Bà vội thả chúng xuống mặt hồ. Một bầy cá vàng xông đến rứt đóa lan rồi lảng đi chỗ khác.
Bà mỉm cười lẩm bẩm:
- Hoa cũng ăn. Tội nghiệp! Bao giờ chúng cũng đói. Rồi bà nghĩ ngợi " Ý cô Hsia muốn nói ngôi nhà mà ta xây trên cát chăng? Không thể có được, vô lý quá! Cái nhà mà ta đã ở từ mấy trăm năm, hai mươi đời dòng họ Vũ đã ở và chết nơi đây."
Bỗng có tiếng nói:
- Thưa mẹ, lẽ ra con phải đến sớm hơn, để chúc mẹ.
Nghe tiếng người con trưởng ở cổng, bà quay lại nói:
- Vào đây con.
Vẻ mặt hớn hở. Lãng cúi mình kính cẩn:
- Con xin chúc mẹ được sống lâu.
Gia đình họ Vũ không nệ cổ được bao nhiêu, nên không buộc phải quỳ gối chúc mừng những người gia trưởng trong ngày kỉ niệm sinh nhật của họ.
Bà Vũ nhận lời chúc tụng của con và đáp lại bằng một cái nghiêng mình duyên dáng. Bà nói:
- Cám ơn con, bây giờ con hãy ngồi xuống, mẹ muốn nói chuyện với con.
Bà ngồi trên ghế mây và chỉ vào một cái khác cạnh đấy. Chàng thanh niên ngồi ghé ngoài mép ghế.
Bà ngắm nghía khuôn mặt con và nói:
- Sắc diện con hôm nay tươi tắn, mẹ mừng cho con đấy.
Có thể nói là Lãng đẹp trai hơn cả ông Vũ lúc ông trạc tuổi cậu bây giờ, vì Lãng đã được mẹ truyền cho một ít vẻ thanh tao của riêng bà.
Sáng hôm ấy, chàng mặc áo đoạn xanh. Tóc đen, chải lật ra đằng sau, nước da màu bồ quân, có vẻ khỏe mạnh và sung mãn. Bà nhìn con lòng tràn ngập sung sướng. Bà tự nhủ:
"Cưới vợ cho nó, mình đã đem được hạnh phúc cho nó. Nhà ta có phước!"
Rồi bà hỏi Lãng:
- Thế thằng cháu của mẹ đâu?
- Sáng nay con thấy vắng, có lẽ cháu chơi đâu đó.
Lãng mỉm cười đáp lại nụ cười hiền hậu của mẹ. Một tình thương bao la đang ràng chặt hai người. Lãng hoàn toàn tin vào sự khôn ngoan của mẹ hơn là của mình. Và bởi thế, khi bà bảo chàng lấy vợ, vì sợ em chàng lấy vợ trước sẽ gây hỗn độn trong gia đình, chàng liền trả lời:
- Xin mẹ chọn cho con một người. Mẹ biết con hơn cả chính con biết con.
Lãng hoàn toàn hài lòng về Mai, người vợ trẻ đẹp của chàng và đứa con trai đầu lòng mà nàng đã mang lại cho chàng ngay trong năm đầu. Và giờ đây, nàng lại có thai. Bởi thế nên chàng nói:
- Thưa mẹ, con đã giữ riêng một tin mừng để đến trình mẹ biết sáng nay.
- Hôm nay chẳng là ngày đón nhận các tin mừng là gì?
- Nhà con sẽ có đứa con thứ hai. Hai tháng đã qua, bây giờ thì chắc chắn rồi. Nhà con cho biết đã ba ngày nay, nhưng con bảo hãy đợi đến ngày kỉ niệm sinh nhật của mẹ, rồi sẽ báo tin cho gia đình rõ.
Bà Vũ sốt sắng:
- Mẹ sung sướng quá! Con hãy nói cho vợ con biết mẹ sẽ tặng nó một món quà.
Nhìn xuống hộp hoa tai để trên cái đôn sứ cạnh đấy, bà reo lên:
- Ồ, món quà ấy mẹ đã có rồi.
Rồi bà cầm lấy cái hộp mở ra và nói:
- Bà nhạc con vừa đến tặng mẹ đôi hoa tai ngọc này. Nhưng mẹ thấy nó thích hợp cho người trẻ hơn, nên mẹ tặng lại cho con mẹ là phải. Lát nữa, con đi tìm Mai để báo tin, à không, mẹ sẽ cùng đi với con. Này con, đối với buổi lễ ngày hôm nay, mẹ phải làm những gì nhỉ?
- Thưa mẹ, chúng con đã lo liệu cho mẹ tất cả rồi. Con cái mẹ muốn hiến mẹ một ngày vui đầy đủ. Sẽ không có việc gì mẹ cần sai hỏi cả, mẹ chỉ có việc vui. À thế cha con đâu rồi mẹ?
Bà Vũ tươi cười đáp:
- Mẹ tưởng cha con không thể dậy trước khi đúng ngọ, dù là ngày kỉ niệm sinh nhật mẹ. Vả lại, mẹ đã bảo cha con đừng làm gì cả. Cha con có dậy trưa mới thấy ngày lễ vui đẹp hơn; cha con sẽ vui thích và khỏe khoắn để mừng lễ.
- Mẹ tốt quá!
Bà Vũ nhìn con, dường như không nghe biết lời ca tụng vừa rồi.
Bà nói:
- Này con, chốc nữa chắc mẹ con ta sẽ bận nhiều việc, mẹ muốn tỏ cho con biết ngay bây giờ dự định của mẹ. Mẹ đã dứt khoát rồi, nhưng mẹ thấy cần phải nói cho con biết. Vì con là con trưởng. Mẹ muốn xin cho con cưới một nàng hầu.
Bà đã báo cái tin kinh khủng này bằng một giọng êm ái và bình tĩnh. Mới nghe qua, Lãng không hiểu. Đầu óc chàng choáng váng như vừa nghe một tiếng sét, mặt chàng biến sắc. Chàng nghẹn ngào:
- Thưa mẹ... Thưa mẹ, có phải... có phải cha con đã...
- Không!
Bà cảm thấy đau lòng không ít khi nhận ra chính Lãng cũng nêu lên câu hỏi ấy đầu tiên. Có lẽ nào, trước mặt mọi người, chồng bà bị liệt vào hạng người có thể... Bà xua đuổi ngay ý nghĩ bất xứng đó.
- Cha con còn trẻ lắm, mặc dầu đã bốn mươi lăm tuổi, và rất đẹp trai, nên mẹ không lạ gì ngay cả con cũng hỏi mẹ câu đó. Không, cha con đã trung thành và sẽ rất trung thành.
Bà ngừng lại. Chưa bao giờ Lãng thấy mẹ do dự như hôm nay. Bà Vũ tiếp:
- Không, mẹ sẽ có những lý lẽ riêng để giải thích quyết định này. Nhưng mẹ muốn được yên trí rằng chính con, con sẽ chấp thuận quyết định này và sẽ hướng cho cả nhà đồng ý theo khi mẹ nói ra. Điều này sẽ làm nhiều người bàn tán, phản đối, tất nhiên. Nhưng mẹ không cần để ý đến. Phần con, con phải lưu tâm bảo toàn phẩm giá của cha mẹ.
Lãng đã lấy lại bình tĩnh, tuy mặt chàng vẫn còn xanh ngắt.
- Thưa mẹ, đã hẳn công việc này thuộc quyền mẹ và cha con nhưng nếu mẹ cho phép con vượt quá vai trò của con, thì con xin mẹ chớ yêu cầu cha con làm việc này, nếu cha con không muốn. Gia đình ta đầy hạnh phúc. Nào chúng ta có tiên đoán được một người đàn bà xa lạ sẽ mang lại cho chúng ta những gì? Con cái của cô ấy sẽ đồng tuổi với cháu mẹ. Như vậy, có phải là khó coi quá không? Nếu cô ta còn trẻ quá, các con dâu mẹ sao tránh khỏi không ghen tị địa vị của cô ấy? Con thấy trước rất nhiều chuyện buồn phiền.
- Có lẽ ở tuổi con, con không hiểu tương quan giữa người đàn ông và người đàn bà thuộc thế hệ của mẹ. Chính vì mẹ đã luôn luôn được hạnh phúc với cha con, nên mẹ mới quyết định việc này. Mẹ yêu cầu con hãy trở lại địa vị của con. Mẹ xin con hãy vâng lời mẹ trong việc này như con đã từng nghe lời mẹ trong tất cả mọi trường hợp khác. Con là người hiếu thuận nhất trong các con mẹ. Lời con nói sẽ ảnh hưởng đến các em con, và lời của vợ con sẽ ảnh hưởng đến các người đàn bà khác trong gia đình. Hai con phải giúp nhau để chu toàn ý muốn của mẹ.
Lãng chiến đấu với chính mình. Nhưng thói quen vâng lời mẹ mạnh đến nỗi chàng đành phải nghe theo.
- Thưa me, con sẽ cố gắng, nhưng con không thể quả quyết được rằng điều mẹ vừa nói với con sẽ không làm vẩn đục ngày hôm nay.
Bà mỉm cười:
- Mẹ tránh cho con khỏi những nỗi buồn to lớn hơn sau này.
Nhưng bà nhận thấy câu nói này khó hiểu đối với người con còn nhỏ tuổi hơn bà nhiều quá, bà đứng dậy, cầm hộp hoa tai nói:
- Thôi ta đi thăm Mai và tặng quà cho nó.
Lãng đứng dậy một lượt với mẹ, bên cạnh bà, đầu và vai chàng cao hơn bà một chút và xem chàng vững mạnh và tươi trẻ như cha chàng vậy. Bà âu yếm đưa bàn tay nhỏ nhắn của mình vịn vào cánh tay con một lúc, làm Lãng phải ngạc nhiên vì cử chỉ yêu thương hiếm thấy này. Riêng bà cũng cảm thấy khó chịu vì việc đụng chạm vào một người, dầu người ấy chính là con đẻ của bà... Lãng nhìn xuống và gặp đôi mắt trong sáng của mẹ trông lên. Bà nói một cách rõ ràng, hãnh diện.
- Với con, mẹ đã xây nhà trên đá.
Mai đang chơi với con ở sân nhà riêng trong tòa nhà rộng lớn của gia đình. Chị vú ngồi xổm nhìn cả hai đang nô giỡn. Mai và chị vú suốt ngày chăm nom đứa bé. Tối nó lại nằm ngủ trong tay chị vú. Sự thương yêu chung một đứa bé đã gây nên thâm tình giữa hai thiếu phụ. Họ thương yêu nhau vì đứa bé. Họ sẵn sàng hi sinh cho nó và vui buồn cũng vì nó.
Mai rất thương con, nhưng không muốn vì nó mà sắc đẹp nàng hay những nét cong tuyệt mĩ phải phôi phai, nên nàng đã thuê chị Liên, người vợ trẻ của một tá điền sinh sống trên đất họ Vũ, để nuôi sữa thằng bé. Chị Liên cũng có một đứa con trai, nhưng lại giao cho bà nội nó nuôi bằng nước cơm và bột thay sữa mẹ. Vì thế nó ốm teo và rõ ràng trong khi thằng bé bú sữa mẹ nó lại hồng hào béo mập. Chị Liên được phép mỗi tháng về thăm nhà một lần, khi thấy con, chị ôm con khóc, và ép nó vào bộ ngực nở nang của mình. Sữa chị chảy loang, nhưng thằng nhỏ ngoảnh mặt đi, nó không biết mùi sữa, nó không biết bú.
Liên không lưu lại nhà trọn ngày, chị khó chịu vì hai vú cương sữa. Khoảng quá trưa, chị tất tả trở lại nhà họ Vũ. Thằng bé đang ngóng đợi chị, nó khóc vì đói. Thấy thằng bé, chị liền quên ngay đứa con ruột vàng vọt của mình. Chị hấp tấp chạy đến đưa tay mở nút áo lót, và quỳ bên cạnh chị Mai, đưa vú cho thằng nhỏ. Hắn ngoạm lấy vú, và bú chùn chụt. Mai và Liên cùng cười, trong chính bản thân mỗi người đều cảm thấy sự thỏa thuê của đứa bé.
Nhìn nét mặt hai người thiếu phụ đang chăm chú vào đứa trẻ, thật khó mà đoán biết trong hai người ai là mẹ nó. Đứa trẻ không phân biệt hai người. Nó cười với cả hai, với ai nó cũng thích. Nó tập tễnh đi từ mẹ sang chị vú, và chập chững hết ngã vào lòng người này đến ngã vào lòng người kia.
Mai rất sung sướng. Từ mấy hôm nay hạnh phúc của nàng lại càng thắm thiết hơn. Ngoài Lãng ra, tuyệt nhiên nàng không nói cho ai biết nàng hi vọng có thêm đứa con nữa.
Mấy đứa a hoàn hẳn đã biết việc này. Chính đứa hầu nàng đã nhắc nàng trước tiên rằng chu kì tháng thứ hai đã qua mà không thấy gì. Lũ a hoàn đã bắt đầu vui mừng ngấm ngầm. Nhưng thường trong một gia đình to lớn không ai chú ý đến bọn đầy tớ; người ta xem chúng như đồ đạc trong nhà.
Biết đích xác tin lành, Liên vui mừng hơn bao giờ hết. Một gia đình nhiều vú sữa là một gia đình có phúc. Vú Liên dần dần bớt yêu thương hơn con riêng của mình. Tất cả tình yêu tự nhiên phong phú của chị dồn sang cả cho đứa bé chị nuôi.
Nhà chị nghèo, đời sống ở đấy cực nhọc, ăn uống kham khổ. Bà mẹ chồng ác miệng và tham lam số tiền công chị mang về.
Liên rất trìu mến gia đình. Khi bà mẹ chồng bắt đến ở với nhà họ Vũ, chị than khóc ngày đêm, nhưng bây giờ chị đã tiến đến chỗ thích ăn đồ ngon, tiện nghi và nhàn rỗi. Người ta chỉ yêu cầu chị mỗi việc là nuôi thằng bé. Họ thôi thúc chị ăn, ngủ. Nhờ đó, Liên thêm đẹp, mập, tươi tắn hơn trước và xem nhà này như nhà chị.
Sáng hôm nay, Liên ước mong bày tỏ với cô chủ nỗi sung sướng của mình về tin cô lại có thai, nhưng chị do dự. Các bà còn trẻ, giàu có, mềm yếu và nhàn rỗi, lắm khi cũng dễ dãi, tuy nhiên cũng có lúc họ nổi giận một cách vô cớ khiến người ta không biết đâu mà lường. Vì thế, chị cứ tiếp tục khoe đứa trẻ. Chị âu yếm nói:
- Một ông trời con! Thưa mợ, tôi chưa từng thấy con ai như thế này.
Mai mỉm cười không đáp, vì nàng vừa nghe có tiếng bước chân. Thằng bé chạy đến ngã vào đôi tay chị Liên, nó nhìn sững cha và bà nội nó vừa bước vào. Mai đứng dậy. Bà Vũ dịu dàng:
- Kìa Mai con ngồi xuống đi, ngồi xuống cho khỏe. Nào, cháu nội bà, đến đây với bà nào.
Liên đưa tay đẩy nhẹ đứa bé về phía bà Vũ và ngồi lết theo, dang hai tay che hờ nó ngã. Thằng bé đứng giữa hai đầu gối bà Vũ, nhìn bà với đôi mắt to đen. Nó đun tay vào miệng, nhưng bà thong thả kéo ra, bà khen:
- Cháu bà kháu quá, thế đã đặt tên cho nó chưa?
- Thưa, nó chưa đi học thì chưa cần đặt tên vội ạ.
Bà Vũ cúi nhìn thằng bé, bà nghĩ, không phải chính mình nó là hy vọng độc nhất của gia đình này. Nếu nó có chết đi, một đứa khác sẽ thay thế. Nó chỉ biểu hiện cho sự kế tục của dòng giống, là ước nguyện mà họ thiết tha hơn cả.
Sực nhớ lý do cuộc viếng thăm hôm nay, bà quay sang nói với con dâu:
- Mai, Lãng nói với mẹ là con có tin vui. Mẹ đến mừng cho con và tặng con một món quà.
Hai má Mai bừng đỏ làm nước da hồng hào của nàng tươi thắm hơn lên. Mai khẽ quay đầu. Cái khuyết điểm lớn nhất trong sắc đẹp của nàng là đầu tóc. Mặc dù nàng thường dùng dầu hương mộc để xức tóc, nhưng nó vẫn cong queo. Nỗi vui mừng của Mai bị vẩn đục, vì nàng e sợ mẹ chồng nhận thấy những lọn tóc cong queo của mình. Mai rất yêu bà Vũ, nhưng nàng rất sợ bà. Không ai thấy được một sợi tóc bị sai lệch trên mái đầu duyên dáng của bà mẹ chồng nàng. Mai đưa tay đón nhận tặng vật được mẹ chồng trao cho, lúc ấy nàng quên cả sợ sệt. Nàng nói nho nhỏ:
- Đôi hoa tai này của mẹ con.
- Mẹ con biếu mẹ đó. Thật là gặp dịp. Hôm nay con báo tin mừng và mẹ có sẵn ngọc này để tặng con.
- Con đã từng ước mơ được mang nó. Vừa nói Mai vừa mở hộp ngắm món nữ trang.
Lãng bảo vợ:
- Em mang vào tai xem nào!
Mai vâng lời chàng, đôi má nàng ửng hồng thêm một chút nữa. Mọi người đều nhìn nàng, kể cả thằng bé. Những ngón tay thon nhỏ của nàng nhanh nhẹn mang ngọc vào tai khỏi phải dò dẫm gì. Nàng nhìn chồng dịu dàng nói:
- Em xin mẹ đôi hoa tai này.
- Con giữ lấy. Bây giờ là của con.
Rồi bà quay về phía con trai tiếp:
- Con xem, đôi bông ngọc trở nên màu hồng. Chính nó màu xám con ạ.
Thật thế, trên da thịt dịu dàng của Mai, đôi bông ngọc đã ửng sang màu hồng.
Vú Liên kêu lên:
- Thưa mợ, mợ không nên đẹp lắm. Người ta nói đẹp lắm sẽ sinh con gái mất!
Câu nói làm ai nấy bật cười.
- Mẹ cũng thích con gái lắm, bà Vũ đứng dậy tươi cười nói. Trên đời này cần có nhiều đàn bà cũng như nhiều đàn ông. Chúng ta ít chú ý nhưng sự thực là thế. Có phải không con, Mai?
Mai chỉ biết cười, vì nàng quá nhút nhát không thể trả lời được những câu hỏi như vậy.
Đã đến giờ làm lễ, bà Vũ ngồi bên trái bà cụ Cố, vì tuổi già và địa vị của cụ, nên Cụ ngồi ở chỗ cao trọng nhất. Ông Vũ ngồi phía hữu mẹ, và Lãng ngồi bên trái ông. Thế, người con thứ ngồi ở phía trái bà Vũ và Phan phía bên kia. Dân, đứa con út mới bảy tuổi còn ở chung phòng với cha, nên ông ôm nó vào lòng. Từng người một trong gia đình lần lượt vào chỗ. Các con dâu ngồi tiếp theo chồng. Mai đặt đứa con ngồi trên gối mình, sau lưng nàng, một a hoàn túc trực để bồng đứa trẻ nếu nó quấy rầy. Bà cụ Cố rất hãnh diện về đứa chắt của cụ, cụ rất tốt bụng, chỉ tội tính thiếu kiên nhẫn, trái lại lòng kiên nhẫn của bà Vũ thì thật là vô tận.
Hôm nay bà Vũ vui thích nhìn thấy gia đình đoàn tụ đông đủ. Ở sáu cái bàn khác, mỗi bàn tám người, có các ông chú bà cô, anh chị em họ và con cái của họ. Bà Khương cũng chủ tọa một trong các bàn ấy. Tất cả mọi người đều đã gởi quà tặng đến trước. Tặng phẩm có rất nhiều thứ, nào là những cặp bình bằng sứ, những gói mứt chà là, những hộp bánh quý giá và những câu đối lụa, có thêu lời chúc tụng bằng kim tuyến. Quà của ông Vũ là hai cuộn gấm hoa và bà cụ Cố biếu hai hộp trà hảo hạng, thật nhỏ cánh. Tặng vật của gia tộc rất đắt tiền. Họ đặt một họa sĩ tài hoa nhất thành phố vẽ một bức tranh trình bày một bà tiên lộng lẫy cầm trong tay một trái đào trường sinh. Một con nai đứng cạnh tiên nữ, những con dơi đỏ bay quanh đầu biểu hiện thiên ân, và một cái hồ lô đựng thuốc trường sinh buộc ngang thắt lưng. Nhà nghệ sĩ không quên sót điểm nào, ngay cả những ngọn cỏ trường sinh buộc ở đầu gậy của bà tiên.
Một bức trướng bằng đoạn đỏ kết những chữ thọ bằng nhung đen, treo ở trên tường phía sau lưng bà Vũ. Đầu tóc đen sẫm của bà nổi bật lên trên nền đoạn đỏ láng.
Lãng thay mẹ đáp lại tất cả những lời chào hỏi chúc tụng của mọi người. Trước khi quan khách ngồi vào bàn tiệc, Lãng và Mai với tư cách là con đầu dâu trưởng, đến từng bàn, thay mẹ cám ơn sự hiện diện của họ trong ngày lễ hôm nay.
Mọi nghi lễ đều diễn ra một cách êm đẹp, tuy có vài câu nệ về hình thức, chứng tỏ gia đình họ Vũ tôn trọng những tục xưa và hiểu những lệ mới. Thỉnh thoảng bà Vũ đứng dậy đi quanh các bàn tiệc xem các quan khách có được hầu tiếp chu đáo không. Mỗi lần như vậy, các tân khách đứng dậy xin bà chớ bận tâm. Phần bà, bà lễ phép mời họ ngồi xuống.
Khi bà Vũ đứng dậy lần thứ ba, ông Vũ nói riêng với vợ:
- Bà nó ạ, tôi xin bà đừng đứng dậy nữa. Khi dọn đồ tráng miệng, tôi sẽ thay bà mời khách.
Bà Vũ khẽ nghiêng đầu mỉm cười tỏ lòng biết ơn. Lúc ấy bà thấy cụ Cố gắp miếng thịt gà quá to, nước thịt nhỏ xuống áo, bà liền dùng đũa đỡ miếng thịt cho đến khi bà cụ Cố có thể đút cả vào miệng. Vừa nuốt xong, cụ liền lớn tiếng kêu lên:
- Giang!
Giang đứng hầu sau lưng bà chủ mình nghe gọi liền bước đến.
- Này Giang! Mày đi nói với cái thằng chồng mày, phải chặt thịt gà ra từng miếng nhỏ hơn chút nữa nghe không? Bộ tưởng miệng các bà đây là miệng cọp cả đấy hẳn!
- Thưa Cố, xin vâng ạ.
Bây giờ cụ Cố ăn đã no nê, cụ cảm thấy khoan khoái và bắt đầu nói chuyện với mọi người. Cụ đảo mắt một vòng quanh phòng ăn và nói ra vẻ long trọng:
- Người ngoại quốc ăn những miếng thịt kếch xù. Tôi chưa thấy, nhưng nghe nói họ đặt giữa bàn cả một đùi cừu hay một miếng thịt bò to bằng đứa con nít. Họ lấy dao xẻ ra rồi dùng những cái chĩa ba bằng sắt, xóc những miếng thịt ấy đút vào miệng.
Mọi người cười rộ lên.
Ông Vũ nói:
- Mẹ vui quá!
Không bao giờ ông Vũ tìm cách chữa những câu nói sai lầm của mẹ. Trước hết là ông không muốn làm trái ý bà, nhưng nếu có sửa chữa, bà cụ cũng không thay đổi được gì, nên việc ấy không cần thiết.
Lúc bấy giờ người ta bưng chè bát bửu ra, chứng tỏ phần đầu bữa tiệc đã mãn. Ai nấy đều tỏ vẻ vui thích khi thấy món ăn ngon lành. Giang thấy chồng đứng lấp ló ngoài cửa lắng tai nghe các thực khách khen tài nấu nướng của anh, chính bà Vũ cũng thấy, nên quay về phía chị bảo nhỏ:
- Ra nói chồng chị vào đây.
Giang rất lấy làm hãnh diện, đôi má ửng đỏ, nhưng vì lễ phép, chị như muốn hạ chồng mình xuống.
- Thưa bà, xin bà đừng bận tâm.
- Không, tôi muốn thế.
Làm ra vẻ miễn cưỡng phải vâng lời, chị Giang ra hiệu cho chồng. Anh đầu bếp đi vào đứng trước mặt bà Vũ, đưa hai tay chùi vào tấm vải nhơ bẩn mang trước ngực, mà theo anh biết thì không có một người đầu bếp thiện nghệ nào lại có tấm khăn che ngực sạch sẽ bao giờ. Với bộ điệu quý phái là thói quen của bà, bà Vũ nhẹ nhàng nói:
- Bà muốn cám ơn anh vì món chè bát bửu. Món chè này khi nào anh làm cũng ngon, nhưng hôm nay ngon hơn bao giờ hết. Bà xem đó là một bằng chứng của lòng trung thành và thiện chí của anh. Bà sẽ nhớ đến điều ấy trước khi ngày này chấm dứt.
Anh đầu bếp hiểu bà Vũ muốn phát quà cho bọn nô bộc sau buổi lễ. Anh trả lời rất lễ phép
- Thưa bà, thật ra con chưa xứng để được bà ban khen.
- Thôi anh xuống bếp đi.
Giang gắt chồng, chỉ đủ nghe, hai mắt chị long lanh tự đắc, anh bếp rút lui rất hả dạ.
Trong lúc này, ông Vũ đứng dậy tiếp khách thay cho bà như đã hứa. Ông đến từng bàn một và mời khách vui lòng dùng chè. Bà Vũ đưa mắt nhìn theo chồng với vẻ nghĩ ngợi, A! Đúng rồi, chẳng thế thì ông nấn ná cạnh bàn bà Khương làm gì? Phải chăng vì người con gái thứ ba rất đẹp của bà Khương ngồi cạnh bà ta?
Bỗng có tiếng bà Cố hỏi:
- Chè, chè của bà đâu?
Bà Vũ một tay giữ lấy ống tay áo, một tay với lấy cái muỗng sành, múc chè đổ vào chén cho cụ.
- Muỗng bà, muỗng bà đâu?
Bà Vũ vội lấy cái muỗng đặt vào bàn tay cụ.
Trong lúc mọi người im lặng để thưởng thức món ăn ngọt một cách thấm thía hơn, thì bà Vũ vừa suy nghĩ vừa tiếp tục quan sát chồng. Bà không còn nghi ngờ gì nữa, ông Vũ chần chờ ngồi cạnh cô gái đẹp của bà Khương. Thiếu nữ rất tân thời. Đầu tóc cắt ngắn ngang vai và uốn quăn theo kiểu người ngoại- quốc. Nàng đã từng theo học một năm ở Thượng Hải trước khi thành phố này bị địch quân chiếm giữ. Từ đấy, nàng thường tỏ ra không thích sống ở Tỉnh nhỏ này khiến vợ chồng bà Khương lo ngại.
Ông Vũ cười nói huyên thuyên, cô gái thì ngước mặt lên vui vẻ góp chuyện. Bà Vũ ngừng nhai, thả lỏng cái muỗng trong dĩa, chăm chú nhìn hai người. Khi ông trở lại chỗ, bà ngước đôi mắt đẹp, rất trong sáng, nhìn chồng nhỏ nhẹ nói:
- Cám ơn mình – Giọng bà vẫn êm ái như bao giờ.
Buổi tiệc vẫn tiếp tục vui vẻ, chậm chạp. Các món thịt rồi đến món lục trân, tiếp theo món ăn ngọt. Người đầu bếp dọn bún thay cơm. Anh ta đã nhào bột, nấu bún rất nhỏ và dài để dùng riêng trong buổi tiệc "tứ tuần" hôm nay, vì sợi bún dài biểu hiện sự trường sinh. Bà Vũ rất kén ăn, bà đã từ chối các món thịt nên ăn bún. Bún dài hơn thường lệ, nhưng bà Vũ có lối quấn vào đũa rất khéo léo.
Bà Cố không kiên nhẫn được như vậy. Tay trái cụ cầm chén bún đầy ngập, nâng lên miệng, tay phải cầm đũa và, húp xì xụp như con nít. Cụ ăn hết bát một cách rất ngon lành.
Với giọng nói sang sảng, cụ quay sang bà Vũ:
- Chiều nay có lẽ mẹ đau con ạ. Nhưng đau cũng cam, vì là ngày tứ tuần của con.
Bà Vũ lễ phép đáp:
- Xin mẹ cứ dùng vừa ý, không can gì đâu.
Lần lượt từng người một, bà con đứng dậy nâng cốc rượu nhỏ lên uống mừng bà Vũ, bà không đáp lại, chỉ đưa mắt cho chồng để ông đứng dậy thay bà đón nhận lời chúc của mọi người. Riêng bà Khương bắt gặp nét nhìn của bạn, yên lặng nâng cốc, và bà Vũ cũng sẽ nhấc cốc đáp lại; đôi bạn cùng uống trong một niềm cảm thông kín đáo.
Cụ Cố đã ăn uống no nê, cụ ngả lưng vào thành ghế nhìn gia đình, cụ nói:
- Cậu Lãng có vẻ đau rồi!
Mọi con mắt đổ dồn vào Lãng và quả thật, chàng mỉm cười uể oải. Chàng vội cải chính:
- Thưa bà, cháu có đau đâu.
Mai nhìn chồng với vẻ mặt lo âu.
Nàng thì thầm:
- Quả thế anh Lãng ạ! Suốt cả buổi sáng nay trông mặt anh ra sao ấy!
Nghe thế, các anh trai và em dâu đều nhìn Lãng, còn chàng thì lắc đầu. Bà Vũ lặng thinh, bà hiểu rõ Lãng chưa thông cảm được câu chuyện bà đã nói hồi sáng nay. Chàng đưa mắt nhìn mẹ một cách van lơn, nhưng bà Vũ chỉ mỉm cười và quay nhìn chỗ khác.
Ngay lúc ấy, bà Vũ bắt gặp người dâu thứ nhìn mình, Tố Lan, vợ của Thế, suốt buổi tiệc không nói một tiếng. Nàng cho nói là thừa, vì nàng chỉ muốn nghe và cảm nh