Chương 2

Sáng hôm sau ngày lễ tứ tuần, bà Vũ thức dậy với một cảm giác nhẹ nhàng mới mẻ. Bà nhìn quanh gian phòng ông cụ Cố, một gian phòng quen, nhưng không thân mật, khác hẳn gian phòng bà đã ở trong bao năm nay. Gian phòng bà vừa rời bỏ trong đêm qua, mọi vật vẫn y nguyên, kể từ ngày bà cụ Cố đón bà về làm vợ người con trai độc nhất của cụ. Gian phòng ấy được trang hoàng một cách thích hợp với người đàn bà trẻ, có chùm quả sum sê tượng trưng sự đông con.

Bà cụ Cố đã chọn mua thứ vóc dầy, tốt màu, để làm tán giường, đến nỗi đã hai mươi bốn năm qua mà không cần phải thay thứ mới. Bà Vũ chỉ treo thêm một họa phẩm trình bày một người đang cố trèo lên một đỉnh núi. Bức họa ấy hiện không có trong gian phòng này. Nội ngày hôm nay, bà sẽ cho mang đến cùng áo quần và đồ trang sức. Như thế, căn phòng cũ của bà hoàn toàn thích hợp cho nàng hầu mới. Những chùm quả sum sê biểu tượng sự sinh sản dồi dào ấy cũng sẽ thích hợp cho nàng.

Bà Vũ nằm nghỉ một mình trên giường mới. Giường này còn rộng hơn cái giường bên phòng cũ. Bà nằm dài, tự hỏi một cách tinh tế. Bà có xót xa khi nghĩ một người đàn bà khác nằm ngủ dưới những tấm chăn hồng thắm nơi giường tân hôn cũ của bà không? Quả bà có xót xa, một thứ xót xa nhẹ nhàng và xa xôi, không trực tiếp mà cũng không phải riêng của bản thân bà. Đó là một thứ đau xót bao la mà trời đã định cho những người đang sống cô độc. Bởi thế, bà hiểu rằng nếu ông cũng sẵn sàng cùng với bà đi vào giai đoạn thứ hai của đời bà, thì lòng bà được an ủi biết bao. Thật vậy, bà sẽ thỏa lòng khôn tả, nếu phần ông cũng đến kỳ hạn mà không cần phải hy sinh, để cùng bà bước vào đoạn đời mà bà vừa đạt đến.

Bà suy nghĩ rất lâu. Tại sao trời không ban cho người vợ một đời sống lâu dài gấp hai người chồng, để cho sắc đẹp và sức sinh sản của họ kéo dài suốt đời người chồng, và chỉ úa tàn khi người chồng hết khả năng? Tại sao cái nhu cầu sinh lý của người chồng lại quá dài so với một người vợ như thế nhỉ?

Bởi vậy, người đàn bà cô độc hơn người đàn ông.

Lý trí của bà đã kéo bà ra khỏi những thắc mắc vô nghĩa trên. Đã là người, nào ai tránh khỏi mệnh trời? Thượng đế chỉ cho sự sống là có giá trị, nên đã giao phó mầm sống cho đàn bà.

Đất không thiếu, nhưng không có giống thì đất có ích gì?

Sự thật, dục vọng của người đàn ông vẫn cứ tồn tại, dầu khi xương họ chỉ còn là vôi và máu họ đã biến thành nước, và sở dĩ có như thế là vì Thượng Đế sợ nhân loại có thể đi đến diệt vong nên đã đặt việc sinh con lên trên hết mọi sự. Bởi lẽ ấy cho nên hạt giống cuối cùng của người đàn ông cũng cần phải được dùng đến, và muốn cho mầm sống ấy ra hoa quả tốt lành thì cần phải gieo vãi vào một đám đất màu mỡ hơn. Vì thế, mỗi người đàn bà khi đã hết khả năng sinh sản mà vẫn bám lấy đàn ông là chống lại luật trời.

Khi bà Vũ lý luận như thế thì sự đau đớn xa xôi và bao la của bà vụt tan biến ngay, bà nhận thấy mình như vừa được giải thoát và tìm lại được yên tĩnh. Bà cảm thấy hầu như được sống lại quãng đời thanh xuân của bà. Từ nay, ban đêm, được nằm ngủ một cách tự do và có thể an giấc cho đến sáng hôm sau, hay là nếu không ngủ được thì cứ thức mà không sợ phá mất giấc ngủ của một người khác, điều này xem lạ lùng và êm đẹp biết bao! Thân xác bà bây giờ hoàn toàn thuộc về bà. Bà kéo tay áo lên và ngắm da thịt mình, cánh tay bà vẫn chắc gọn và lành tốt như xưa. Được hầu hạ chu đáo, ăn uống sung sướng, và bây giờ tràn đầy một sự tự do mới, bà sẽ sống rất lâu. Nhưng muốn được sống hạnh phúc, bà phải khéo léo sắp xếp những mối liên lạc với mọi người chung quanh, đặc biệt với chồng bà. Điều này chắc không phải là chuyện dễ, khi những sự chung đụng về xác thịt giữa hai người không còn nữa, mà chỉ còn lại những liên lạc về tinh thần. Bà phải dùng mọi phương cách để duy trì uy quyền của mình đối với chồng mà khỏi phải gây ra sự phân rẽ giữa ông và người đàn bà mới đến.

"Tôi sẽ xếp đặt bổn phận tôi đối với mọi người cho đầy đủ" bà vừa lẩm bẩm, vừa buông áo phủ lấy cánh tay đẹp đẽ của mình.

Nàng hầu trẻ đó phải như thế nào?

Bà đã suy nghĩ rất nhiều, và bây giờ bà xét kĩ lại điều này.

"Nàng phải khác mình, tự bà bảo, nàng phải trẻ, trẻ hơn các con dâu mình, để tránh những sự bất hòa trong nhà, à, hai mươi tuổi, phải rồi! Hai mươi hai tuổi, tuổi tốt nhất."

Bà Vũ khôn ngoan nhận thấy rằng, tốt hơn hết là nên kiếm một cô gái ít kiến thức, không tân thời. Vì con gái tân thời không bằng lòng làm vợ lẽ, và cố tìm cách loại người vợ chính ra ngoài để chiếm đoạt người chồng hoàn toàn cả thể xác lẫn tâm hồn. Điều này sẽ là gương xấu cho các con trai bà.

Người đàn ông sắp về già, có thể cưới vợ lẽ, nhưng không nên để cô ta chế ngự mình. Nàng hầu đó phải đẹp, nhưng không quá sắc sảo, để tránh nguy hiểm, khỏi làm say mê các chàng trai trong nhà, và ngay cả ông Vũ nữa. Có bề ngoài khả ái là đủ, không giống như sắc đẹp của bà Vũ nghĩa là một người đàn bà trẻ, khá mập, sắc diện hồng hào, dầu có thể cốt hơi thô một chút cũng không sao.

Tất cả những hình ảnh này gợi ra một cô gái quê không quá lam lũ, nhưng có sức khỏe và đủ khả năng sinh những đứa con lành mạnh. Cô ta phải có con, vì những người đàn bà không con đều khốn khổ. Họ trở nên cay nghiệt ích kỷ, sống cho mình và khó tính đối với chồng. Không nên để nàng hầu ấy gây ra những nỗi buồn phiền cho ông Vũ. Nếu kém thông minh, cô ta sẽ bằng lòng với những điều ông Vũ đem lại cho mình, mà không tìm hiểu những gì đã xảy ra giữa ông với người vợ chính.

Bà Vũ hình dung một cách rõ ràng nàng hầu ấy: đẹp đẽ, lành mạnh, ngờ nghệch, thích ăn ngon, và vì chưa bao giờ sống trong một gia đình giàu sang nên cô ta sẽ dễ tự ti mặc cảm: không cứng đầu, cũng không kiêu ngạo, vì hai nết xấu ấy có thể làm cho tính tình cô ta thay đổi đột ngột và thắng vượt được sự nhút nhát thường ngày.

"Hạng gái tầm thường như thế thì thiếu gì!" bà Vũ thầm nghĩ.

Bà Vũ vừa thức dậy. Khi công việc thường nhật trong nhà sắp xếp xong, bà sẽ cho đi mời mụ già trước kia đã làm mai mối cho cô Mai. Dù đối với con gái bà Khương, bà Vũ cũng không muốn bỏ qua việc mai mối. Bà sợ bạn mình vì lòng tốt sẽ giảm bớt sự đòi hỏi, do đó, việc phối hợp sau này sẽ kém phần êm đẹp. Bà đắc ý nói một mình: "Phải cho mời mụ Liễu Mai đến để nói cho mụ ta biết những việc phải làm". Thật là rõ rệt như chuyện mua bán.

Bà thả lỏng tư tưởng mình vẩn vơ nghĩ đến gian phòng này, nơi mà bà sẽ ở suốt đời. Bà sẽ cho thay đổi lại đôi chút. Bà vẫn luôn luôn trìu mến ông cụ Cố, thân sinh ông Vũ. Và vì không có con gái nên ông cụ đã tỏ ra rất tốt đối với con dâu. Cụ vui mừng nhận thấy nàng dâu thông minh, có kiến thức cũng như xinh đẹp, và cụ đã khinh thường những tục lệ cấm đoán một ông già nói chuyện với vợ của con trai mình. Cụ thường cho gọi bà Vũ đến để đọc cho bà nghe những đoạn cổ văn trích trong các sách xưa nơi thư phòng của cụ.

Bà Vũ cũng có cái thói quen tự mình đến đó đọc những sách ấy, lúc sinh thời ông nhạc bà. Bà tránh không sờ tay đến một số sách mà ông cụ đã để riêng, vì không thích hợp cho những người đàn bà trẻ tuổi. Nửa đời trước của bà đã qua, bây giờ bà ở một mình, bà có thể xem tất cả.

Bà nghĩ đến cái thư phòng đầy những pho sách quý này, bây giờ thuộc về mình, và cảm thấy vô cùng thỏa mãn. Trong mấy năm vửa qua bà không có thì giờ để đọc sách. Ông Vũ không thích đọc sách nên ông không muốn vợ cầm đến sách. Sau bao năm hiến dâng tâm hồn và thể xác mình phụng sự người khác, hôm nay bà cảm thấy đã đến lúc trở lại uống nước lâu dài ở các nguồn mạch xưa.

Càng lâu, bà càng nhận thấy căn nhà này như thuộc của riêng mình. Ông cụ Cố đã mất đi từ bao năm nay, thể chất cụ không còn nữa, bây giờ bà nhớ đến cụ như nhớ đến một tâm linh khôn ngoan thời xưa cũ. Bà không muốn thay đổi một tí gì trong khung cảnh này. Màn treo tường bằng gấm hoa mỏng, màu xanh nước biển, không một hình ảnh nào khêu gợi dục tình hay tượng trưng cho sự sinh sản đông đúc.

Thời gian đã gội lên những bức tường trắng một màu vàng nhạt. Các cửa lớn, cửa sổ bằng gỗ lim, nặng nề, đánh dầu Ninh Phổ màu sẫm, có thể giữ nguyên màu và bóng láng lâu đời.

Nền nhà lát đá hoa, những tấm đá hoa lớn màu xám, lâu đời đến nỗi bước chân lên đã mòn thành từng đám trũng sâu ngay trước cửa tủ sách và ngay trước giường nằm. Nhà có ba gian, phòng ngủ và phòng khách trông ra hoa viên cây cối um tùm, cành lá giao nhau sát cánh không cho ánh mặt trời lọt xuống, nên sân đá đầy rêu; bà chỉ cần cho quét dọn lại đôi chút thôi.

Nghe tiếng gõ cửa, bà bảo:

- Cứ vào.

Giang hiện ra ở ngưỡng cửa, dáng sợ hãi, ấp úng:

- Thưa bà, nãy giờ con tìm bà khắp nơi. Con lo lắng, không biết bà đã ra sao. Con vào tìm trong phòng ngủ của bả, làm ông tỉnh giấc nên ông đã nổi giận...

Bà Vũ bình tĩnh nói:

- Từ giờ cho đến khi tôi chết, chị hãy gặp tôi ở đây.

Càng trưa, cái tin bà Vũ thay chỗ ở càng lan rộng ra khắp dinh cơ họ Vũ. Mấy cậu con trai bà kể cho vợ nghe, rồi các cô nói lại với người khác.

Giang tin cho anh đầu bếp biết, và anh này sang tai lại cho người phụ bếp, nên nội trong chiều hôm ấy, không ai là không biết việc bà Vũ đã dọn đến ở trong ngôi nhà cũ ông cụ Cố. Tin này đến tai bà cụ Cố do con a hoàn của cụ kể lại. Bà Vũ không nói gì trước với bà nhạc của bà. Bà muốn con a hoàn của cụ nói lại cho cụ biết; và như vậy cơn giận đột ngột của cụ chỉ đổ lên đầu một mình đứa ở gái tầm thường mà thôi. Sau đó cụ băn khoăn không biết qui tội cho ai? Cho con trai hay con dâu? Người ta có thể biết cụ sẽ khiển trách người nào, tùy theo nơi mà cụ đến gặp trước tiên.

Đến trưa, trong lúc bà Vũ đang tính sổ chi tiêu hàng tháng trong phòng khách nơi gian nhà mới, bà nom thấy con a hoàn của bà cụ Cố dìu cụ đi ngang qua ngoài hoa viên.

Cây cối đã được chặt và bứng đi, đá lát sân không còn đóng rêu nữa. Bà cụ Cố dừng bước đưa mắt nhìn xem sự thay đổi này. Một tay cụ vịn vào con a hoàn, một tay chống cái gậy chạm đầu rồng. Ánh nắng chan hòa mặt sân từ trước luôn luôn rợp bóng. Trong bể cạn chính giữa hoa viên, bầy cá vàng bị lóa mắt vì ánh sáng, chúng rúc cả xuống bùn, chẳng còn mống nào hiện ra, nhưng một cặp chuồn chuồn say sưa nắng mới, đùa giỡn nhau trên mặt nước.

Bà cụ Cố nói với vẻ trách móc:

- Mợ đã cho hạ mấy cây trường sinh ấy đi à!

Bà Vũ đã đứng dậy từ trước, nghe nói thế liền tiến về phía cụ, mỉm cười thưa:

- Thưa mẹ, mấy khóm cây có phải trồng đâu, nó chỉ mọc xen vào giữa hai kẽ đá đấy thôi ạ. Thứ này dễ trồng, mọc rất nhanh.

Bà cụ thở dài, tiến về phía cửa lớn, bà Vũ đưa tay đỡ cụ, nhưng cụ giận dỗi ẩy ra và chua chát:

- Đừng có sờ đến tôi, tôi giận mợ lắm!

Bà Vũ lặng thinh, theo cụ vào phòng khách.

Bà cụ nghiêm khắc dằn từng tiếng:

- Mợ dọn đến ở đây mà mợ không thèm nói với tôi lấy một tiếng. À, thì ra trong nhà này người ta không muốn cho tôi biết việc gì cả...

Cụ vừa nói vừa ngồi thịch xuống ghế. Bà Vũ lễ phép trả lời:

- Lẽ ra thì con phải trình mẹ trước. Thật con có lỗi rất nhiều, xin mẹ tha thứ cho con.

Bà cụ vẫn càu nhàu, nghiêm nghị hỏi:

- Thế mợ đã rầy bậy với cậu ấy à?

- Thưa mẹ không ạ. Chúng con có bao giờ cãi nhau đâu.

- Thôi mợ đừng có đặt điều chối quanh nữa. Nói đi cho rồi.

- Thưa mẹ con có đặt điều gì đâu. Số là hôm qua con đã được bốn mươi tuổi. Từ lâu con đã nhất quyết đến ngày ấy con sẽ chấm dứt chuyện vợ chồng của con, và tìm cưới cho nhà con một cô hầu trẻ. Đời nhà con còn dài, ông mới bốn mươi lăm tuổi. Hai tay bà cụ tì lên đầu rồng chiếc gậy, quan sát nàng dâu với vẻ nhìn xoi bói.

- Hay là nó đã mê một con nào khác rồi? Nếu nó chơi bời thì bà sẽ... bà sẽ...

Bà Vũ vội vã nói:

- Không, nhà con có mê ai đâu. Ông tốt hơn tất cả mọi người, và ăn ở với con hết sức tử tế. Trong thâm tâm, con rất muốn giữ nguyên mối tình đằm thắm giữa chúng con. Nhưng không thể, vì con sợ có thai, và con cảm thấy lửa dục của nhà con còn cháy phừng phừng mà riêng con thì đã tắt hẳn.

- Như thế thiên hạ người ta sẽ cho rằng cậu ấy đã trót dại, nên mợ muốn báo thù. Cụ nói với vẻ nghiêm nghị. Ai có thể tin được rằng, tự ý mợ muốn rút lui đã chứ? Trừ phi thực tình mợ không còn yêu cậu ấy nữa.

- Con vẫn yêu nhà con.

- Làm sao có thể có một tình yêu giữa đàn ông và đàn bà, nếu hai người không ăn nằm với nhau.

Bà Vũ im lặng một hồi lâu trước khi trả lời. Cuối cùng bà nói:

- Thưa mẹ, điều ấy thì con không được rõ. Con cũng thường băn khoăn về vấn đề đó, và có lẽ con cũng sắp tìm ra.

Bà cụ thở một hơi dài, rồi nói:

- Tôi hy vọng chúng ta sẽ khỏi khổ tâm vì những hậu quả không hay về việc này. Tôi ước mong, sẽ không có điều gì bất hòa lọt vào gia đình này cả.

- Bổn phận con là phải đề phòng, nếu vạn nhất, điều ấy có xẩy ra thì thật con đáng tội lắm.

- Thế người đàn bà ấy đâu rồi?

Tuy cụ còn phật ý, nhưng cơn giận đã nguôi. Quả thực, khi người đàn bà đã bốn mươi tuổi, không ai còn muốn có thai nữa. Chính cụ cũng đã gặp phải sự rủi ro này. Nhưng may thay, đứa trẻ bị chết ngay khi lọt lòng mẹ. Tuy nhiên, cụ vẫn còn nhớ rõ như vừa xẩy ra hôm qua. Đến tuổi ấy mà có thai, thật cụ xấu hổ vô cùng.

Trước kia, cụ ao ước có con, nhưng khi đã bốn mươi tuổi, cụ không còn muốn nữa. Nên suốt trong mấy tháng chờ ngày nở nhụy khai hoa, cụ đã bực tức và gắt gỏng luôn với chồng. Cụ đã nói với người chồng đáng thương của mình: "Anh đi tìm lấy một con ngu ngốc đi. Cái hạng gái luôn chiều theo ý muốn của anh ấy".

Vì câu nói ấy, ông cụ đã buồn một cách thấm thía.

Cũng vì thế, ông không còn yêu vợ một cách mặn mà như trước, và từ đấy không đến với bà nữa. Rất điềm đạm và dè dặt như thường tính của những bậc thâm nho ông cụ lặng thinh không nói một tiếng khiến bà tức bực vô cùng. Rồi sau câu chuyện ấy, ông cụ trở nên hoàn toàn câm lặng hẳn đối với vợ. Đó chỉ là một kết quả ngẫu nhiên, tuy trong thâm tâm cả hai không ai còn muốn có con nữa. Vì thế, khi nghĩ đến nỗi giận hờn vô lý của mình, bà cụ mơ hồ cảm thấy mình có lỗi. Đã là một kết quả của tự nhiên, không thể tránh được, thế sao lại muốn gây sự với người chồng già hiền lành ấy?

Bà cụ Cố thở dài:

- Người đàn bà ấy đâu rồi? Cụ lại hỏi, và quên rằng câu ấy cụ đã hỏi rồi.

- Thưa mẹ, con chưa tìm ra.

Người tớ gái rót nước trà, hầu quạt, hoặc xê dịch tấm bình phong che nắng cho bà cụ, lấy cớ hầu hạ cụ để lắng nghe. Bà Vũ biết thế, nhưng bà muốn để cho bọn tôi tớ rõ ngay tại nguồn gốc câu chuyện.

Bà cụ lại hỏi:

- Thật khó mà tìm cho ra được một người...

- Con cho là không khó. Con biết đích xác người đàn bà ấy phải như thế nào. Bây giờ chỉ có việc là tìm cho được một người giống như thế.

- Dù sao, tôi vẫn thấy cần phải rầy cậu ấy mới được.

- Mẹ cho con xin. Nếu mẹ quở trách nhà con, thì ông lại tưởng mình có lỗi, mà thực ra nhà con có lỗi gì? Không nên để nhà con phải tự trách mình chỉ vì con đã đến tuổi bốn mươi. Như thế con sợ rằng bất công.

Bà cụ nói như trách móc:

- Ông trời cắc cớ thật. Đã tạo nên người đàn ông và người đàn bà bằng hai thứ đất sét khác nhau.

Bà Vũ mỉm cười:

- Xin mẹ cứ trách trời đi. Con không dám nói sao cả.

Hai người không ai còn chuyện gì để nói với nhau nữa, bà cụ Cố miên man hồi tưởng lại hoàn cảnh mình xưa kia. Nếu ông cụ lấy một người đàn bà trẻ hơn, chắc bà sẽ căm giận vô cùng, dầu bà đã thôi thúc ông làm việc ấy. Con dâu bà có lẽ là người biết điều hơn.

Bà cụ cũng lẩm bẩm giống như mọi người khác lúc về già. Cụ nhìn quanh hỏi:

- Mợ có thay đổi gì trong phòng này không?

- Thưa mẹ, con không thay đổi gì cả. Trừ bức tranh này bên phòng con, con thích nó nên đã mang sang đây.

Bức tranh Nhật Bản này ban sáng khi điểm tâm xong, bà đã sai Giang bảo anh đầy tớ mang nó đến treo ở đây, ngay trước mặt bà. Bà không muốn treo bức tranh trong phòng ngủ, nơi mà bà chỉ ngủ thôi.

Bà cụ Cố đứng dậy, chống gậy bước đến trước bức tranh. Cụ hỏi:

- Người leo núi là đàn ông hay đàn bà thế?

- Thưa mẹ, con cũng không biết nữa. Thật ra, điều ấy cũng không quan hệ gì.

- Con người cô độc, cụ lẩm bẩm, tôi rất ghét núi rừng.

- Theo ý con, nếu người này sợ sự cô tịch thì đã chẳng đến đó làm gì.

Nhưng mỗi khi bà cụ cảm thấy buồn, thì lại đói bụng. Bức tranh này đã làm cụ buồn. Cụ quay sang người con dâu nói:

- Nãy giờ tôi chưa ăn gì cả. Đói quá!

Bà Vũ bảo đứa ở gái:

- Chị đưa Cố về phòng. Cố thích ăn gì, dọn mời Cố.

Bà cụ Cố đi rồi, bà Vũ lại tiếp tục tính sổ, không còn ai đến quấy rầy nữa. Trong nhà mọi người đều thinh lặng và buồn bã. Bà Vũ tự hỏi, không biết chồng bà có đến không, và bà lấy làm lạ là sao lòng mình lại cảm thấy sờ sợ khi nghĩ đến ông. Nhưng ông Vũ không đến. Bà biết rõ sự việc đang diễn tiến trong đại gia đình. Suốt buổi hôm ấy, con trai và con dâu bà đã thăm dò ý kiến của mấy người anh em họ. Họ không tìm ra được một giải pháp nào, nên không ai dám đến gặp bà Vũ.

Cha mẹ mấy đứa trẻ không đến, nên chúng cũng không dám bén mảng. Về phần tôi tớ trong nhà, thì do sự thận trọng tự nhiên, chúng vẫn lặng thinh chăm lo công việc, đợi cho đến khi tình thế trở nên sáng sủa, Giang vẫn hầu hạ bà Vũ suốt ngày. Chị rất ít nói, và mỗi lần bước vào phòng bà Vũ, hai mắt chị đỏ hoe. Bà Vũ không cần lưu ý đến. Suốt ngày, bà lo tính sổ sách, các khoản chi tiêu dồn lại bề bộn vì sắm dọn lễ tứ tuần.

Tư điền, tư thổ của tổ tiên nhà họ Vũ để lại rộng lớn và nhiều hoa lợi, việc chi tiêu trong nhà đều trông cậy vào số ruộng đất ấy. Ông Vũ và các con không bao giờ đi làm việc ngoài. Một vài anh em họ xa, thật ra đã đi lập nghiệp ở các tỉnh khác, như buôn bán, làm ngân hàng hay kinh doanh. Chính những người này, nhất thời có thất nghiệp, thì trở về với đất ruộng của tổ tiên để gây dựng lại tài sản...

Bà Vũ cai quản số ruộng đất ấy, cũng như mọi tài sản khác.

Suốt ngày hôm ấy bà chỉ chuyên chú vào việc tính sổ sách. Từ sáng đến tối bà chỉ bỏ dở một lúc để xem việc phát dọn cây cối ngoài hoa viên, và chỉ bảo anh đầy tớ treo bức tranh Nhật trong phòng khách. Quanh bà, sự im lặng bao trùm mọi vật, như chỉ có độc một mình bà trong nhà. Sự im lặng ấy làm bà khỏe khoắn ra. Dĩ nhiên bà không thích sự im lặng ấy tiếp tục mãi. Như thế rất chóng đi vào cõi chết. Nhưng đến tuổi bà, nếu được sống hoàn toàn trong một ngày, không có ai đến đòi hỏi việc gì, thì quả là một điều thú vị.

Bà rất thỏa mãn, vì sổ sách đều đúng đắn, thu nhiều hơn chi.

Chữ của viên quản lý viết ngoằn ngoèo như những con rắn nhỏ: mười chín trái dưa, bảy trái ruột đã vàng, các trái khác đều chưa chín, treo ở hai cái giếng phía bắc. Ngay chiều hôm nay, bà Vũ sẽ cho kéo lên một trái để ăn trước khi ngủ, thật là một thức ăn rất bổ thận.

Mấy quyển sổ đã gấp lại, bà Vũ vẫn còn đắm chìm trong một sự thanh vắng êm đềm. Bà cảm thấy nỗi mệt nhọc tan dần. Thật ra, bà mệt nhiều hơn bà tưởng. Một sự mệt nhọc về tinh thần, nó nằm ở một góc xó tâm tư, khó lòng xác định được. Tuy thế, trí khôn của bà không cảm thấy mệt, vẫn ham hiểu biết, sắc sảo và hăng hái. Đối với bà Vũ, hình như trí khôn này bấy lâu không giúp ích gì được cho bà cả, trừ việc dàn xếp một vài vụ phân tranh, hay lựa chọn trường học cho mấy đứa trẻ trong nhà. Không, dường như sự mệt nhọc của bà ẩn dấu vào một nơi nào rất sâu kín trong người, có thể là ở tận đáy lòng. Suốt hai mươi bốn năm trời, bà Vũ đã ban phát sự sống cho các con, lúc mang thai và khi sinh đẻ; bây giờ đến lượt họ, họ ban phát sự sống cho con cái họ. Là mẹ và là bà, bà Vũ đã từng bận tâm về những sự sinh đẻ ấy, bây giờ, thế là hoàn tất.

Bỗng bà nghe có tiếng chân bước. Tiếng bước chân rõ ràng và quả quyết. Bà biết ngay. Chính là Tố Lan, cô gái Thượng Hải, nàng dâu thứ ba của bà, vợ cậu Thế. Bà thở dài, tiếc rẻ sự thanh vắng và quạnh hiu của mình, bà chỉ rời bỏ trong chốc lát. Nhưng bà tự trách mình. Bà không muốn một ai trong nhà lầm tưởng bà đã bỏ mọi người, trái lại, chính nơi đây phải là trung tâm của gia đình, vì có bà ở.

Bà lên tiếng gọi:

- Tố Lan, vào đây con.

Giọng nói của bà có vẻ vui tươi. Khi bà ngẩng đầu lên, bà gặp ngay đôi mắt đen nháy của nàng dâu trẻ đang chăm chú quan sát mình. Tố Lan đứng ở bậc cửa, nàng cao và thanh mảnh. Nàng mặc một áo tân thời dài, thẳng, và có eo ngang hông theo lối Thượng Hải. Ngực nàng thấp và đôi lưỡng quyền cao, làm nàng xấu đi. Trái lại khuôn mặt của bà Vũ hình trái xoan đều đặn, có một vẻ chân phương. Khuôn mặt của Tố Lan rộng ở ngang mắt, hẹp ở cằm. Miệng nàng rộng, có vẻ bực bội và gắt gỏng.

Bà Vũ tuyệt nhiên không chú ý gì đến vẻ mặt bực bội của người con dâu. Bà bảo:

- Vào đây ngồi. Mẹ vừa xem sổ chi thu xong. Chúng ta gặp may, mùa màng rất tốt.

Nhìn chung, Tố Lan không đẹp. Nhưng nàng có những nét rất xinh. Bà Vũ thầm nghĩ, khi thấy nàng dâu mạnh dạn ngồi xuống ghế, không có cái vẻ khúm núm thường lệ như những người đàn bà khác trong gia đình. Đôi khi Tố Lan còn thích tỏ ra bướng bỉnh. Bà Vũ nhìn nàng một cách thích thú. Đây là lần đầu tiên chỉ có một mình nàng với bà.

- Con ơi! Con nên chú ý cái miệng của con, bà Vũ bảo Tố Lan một cách bình tĩnh, dịu dàng. Các người trẻ tuổi đều lấy làm lạ vì giọng nói ấy không có vẻ khiển trách, cũng chẳng phải là răn bảo.

- Thưa mẹ mẹ nói gì ạ?

Tố Lan ấp úng. Đôi mắt nàng mấp máy như run.

- Bây giờ, cái miệng thật là khả ái, đang run rẩy. Nhưng cái miệng của những người trẻ thay đổi lúc về già. Miệng của con phải có vẻ cương quyết mới đẹp, nếu không, sẽ trở nên tầm thường khó coi.

Bà Vũ nói một cách điềm tĩnh, tự nhiên, không một chủ ý nào, bà chỉ nêu lên điều mà ai cũng biết. Nếu bà mẹ chồng tỏ ra quan tâm về điểm ấy, ắt nàng đã trả lời rằng miệng mình có thay đổi cũng không sao. Nhưng vẻ bình tĩnh của bà khiến Tố Lan xấu hổ. Nàng chỉ biết cau mày nín lặng.

- Con có điều gì cần hỏi mẹ phải không? Bà Vũ vừa nói vừa sang ngồi một chiếc ghế khác êm hơn. Chiếc ghế này cũng bằng gỗ, nhưng cái dựa lưng tròn. Tuy nhiên, bà Vũ cũng không dựa, và cứ ngồi ngay thẳng, khoan thai nhồi thuốc vào cái điếu nhỏ, và nhẹ nhàng hút hai hơi dài như thường lệ.

- Thưa mẹ! Tố Lan kêu lên.

Nàng bối rối, líu lưỡi, không nói tiếp được.

- Gì hở con? Bà Vũ dịu dàng hỏi lại.

- Thưa mẹ, mẹ đã làm cho tâm thần ai nấy trong nhà rối loạn lên cả.

- Thật thế ư?

Tuy ngạc nhiên, nhưng giọng nói của bà Vũ vẫn dịu dàng.

- Thưa mẹ, thật thế ạ. Nhà con cấm con không được đến nói với mẹ. Nhà con bảo, đó là bổn phận của anh Lãng, vì anh ấy là con trưởng. Nhưng anh Lãng không muốn nói. Anh quả quyết rằng, nói cũng vô ích. Còn chị Mai thì chỉ khóc; phần con, con không khóc. Và con đã nói rằng, trong chúng con phải có một người đến gặp mẹ. Vậy mà ngoài con ra, không ai đến cả.

Bà Vũ khẽ mỉm cười.

Tố Lan giữ vẻ tự nhiên. Khuôn mặt trẻ trung của nàng quá nghiêm trang, có vẻ lo lắng.

- Thưa mẹ. Lâu nay con có cảm tưởng rằng, mẹ không thương con, cho nên lẽ ra con là người đến với mẹ sau tất cả.

- Con lầm mất rồi con ạ! Trên đời này, mẹ không ghét ai cả.

Tố Lan khẽ nhích người ra đàng sau. Nàng nói:

- Không, con biết. Mẹ không yêu con thật. Vì con lớn tuổi hơn anh Thế. Mẹ không bao giờ tha thứ cho con, vì chúng con say mê nhau ở Thượng Hải, và quyết lấy nhau không để mẹ sắp đặt.

- Đã hẳn, việc ấy làm mẹ không bằng lòng. Nhưng mà nghĩ lại, sở dĩ mẹ không bằng lòng là vì mẹ lo cho hạnh phúc của anh Thế. Nhưng khi thấy con, mẹ biết Thế được hạnh phúc, nên mẹ đã bằng lòng con. Nếu con lớn tuổi hơn Thế, đó không phải là lỗi của con. Đối với gia đình, hơi bất tiện thật, nhưng mẹ đã thu xếp rồi. Bao giờ cũng có thể tìm được cách dàn xếp ổn thỏa mọi việc.

- Nếu con cũng như chị Mai, hay các người khác, thì con không thắc mắc và quan tâm đến việc ấy đến thế. Thưa mẹ, xin đừng để cha con cưới vợ hầu.

Bà Vũ dịu dàng nói:

- Không phải là để cho cha con lấy. Chính mẹ thấy, đó là điều có lợi cho cha con.

Mặt Tố Lan tái đi:

- Thưa mẹ, mẹ có nhận thức được việc của mẹ làm không?

- Có lắm chứ. Bà gật gù đáp.

- Thiên hạ sẽ cười chê mẹ. Việc lấy vợ hầu bây giờ đã lỗi thời.

- Ở Thượng Hải thì có lẽ thế đấy. Trong giọng của bà Vũ bao hàm ý nghĩa xem thường dư luận ở Thượng Hải.

Thất vọng, Tố Lan nhìn sững bà Vũ. Người đàn bà điềm tĩnh này, mẹ chồng nàng, rất đẹp, rất hoàn toàn, đến nỗi nàng không thể hờn giận hay trách móc bà điểm nào.

Hai tay Tố Lan chấp lại trên gối, nàng đưa mắt nhìn mẹ chồng.

- Thưa mẹ, mẹ có biết lấy vợ hầu là một việc trái với những luật lệ hiện hành không?

- Những luật nào? Những luật ấy còn nằm trong giấy tờ, cũng không hơn gì bản Tân- Hiến- Pháp.

Tố Lan rất lấy làm kinh ngạc khi nghe bà Vũ dùng chữ "Hiến- Pháp". Nàng không ngờ bà mẹ chồng cũng biết về bản Hiến- Pháp ấy.

- Biết bao người trong bọn chúng con đã tranh đấu cam go để bãi bỏ chế độ đa thê. Chúng con đã đi diễu hành khắp thành phố Thượng Hải, trong những ngày hè hết sức nóng bức. Chúng con mang biểu ngữ đòi hỏi một chế độ một vợ một chồng như người Tây phương. Bây giờ đây con lại thấy một người ngay chính trong gia đình con, là mẹ chồng con, hành động một cách phản tiến hóa... một cách xấu xa... vì thưa mẹ, trở lại cổ tục độc ác là một điều xấu...

Bà Vũ ngắt lời nàng với một giọng vẫn dịu dàng và lý sự:

- Này con, nếu một ngày kia, Thế đòi cưới một người vợ khác, một người đàn bà... ví dụ ít cương nghị và không được thông minh bằng con, một người đàn bà dung dị và dịu dàng, con sẽ xử trí ra sao?

- Con sẽ xin ly dị ngay. Tố Lan trả lời kiêu hãnh. Con không muốn chia sẻ chồng con với một người đàn bà nào khác.

Bà Vũ khoan thai châm ống điếu nhỏ và kéo hai hơi dài nữa.

Bà nói:

- Cuộc đời của người đàn ông chia ra nhiều phần. Người đàn bà khi về già mới nhận thấy điều ấy.

Tố lan nhấn mạnh.

- Con tin vào nguyên tắc nam nữ bình quyền.

- Chà, hai vật bằng nhau, bất tất phải hoàn toàn như nhau. Hai vật ấy bằng nhau về sự quan trọng, cả hai đều cần thiết cho sự sống, nhưng không buộc phải giống hệt nhau.

- Ngày nay chúng ta không nghĩ thế. Nếu một người đàn bà bằng lòng với một người đàn ông, thì người đàn ông cũng phải bằng lòng với một người đàn bà thôi.

Bà Vũ đặt ống điếu xuống bàn. Bà nói với một giọng đã suy nghĩ chín chắn.

- Con còn trẻ quá, làm sao con có thể hiểu điều ấy được? Con ạ, như con đã biết, sự bằng lòng là chính. Khi một trong hai người đã đạt đến cái độ tuyệt mức của sự bằng lòng ấy, thì có nên nói với người kia rằng:"Mình hãy dừng lại đây, vì tôi đã thỏa mãn rồi" không?

Tố Lan cau có nói:

- Nhưng anh Lãng bảo với chúng con rằng cha không muốn cưới vợ lẽ.

Bà Vũ thầm nghĩ:

"Chắc hôm nay thằng Lãng nói chuyện ấy với cha nó".

Trong phút chốc, bà cảm thấy thương xót chồng. Ông bị các con quấy rầy, phần ông nào có lỗi gì.

Bà nói với Tố Lan:

- Khi con đã chung sống với người đàn ông trong hai mươi lăm năm trời, thì con đã hiểu người đàn ông ấy đến mức tận cùng của sự hiểu biết.

Bà mỉm cười và bỗng nhiên, bà ước mong nàng dâu trẻ của bà bước đi cho rảnh. Vốn yêu nàng hơn tất cả từ trước đến nay, bà phải can đảm lắm mới nói được những lời rắn rỏi, táo bạo và vô lý ấy.

Bà gật đầu nói với Tố Lan:

- Con ạ, mẹ nhận thấy rằng, dù sao Thượng Đế cũng đã tỏ ra nhân hậu đối với phụ nữ chúng ta, vì chúng ta không thể cứ tiếp tục sinh con mãi mãi. Bởi thế, khi người đàn bà đã bốn mươi tuổi, Ngài thương xót phán rằng:"Hỡi linh hồn và thể xác khốn khổ kia, cuộc sống còn lại bây giờ thuộc về con. Con đã phải chia sẻ biết bao nhiêu lần rồi, bây giờ con hãy nhận lấy những gì còn lại, nguyên vẹn như trước kia, để đời sống của chính mình con được hạnh phúc, không phải chỉ bởi những điều con ban phát ra, mà còn vì những điều con nhận lãnh nữa". Mẹ sẽ dùng những ngày còn lại để góp nhặt tâm tư mẹ, linh hồn mẹ, mẹ sẽ chăm nom thân xác mẹ, không phải để làm đẹp một người đàn ông, nhưng để bảo toàn sự sống còn của mẹ.

Tố Lan thiết tha:

- Thế mẹ ghét chúng con hết thảy sao?

Mắt Tố Lan mở lớn, và lần đầu tiên bà Vũ nhìn thấy đối mắt ấy rất đẹp.

- Mẹ yêu chúng con hết thảy hơn bao giờ hết.

- Yêu cả cha con nữa chứ?

- Cả cha con nữa. Nếu không, mẹ đã chẳng cầu mong ông hạnh phúc đến thế.

Một lát sau nàng dâu nói:

- Thật con không thể hiểu được điều mẹ nói. Con không hiểu nổi mẹ...

- Ồ, tuổi con còn kém xa tuổi mẹ nhiều. Con hãy kiên nhẫn, vì con đã biết đó là ý muốn của mẹ.

Tố Lan hoài nghi hỏi:

- Thật mẹ thích làm thế sao?

- Đúng thế con ạ, bà Vũ âu yếm đáp.

Tố Lan đứng dậy:

- Con xin về nói lại với mọi người như thế. Nhưng con chắc sẽ không ai hiểu được.

Bà Vũ mỉm cười bảo:

- Con nói với mọi người hãy nhẫn nại đối với mẹ, con nhé.

Tố Lan hơi do dự:

- Thưa mẹ, nếu mẹ đã chắc chắn như vậy thì...

- Chắc chắn lắm chứ, bà Vũ đáp.

Sau khi Tố Lan ra về, bà sung sướng được lấy lại vẻ quạnh hiu tĩnh mịch của gian phòng. Bà khẽ mỉm cười khi nghĩ đến cả nhà đang cùng nhau hội họp mà không có bà, tất cả mọi người đều kinh hãi và cùng tự hỏi phải làm gì? Bởi vì kể từ khi bước chân về làm dâu nhà họ Vũ, đây là lần đầu tiên bà nhân danh cá nhân mình mà hành động. Bà mỉm cười và cảm thấy một nỗi bình an tràn ngập toàn thân. Bà muốn ngủ sớm hơn hai giờ trước lệ thường, nên bà không đợi Giang đến. Bà tự tắm lấy một mình, thay áo quần ngủ bằng lụa, rồi nhẹ nhàng nằm duỗi ra giường- cái giường có màn sẫm, rộng thênh thang.

Một giờ sau, Giang đến, vẻ tĩnh mịch khiến chị khiếp sợ và hoảng hốt chạy vào phòng ngủ. Sau hai cánh màn hé mở, chị thấy bà chủ nằm dài, gọn gàng không nhúc nhích. Sợ hãi, chị chạy đến bên, trố mắt nhìn và rên lên:

- Trời ơi! Bà tôi chết rồi!

Bà Vũ không chết, bà chỉ ngủ thôi. Nhưng chưa bao giờ Giang thấy bà ngủ như vậy. Bà có một giấc ngủ nhẹ nhàng, đến nỗi tiếng vỗ cánh của một con chim sẻ ngoài hiên lúc hừng đông cũng khiến bà tỉnh giấc; thế mà chính tiếng kêu này đã không làm bà thức. Giang lấy làm lạ vô cùng. Chị đứng ngắm khuôn mặt xinh đẹp và thanh khiết của bà Vũ một hồi lâu, rồi buông màn xuống, khẽ lui ra.

"Bà ngất đi vì mệt nhọc. Giang lẩm bẩm, bà mệt vì trong gia đình này, mọi người đều nương vào bà mà sống, giống như trẻ con bú sữa mẹ"

Giang dừng lại ở ngưỡng cửa hoa viên, giận dỗi, nhìn quanh. Không có ai, ông Vũ cũng không.

Trong sân nhà Lãng, vợ chồng chàng và vợ chồng Thế ngồi nói chuyện mãi cho đến khi đồng hồ chỉ quá nửa đêm. Hai người chồng trẻ nói rất ít, họ cảm thấy ngượng ngùng và xấu hổ khi nghĩ đến thân sinh họ. Họ không biết khi đã đứng tuổi, giữa vợ chồng của họ có xảy ra những điều như thế không? Họ hoài nghi cả chính mình, nhưng không ai nói ra.

Trong hai nàng dâu trẻ, Mai là người ít nói nhất. Nàng thấy đời mình quá hạnh phúc, nên không sinh sự với bất cứ ai. Nàng xem Lãng là một người đẹp đẽ và hoàn toàn nhất trong giới đàn ông. Luôn luôn nàng cho là mình may mắn được phó thác cuộc đời trong tay chàng. Không có gì nơi chàng làm nàng không vừa ý. Thân thể chàng tráng kiện, tính tình hiền hòa, bộ điệu trang nhã, lòng đại lượng, chí kiên nhẫn, nụ cười dễ dãi, đôi mắt khả ái, hai má đầy đặn, làn tóc đen, dày và láng, bàn tay dịu dàng mà chắc chắn, lòng bàn tay mát và khô tất cả những điểm ấy của chàng đã làm nàng say mê. Không, chồng nàng không có một khuyết điểm nào.

Nàng hòa tan đời sống mình vào đời sống chồng, vả lấy làm thỏa mãn được thấy cá tính mình mất đi. Nàng không muốn sống riêng cho mình. Được làm vật sở hữu của chàng, ngủ trong tay chàng ban đêm, hầu hạ chàng ban ngày, bưng dọn cơm nước, pha trà, châm điếu, lắng nghe mỗi lời chàng nói, chạy chữa cho chàng lúc nghẹt mũi nhức đầu, nếm đồ ăn, hâm lại rượu, tất cả các công việc ấy khiến nàng bận rộn và vui thích, nhưng nàng lại đặt cái hạnh phúc sinh con lên trên hết. Sinh cho chàng thật nhiều con đó là điều mong ước độc nhất của nàng. Nàng là một dụng cụ giúp chàng trở thành bất tử.

Lần này cũng như mọi lần khác có mặt Lãng, nàng nghĩ đến chàng, và chỉ nghe giọng nói những người khác qua màn sương vàng lấp lánh của hạnh phúc mình. Nếu cha chàng có lấy vợ hầu đi nữa, thì việc ấy chỉ làm cho nàng thấy chồng mình càng hoàn toàn hơn. Không ai giống được Lãng, chàng tốt hơn cha chàng, biết xử sự hơn và trung thành hơn. Về phần Lãng, chàng cũng rất thỏa mãn về nàng.

Mai vừa nghe Tố Lan nói chuyện, vừa nghĩ đến Lãng. Chợt Tố Lan hỏi:

- Chị Mai, chị là dâu trưởng, ý chị thế nào.

Mai quay về phía Lãng để ngầm hỏi ý kiến chồng.

Tố Lan thấy vậy, khinh Mai là người không có ý kiến riêng. Tố Lan rất yêu chồng, nhưng khi chỉ có hai người, nàng thường nhắc đi nhắc lại rằng, nàng rất yêu chàng vì chàng không ngờ nghệch như anh Lãng. Trong thâm tâm, nàng thầm trách sao Thế không phải là con trưởng. Chàng khỏe mạnh hơn Lãng, thông minh hơn, thanh cảnh hơn và hoạt bát hơn; Lãng giống cha, Thế thì giống mẹ. Tố Lan yêu chồng cả những khi cãi vã với chàng. Nhưng Tố Lan thường cãi với chồng luôn, nàng thầm trách mình về điểm này, và sau mỗi lần như thế, nàng hối hận. Lòng hối hận bắt nguồn ở một nỗi lo sợ âm thầm mà nàng tự giấu- vì nàng lớn tuổi hơn Thế và đã yêu chàng trước. Phải, tự đáy lòng, nàng rất lấy làm e thẹn.

Nàng đã say mê chàng trong buổi gặp gỡ đầu tiên tại trường. Rồi từ đấy, nàng thường kiếm chuyện để gặp chàng, chẳng hạn như nhờ giảng bài học, mượn vở chép bài làm, và tất cả những gì nàng có thể tưởng tượng được để thu hút chàng. Chính nàng là người đầu tiên gây nên tình thân hữu giữa hai người. Nàng đã đưa tay ra trước để nắm lấy tay chàng tuổi trẻ.

Nàng tha thứ cho mình về những điều đó và mạnh dạn tự chữa rằng, nàng là một thiếu nữ tân tiến, không lạc hậu, không sợ sệt trước đàn ông, và nàng đã xác tín nguyên tắc nam nữ bình quyền. Nhưng đồng thời nàng biết rõ Thế nhỏ tuổi hơn mình, chàng chưa bao giờ biết đến đàn bà, và một phần nào chàng đã bị mãnh lực tình yêu của nàng lôi cuốn.

- Anh sợ mẹ anh à? Anh sợ cả tư tưởng cổ hủ của bà nữa sao? Nàng rít lên.

Chàng đã đáp lại một cách chín chắn:

- Tôi sợ mẹ tôi, vì bao giờ bà cũng có lý.

Nàng cãi lại:

- Không một ai luôn có lý bao giờ!

Thế cười:

- Em không hiểu mẹ anh đâu. Dầu khi anh muốn cho mẹ anh sai, anh vẫn biết rằng bà có lý. Trên đời này không có người phụ nữ nào khôn ngoan hơn bà.

Thế nói lời này một cách rất hồn nhiên, nhưng vô tình chàng đã cắm ngập vào tim nàng một mũi dao và mũi dao ấy nằm nguyên ở đấy mãi. Nàng về làm dâu nhà họ Vũ với lòng sẵn ghét và đố kỵ mẹ chồng, vậy mà nàng phải tức lên vì không thể nào cảm thấy đố kỵ hoặc ghen ghét bà được. Vì đối với mọi người, bà đều hòa nhã như nhau, nên những mặc cảm ấy của nàng không có điều kiện bộc phát. Nếu bà Vũ có cảm thấy nàng dâu ghét mình, bà vẫn không để lộ ra nét mặt. Tố Lan cho rằng bà dửng dưng cả với tình thương cũng như lòng ghét.

Nàng dâu thì không thể giấu được những ác cảm của mình. Trong một buổi cãi vã với chồng, nàng đã dằn vặt Thế:

- Tại sao anh yêu mẹ anh đến thế? Bà có yêu anh đến thế đâu?

Thế đã đáp lại câu nói ấy với một vẻ bình tĩnh thường lệ:

- Tôi không thích người ta quá yêu tôi.

Vậy là chàng đã ném trả lại mũi tên cho vợ, và để mặc nó cắm ngập vào da thịt đang run rẩy của nàng. Nhưng nàng là người rất nhiều tự ái, với một cõi lòng luôn luôn mở rộng, sẵn sàng đau khổ, và vì kiêu hãnh, nàng phản ứng liền.

Nàng kêu lên:

- Tôi biết rồi, anh thấy tôi quá yêu anh đấy mà!

Thế dằn lòng không đáp.

Chàng có một phong độ thư thái, đôi vai rộng và thân hình thanh mãnh. Con trai nhà họ Vũ đều đẹp, trừ Phan còn mập quá, nhưng Thế thì có một vẻ quý phái rõ rệt hơn cả. Điều này đã dày vò Tố Lan. Phải chăng đó là biểu hiện của sự sang quý tâm hồn, hay chỉ là kết quả ngẫu nhiên của tạo hóa.

Nàng không được rõ, còn chàng thì quá kín đáo, hay ít ra đó là điều nàng tưởng.

Nàng thường hỏi chồng:

- Anh nghĩ gì thế? Nói cho em biết với nào.

Đôi lúc chàng trả lời, đôi lúc từ chối và đáp một cách khô khan:

- Ít ra, em phải dành cho anh một mẩu tâm tư riêng biệt của anh chứ

Chàng thường lớn tiếng gắt:

- Em không yêu anh gì cả!

- Anh tưởng thế à?

Tuy nhiên có lúc chàng yêu nàng với tất cả những rung cảm mà nàng khát khao. Nhưng làm sao nàng đoán biết được? Chỉ một lần, nàng phát khùng lên vì sự đùa nghịch của chàng.

Tố Lan cảm thấy mình bị ái tình khuất phục. Nàng khát mong được giải thoát khỏi vòng xiềng xích của tình yêu. Vì nó làm nàng bị buộc vào Thế và trở nên kẻ thuộc hạ của chàng. Nhưng nàng không sao thoát mình ra khỏi những xiềng xích mà nàng đã rèn đúc nên. Tâm hồn nàng chỉ là những cơn bão tố. Xưa kia nàng thường mơ tưởng đến tương lai. Bây giờ niềm mơ ước đó đã chết, vì nàng thấy mình bị giam hãm trong ngôi nhà này, mà nơi đây chính nàng lại là tên cai ngục của mình.

Tố Lan cố gắng hết sức âm thầm, nhưng nội tâm nàng luôn luôn nổi phong ba, nàng không thể nào che giấu hết được.

Tính nàng nóng nảy và rất khinh người. Tố Lan la mắng tôi tớ một cách dễ dàng. Nhưng trong nhà này, lũ nô bộc không quen với lối đối xử khiếm nhã ấy, vì thế nàng không được ân cần hầu hạ như các người khác. Trong bếp, họ chế nhạo nàng, và dĩ nhiên bao giờ cũng có người mách lại cho nàng biết. Nàng luôn luôn cau có vì thấy mọi sự trong nhà đều thiếu thốn, cổ hủ và không thích hợp với mình.

Nàng chỉ trích việc thắp đèn cầy, đèn dầu hoa, việc dùng gầu mang nước đổ vào bồn tắm. Nàng nói: "Ở Thượng- Hải đèn và nước tự nó đến cho ta dùng".

Nhưng, có ai chú ý đến lời nàng nói đâu. Tố Lan chỉ là một phần tử nhỏ dưới mái nhà này.

Tối hôm ấy, Thế nghe nàng phàn nàn quá lâu về ông Vũ, chàng cảm thấy mệt mỏi, vươn vai ngáp và bỗng bật cười to:

- Ôi, thật đáng thương cho thân phụ chúng ta! Tóm lại, nếu chúng ta tin vào ý kiến của Tố Lan, thì chính người thật đáng phàn nàn. Vì chúng ta chỉ thoáng thấy người đàn bà kia bằng mắt, chứ người sẽ phải chịu đựng cái gánh nặng ấy suốt đêm ngày. Thôi đi cô ơi, đã nửa đêm rồi. Hãy đi ngủ đi, và để cho tôi yên một chút.

Chàng đứng dậy, uốn mình, đưa tay vuốt tóc rồi đi ra, miệng huýt gió gọi Tố Lan. Không thể làm gì hơn được, nàng chỉ biết bước theo chồng về nhà riêng của hai người.