Chương 5 TÁM LẦN TIẾP KIẾN HỒNG VỆ BINH, MAO CHỦ TỊCH MỆT MỎI VÔ CÙNG
Áp lực liên tục đè nặng lên thủ đô Bắc Kinh, Mao Trạch Đông đã 73 tuổi, đứng trên xe mui trần mấy giờ đồng hồ liền, vẫy tay liên tục, khi xuống xe thậm chí không đi nổi. Người gượng cười nói: "Hôm nay tôi lại bị phạt đứng. Ngồi xuống thì mọi người không nhìn thấy tôi, họ không vui, các cháu gái không chịu đi, buộc tôi phải trèo lên núi Lương Sơn."
Ngày 18 tháng 8, tiếp tục cùng với quần chúng, thành phần chủ yếu là học sinh chào mừng lễ mít tinh (học sinh về sau trở thành Hồng vệ binh), ngày 31-8 một lần nữa lại tiếp kiến họ. Nếu lần tiếp kiến trước chủ yếu là quần chúng thủ đô Bắc Kinh, thì lần này tiếp kiến liên tục học sinh từ các nơi trên cả nước đến. Học sinh cứ đeo dải băng đỏ trên có ba chữ "Hồng vệ binh", thì coi như họ đã là lực lượng Hồng vệ binh rồi.
Trong đợt tiếp kiến này, lần đầu tiên Lâm Bưu cũng khoác lên vai mình dải băng Hồng vệ binh, để chứng tỏ cho mọi người biết, quan điểm của Lâm Bưu giống như quan điểm của Mao Chủ tịch, kiên quyết ủng hộ Hồng vệ binh. Bài phát biểu trong cuộc gặp gỡ học sinh, sinh viên lần này càng chứng minh rõ hơn cho quan điểm đó, Lâm Bưu nói:
"Hồng vệ binh và các tổ chức cách mạng thanh thiếu niên khác phát triển mạnh mẽ như măng mọc mùa xuân, đi đến đâu quét sạch "tứ cựu" đến đó. Đại Cách mạng Văn hóa đã tác động đến chính trị, kinh tế. Từ đấu, phê, cải (đấu tố, phê phán, cải cách) trong trường học đã lan rộng ra toàn xã hội. Trọng điểm của đả kích là đánh mạnh vào nội bộ Đảng của phái đương quyền chức đi theo con đường tư bản chủ nghĩa. Nhất định phải nắm chắc phương hướng lớn của cuộc đấu tranh này."
Bài diễn thuyết mang tính "vạch đường chỉ lối" này đã làm cho rất nhiều thanh niên bị lừa, đưa họ vào con đường cướp giật, đập phá, thậm chí trở thành tội đồ của lịch sử.
Còn Chu Ân Lai thì nói:
"Cần phải là người cần vụ trung thành của nhân dân, cần hoc tập tác phong của Giải phóng quân, tuân thủ 3 điều kỷ luật lớn và 8 điều cần chú ý, bảo vệ quyền lợi của nhân dân, bảo vệ tài sản quốc gia, xây dựng tác phong xã hội chủ nghĩa tốt đẹp... Trong cuộc đấu tranh, cần "văn đấu", chứ không cần "võ đấu"... Trung ương quyết định, toàn bộ sinh viên trên cả nước và một bộ phận học sinh trung học làm đại biểu cho lực lượng Hồng vệ binh, phân chia thành từng tốp, lần lượt đến Bắc Kinh.
Các tờ báo đưa tin rầm rộ về cuộc tiếp kiến này, như một chất xúc tác, chỉ trong thời gian rất ngắn, các tổ chức thanh thiếu niên trên cả nước đã được thành lập. Họ đi bằng xe lửa, ô tô, đi bộ, trèo qua núi cao vực sâu, lũ lượt kéo đến Bắc Kinh. Các tổ chức được mệnh danh là "trường chinh" cũng được thành lập. Họ gọi loa tuyên truyền, kéo nhau về Bắc Kinh tụ họp cũng là hành động cách mạng, là biểu hiện yêu quý Mao Chủ tịch, động viên hàng triệu học sinh sinh viên tham gia. Tổ chức cũng tạo cho họ rất nhiều điều kiện thuận lợi. Bất luận là đi bằng phương tiện gì, ăn ngủ ở nhà nghỉ hay khách sạn đều không phải trả tiền, thậm chí còn được phát tiền lộ phí, bởi họ là khách quý của Mao Chủ tịch, được Mao Chủ tịch mời đến! Vậy thì sao có thể thu tiền của khách quý được. Có thời gian, thủ đô Bắc Kinh toàn người là người, nhà nhà có khách, cửa hàng cửa hiệu đầy ắp khách, khách vẫn lũ lượt kéo đến, không còn chỗ ở, họ kéo nhau ra công viên, ra các đường phố lớn dựng nhà bạt làm chỗ ăn ở tạm. Tổ chức đem bánh mì, bánh bao, trứng gà cấp phát tận tay. Cả thủ đô Bắc Kinh gồng mình lên đón tiếp họ.
Rốt cuộc có bao nhiêu người (chủ yếu là thanh thiếu niên)? Có người nói, đông đến vài triệu người, song không ai có thể nói được con số chính xác là bao nhiêu.
Ngày 15 tháng 9, Mao Chủ tịch lại tiếp kiến Hồng vệ binh. Vì số người đến Bắc Kinh quá đông, các bộ phận hữu quan động viên họ rời Bắc Kinh về quê "làm cách mạng", họ thậm chí còn nói: "Không gặp được Mao Chủ tịch thì không đi đâu cả!" Yêu cầu của Hồng vệ binh, có thời kỳ trở thành yêu cầu chính trị tối quan trọng của Trung Quốc. Mọi yêu cầu của họ nhanh chóng được đáp ứng.
Tổ chức tiếp kiến ở đâu? Nơi nghĩ đến đầu tiên tất nhiên là ở Thien An Môn. Tại Thiên An Môn, Mao Chủ tịch đã tiếp kiến Hồng vệ binh vài lần. Lần nào cũng vậy, vẫn còn một số vấn đề chưa bằng lòng, vẫn xảy ra tình trạng chen lấn xô đẩy làm nhiều người bị thương, vẫn có người chưa nhìn thấy Mao Chủ tịch. Quảng trường Thiên An Môn to rộng như vậy mà vẫn không sắp xếp đủ chỗ cho Hồng vệ binh.
Mấy lần tiếp kiến sau này Mao Chủ tịch tiếp họ ở phía trục đông, tây Trường An. Bộ phận tổ chức phân chia khoảng 10 vạn Hồng vệ binh xếp hàng ngồi ở hai khu vực:
Khu vực 1: quảng trường Thiên An Môn.
Khu vực 2: từ phía đông đến phía tây Trường An.
Để lại một lối đi ở giữa rộng 8m. Ban tổ chức biên chế một đoàn xe con gồm 12 chiếc, chia làm 3 hàng dọc, mỗi hàng 4 xe cùng hành tiến. Xe chở Mao Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo đi hàng giữa, hai bên mỗi hàng 4 xe chở nhân viên bảo vệ. Các vị lãnh đạo đi xe mui trần đều đứng dậy, nhân viên bảo vệ thì ngồi để không ảnh hưởng đến tầm nhìn. Bố trí như vậy vừa được nhiều người, vừa không để có người ngồi quá xa, tất cả đều nhìn rõ. Đoàn xe từ từ hành tiến, Mao Chủ tịch và các vị lãnh đạo vẫy tay chào đón quần chúng.
Cách bố trí này là bất đắc dĩ, bởi các thủ trưởng không được trực tiếp gặp gỡ quần chúng, giao lưu với quần chúng, chỉ nhìn lướt qua, muốn nhìn lâu cũng không được, song qua phản ánh ngược lại, các thủ trưởng và quần chúng đều hài lòng.
Năm đó Mao Chủ tịch đã 73 tuổi, để tiếp kiến Hồng vệ binh, Người đứng trên xe mấy tiếng đồng hồ liên tục, mặc dù sức khỏe của Người vẫn tốt, tinh thần cũng viên mãn nhưng vì tuổi cao, vất vả, không nói chắc ai cũng rõ Người quá mệt.
Ngày 1 tháng 10 năm đó là ngày kỷ niệm 17 năm quốc khánh nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Cũng như những năm trước, Mao Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Trung ương, các nhân sĩ dân chủ duyệt đội ngũ Hồng vệ binh, đại biểu các giới và đại biểu các dân tộc. Song kỷ niệm quốc khánh năm nay khác các năm trước là không có lễ duyệt binh. Lực lượng tham gia diễu hành chủ yếu là Hồng vệ binh, đến hơn 12 giờ trưa đã kết thúc. Hơn 4 giờ chiều, Mao Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Trung ương họp tại phòng 118 - Đại lễ đường. Buổi tối tại quảng trường Thiên An Môn tổ chức dạ hội lửa trại, như thường lệ, Mao Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Trung ương đều tham gia cùng với quần chúng chào mừng quốc khánh.
Khi kết thúc cuộc họp tại phòng 118 - Đại lễ đường đã hơn 7 giờ tối, Mao Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Trung ương ra quảng trường Thiên An Môn tham gia đại hội. Tháp tùng đoàn có Lâm Bưu và các thành viên trong tổ Cách mạng Văn hóa, cộng với xe của bảo vệ, hợp thành một đoàn người khá đông. Khi đoàn xe đến gần thành lầu Thiên An
Môn thì cũng là lúc quần chúng đến quảng trường đông nhất, thấy đoàn xe đến, khác hẳn những lần trước, lần này tất cả quần chúng tránh ra nhường đường rất trật tự, đồng thanh hô to: "Chúng tôi muốn gặp Mao Chủ tịch!" Hô xong, tất cả ùa ra chắn đường.
Xe tôi đi đầu buộc phải dừng lại, tiếp theo, xe Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo cũng lần lượt phải dừng lại, chỉ trong nháy mắt, hàng triệu quần chúng vây chặt đoàn xe. Đường đi bị tắc nghẽn, tiến lùi đều không được. Quần chúng liếc mắt, đưa tay chỉ về phía đoàn xe đang đứng.
Đúng lúc này, một đồng chí lãnh đạo của trung đoàn cảnh vệ Trung ương dẫn đội dự bị gần 100 người đến cứu viện mới mở được lối để đoàn xe đi qua.
Trong các ngày 18 tháng 10, ngày 3 tháng 11 và ngày 11 tháng 11, Mao Chủ tịch đều tiếp kiến Hồng vệ binh. Trong ba lần tiếp kiến này, Mao Chủ tịch đều đứng trên xe mui trần. Xe đi từ đại lộ Trường An (theo chiều từ phía đông đến phía tây) đến đường quốc lộ ở ngoại ô phía tây, rồi đi sang con đường cạnh sân bay phía tây. Nếu tính lượng người mà Mao Chủ tịch tiếp, số lượng đông đến hơn chục, thậm chí vài chục, diện tích rộng như quảng trường Thiên An Môn mới chứa hết. Tại những nơi đoàn xe đi qua, khắp nơi là một biển người, tiếng vỗ tay hoan hô, tiếng hô khẩu hiệu vang dậy trời đất. Cuộc hành trình dài vài chục dặm đường, Mao Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Trung ương đứng trên xe mui trần, hứng làn gió rét lạnh buốt từ xa thổi tới, thật không dễ chịu chút nào. Tháng 11 ở Bắc Kinh, thời tiết đã lạnh. Số người đi ô tô, xe đạp, đi bộ đến Bắc Kinh không hề giảm, quân số tăng vùn vụt, điều kiện tiếp đón ngày càng khó khăn nên họ mong sớm gặp được Mao Chủ tịch cũng là điều dễ hiểu.
Đông người tập kết tại Bắc Kinh, ngày phải ăn, đêm phải có chỗ ngủ, thời tiết thì ngày một lạnh giá, có một số người không mặc áo rét, việc tổ chức ăn uống ngủ nghỉ trở thành vấn đề nan giải. Động viên họ trở về nơi xuất phát, họ nói chưa gặp được Mao Chủ tịch thì chưa về, kiên quyết không về, họ ta thán, oán trách ban tổ chức.
Thông qua các luồng tin phản ánh đến Trung ương Đảng, Quốc vụ viện, cuối cùng Thủ tướng Chu Ân Lai đứng ra giải quyết. Hôm đó, trước lúc chuẩn bị xuất phát đi tiếp kiến Hồng vệ binh, như thường lệ, Mao Chủ tịch đi dạo trong sân, Người khôi hài nói với chúng tôi: "Hôm nay tôi lại bị phạt đứng!" Bất luận là đường đi bao xa, thời gian bao lâu; bất luận là ở thành lầu Thiên An Môn hay đi trên xe mui trần, Người đều phải đứng. Lúc đầu, Người đứng tiếp kiến quần chúng còn thấy mới mẻ, hứng thú, song qua nhiều lần tiếp kiến, hình thức tiếp kiến cứ lặp đi lặp lại, tạo cảm giác tiếp kiến là một gánh nặng, có lúc có biểu hiện của sự mệt mỏi. Qua đây đủ thấy công việc tiếp đón Hồng vệ binh không phải là một công việc nhẹ nhàng mà có cảm giác như bị "phạt đứng" vậy.
Tôi nói: "Chủ tịch, Người ngồi xuống, hà tất phải đứng mãi làm gì?"
Chủ tịch bảo: "Tôi đâu có được tự do như các chú, thích ngồi đâu thì ngồi?" Nói vừa xong, Chủ tịch làm một động tác ngồi nghiêm chỉnh, thoạt trông thì nghiêm chỉnh, song thấy có vẻ gò bó, thần kinh căng thẳng, người ngay như khúc gỗ, giống như cách ngồi nghiêm chỉnh của cánh bảo vệ chúng tôi, trông thật buồn cười.
Chúng tôi lúc bấy giờ ngồi trên xe mui trần, xe xếp thành hai hàng dọc, hành tiến theo xe mui trần chở Mao Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Trung ương, trông thật oai phong. Song kể ra cũng rất vất vả, bởi yêu cầu nghiêm túc của công việc. Ví dụ: chỉ được phép ngồi, không được đứng lên, để tránh ngăn cản tầm nhìn của quần chúng, tầm nhìn của Hồng vệ binh ngắm Mao Chủ tịch và các vị lãnh đạo. Ngồi nhưng phải ngồi ngay ngắn, cổ thẳng lưng thẳng, vẫn phải quan sát được mọi diễn biến ở xung quanh, đồng thời phải nhanh chóng đưa ra phán đoán chính xác, cần phải tập trung cao độ và chuẩn bị tinh thần khi sự cố xảy ra. Nhiều lúc nhìn thấy bộ dạng của chúng tôi, Mao Chủ tịch cũng không nhịn được cười.
Mao Chủ tịch nói: "Không được. Lần nào tôi cũng phải đứng, không đứng không được. Ngồi thì thấp, quần chúng không nhìn thấy, họ không vui. Họ đều là người từ xa đến, đi lại không dễ dàng gì, gặp được tôi lại càng khó, nay đã có cơ hội mà lại không được gặp, họ vui sao được?"
Mao Chủ tịch vừa nói xong câu này, tôi như bừng tỉnh, đồng thời hiểu ra rất nhiều điều. Người lúc nào cũng nghĩ đến người khác, không bao giờ làm qua loa cho xong chuyện. Mao Chủ tịch buộc phải đứng trên xe mui trần chứ không có sự lựa chọn nào khác.
Một hôm, Mao Chủ tịch và Thủ tướng Chu Ân Lai nói chuyện với nhau về vấn đề này. Mao Chủ tịch nói: "Chẳng phải là đã phát thông báo, bố cáo dán khắp nơi, tin cũng đã đăng trên các báo, ngừng kéo đến Bắc Kinh, trở về nơi xuất phát để làm cách mạng đó sao?". - "Đúng vậy!", Chu Ân Lai tiếp lời, lo lắng nói: "Trời thì lạnh, các tiểu tướng đã đến rồi, áp lực cho Bắc Kinh là rất lớn, nên cần sớm tiếp kiến, để họ nhanh chóng trở về quê, giải tỏa cho Bắc Kinh." Mao Chủ tịch và Thủ tướng Chu Ân Lai bàn bạc với nhau, trong hai ngày 25 và 26 tháng 11 tiếp kiến xong toàn bộ giáo viên học sinh, sinh viên tại Bắc Kinh. Một ngày tiếp kiến 1,5 triệu người, hai ngày 3 triệu người, người ngồi người đứng dọc hai bên đại lộ Trường An, từ quảng trường Thiên An Môn đến dọc hai bên đường ra ngoại ô phía tây, dọc đường ra sân bay. Mao Chủ tịch và các vị lãnh đạo đứng trên xe mui trần, xe chạy từ từ chào đón quần chúng nhân dân và Hồng vệ binh.
Ngày tiếp kiến đầu tiên, xuất phát từ Trung Nam Hải,qua quảng trường Thiên An Môn, qua đại lộ Trường An rồi chạy thẳng tới sân bay ở ngoại ô phía tây, lộ trình dài vài chục dặm. Ngồi trên xe mui trần, gió lạnh táp vào mặt, người rét run. Mao Chủ tịch phải đứng trên xe mui trần nghênh tiếp quần chúng, đáp lại thịnh tình của quần chúng lại càng rét hơn, vất vả hơn. Khi quay về, lúc xuống xe, Người không cất nổi bước chân.
Một thời gian sau, qua những lời nói của Mao Chủ tịch, tôi ngầm hiểu rằng, Người không muốn làm công việc tiếp kiến Hồng vệ binh, nhưng vẫn phải gánh trọng trách này. Nếu Người không tiếp, họ không đi, buộc phải cung cấp cho họ ăn, ở sẽ nảy sinh hang loạt khó khăn khác.
Một buổi chiều, Mao Chủ tịch tản bộ cạnh bể bơi, Người nói rất nhiều chuyện về Hồng vệ binh ở Bắc Kinh. Bắc Kinh lớn như vậy mà chật chội, toàn người là người. Mao Chủ tịch nói: "Nhiều lần Chu Ân Lai đến gặp, yêu cầu tôi tiếp kiến Hồng vệ binh, nói nếu Chủ tịch không tiếp kiến, họ không đi... nhất là nữ Hồng vệ binh, không tiếp, bảo họ đi sao được? Buộc phải tiếp kiến họ."
Nhìn gương mặt Chủ tịch thoáng nét mệt mỏi, tôi liền nói: "Hôm qua tiếp kiến rồi, hôm nay lại tiếp kiến, Người vất vả quá..."
"Vất vả, mệt mỏi quá cũng phải tiếp kiến, các nữ Hồng vệ binh không đi, cháu có cách gì không?" Mao Chủ tịch cười, nói tiếp: "Buộc tôi phải trèo lên núi Lương Sơn!"
Phàm là những công việc đã được quyết định, Mao Chủ tịch đều làm đúng như vậy, nguyện vọng của cá nhân, mệt mỏi của cá nhân, Người gạt sang một bên. Tổng cộng Người tiếp kiến Hồng vệ binh tám lần, khoảng 11 triệu lượt người.
Lực lượng làm công tác bảo vệ, lúc không có việc gì thì cho là người quá nhiều. Song, khi gặp chuyện rắc rối phức tạp lại thấy người quá ít. Qua vài lần ngồi trên xe mui trần tháp tùng Mao Chủ tịch và các vị lãnh đạo tiếp kiến quần chúng, lực lượng cảnh vệ chỉ có 20 người đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Khó khăn vất vả nhất là trường hợp gặp quần chúng, nếu chỉ huy bố trí lực lượng bảo vệ không đầy đủ là gặp rắc rối ngay. Ví dụ, khi xe du lịch sửa thành xe mui trần, do chỉ huy chọn địa điểm sửa xe không phù hợp, không bí mật nên đã bị quần chúng phát hiện, chỉ trong thời gian ngắn, quần chúng kéo đến rất đông, bao vây chặt, tiến thoái lưỡng nan. Cuối cùng phải nhờ đến bộ đội và công an đến giải vây giúp mới đưa Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo chuyển sang đi xe khác an toàn.
Tất cả các cuộc tiếp kiến đều do Chu Ân Lai sắp xếp và bố trí. Mỗi lần trước khi Chủ tịch xuất phát, Chu Ân Lai đều phái quyền Tham mưu trưởng quân giải phóng Dương Thành Vũ, Bí thư thành ủy Bắc Kinh - Ngô Đức, Chủ nhiệm Văn phòng Trung ương Uông Đông Hưng và một số đồng chí khác đi thị sát lộ trình mà xe của Chủ tịch sẽ đi qua, ra quyết định đi được mới lệnh cho đoàn xe chở Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Trung ương xuất phát.