Chương 13 CẦN ỔN ĐỊNH CHÍNH SÁCH NÔNG THÔN ĐỂ NÔNG DÂN YÊN TÂM

Nghe nói có một số công xã địa phương thổi bạt "gió cộng sản", nông dân mổ lợn, chặt cây, Mao Chủ tịch yêu cầu tôi đi điều tra. Người hỏi: "60 điều nông nghiệp" xã viên đều hiểu rõ rồi chứ? Đời sống no ấm rồi lại hay gây chuyện, thế thì còn gì để nói nữa... Trước đây chúng ta không ít lần bị quần chúng nguyền rủa, cán bộ cũng bị phê bình, chẳng khác gì "Trư Bát Giới soi gương", làm người thật khó, bây giờ lại bỏ nhà ăn, chúng ta cũng được giải phóng rồi."

Tháng 7 năm 1969, bộ đội cảnh vệ chúng tôi tháp tùng Mao Chủ tịch đi Hàng Châu.

Hàng Châu phong cảnh rất đẹp, đô thị phồn hoa, so với hai thành phố lớn Bắc Kinh và Thượng Hải thì Hàng Châu yên tĩnh hơn... Buổi chiều ngày 28 tháng 7, Uông Đông Hưng cho gọi tôi đến văn phòng tại lầu số 2 Lưu Trang.

Uông Đông Hưng đi thẳng vào vấn đề: "Trường Giang, gần đây Chủ tịch có đọc một số tài liệu và cũng nghe các nơi phản ánh, có một số đội sản xuất của công xã địa phương hợp nhất, lại xuất hiện vấn đề mổ lợn, chặt cây, thổi bạt gió cộng sản... Chủ tịch rất lo lắng, sợ nông nghiệp lại nổi phong ba, phá hoại sức sản xuất thì nông dân lại khổ...".

Liên tục trong vài năm, tôi thường xuyên về quê hoặc đi thăm người thân kết hợp điều tra. Theo kết quả tôi tìm hiểu được, đại bộ phận lấy nhóm đội sản xuất làm đơn vị hạch toán, nhìn chung mỗi nhóm đội sản xuất có khoảng 30 hộ, chỉ qua vài năm, đội nào làm tốt thì giàu lên, không thì kém một chút, song xã viên không trách oán ai cả. Mùa xuân trồng trọt, mùa thu thu hoạch, mặt trời lặn mới về nhà, không xảy ra vấn đề gì, thế thì tại sao lại phải hợp nhất thành đại đội sản xuất lớn hơn? Chả lẽ nhóm đội giàu sợ đội khác tranh công, đội nghèo thì lại muốn chiếm công của đội giàu, làm rùm beng lên, mổ lợn, chặt cây, ăn uống lu bù?

Uông Đông Hưng cắt ngang dòng suy nghĩ của tôi, nói:

"Chủ tịch cho phép đồng chí về quê thăm gia đình, xem xét, điều tra tìm hiểu. Đây là việc mang tính thời sự, đi nhanh về nhanh, cả đi lan về cho đồng chí thời gian 5 ngày, đồng chí thấy thế có được không?"

Tiếp nhận nhiệm vụ của cấp trên giao cho, từ trước đến nay chúng tôi nói một là một, không bao giờ nói trừ hao, tôi đáp luôn: "Được ạ!"

Uông Đông Hưng lại nói thêm: "Trong mấy ngày đồng chí về quê, chúng ta không có hoạt động gì lớn đâu. Khi trả phép đồng chí cần đi Hàng Châu ngay."

Ngay trong đêm đó tôi bàn giao công việc cho các đồng chí ở nhà và đi sang văn phòng của Trương Diệu Từ báo cáo về que. Trương Diệu Từ nghe tôi báo cáo xong, liền nói: "Đồng chí làm theo chỉ thị của Mao Chủ tịch và tuân theo chỉ dẫn của Đông Hưng, hành động của chúng ta sắp tới không có gì lớn, công việc đồng chí đã sắp xếp xong rồi, công việc còn lại ở nhà đã có chúng tôi lo, đồng chí nên tập trung toàn bộ tinh thần và sức lực hoàn thành tốt nhiệm vụ trên giao."

Sáng sớm hôm sau, cơ quan cho xe đưa tôi ra ga xe lửa Hàng Châu. Nhà tôi ở huyện Hải An tỉnh Giang Tô. Tôi đáp tàu hỏa đi Thượng Hải, sau đó đi tàu thủy đến Nam Thông rồi đi xe khách đường dài về huyện. Từ huyện về nhà tôi phải mất vài giờ đồng hồ ngồi tàu thủy nữa mới đến nơi. Tổng thời gian về quê mất đúng hai ngay, về đến nhà thì tối, tôi dùng thời gian hai ngày để đi đến bốn công xã, hơn 20 đội sản xuất, nói chuyện với các nhân viên và cán bộ nông nghiệp huyện. Kết luận, tư tưởng của quần chúng nông dân an định, sản xuất giỏi. Nông dân đang bận rộn quản lý cây trồng mùa thu, cây bông và lúa nước xanh tốt, hứa hẹn bội thu. Nhìn chung cả cán bộ và nông dân đều phản ánh, mấy năm gần đây nông nghiệp phát triển rất khá, sản xuất tập thể đạt kết quả tốt, đặc biệt là đất phần trăm của mọi nhà; nghề phụ cũng đã bắt đầu đi vào quỹ đạo, đời sống của quần chúng xã viên đã được cải thiện nhiều. Điều khiến bà con nông dân lo lắng nhất là, chính sách nông nghiệp của Đảng có sự thay đổi. Nếu chính sách nông nghiệp ổn định thì đời sống của nông dân nhất định sẽ tốt dần lên. Không giống như những gì tôi nghe thấy ở Hàng Châu, làm gì có chuyện mổ lợn, chặt cây, thổi bạt "gió cộng sản". Theo phản ánh của cán bộ, tỉnh, huyện đều không đề xuất hợp nhất các nhóm đội sản xuất. Cách mạng văn hóa đang xảy ra, song ảnh hưởng rất nhỏ đến nông dân quê tôi, điều mà họ quan tâm nhất là làm ruộng.

Ngày 2 tháng 8, tôi trả phép, vì thay đổi lộ trình trở lại đơn vị nên chỉ đi mất một ngày, sáng ngày 3 tháng 8 đã đến Hàng Châu, thế là cả thảy hết năm ngày, chiều 3 tháng 8 tôi bắt đầu báo cáo cho Uông Đông Hưng.

Uông Đông Hưng mặc chiếc áo trắng cộc tay ngày thường hay mặc, quần màu xám nhạt, dáng vẻ ung dung tự tại hơn hôm tôi chưa về quê. Uông Đông Hưng ngồi trên ghế salon, ghi chép lại những điều tôi báo cáo.

Tôi báo cáo hết, Uông Đông Hưng hỏi: "Đồng chí không nhìn thấy các nhóm đội sản xuất hợp nhất chứ, cũng không nhìn thấy cảnh thổi bạt gió cộng sản chứ?"

"Không có!" Tôi khẳng định dứt khoát.

"Tỉnh, huyện có thông báo hoặc có dự định hợp nhất không?"

"Không!" Để chứng minh những điều tôi nói là sự thực, tôi liền đưa ra các chứng cứ: "Các điểm trên là do phòng nông nghiệp huyện cung cấp. Vị trưởng phòng nông nghiệp huyện này từng đến Bắc Kinh tham gia triển lãm nông nghiệp. Tôi đi tham quan triển lãm có quen đồng chí ấy.

Đồng chí ấy rất thật thà, báo cáo không thể sai được."

Tôi cảm thấy mình nói vẫn chưa có sức thuyết phục, bèn bổ sung thêm: "Tình hình nông dân hiện nay rất tốt, bản thân họ cũng không muốn hợp nhất. Với quy mô nhỏ của đội sản xuất hiện tại, cán bộ nói dễ quản lý, tư tưởng của xã viên rất ổn định...".

Uông Đông Hưng nói: "Rất tốt! Quê đồng chí có tính đặc trưng nhất định. Tôi báo cáo Chủ tịch xem Chủ tịch có chỉ thị gì không, ta sẽ tính tiếp."

Tôi báo cáo với Uông Đông Hưng mất hơn một giờ đồng hồ, những gì cần nói tôi đã nói hết, Uông Đông Hưng ghi chép cũng khá nhiều.

Về việc điều tra nông thôn, lĩnh vực này tôi làm không chỉ một lần, báo cáo miệng thì được, chứ bảo tôi viết báo cáo thì tôi viết không được nhiều. Mao Chủ tịch lại thích tôi báo cáo miệng, cứ lúc nào cần đi điều tra, Người lại "gõ đầu" tôi. Ăn tết Nguyên Đán năm 1961 vừa xong, tại Bắc Kinh, Mao Chủ tịch chủ trì Hội nghị đại biểu Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 9 khóa VIII, đề ra và thông qua phương châm tám chữ "điều chỉnh, củng cố, thực chất, nâng cao", Người ra lời kêu gọi thi đua nghiên cứu điều tra, lấy năm nay làm năm bản lề.

Sau hội nghị, Mao Chủ tịch bắt đầu chuyến thị sát dài ngày, tôi tháp tùng Người, lần lượt đi qua các tỉnh Chiết Giang, Hồ Nam, Quảng Đông, v.v..., tiến hành công tác điều tra. Chủ tịch phát hiện, công xã nhân dân trong các lĩnh vực như thể chế, quy mô, phân phối, nhà ăn công cộng còn tồn tại rất nhiều vấn đề cần giải quyết.

Tháng 3 năm đó, tại Quảng Châu, Mao Chủ tịch triệu tập cuộc họp, thành phần bao gồm các đồng chí cán bộ phụ trách Đảng ủy khu, thành phố, tỉnh của ba vùng lớn Trung Nam - Tây Nam và vùng Hoa Nam, nghiên cứu giải quyết một số vấn đề còn tồn tại trong các công xã nông dân; dự thảo "Điều lệ công tác của công xã nhân dân nông thôn", gọi tắt là "60 điều nông nghiệp". Sau đó, chúng tôi cùng với Mao Chủ tịch đi Thượng Hải.

Một hôm, Mao Chủ tịch đi dạo trong sân, Người đi đến chỗ tôi trực ban, tôi liền bước theo. Mao Chủ tịch gọi tôi lại bảo: "Trường Giang, Thượng Hải rất gần nhà cháu, nên về một chuyến nữa, điều tra một chút."

Mao Chủ tịch phụ trách công việc của Đảng, của Nhà nước, đồng thời còn lo biết bao việc khác nữa nhưng quê tôi ở đâu, gần hay xa, Chủ tịch đều nhớ rất rõ, khiến tôi khâm phục vô cùng. Nói đến vần đề này, tôi lại xin kể thêm một câu chuyện khá lý thú.

Một buổi sáng tháng 4 năm 1952, khoảng 10 giờ, tôi gác ở cửa Phong Trạch viên trong Trung Nam Hải. Mùa xuân ở Bắc Kinh ánh nắng dìu dịu, cành liễu la đà dưới làn gió nhè nhẹ. Mao Chủ tịch làm việc suốt đêm, sáng ra đi dạo, Người nhìn thấy tôi, không biết là do gặp lần đầu hay tôi có đặc điểm gì đó khiến Chủ tịch để ý tới, Chủ tịch sải bước về phía tôi.

"Cháu người ở đâu?" Đột nhiên Chủ tịch dừng lại trước mặt tôi, cất tiếng hỏi. "Cháu...", tôi chỉ nói được chữ "cháu", không biết tại sao không nói được nữa, Chủ tịch xua xua tay ra hiệu không cần tiếp tục nói nữa, Chủ tịch lên tiếng: "Biết rồi! Biết rồi!" Nét mặt Chủ tịch lóe lên niềm vui, Người cười, nói tiếp: "Cháu quê vùng Hải An, Tô Bắc đúng không?"

"Vâng ạ!" Tôi kinh ngạc trước sự phán đoán và thính lực của Mao Chủ tịch, vội nói tiếp: "Cháu người huyện Hải An - Tô Bắc."

"Ồ!" Mao Chủ tịch như chợt nhớ ra, nói: "Khu vực cháu ở, trong thời kỳ kháng chiến, thời kỳ chiến tranh giải phóng, đều đánh rất nhiều trận rồi. Khi bắt đầu chiến tranh giải phóng, Tuệ Du chỉ huy quân dã chiến Hoa Trung đánh bảy trận thắng cả bảy, tiêu diệt 50.000 tên địch, đánh bại các đợt tất công của địch." Mao Chủ tịch dừng lại một chút, rồi nói tiếp: "Thời kỳ kháng chiến, Trần Nghị đánh phái ngoan cố Hoàng Kiều, vừa đánh vừa dụ hàng. Mặt trận thống nhất thời kỳ kháng chiến làm rất tốt..., cháu có biết không? Hoàng Kiều là tay nướng bánh nổi tiếng."

Tôi chú ý lắng nghe tên người, địa danh, sự kiện vừa quen lại vừa lạ, cố gắng nghe không bỏ sót dù chỉ một chữ. Tôi bất giác cảm phục trước trí nhớ phi thường và tri thức uyên bác của Mao Chủ tịch. Chủ tịch nhớ các sự kiện ở quê tôi còn hơn cả tôi sống trên chính quê hương của mình. Chủ tịch hỏi tiếp tình hình của tôi và gia đình tôi.

"Cháu tên là gì?"

"Trần Trường Giang ạ!"

Mao Chủ tịch ngắm nhìn tôi lần nữa rồi nói: "Được, Trường Giang, đây là tên của con sông lớn nhất Trung Quốc. Tên của cháu rất dễ nhớ." Từ đó về sau, quả thực Chủ tịch đã nhớ tên tôi.

"Cháu nhập ngũ bao giờ?" Mao Chủ tịch lại hỏi.

"Năm 1946 ạ!"

"Thế cũng coi là lão binh rồi." Mao Chủ tịch cười nói.

"Chưa thể coi là lão binh được, chưa thể." Nghe thấy

Chủ tịch bảo mình là lính già, có nghĩa bảo mình là tư duy cũ, điều này thì tôi không chịu, vội nói: "Chỗ chúng cháu còn có người lão hơn cháu nữa cơ, đi lính từ thời chiến tranh chống Nhật."

Mao Chủ tịch ân cần quan tâm hỏi thăm tình cảnh gia đình tôi, khi Người biết trước giải phóng nhà tôi không một tấc đất cắm dùi, không nhà không cửa che mưa nắng, từ thời cụ tổ đã đi làm ruộng thuê cho địa chủ kiếm ăn, năm nào cũng thiếu lương thực sáu tháng, cuộc sống kham khổ, gặp năm lũ lụt, hạn hán mất mùa thì thật khó sống, Người thân tình nói:

"Sao nhà cháu lại khổ vậy nhỉ?"

"Vâng, rất khổ." Câu nói này của Mao Chủ tịch khiến tôi nghĩ Chủ tịch và mình đã tìm thấy tiếng nói chung, Chủ tịch bình dị dễ gần, có thái độ quan tâm chân thành giống như anh trai vậy, tôi không rụt rè nữa, nói năng đã tự nhiên hơn, nhiều hơn. Tôi kể cho Mao Chủ tịch nghe, năm 12 tuổi tôi đi ở cho địa chủ, đến năm 15 tuổi đã đi ở cho bốn nhà địa chủ khác nhau, đó là quãng thời gian cuộc sống của tôi không khác gì trâu ngựa.

Mao Chủ tịch nói: "Trong xã hội cũ có không ít gia đình có hoàn cảnh khốn cùng như nhà cháu. Do đó, phải đứng lên làm cách mạng, lật đổ ba hòn núi to..."

Chúng tôi nói chuyện đã được hơn 10 phút, Mao Chủ tịch bảo: "Đã đến lúc bác phải về nghỉ rồi." Đây là cuộc "giao lưu" tôi không bao giờ quên. Từ đó về sau, Mao Chủ tịch không những thường xuyên gọi đúng tên tôi mà còn rất hiểu gia cảnh nhà tôi.

Mỗi lần muốn tìm hiểu tình hình Giang Tô, Chủ tịch đều cho gọi tôi. Trước khi giao nhiệm vụ, Chủ tịch thường dặn dò rất kỹ và rõ ràng, đến khi nào người nhận nhiệm vụ hiểu rõ mới thôi. Mao Chủ tịch nói: "Trung ương vừa ra một số chính sách, có hợp lòng dân không, cháu về quê xem." Mao Chủ tịch trầm ngâm, vừa đi vừa nói tiếp: "Công tác nông thôn mấy năm trước làm không được tốt, nông dân rất khổ."

Tôi hiểu rõ dụng ý của Chủ tịch, liền đáp: "Chủ tịch, cháu sẽ cố gắng."

Tiếp nhận nhiệm vụ xong, tôi tích cực chuẩn bị, viết ra giấy các mục cần điều tra, hăm hở bước lên tàu hỏa đi về khu vực Tô Bắc. Tôi còn nhớ hôm đó là ngày 8 tháng 5, tôi về đến nhà, ở quê mười ngày, sau đó trở lại Bắc Kinh. Trong thời gian tôi về quê, Mao Chủ tịch cũng từ Thượng Hải về Bắc Kinh. Chiều ngày 23 tháng 5, tôi trực ban ở khu vực bể bơi trong Trung Nam Hải, Mao Chủ tịch đang bơi trong bể bơi, tôi thấy tâm trạng Người rất vui, bèn chủ động tiến lại gần, nói: "Thưa Chủ tịch, cháu đã về!"

"Về đây hôm nào?" Mao Chủ tịch thân mật hỏi. "Ngày 21 ạ", tôi đáp.

Tiếp theo tôi kể cho Chủ tịch nghe những gì tôi nghe thấy, nhìn thấy ở quê, không bỏ sót một chi tiết nào: "Cháu về quê lần này đúng vào thời vụ, tham gia lao động sáu ngày, gặt tiểu mạch, gieo mạ, những việc này cháu làm quen rồi."

Mao Chủ tịch đưa mắt nhìn tôi, thích thú hỏi: "Trường Giang vẫn biết làm ruộng cơ à?"

"Từ năm 10 tuổi cháu đã bắt đầu làm việc rồi." Tôi kể cho

Mao Chủ tịch nghe, năm tôi lên 15 tuổi, mọi việc nhà nông đã thành thạo cả. Mao Chủ tịch cười nói: "Cháu quả là giỏi! Bỏ việc nhà nông đã nhiều năm rồi mà vẫn không quên!" Nghe Mao Chủ tịch nói vậy, tôi thấy bối rối, vội nói tiếp: "Còn kém người khác nhiều, cháu chỉ còn nhớ chút ít thôi."

Thấy tôi có vẻ ngượng ngùng, Mao Chủ tịch cười, sau đó Người kiên nhẫn hỏi tôi một số chuyện khác.

Tôi kể cho Mao Chủ tịch nghe, sau khi tạm biệt quê hương, gia nhập Giải phóng quân nhân dân, tôi làm ruộng liên tục, không gián đoạn thời gian nào. Giai đoạn cuối của chiến tranh giải phóng, Chủ tịch chỉ rõ "Quân tiến lên một bước, đất sản xuất rộng thêm một thước", đơn vị bộ đội của chúng tôi tham gia vào đội sản xuất, tôi còn được bầu là anh hùng lao động! Lần về quê vừa rồi tôi có tham gia làm ruộng vài ngày, việc nhà nông tôi không lạ lẫm, cán bộ xã rất nhiệt tình, họ nói rằng về thăm quê đi chơi các nơi là được rồi, không phải lao động. Họ sợ tôi mệt. Kỳ thực, tôi đâu có yếu ớt như vậy? Tôi bảo, làm việc vẫn tốt hơn, không làm việc, đến uống cốc nước cũng không xong!

Mao Chủ tịch nhẫn nại nghe tôi thuật lại câu chuyện của mình, không nhịn được nữa, Chủ tịch bật cười.

Khi báo cáo tình hình nông thôn quán triệt "60 điều nông nghiệp", tôi kể cho Chủ tịch nghe, các công xã áp dụng biện pháp giải thích từng chữ từng câu của từng điều luật cho mọi người nghe, còn tổ chức tập huấn ba ngày cho cán bộ huyện, xã và cán bộ thôn xóm, sau đó truyền đạt cho các xã viên trong đội sản xuất của mình rồi cùng nhau thảo luận.

Xã viên phản ánh: "60 điều" đã nói lên tâm nguyện của bà con nông dân, họ cảm thấy mình đã có hướng đi. Trước đây, trong các đội sản xuất tồn tại hiện tượng "xuất công bất xuất lực" (đi làm cốt chỉ lấy công chứ không làm việc hết mình), còn bây giờ tính tích cực lao động của xã viên đã được nâng cao, họ tranh nhau làm việc, yêu cầu đội trưởng cắt cử công việc cho họ làm. Về phía cán bộ, họ cảm thấy công tác quản lý dễ dàng hơn trước nhiều, xã viên ngày càng quan tâm đến lợi ích tập thể.

Nghe đến đây, Mao Chủ tịch cắt ngang hỏi: "Toàn văn 60 điều, đều từng câu từng chữ truyền đạt cho xã viên?"

"Đúng vậy!" Tôi nói: "Cháu còn tìm gặp một số xã viên hỏi họ: 'Mọi người đều hiểu rõ 60 điều rồi chứ'. Họ đáp:

'Rõ rồi, rõ rồi.' Ai nấy đều phấn khởi."

Mao Chủ tịch nói: "Được như vậy thì tốt, đem chính sách của Đảng về cho quần chúng xã viên, giảng giải cho họ hiểu và nắm chắc các điều luật để làm việc được tốt hơn."

Tiếp theo tôi báo cáo đến việc nông thôn xây dựng nhà ăn tập thể: ở nông thôn, dân cư sống phân tán, nhà ông Trương bên đông, nhà bà Lý bên tây, còn có người già trẻ nhỏ, rất khó ăn cùng nhau. Số người ăn trong bếp ăn tập thể đông, cơm không đủ ăn, không còn cách nào khác, phải dùng rau dưa thay thế. Các nhân viên bếp ăn đau đầu trước những lời ta thán, phân chia đồ ăn không công bằng hợp lý, quần chúng có nhiều ý kiến. Có không ít người cho rằng, bếp ăn tập thể lãng phí thời gian, lãng phí sức lao động, lãng phí lương thực, quần chúng lại không quen. Gặp ngày thời tiết xấu, nhiều người không đi ăn cơm được. Nếu lấy đơn vị gia đình làm một bếp ăn thì không những tiết kiệm lương thực mà còn có thức ăn thừa để phát triển chăn nuôi lợn, gà, nghề phụ...

Mao Chủ tịch gật đầu, vừa nói vừa dùng tay để minh họa: "Giai đoạn trước đây, những điều nghe được đều là tốt, những điều nhìn thấy cũng đều tốt, còn thực tế thì không phải như vậy, thành thị và nông thôn có sự khác nhau rất lớn. Thành phố lớn như Thượng Hải chẳng hạn, số người thực sự ăn cơm bếp tập thể chỉ đạt khoảng 30%, 70% còn lại là ăn cơm ở nhà hoặc mang cặp lồng cơm ăn trưa. Nông thôn sống phân tán, về mùa đông còn có vấn đề sưởi ấm, nuôi lợn dựa vào nước vo gạo, rửa nồi..., các nơi khác cũng phản ánh rất nhiều vấn đề tồn tại của bếp ăn tập thể. Ban đầu coi việc xây dựng bếp ăn tập thể là công việc mới của chủ nghĩa cộng sản, xem ra không phù hợp với thực tế."

Nghe Mao Chủ tịch nói vậy tôi vô cùng cảm động. Trong những năm tháng "đại nhảy vọt", nông thôn xây dựng bếp ăn công cộng, coi đây là đặc trưng quan trọng của công xã nhân dân, được một số tờ báo ca ngợi là sự kiện thần kỳ, khiến cho người dân Trung Quốc hy vọng sẽ xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, không ai nói câu "vẫn chưa thể". Tôi nói, một số vấn đề tồn tại của nhà ăn công cộng, cũng vì báo cáo với Mao Chủ tịch mới dám nói thật như vậy, bởi vì tôi biết Mao Chủ tịch chỉ thích nghe những lời nói thật. Nếu nói trong các trường hợp khác, hoặc nói với người khác, tôi sẽ không nói ra những điều đó. Tiêu chuẩn đánh giá thực hư, tốt xấu, phải trái của Mao Chủ tịch thường căn cứ vào lợi ích căn bản của số đông.

Thấy tôi không tiếp tục báo cáo nữa, Mao Chủ tịch nói, giọng trầm hẳn xuống: "Bếp ăn tập thể ở nông thôn liên quan đến đời sống của mấy trăm triệu nông dân, vấn đề này chúng ta nhất định phải sửa đổi."

Hai tháng sau, đến tháng 7, chúng tôi tháp tùng Mao Chủ tịch đáp chuyến tàu hỏa đặc biệt xuất phát từ Bắc Kinh, chuẩn bị lên Lư Sơn. Một lần nữa Mao Chủ tịch chỉ định tôi về điều tra nông thôn, tập trung giải quyết ba vấn đề:

Mao Chủ tịch còn kiên trì giảng giải cho tôi phương pháp điều tra, về đến quê, tận dụng thời gian nghỉ ngơi và buổi tối gặp gỡ nhiều người để tìm hiểu, hoặc tham gia lao động để có cơ hội gần gũi cán bộ và bà con nông dân, lắng nghe xem họ nói, phản ánh những gì; cũng có thể hướng cho họ đề xuất vấn đề nào đó hoặc sự kiện nào đó.

Cuối cùng, Mao Chủ tịch nói: "Tìm hiểu tình hình xong, đến thẳng Lư Sơn..."

Căn cứ vào chỉ dẫn của Mao Chủ tịch, tôi về quê tiến hành điều tra và đạt được kết quả tốt đẹp. Tôi gặp gỡ và nói chuyện với hai cán bộ từng trực tiếp xây dựng nhà ăn tập thể, họ nói: "Trươc đây xây dựng bếp tập thể, dù đã tìm mọi cách, nhưng một nồi cơm to, một nồi canh lớn, mỗi người một khẩu vị, có cố gắng đến đâu cũng không thể làm hài lòng tất cả. Khi lương thực ít đi thì lại càng khó nấu, làm sao để ăn đủ no trở thành vấn đề lớn. Cánh nhà bếp chúng tôi không ít lần bị quần chúng mắng chửi, cán bộ phê bình, cũng không ít lần chúng tôi cãi nhau với xã viên, thật là Trư Bát Giới soi gương (ý nói đã xấu lại còn hay khoe), nay bỏ nhà ăn tập thể, chúng tôi cũng được giải phóng."

Bỏ nhà ăn tập thể, đối với xã viên đây là đại sự, được mọi người ủng hộ. Đặc biệt là lương thực phân chia cho xã viên, các hộ lại được chia đất phần trăm, nhà nào ăn cơm nhà nấy, nghề phụ nhờ vậy cũng phát triển theo, lợn của xã viên vừa béo vừa to.

Vụ hè năm đó được mùa lớn, trà lúa cấy muộn, cây bông lên tươi tốt, nếu không có thiên tai, hứa hẹn nhiều triển vọng.

Điều chỉnh chính sách nông thôn của Đảng cũng tức là tiến lên một bước, điều động tính tích cực của cán bộ nông thôn. Sau khi đến Lư Sơn, tôi báo cáo với Mao Chủ tịch mọi tình hình thu thập được, Chủ tịch rất vui, đặc biệt là lúc tôi nói đến đoạn cán bộ cùng lao động với nông dân, gặp những việc khó, việc nặng nhọc đều đua nhau làm, phân chia hưởng lợi nhường nhịn người khác lấy trước, mình lấy sau, tích cực thực hiện chính sách của Đảng. Quần chúng phản ánh: "Họ là cán bộ tốt nhờ được Đảng Cộng sản bồi dưỡng và giáo dục", quan hệ giữa quần chúng nhân dân với cán bộ, với Chính phủ có rất nhiều cải thiện. Mao Chủ tịch rất cảm động, Người nói khẽ: "Chính sách, chính sách...", giọng nói trầm lắng hẳn xuống, như đang tự nói với chính mình, tôi ngồi đối diện cũng không nghe rõ, lát sau giọng nói đã to rõ hơn: "Đảng của chúng ta cần có nhiều cán bộ tốt như vậy, gặp bất kỳ khó khăn nào cũng cùng quần chúng khắc phục..., lần về quê tới đây, cháu xem họ có khó khăn gì không."

Trong những năm tháng đó, về điều tra tình hình nông thôn cũng là một nhiệm vụ của chúng tôi, thông thường một năm về quê điều tra ba lần. Lần nào Mao Chủ tịch cũng trực tiếp nghe chúng tôi báo cáo, nghe xong Người thường đề xuất nhiều vấn đề, phản ánh chưa rõ thì điều tra lại. Cách làm này duy trì trong một khoảng thời gian khá dài. Đến thời Cách mạng Văn hóa, Người vẫn tiếp tục cử chúng tôi về quê điều tra. Song ở thời điểm này Chủ tịch bận quá nhiều công việc, đôi lúc căng thẳng, Người không trực tiếp nghe báo cáo được thì cử Uông Đông Hưng nghe báo cáo, thay Người tìm hiểu tình hình.

Trở lại hiện tại, vào buổi tối sau hôm tôi báo cáo với Uông Đông Hưng ít ngày, lúc đó đã hơn 11 giờ đêm, tôi trực ban đi ăn ca đêm, Uông Đông Hưng nhìn thấy tôi liền nói: "Đồng chí hội báo tình hình điều tra, Chủ tịch rất bằng lòng."

Lại vào một buổi chiều sau đó vài hôm, Mao Chủ tịch đi dạo, có bác sĩ và cảnh vệ đi kèm, tôi đi cách phía sau một đoan. Thói quen của chúng tôi là như vậy, để tránh cắt đứt dòng suy nghĩ của Chủ tịch, chúng tôi thường chủ động đi cách một đoạn xa và không nói chuyện với Chủ tịch. Lần này Chủ tịch nhìn thấy tôi, liền gọi tôi tới trước mặt, nói: "Trường Giang, tình hình cháu tìm hiểu lần này Đông Hưng đã báo cáo lại. Xem ra, công việc đó các cháu làm khá tốt."

Mao Chủ tịch chậm rãi bước, trầm ngâm suy nghĩ, Người nói tiếp: "Nông nghiệp là ngành nghề liên quan đến đời sống của rất nhiều người, làm tốt công tác nông nhiệp thì giải quyết được vấn đề đời sống của đại đa số nhân dân, đây cũng chính là Đảng đã nắm được số đông. Từ năm 1958 trở về sau, chính sách nông thôn không ổn định gây cho nông nghiệp rất nhiều tổn thất." Mao Chủ tịch ngừng một lát rồi nói: "Làm nông nghiệp, nhất định phải ổn định chính sách, để nông dân yên tâm."

Mao Chủ tịch đi dạo trên con đường nhỏ rợp bóng cây xanh, Người bước chậm rãi, từng bước mạnh mẽ và dứt khoát.