Chương 35 MAO TRẠCH ĐÔNG TRONG THỜI KHẮC CỦA CƠN ĐỘNG ĐẤT Ở ĐƯỜNG SƠN-
Bể bơi có kiến trúc cổ xưa kêu lên cọt kẹt trong trận dư chấn, giống như sắp đổ sập xuống vậy. Di chuyển Chủ tịch đang trong tình trạng bệnh nặng là rất nguy hiểm, Hoa Quốc Phong và Vương Hồng Văn đành phải thỉnh thị Chủ tịch. Vẻ mặt Chủ tịch đau đớn, Người không thốt lên được lời nào, chỉ ấn ấn tay xuống, biểu thị đồng ý. Gặp được Lý Mẫn, Chủ tịch có được thời khắc tỉnh táo cuối cùng.
Ngày 8 tháng 1 năm 1976, Chu Ân Lai từ trần, niềm đau thương của cả nước chưa lắng xuống thì ngày mùng 6 tháng 7, Ủy viên trưởng Chu Đức cũng qua đời. Mao Chủ tịch đã từng cùng hai chiến hữu già của mình phấn đấu suốt mấy chục năm ròng, giải phóng nhân dân Trung Quốc khỏi cảnh nô lệ, áp bức, từ đó đứng lên, bước trên con đường chủ nghĩa xã hội. Lúc này, do ảnh hưởng của hai cú sốc liên
tiếp xảy ra, sức khỏe của Mao Chủ tịch khó mà trở lại được như trước, thậm chí ngày càng xấu đi. Mao Chủ tịch lúc đó đã nằm liệt giường, không chỉ không thể sinh hoạt được như người bình thường mà thậm chí khả năng biểu đạt ngôn ngữ cũng đã mất, càng không thể nói đến chuyện cầm bút để viết nữa. Mặc dù Chủ tịch vẫn còn khả năng tư duy bình thường, nhưng việc diễn đạt ý của Chủ tịch như đồng ý hoặc phản đối, thích hoặc ghét..., đa phần đều phải nhờ vào các nhân viên thân cận bên cạnh Chủ tịch phỏng đoán.
"Bè lũ bốn tên" nắm đúng thời cơ, núp bóng "phong trào phản đối cánh hữu" để xây dựng thế lực, phát triển lực lượng, mưu đồ đoạt lấy vị trí cao nhất của Đảng và Nhà nước.
Cũng vào thời kì này đã xảy ra trận động đất gây chấn động cả thế giới.
Ngày 28 tháng 7, đêm hôm xảy ra trận động đất dữ dội tại khu vực Phong Nam, Đường Sơn, Hà Bắc, đúng lúc tôi về nhà nghỉ. Trận động đất dữ dội làm tôi giật mình tỉnh giấc, tiếng mọi người gọi nhau ầm ĩ, vô cùng kinh hãi, dư chấn không ngừng xảy ra. Vợ con tôi cũng sợ hãi đến độ ú ớ trước hiện tượng tự nhiên hiếm thấy này, không biết phải làm thế nào... Tôi chỉ kịp nói với vợ: "Mau đưa con ra sân", rồi vội vàng nhảy lên xe đạp, hướng vào ngõ nhỏ đang rung lên nghiêng ngả, mặc kệ tất cả, đạp thẳng đến bể bơi Trung Nam Hải. Bởi vì tôi hiểu rõ rằng, còn có một nhiệm vụ cấp bách hơn đang chờ tôi giải quyết.
Phòng trực ban ở cạnh bể bơi đèn điện sáng trưng, do ảnh hưởng của trận dư chấn, các phòng liên tục phát ra âm thanh cót két, cót két, như sắp đổ sập xuống, sắp gãy vụn ra vậy, khiến ta cảm thấy thương tâm, kinh hãi hơn cả tiếng rên rỉ của người bệnh lúc lâm chung.
Trương Diệu Từ đã thức dậy từ lâu, các chiến sĩ tất thảy đều nghiêm trang đợi lệnh. Uông Đông Hưng cũng vừa từ nhà lao đến. Vấn đề quan trọng lúc này là cần xác định ngay Mao Chủ tịch có cần di chuyển đến vị trí khác không, vì phòng thay đồ của bể bơi - nơi Mao Chủ tịch ở, phòng ốc thì quá cũ, tiếng đổ vỡ loảng xoảng liên tục xảy ra, như không thể tiếp tục chịu đựng thêm trận dư chấn nào nữa, nếu ở lại sẽ rất không an toàn.
Tin tức truyền tới khi đó: 3 giờ 42 phút 53 giây, rạng sáng ngày 28 khu vực Phong Nam, Đường Sơn, Hà Bắc xảy ra trận động đất mạnh dữ dội, ảnh hưởng đến Thiên Tân và Bắc Kinh.
Chúng tôi ở trong phòng trực ban, nghe thấy tiếng rắc rắc phát ra từ khối kiến trúc, ngay cả bóng đèn trong phòng trực ban cũng dao động, dư chấn không ngừng tiếp diễn, liệu có thể có thêm chấn động lớn nào nữa không? Khối kiến trúc cũ kỹ này của bể bơi liệu còn có thể chịu đựng thêm được mấy cơn chấn động nữa? Một khi đã sụp xuống, người bị thương rồi thì làm sao mà ăn nói được với nhân dân?
Mao Chủ tịch lúc đó đã ở vào giai đoạn phải chăm sóc đặc biệt, cả ngày không thể rời sự chăm sóc của các y tá.
Tổ điều trị luôn nhắc nhở, căn cứ vào bệnh tình của Mao Chủ tịch, bất kỳ sự di chuyển nào cũng đều có thể tạo ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với tính mạng của Chủ tịch.
Những người đến sau như Hoa Quốc Phong, Vương Hồng Văn..., cũng không dám quyết chuyển hay không chuyển, đành phải hỏi ý kiến của chính Chủ tịch. Mao Chủ tịch lúc này đã ở vào trạng thái nửa tỉnh nửa mê. Cách đây 20 ngày, khi báo với Chủ tịch tin Ủy viên trưởng Chu Đức qua đời, Chủ tịch tuy vẫn còn tỉnh táo nhưng nói năng lai gặp trở ngại nghiêm trọng, chỉ nhìn thấy nét mặt Chủ tịch biểu hiện sự đau đớn nhưng không thể thốt ra được lời nào. Chủ tịch chỉ có thể đưa tay lên rồi lại đặt tay xuống, cứ thế buông thõng xuống giường mà không sao nhấc lên được nữa. Các nhân viên làm việc bên cạnh Chủ tịch dựa vào kinh nghiệm phán đoán, điều này thể hiện Chủ tịch đã biết rồi, nhưng sau đó không thấy Chủ tịch có bất kỳ biểu hiện nào khác. Từ đó về sau, sức khỏe của Mao chủ tịch dường như mỗi ngày một kém đi.
Để tránh tổn thương do động đất có thể gây ra, nên xin ý kiến của chính Chủ tịch là chuyển hay không chuyển đi, Chủ tịch còn có biểu hiện khác hay có sự lựa chọn nào chăng?
Qua nhiều lần trầm ngâm nghiên cứu, lãnh đạo Trung ương quyết định chuyển Chủ tịch đến một căn hộ mới xây, đó là ngôi nhà số 202. Sau khi Mao Chủ tịch lâm bệnh nặng, một số ủy viên Bộ Chính trị khi đến đây trực ban đã từng ở lại và nghị sự tại ngôi nhà số 202 này.
Số 202 nghe nói là số hiệu của một công trình. Đây là ngôi nhà mới xây chưa lâu, căn nhà to lớn, ánh sáng hợp lý, điều kiến giữ ấm và cách nhiệt tương đối tốt, trong đó có nhiều gian như phòng ngủ, phòng làm việc, phòng họp và phòng làm việc dành cho nhân viên nghiệp vụ, khá tiện dụng. Tại thời điểm đó, đây là căn hộ tốt nhất Trung Nam Hải. Nghe nói chuyển Chủ tịch đến đó, chung tôi đều rất vui.
Uông Đông Hưng và Trương Diệu Từ bảo tôi, đưa Mao Chủ tịch đến ngôi nhà số 202, yêu cầu tôi sắp xếp người và làm tốt công tác chuẩn bị di chuyển. Hai người còn nói, Chủ tịch cũng đã đồng ý rồi.
Trong số các nhân viên trực ban, tôi lựa chọn được sáu cán bộ nhanh nhẹn và tinh tế, dưới sự chỉ đạo của tôi, tiến hành làm nhiệm vụ di chuyển. Lúc bắt tay di chuyển, có lãnh đạo Trung ương, Uông Đông Hưng, Trương Diệu Từ và một số bác sĩ, y tá trong tổ điều trị phối hợp thực hiện.
Tôi bước vào phòng ngủ của Chủ tịch, nhìn sắc mặt trắng bệch của Chủ tịch, tôi biết Chủ tịch đang ở trong trạng thái hôn mê. Ai trong số chúng tôi bước vào, Chủ tịch đều không còn hay biết gì nữa, không có chút phản ứng nào. Nhìn thấy trên mũi Chủ tịch có cắm một chiếc ống xông, cùng với nhịp thở yếu ớt, chiếc ống xông động đậy nhẹ, tôi đau lòng, không dám nhìn lâu.
Theo các y bác sĩ, Chủ tịch sống nhờ cách truyền thức ăn qua đường mũi đã được một thời gian dài rồi. Ban đầu, Chủ tịch không quen, cảm thấy rất khó chịu, bắt gỡ ra; nhưng gỡ ra rồi lại rất khó khăn để đưa thức ăn vào, khó mà duy trì được cuộc sống, khi ăn lại phải cắm ống vào, sẽ càng khó chịu hơn. Mặc dù vậy, qua mấy lần tiếp khách nước ngoài, để không mất mỹ quan, trước khi tiếp khách phải rút bỏ ống xông ra, sau khi gặp lại cắm vào. Cứ cắm vào rồi lại rút ra như vậy rất đau đớn, nhưng vì sự nghiệp, vì tương lai của nhan dân Trung Quốc, Chủ tịch không quản ngại, vẫn cố chịu đựng.
Trong điều kiện chữa trị lúc bấy giờ, không có lựa chọn nào khác. Đưa thức ăn vào qua ống cao su nhỏ cũng chỉ để duy trì sự sống, kéo dài thêm thời gian sống mà thôi. Cho đến sau này, cắm hay không, đưa thức ăn vào hay không đều do người khác quyet định, Chủ tịch đã mất đi khả năng này rồi.
Điều tôi không thể lý giải nổi là Mao Chủ tịch đã như vậy rồi thì làm sao có thể đồng ý việc di chuyển được? Họ nói với tôi, lúc đó nhân viên phục vụ nói với Chủ tịch tính tất yếu phải di chuyển, đặc biệt là báo cho Chủ tịch biết, Đường Sơn đang xảy ra động đất lớn, còn đọc cả phần tóm tắt của bài báo về động đất cho Chủ tịch nghe.
Khi Chủ tịch nghe được những tổn thất to lớn mà nhân dân các khu vực gặp nạn phải đối mặt, Mao Chủ tịch đã chau mày, lệ rơi từ khóe mắt, tỏ ra rất lo lắng. Thế nhưng, việc Chủ tịch có thể làm được chỉ là dùng tay biểu thị biết rồi chứ không thể nói thành lời, Chủ tịch ấn ấn tay xuống, biểu thị sự đồng ý việc di dời khỏi nơi này.
Không còn nghi ngờ gì nữa, trận động đất này khiến Chủ tịch phải chịu một sự tổn thương rất lớn về tinh thần, bệnh tình nặng hơn, từ đó Chủ tịch bắt đầu chuyển sang trạng thái không tự kiểm soát được bản thân, không còn ngồi dậy được nữa.
Thấy Mao Chủ tịch như vậy, tôi rất xót xa, không cầm lòng được, tôi đã rơi nước mắt. Thật quá đau lòng.
Hơn 10 giờ sáng ngày 29 tháng 7, dư chấn vẫn liên tiếp xảy ra, để tránh xảy ra những bất trắc khó lường, sáu người chúng tôi dùng những lớp khăn đệm bện thành chiếc cáng mềm, đưa Mao Chủ tịch vào phòng mới. Đương nhiên, trong quá trình di chuyển này chúng tôi luôn được sự hỗ trợ và chỉ đạo của tập thể các y bác sĩ và của các nhà lãnh đạo. Những y tá có mặt lúc đó là Tiểu Dư, Tiểu Lý, là những người có nhiều kinh nghiệm thực tế. Điều đáng nói ở đây là mỗi người trong chúng tôi tham gia công tác này đều tập trung toàn bộ tinh lực và thực hiện cẩn thận.
Các y tá Tiểu Dư và Tiểu Lý là những người được tuyển chọn và được điều từ bệnh viện địa phương khác đến, khi bệnh tình của Mao Chủ tịch đã trở nên đặc biệt nghiêm trọng, nếu chỉ dựa vào các y bác sĩ cũ thì khó lòng ứng phó được. Bệnh tình của Chủ tịch ngày càng nghiêm trọng, do đặc thù công việc của y tá, hàng ngày họ phải thay nhau trực suốt 24 tiếng đồng hồ. Họ không có khái niệm đi làm hay nghỉ làm, tất cả đều ăn ở tại đây. Tôi còn nhớ, Tiểu Dư là người nhiều tuổi hơn một chút so với các cô khác, cô đã làm mẹ rồi nhưng có rất ít thời gian chăm sóc gia đình và con cái. Tiểu Lý trẻ tuổi nhất, chắc chỉ khoảng hơn hai mươi tuổi, nhưng ở cô lộ rõ sự chín chắn. Trình độ chuyên môn thành thục cộng với tinh thần trách nhiệm và lòng yêu nghề, đức hy sinh của họ không chỉ được lãnh đạo thường xuyên khen ngợi mà chúng tôi cũng rất khâm phục. Trước khi họ đến, mọi công việc trong điều trị như cho Chủ tịch uống thuốc, tiêm thuốc đều do một tay Ngô Tiểu Quân - người sau này trở thành Phó Viện trưởng viện 305 đảm đương. Khoảng năm 1974, căn cứ vào tình trạng sức khỏe của Mao Chủ tịch, Trung ương quyết định thành lập tổ hộ lý điều trị, chịu trách nhiệm các công việc điều trị cho Mao Chủ tịch.
Tại đây, Bộ Chính trị Trung ương đã ra quyết định cử một đoàn đại biểu đi cứu trợ và động viên nhân dân khu vực bị nạn tại Đường Sơn, do Hoa Quốc Phong làm trưởng đoàn. Khi báo cáo với Chủ tịch về tình hình này và mời Chủ tịch phê chuẩn, Chủ tịch chỉ vẫy tay lên xuống, nhân viên làm việc phán đoán, đây là sự biểu thị "đồng ý". Nếu xua tay sang trái hay sang phải thì có nghĩa là không tán thành. Khi đó Mao Chủ tịch chỉ có thể biểu đạt ý kiến của mình bằng cách này.
Sáng 28 tháng 8, Cục cảnh vệ cho xe đến đón con gái Mao Chủ tịch là Lý Mẫn đến, chúng tôi ra cổng đón cô ấy. Lý Mẫn vừa xuống xe liền nhanh nhảu nói: "Cháu chào chú Trần!"
Mặc dù tôi chỉ nhiều hơn cô ấy vài tuổi, cô ấy cũng đã làm mẹ rồi nhưng vẫn không thay đổi cách xưng hô với tôi.
"Cháu béo lên rồi đấy." - Tôi nói - "Cháu khỏe không?" "Vẫn tốt ạ." - Cô vừa cười vừa nói - "Lâu lắm rồi không gặp, chú vẫn vậy ạ."
"Chú cũng già rồi." Nói đến đây, tôi không nói tiếp nữa.
Tôi đưa cô ấy vào phòng của Chủ tịch.
Lúc này Chủ tịch đã ở vào trạng thái nửa tỉnh nửa mê.
Lúc bao Tiểu Lý vào kiểm tra, Chủ tịch mới từ từ mở mắt, Chủ tịch muốn nhìn rõ con gái đang đứng cạnh giường mình.
Miệng Chủ tịch mấp máy, mọi người ở đó không ai có thể nghe rõ Chủ tịch đang nói gì, chỉ có nhân viên nghiệp vụ hiểu rõ tình hình, suy đoán rằng Chủ tịch đang hỏi Lý Mẫn: "Năm nay con bao nhiêu tuổi rồi?" Tiếp đó, Mao Chủ tịch âu yếm nắm tay Lý Mẫn, mắt nhắm nghiền, nghẹn ngào một lúc lâu không nói nên lời.
Lý Mẫn cho rằng cha mình đã ngủ rồi, nhẹ nhàng rút tay ra, không ngờ Chủ tịch lại càng nắm chặt tay cô, không muốn buông ra, Chủ tịch mở to đôi mắt mọng nước, đăm đắm nhìn con gái.
Mao Chủ tịch dùng ngôn ngữ của riêng mình, đó là những lời nói không rõ ràng, chậm rãi nói chuyện với Lý Mẫn, tôi nhận thấy mình nên ra khỏi đây nên đã đi ra ngoài.
Về sau, tôi được đọc một đoạn văn bản ghi chép cuộc nói chuyện của hai cha con họ, xin được trích ra dưới đây:
"Giảo Giảo, sao con không đến thăm cha?"
Lý Mẫn vừa khóc, vừa thuật lại việc bị ngăn cản khiến trước đây không thể đến thăm Chủ tịch. Thời kỳ đầu cuộc "Cách mang Văn hóa", Lý Mẫn từng đến thăm cha nhưng đã bị Giang Thanh bắt gặp nên đã bị chụp mũ chính trị, bị châm chọc cạnh khóe, thậm chí còn nói là thay mặt Mao Chủ tịch, do vậy, trước đây Lý Mẫn không dám đến thăm Chủ tịch.
Tháng 10 năm 1969, Lâm Bưu tạo ra cái gọi là "Mệnh lệnh chuẩn bị chiến đấu số 1", Lý Mẫn phải cùng đơn vị sơ tán về vùng nông thôn ở ngoại thành, tham gia lao động sản xuất, đương nhiên cũng không thể thường xuyên đến thăm Chủ tịch. Sau sự kiện "13 tháng 9", mặc dù được trở về Bắc Kinh, cô cũng muốn đến thăm Mao Chủ tịch, nhưng Giang Thanh lại rào đón: "Chủ tịch vô cùng bận rộn, còn phải tiếp khách nước ngoài, tuổi tác của Chủ tịch đã cao, không tiếp khách." Cô mấy lần đến thăm, đều bị chặn ở ngoài cổng.
Những trở ngại đó giống như tấm lưới thép vô hình, ngăn cách sự gặp gỡ của hai cha con. Mao Chủ tịch nghe lời kể của cô, cảm thấy ngạc nhiên, xen lẫn nghi hoặc, Chủ tịch không hiểu, liền hỏi: "Còn có việc như vậy ư? Cách làm này không thỏa đáng, cần phải phê bình."
Ai dám phê bình? Mao Chủ tịch lúc này, ngay đến nói mấy câu đơn giản còn cảm thấy mệt nhọc, nói không nên lời thì làm gì còn sức lực mà đi phê bình!
Mao Chủ tịch ngừng một lát, rồi lại tiếp tục nói rất tình cảm: "Giảo Giảo, con phải thường xuyên đến thăm cha, cha nhớ con lắm!"
"Vâng!" Lý Mẫn rơi lệ gật gật đầu, cô ý thức được rằng, người cha nằm trên giường bệnh chắc chắn rất cô đơn, rất buồn, cha mong có được tình yêu thương, được hưởng thụ niềm vui giống như người bình thường. Vậy mà, cha rất ít khi có được niềm vui nho nhỏ đó. Cô nói với cha: "Nhất định phải dỡ bỏ mọi trở ngại do người ta tạo ra."
Mao Chủ tịch gật gật đầu.
Sau đó, có người viết lại rằng: "Đây là thời khắc tỉnh táo cuoi cùng của Mao Chủ tịch", cách nói đó có lẽ là đúng.
Lý Mẫn sắp đi, lúc tôi tiễn cô ra xe, đôi mắt cô đỏ hoe, nhòa lệ. Lúc này, những người quen biết cô đều ra tiễn cô. Lý Mẫn lần lượt bắt tay mọi người ở đó, đồng thời chắp hai tay lại, một lần nữa nói lời cảm ơn mọi người. Trong mấy ngày liền sau đó, Mao Chủ tịch luôn ở trong trạng thái hôn mê.