Kiệt tác đánh dấu bước chuyển mình của văn học trinh thám

Ellery Queen

(Frederic Dannay)

Vào mùa hè năm 1981, tôi và vợ mình là Rose đã có cơ hội du lịch vòng đến Bắc Cực với Natsuki Shizuko ở Na Uy. Chuyến đi diễn ra sau Hội nghị tác giả trinh thám thế giới được tổ chức tại Stockholm và Natsuki đã đại diện cho hiệp hội tác giả trinh thám Nhật Bản tham dự.

Hiện tại trước mắt tôi như vẫn còn hình ảnh cô ấy ngồi quay lưng lại lò sưởi đỏ rực trong khách sạn Grand Hotel ở thành phố với những đêm trắng đẹp mờ ảo Tromsø và nhiệt tình kể về câu chuyện “Bi kịch W” của mình.

Bị sức hút thuần túy của truyện trinh thám lôi cuốn, tôi cũng đã đưa ra một vài lời khuyên cho cốt truyện. Đó là cách tôi thể hiện tình cảm của mình với tiểu thuyết gia trinh thám kiệt xuất Natsuki Shizuko. Hiện tại, khi thấy những tình tiết mà mình đưa ra đã xuất hiện và góp phần hoàn thiện cuốn sách, tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc.

Hẳn các bạn cũng đã nhận ra, nhan đề “Bi kịch W” chính là một cách để tri ân ba tác phẩm của chúng tôi [28] là “Bi kịch X”, “Bi kịch Y” và “Bi kịch Z”. Chắc nhiều độc giả cũng biết, ba tác phẩm đó cùng với cuốn “Bi kịch cuối cùng” là bộ bốn tiểu thuyết được viết vào những năm 1930 với bút danh Barnaby Ross. Bộ ba “Bi kịch XYZ” được đánh giá thuộc trường phái “trinh thám cổ điển” và “Bi kịch W” cũng rất xứng đáng với cái tên ấy.

Những chữ cái trong bộ ba X, Y và Z của chúng tôi đều hàm chứa ý nghĩa đặc trưng riêng (để tránh tiết lộ cho những bạn chưa đọc thì tôi xin phép không tiết lộ sâu hơn...). Và tôi muốn các bạn cũng hãy chú ý rằng, tác giả cũng đã đưa một ý nghĩa hết sức quan trọng vào chữ “W” của mình.

Vì phần giải thích tới đây có tiết lộ phần nào nội dung câu chuyện nên tôi khuyên những bạn tìm đến đọc phần này trước nên quay trở lại trang đầu tiên và đọc hết tác phẩm trước đã.

Trong tác phẩm này, chữ W đã thể hiện tấn bi kịch của dòng họ Watsuji, bi kịch của người phụ nữ (women) và ngầm ám chỉ hung thủ là biến số thứ tư sau X.

Sự việc xảy ra khi một gia đình tập trung lại với nhau tại một biệt trang bên hồ tuyết phủ trắng xóa. Vụ án mạng trong môi trường khép kín – một lối triển khai nhìn qua thì có vẻ cổ điển nhưng đây thực chất lại đánh dấu một bước chuyển mình cho văn học trinh thám, và có lẽ sẽ chẳng có độc giả nào không cảm thấy phấn khích khi đọc câu chuyện này. Một tác phẩm trinh thám cổ điển theo lối mòn thường bị đánh giá là kém hấp dẫn do thiếu ý tưởng mới, nhưng cuốn sách này đã hoàn toàn gạt đi định kiến đó.

Cô con gái được cả nhà yêu thương đã vô tình giết chết người chủ gia đình và tất cả mọi người cùng đồng lòng che giấu tội ác đó khỏi tổ điều tra – nếu chỉ nhìn từ bước triển khai ban đầu này thì có lẽ rất nhiều người cho rằng tác phẩm này thuộc thể loại “đảo ngược” thông thường. Thế nhưng trên thực tế, ngay từ khi đặt nền móng đầu tiên cho câu chuyện, tác giả đã có ý định đánh lừa độc giả rồi. Chi tiết này chính là yếu tố mang tính bước ngoặt.

Bên lập kế hoạch dàn dựng và bên điều tra đối đầu với nhau, nhưng bên nhóm người lập kế hoạch lại có một kẻ phản bội âm thầm phá bức tường phòng ngự vững chãi mà họ đã lập lên. Đó chính là sức hấp dẫn lớn ở cuốn tiểu thuyết này.

Đặc biệt là mánh khóe sử dụng những thứ còn đọng lại trong dạ dày tử thi để đánh lạc hướng việc xác định thời gian tử vong quả thực là điều mà tôi chưa từng gặp trước đây trong phạm vi hiểu biết của mình.

Natsuki đã không ngần ngại công khai mánh khóe đó ngay từ đầu, nhưng nếu bà áp dụng ở chiều ngược lại, đặt nó vào câu đố thì liệu các bạn có thể đoán ra được không?

Và tôi cũng đặc biệt hứng thú với ba người phụ nữ của nhà Watsuji xuất hiện trong cuốn sách này. Những người phụ nữ cắn răng chịu đựng đau thương trong bao năm tháng, những người phụ nữ vứt bỏ cả bản thân vì người mình yêu... Đó có lẽ chính là mẫu phụ nữ Nhật Bản mà người Mỹ hay người châu Âu vẫn luôn ngưỡng mộ bấy lâu.

Và còn thanh tra Aiura lúc nào cũng ăn diện bảnh bao nhắm đến ghế thị trưởng nhưng lại không thấu suốt vấn đề. Việc ông phải ba lần bảy lượt rút lại những phát biểu của mình tại những cuộc họp báo là một yếu tố hài hước nhưng cũng góp phần nhấn mạnh cho việc câu chuyện này được kết cấu từ rất nhiều lớp ngụy trang.

Lối suy nghĩ lệch lạc của hung thủ thực sự cũng là một điểm nhấn quan trọng. Điều luật được áp dụng trong tác phẩm này hoàn toàn theo lối suy nghĩ của người Nhật, hoàn toàn không giống với pháp luật ở Mỹ và vì thế đây cũng là một nét hấp dẫn.

Khi lựa chọn “12 tuyệt tác trinh thám Nhật Bản”, tôi đã có cơ hội đọc rất nhiều bản dịch tiếng Anh của những tiểu thuyết ngắn được viết bởi các tác giả tài năng. So với những câu chuyện ngắn thì hiểu biết của tôi về tiểu thuyết dài của Nhật Bản hạn hẹp hơn nhiều nhưng không cần bàn cãi gì nữa, cuốn Bi kịch W này chính là tác phẩm xuất sắc nhất. Tôi có thể khẳng định đây chính là cuốn sách trong tương lai có thể vươn tầm sánh vai với những tiểu thuyết cổ điển trên toàn thế giới.

Ngoài ra đây còn là tác phẩm tuyệt vời đã được dựng thành phim. Điều này khiến tôi liên tưởng đến cuốn “Và rồi chẳng còn ai” của Agatha Christie (khi được dựng thành phim thì có tên Mười người da đen nhỏ) hay “Desperate Hours” của Joseph Hayes hay “The Letter” của William Somerset Maugham. Dưới bàn tay của một nhà biên kịch tài năng, tôi tin rằng đây là tác phẩm có tiềm năng trở thành tuyệt phẩm sân khấu ở Tokyo hay Broadway.

Vì tôi không thể đọc được cuốn sách này mà không có bản dịch nên không thể giới thiệu tất cả về tác giả Natsuki Shizuko đến các bạn được. Tuy nhiên, trong giới hạn hiểu biết của mình, cô ấy đã có “ý tưởng” không thể thiếu cho một cuốn tiểu thuyết đồng thời “công phu” xây dựng yếu tố bí ẩn tuyệt vời để tạo nên cuốn sách này.

Natsuki đã khắc họa hình tượng nhân vật phụ nữ một cách rất tài tình. Nhiều năm trước, cô ấy có nói với tôi là muốn đưa trải nghiệm của chính mình khi đã trở thành một người mẹ vào tiểu thuyết và bước trên con đường trở thành một nhà văn thành công. Những người phụ nữ trong cuốn sách mà cô viết có thể là mẹ, là vợ hay là một cô gái đang yêu nhưng tất cả đều thể hiện tâm tư tình cảm của chính tác giả.

Gần đây cô có viết hơn năm tác phẩm dài theo đuổi chủ đề xã hội và nhận được sự đón nhận hết sức nhiệt tình. Tiếc là tôi chưa có cơ hội được đọc những tác phẩm này nhưng tôi chắc chắn tất cả những nhân vật mà cô đã tạo ra đều tồn tại hết sức sinh động trong thế giới thực tế từ những trang sách.

Tôi cho rằng Nhật Bản sẽ sớm trở thành vùng văn minh trinh thám thứ ba sau Mỹ và Châu Âu. Tôi hy vọng việc tác phẩm của nhà văn trẻ tuổi Natsuki Shizuko được dịch ra nhiều thứ tiếng sẽ trở thành cầu nối kéo những nền văn minh đó lại gần nhau hơn.

Tháng Một năm 1982

Từ thư viện Larchmont, New York.