Thái tử Norodom Sihanouk: mắc kẹt trong lồng

Lần đầu tiên trong đời, thái tử Sihanouk trở thành cái tên riêng của chính ông, chung quanh là sự trống rỗng hoàn toàn. Nơi ông ở là lâu đài hoàng gia nằm trong những bức tường cao và cũ, trở thành cái lồng vàng, với những thanh niên nông dân đen đúa mặc đồng phục màu đen và chẳng có một nụ cười, canh giữ lâu đài này. Ông ta nói với tôi là nếu không có phép của Angkar, ông không thể rời khỏi nơi ông ở. Tuy nhiên người lãnh đạo quốc gia hưu trí này cũng chẳng cần phải đi đâu, ngay cả việc đi mua rau ráng. Mỗi sáng, có một anh lính đi xe đạp mang cá và rau tới. Cùng đi với anh lính là cựu thủ tướng và người cọng sự cũ của Sihanouk, Penn Nouth. Ông này cũng đã về hưu, và thư ký riêng của ông này, bà Sao Saroth. Họ sống riêng trong những ngôi nhà nào đó tại thành phố Phnom Pênh. Từ khi các con gái của Sihanouk và gia đình họ rời khỏi thành phố này, thế giới của ông chỉ còn lại có bà Monique và hai con trai: Sihamoni và Narindrapong.

Ba năm sau, bà Monique nói với tôi: “Từ khi Ngài về hưu (tháng Tư/ 76), chúng tôi chẳng thấy một bóng ma nào. Ngay cả người làm họ cũng bắt đi.” Lần đầu tiên trong đời, bà phải nấu nướng cho cả gia đình. Trong năm năm sống lưu vong ở Bắc Kinh, họ có được một trong những đầu bếp Pháp giỏi nhất ở Trung Hoa. Chu Ân Lai đã chọn một người đầu bếp hàng đầu để thỏa ý một người sành điệu ăn uống như ông hoàng. Bây giờ thì bà Monique có cậu con trai Sihamoni giúp một tay làm mọi việc nhà: lau chùi, nấu nướng và làm vườn. Họ trồng đưọc vài cây chuối.

Trong niềm im lặng tê tái đó, với Sihanouk, thời gian là kẻ

đứng hàng đầu. Chùa bạc đứng kế bên lâu đài hoàng gia bây giờ hoang vắng. Tháp vàng và hội trường có những cây cột cao, nơi đoàn vũ hoàng gia trình diễn trước kia theo nhịp trống chậm rãi, bây giờ im lặng một cách kỳ dị. Sự sống còn lại nơi cung điện này chỉ còn có tiếng vỗ cánh của những con chim bồ câu. Điều Sihanouk quyết định cần gìn giữ là một sức mạnh tinh thần. May mắn ông còn giữ được một cái radio (máy thu thanh) to hiệu Grundig do Khieu Samphan biếu ông hồi tháng Giêng. Đó là cánh cửa sổ ông mở ra với thế giới bên ngoài, là phương cách để tâm hồn ông thoát ra khỏi cảnh sống nơi này, ngày đêm buồn nãn khôn nguôi. Mỗi sáng, mỗi tối, ông tìm hết đài này tới đài khác, những đài phát thanh lớn trên thế giới mà ông có thể bắt được: BBC, VOA, Úc, Pháp quốc tế, NHK, Hà Nội. Mang ống nghe vào tai, ông ngồi hằng giờ liền, nghe từng bản tường trình về Kampuchia, về các nơi trên thế giới.

Ông nghe tin tức phát thanh báo chí nói về số phận ông với lòng biết ơn và vài nỗi vui. Thế giới chẳng quên ông. Một bản tường trình thì nói ông hoàng bây giờ kinh hãi vì những gì ông thấy, đến nổi ông tịnh khẩu. Một bản tường trình khác thì trích lời Ieng Sary, trấn an nhà báo rằng bây giờ Sihanouk sống yên ổn trong lâu đài và đang bận bịu viết hồi ký. Khi đi thăm Malaysia hồi mùa Xuân/1977, Ieng Sary nói với một nhà báo ngoại quốc rằng bây giờ thái tử không muốn gặp ai hết bởi vì, ông ta nói giả câu của Sihanouk: “Nếu tôi gặp ai, tôi lại sẽ dính líu vào chính trị”. Sihanouk thán phục tài dối trá của Ieng Sary.

Điều quí nhất là những bản tường trình của các phóng viên từ biên giới Thái-Kampuchia gởi về và từ các thủ đô khác ở Châu Á. - cho ông biết về những sự việc đang xảy ra ở Kampuchia, bên ngoài lâu đài bị cô lập của ông. Những tin tức đó chỉ làm cho ông buồn và lo lắng. Một cách tự nhiên, theo ông, những vụ hành quyết, lao động khổ sai và những nỗi đau khổ do các người tỵ nạn kể lại là có thực. Tác phong những người lính gác cũng chỉ cho ông thấy những thanh niên này cuồng tín, độc ác và tàn bạo như thế nào.

Sihanouk biết rằng chẳng có ai lưu tâm về tình trạng thái quá ở Kampuchia. Buổi sáng, ông ta mở hết âm độ để nghe đài phát thanh Phnom Pênh tuyên truyền, mở toang cửa sổ cho mấy tên lính gác Khmer Đỏ có thể nghe được. Khi cái màn lễ nghi đó qua rồi, ông ta mang ống nghe vào để nghe các đài quốc tế. Ông ta có thói quen thâu băng lại các bài bình luận vào máy cát-xét để có thể nghe thêm một lần nữa, phân tích tất cả những gì có thể báo trước cho số phận đất nước bi thảm của ông.

Việc thâu băng các bài bình luận của các đài ngoại quốc là may rủi. Một ngày cuối năm 1976, ông được báo trước sáng hôm sau Khiêu Samphan sẽ đến đưa ông đi thăm một vòng thành phố. Điều ấy có nghĩa là ông phải bỏ cái máy “cát xét” ở nhà và nó có thể tố giác tội của ông. Sau này ông kể lại: “Suốt đêm hôm đó, tôi, vợ tôi, và hoàng tử Sihamoni vội vàng thu nhạc chồng lên trên tất cả những băng cát xét, để xóa mất những bài tôi đã thu băng trước kia.”

Chuyến đi thăm thành phố với Khieu Samphan cho Sihanouk thấy bước nhảy vọt vĩ đại mà Khmer Đỏ đang cố công thực hiện. Ông ta thấy những cảnh làm việc với hàng ngàn đàn ông đàn bà, họ lặng lẽ đào những con kinh dài, gánh đất trên vai đắp đê. Khung cảnh đó trông giống như bàn cờ với những đoàn người mặc đồ đen như kiến. Người dân ở đàng xa nhìn ông, họ có nhận ra ông là Sihanouk không? Dù có biết ông, họ cũng sợ, không dám đến chào như trước kia. Chỉ có một lần, người dân làm việc rất gần con đường chiếc xe Mercedes của Sihanouk dừng lại. Người ta thấy mặt ông qua cửa sổ xe, la lên: “Sandech Euv” rồi họ chạy dồn về phía chiếc xe. Cảm động, Samdech nói với bà Monique: “Vậy là đủ. Tôi sẽ nói chuyện với họ.” và ông bước ra khỏi xe. Samphan, ngồi bên cạnh tài xế, bật ra ngoài và nói với thái tử: “Yêu cầu im lặng và trở lại xe.” Monique cũng vậy. Bà nài nỉ thái tử hãy tự chế. Sau này bà ta nói với tôi Khiêu Samphan làm đúng. Ông ta không muốn Sihanouk bày tỏ tấm lòng của ông và tạo ra một cuộc nổi loạn ngấm ngầm. Sihanouk đồng ý và ông ta trở lại xe, vội vàng rời khỏi nơi đó. Bà Monique thấy người dân quì xuống đưa tay sờ vào chỗ đất thái tử vừa đứng.

Đối với thái tử và hàng triệu người Khmer, sống còn là điều ám ảnh họ. Với Sihanouk, nó có nghĩa là nuốt đi niềm tự hào và cúi đầu xuống. Sau này ông ta nói với tôi đã có lúc ông chống lại, “nhưng càng chống càng bị đàn áp, càng bị Khmer Đỏ xiết bù loon. Họ thu hồi hết toàn bộ những người làm, cả việc tiếp xúc với người ngoài. Suốt cả năm 1977, Khiêu Samphan chẳng tới thăm tôi một lần.” Và rồi sau một lần tranh cải gay gắt lâu dài với Monique về việc có nên khôn ngoan mà đừng chống Khmer Đỏ hay không; và rồi vì gia đình, Sihanouk từ bỏ hết. Theo chính lời ông, ông bắt đầu cầu nguyện cho bọn Khmer Đỏ mau chầu trời. Ông ta nói: “Điều ấy có phần cải thiện được tình hình. Tuy nhiên điều mình tự phỉnh mình lại là mình tự kết tội mình, mình tự hạ mình tệ hại mà tôi chưa từng làm.” Điều ông tin chắc như vậy là một phương cách cứu được ông và gia đình.

Tuy nhiên, càng luồn lụy Khmer Đỏ thì sự xung đột gia tăng với Việt Nam lại làm lợi cho ông. Không lưu tâm tới ông, Khmer Đỏ bắt đầu giết dân, những ai có gốc Việt Nam hoặc người Khmer có cảm tình với Việt Nam. Tháng Tư/ 1977, Khmer Đỏ bắt đầu xâm nhập các làng Việt Nam dọc theo biên giới. Một số nhà lãnh đạo Trung Hoa quan tâm tới những cuộc phiêu lưu như vậy, không hay gì cho Kampuchia, có thể bị cô lập trước thế giới. Trong chuyến thăm Trung Hoa của Pol Pot tháng Chín và Mười/ 1977, Trung Hoa thuyết phục Pol Pot đưa Sihanouk về nước, dùng uy danh của Sihanouk để củng cố hình ảnh Kampuchia Dân chủ với thế giới bên ngoài. Để nhấn mạnh quan tâm của mình với người bạn, chủ tịch Bắc Triều Tiên Kim Nhật Thành nhờ Pol Pot mang về cho thái tử Sihanouk một giỏ táo.

Giỏ táo đó đã gây ra điều kinh ngạc thích thú. Pol Pot đề nghị Sihanouk đừng dùng hết. Đó cũng là cách bày tỏ lòng cám ơn Kim Nhật Thành đã lưu tâm, nhấn mạnh tới bình bằng hữu với thái tử bằng cách nhờ tay Pol Pot gởi tới cho thái tử một món quà. Sihanouk cũng không muốn bỏ mất cơ hội đề phá vở cảnh cô lập hoàn toàn do Khmer Đỏ áp đặt cho ông kể từ đầu năm 1977. Ông gởi thư bày tỏ “lòng chân thành cám ơn” Pol Pot đã mang quà về cho ông, một thiệp khác thì chúc mừng Pol Pot “vào dịp kỷ niệm sự thành công vô cùng huy hoàng của đảng Cọng sản Kampuchia” và cái thứ ba thì chức mừng Pol Pot về điều “thành công vĩ đại và vinh dự nhứt” trong chuyến viếng thăm Trung Hoa và Bắc Triều Tiên. Những thiệp này chẳng bao lâu được loan báo trên đài phát thanh Phnom Penh. Sihanouk vui thú khi nghe đài phát thanh đổi ngược tấm thiệp của ông thành ra là “món quà cao quí” do Pol Pot gửi tặng. Các tay kiểm duyệt của đài phát thanh cũng đặt vào mồm Sihanouk những câu ca ngợi đảng Cọng sản Kampuchia “tình cảm nồng nàn và đầy đủ về tình hữu nghị và lòng yêu mến”. Sihanouk phá lên cười khi ông ta kể lại chi tiết đó. Tuy nhiên ông cũng chẳng lưu tâm lắm. Sự thật là sau 18 tháng im lặng, nay đài phát thanh Phnom Pênh lại nhắc tới tên ông. Điều đó hạnh phúc hơn giỏ táo do Kim Nhật Thành gởi biếu ông nhiều. Ông thấy một tia sáng nhỏ chiếu xuyên qua bóng tối đang bao phủ quanh ông.