Chương XIV

Cũng vào giờ đó, ông Conrad Duntz đến thăm ông giáo. Trong buồng chỉ có mình Marysia đang bận khâu vá. Ông giáo và Alexy đã tận dụng thời gian tuyệt diệu và êm dịu để đi dạo chơi trong vườn.

Marysia nói với ông giám thủ:

- Cháu nghĩ là ba cháu và em cháu cũng sắp về vì trời mát mẻ không được lâu vào giờ này. Thưa bác, xin mời bác ngồi. Tại sao Laura và Gisèle không cùng đi với bác?

- Lát nữa các em sẽ đến nhưng trước hết, bác muốn nói chuyện với ba cháu... và với cháu nữa, Marysia ạ.

- Với cháu? - Marysia ngạc nhiên nói.

- Nhất là với cháu. Tóm lại, bác muốn bàn với cháu một vấn đề mà bác biết là ba cháu sẽ bằng lòng ngay. Cháu có muốn làm con dâu bác, vợ của Heinrich không?

Marysia không thể nén được một tiếng kêu kinh ngạc. Cô ấp úng và gượng mỉm cười:

- Vì sao bác lại nghĩ đến đấy? Anh Heinrich có thể nhằm một mối tốt hơn thế này nhiều...

- Giàu hơn, cháu muốn nói thế chứ gì? Đó là một quan điểm mà họ nhà Duntz, nói chung, không màng đến. Dù thế nào Heinrich cũng không bao giờ nghĩ đến một kiểu hôn nhân cho mình.

Lúc ấy, Marysia lại nhớ anh chàng thanh niên Duntz trong phòng khách của bà nữ tu sĩ đứng cạnh Bianca. Cô ta rất nghèo, có thể còn nghèo hơn Marysia. Nhưng một trở ngại khác ngăn cản cuộc hôn nhân ấy.

- Thế nào cháu? - Conrad Duntz lo lắng hỏi vì thấy cô im lặng hơi xúc động.

- Cháu rất cảm ơn bác đã nghĩ đến cháu. Nhưng cháu chưa nghĩ đến hôn nhân.

Mặt ông giám thủ hơi nhăn lại:

- Cháu sợ sẽ không được hạnh phúc với con trai bác chăng? Có cần phải nói nó đánh giá cháu rất cao? Nó sẽ tận tâm tận tình với cháu.

- Thưa bác, xin hãy tin là cháu không nghi ngờ điều ấy. Nhưng cháu xin nhắc lại, cháu chưa nghĩ đến hôn nhân.

Một tia bực tức loé trong mắt ông Conrad Duntz:

- Bác không phủ nhận sự thành thực của cháu, nhưng hãy cho phép một chủ gia đình, do đã có kinh nghiệm bản thân, được có một lời khuyên cháu: cần phải cắt đứt ngay những giấc mơ không thể thực hiện được trước khi chúng sẽ gây cho chúng ta quá nhiều đau khổ.

Mặt Marysia đỏ bừng lên, nóng bỏng nhưng cặp mắt vẫn nhìn thẳng vào mặt đối thủ đang dò xét mình và ông Conrad Duntz đọc thấy trong đó ông đã đoán đúng.

Ông nắm hai bàn tay cô thiếu nữ và dịu dàng nói với thứ giọng xót xa của một người cha như ông đã dùng với con trai ông:

- Cháu ạ, cho phép bác được vạch ra một đau khổ mà cháu có thể can đảm nén sâu vào tận đáy lòng. Nhưng trong một số trường hợp cần phải nhìn thẳng vào tình hình và... ngay cả thay đổi luôn tình thế. Đó là biện pháp hiệu nghiệm nhất, cháu hãy tin bác.

- Và đó cũng là biện pháp mà bác đã khuyên nhủ con trai bác... để quên người con gái mà vì nguồn gốc cao đã chia rẽ hai người?

- A, vậy là cháu cũng đã đoán ra? Thế thì hay lắm vì chúng ta có thể hành động hoàn toàn thành khẩn. Phải, Heinrich đã điên rồ nhìn quá cao, và bác đã kiên quyết lái nó vào lý trí trong sáng bằng biện pháp một cuộc hôn nhân...

-... vì lý, - Marysia kết thúc với một nụ cười buồn bã. - Cháu không phủ nhận làm cách đó rất khôn khéo, nhưng xin bác hãy nhớ cho cháu còn quá trẻ đối với cuộc hôn nhân loại ấy.

- Cháu có lãng mạn quá không?

Cô gái lắc đầu phản đối:

- Cháu không tin là thế. Nhưng ở tuổi cháu, người ta do dự rất nhiều trước khi dấn thân vào con đường ấy hoàn toàn vì lý. Sau này, cháu không nói... khi mà chúng cháu có thể quan niệm một nỗi buồn thanh bình, không cay đắng, những giấc mộng, những sai lầm của chúng cháu thời quá khứ...

- Và đến khi đó, các cháu tràn đầy hối tiếc, cả hai cháu đều đau khổ! - Ông giám thủ kêu lên với một niềm tức giận. - Cháu ạ, thế mà bác cho là cháu khôn ngoan lắm. Cháu hy vọng một ngày kia, thái độ kiêu căng của bọn Lendau sẽ nao núng và bá tước Lendau sẽ hạ mình...

Cô giơ tay ngắt lời ông:

- Cháu chẳng hy vọng gì hết. Xin bác đừng tìm một lý do nào khác cho sự từ chối của cháu mà cháu vừa trình bày với bác. Lời từ chối đó, cháu xin nhắc lại, có thể không phải là vĩnh viễn nhưng cần phải để qua một thời gian vài ba năm... Thưa bác, mong bác không giận cháu.

Ông đưa bàn tay lên trán, do đó để lộ vết sẹo xanh xám, kỷ niệm của ngày mà ông đã cứu nữ bá tước Lendau.

- Không đâu cháu ạ! Bản thân bác đã biết giá phải trả bằng một cuộc hôn nhân vì lý trí trong khi người ta mơ tưởng đến... Một vấn đề kỳ cục. Nhưng ít ra người ta cũng có thể sung sướng được nếu có can đảm hoàn thành nhiệm vụ của mình và không bao giờ nhìn lại đằng sau. Cuối cùng, ta mong cháu hãy suy nghĩ, - ông đứng lên và lại gần cửa sổ nói tiếp. - Bác đã trông thấy ông giáo và em trai cháu đang về kia rồi. Alexy có vẻ đã khá nhiều!

- Vâng, khá trông thấy. Ông bá tước tin rằng một ngày kia em cháu sẽ đi được. Còn bác sĩ Berdeck thì lại có vẻ bi quan hơn nhưng không dám nói ngược lại với người học trò quý tộc của mình.

- Ông già quý hoá ấy luôn luôn sùng bái bá tước Walther để mà phụng sự trí thông minh và tài năng của bá tước! - Conrad nói và khẽ nhún vai.

Marysia rời ghế và ra đứng trước cửa sổ rồi vui vẻ nói:

- Vâng, tất cả đều phụng sự cho ông ấy. Cuối cùng rồi ông bác sĩ cũng sẽ nhận ra sai lầm của mình và quyết định rời bỏ vết xe cũ, bổ sung thêm và củng cố nghề nghiệp của mình.

Vẻ mặt ông Conrad tỏ ra rất hài lòng:

- Vậy thì tốt lắm! Bác có cảm giác vừa bực tức vừa buồn rầu thấy con người ưu việt ấy sắp sửa làm hỏng cuộc sống của mình. Ông ta muốn bắt chước sáng kiến can đảm của ông bác Eberhard. Mong rằng ông ta sẽ không chịu chung một số phận. Nhưng mẹ ông và cô ông sẽ nói như thế nào?

- Các bà ấy còn chưa biết dự định của con cháu mình. Nhưng rồi sẽ phản đối kịch liệt.

- Phải, các bà ấy sẽ không bao giờ tha thứ việc làm ấy. Họ nhà Lendau, đàn bà còn kiêu ngạo hơn đàn ông nhiều. Về điểm ấy, các bà là những ác quỷ, - nói đến đây giọng ông đanh lại. - Tuy nhiên, hỡi các nữ bá tước Lendau, những người bình dân ấy mà các bà đã coi như thấp kém hơn các bà nhiều, lại có thể phát hiện cho các bà thấy một số sự việc mà các bà không thấy và nói lên hoàn toàn sự thật: "Gia đình các bà không xứng đáng thông gia với chúng tôi".

Marysia giật mình kêu lên giọng run run:

- Vậy bác cũng biết à?

- Phải. Thế cháu cũng biết ư?

- Hans Muller đã nói với cháu. Mẹ anh ta đã cho biết trước khi chết.

- Bà lão Luosia cũng đã cho bác biết, hoặc đã đoán ra được thì đúng hơn.

- Cách đây đã lâu chưa ạ?

- Khoảng một chục năm.

Vậy là ông đã nắm được cách làm nhục người phụ nữ kiêu ngạo đã khinh bỉ ông và hành hạ ông từ đó đến nay, tuy nhiên ông vẫn giữ im lặng. Nếu ông nói ra đã có thể làm khổ Franziska Lendau. Ông chua chát nói tiếp:

- Cháu thấy đấy, thực tế là chúng ta sẽ làm vinh dự lớn lao cho nhà Lendau nếu chúng ta thâm nhập vào gia đình họ. Nhưng vốn tế nhị và bác ái, chúng ta không thể làm sáng tỏ vấn đề. Chúng ta phải để họ trong ảo tưởng là hơn hẳn chúng ta...

Ông ngừng lại bởi vì ông giáo và Alexy vừa về đến cửa buồng.

Trong lúc Conrad Duntz nâng bổng trong cánh tay khỏe mạnh của mình cậu thiếu niên để đặt cậu vào chiếc ghế bành dài, Marysia rời khỏi buồng và tiến đến miếu thờ bởi vì cô đang khao khát được suy nghĩ, được yên tĩnh và cầu nguyện. Đến chỗ quành của một hành lang, cô gặp lão Heintz. Cô có một động tác như muốn lùi lại và khó khăn lắm mới nén nổi thốt lên một tiếng sợ hãi.

- Thưa cô, tôi làm cô sợ à? - Lão già nói giọng gắt gỏng trong đó Marysia tưởng như nắm được một âm điệu hài hước.

- Cũng hơi thôi. Ở chỗ này không được sáng lắm.

Cô vội vàng tiếp tục đi thầm muốn cách xa con người đã gây ra cho cô ngay từ hôm đầu một mối ác cảm mãnh liệt, bây giờ càng thấy đúng.

"Miễn là Hans giữ lời hứa!" Cô hãi hùng suy nghĩ, "nếu họ biết! Nếu họ biết!"

Một tháng sau thi hài nữ bá tước được mang vào hầm mộ gia đình các vị chúa công Runsdorf. Bà đã từ từ lịm dần, nhẫn nại với cái chết, như suốt đời bà đã phải chống nhau với một cuộc sống nghèo nàn.

Lúc sắp trút hơi thở cuối cùng, như bừng tỉnh bởi một luồng ánh sáng kỳ dị soi vào hư vinh, bà thì thầm vào tai con trai:

- Walther, có lẽ con có lý. Hãy hành động theo lương tâm con...

Và câu nói đó, lời thoả thuận cuối cùng đó là một nguồn cổ vũ đối với vị chúa công trẻ tuổi của Runsdorf. Ông đau đớn sâu sắc về sự mất mát người mẹ yêu thương ấy. Nhưng những nỗi lo lắng khác lại chờ đợi ông. Ông phải làm bảng tổng kết về tình hình tiền bạc với sự giúp đỡ quý báu của ông Conrad Duntz trong dịp này. Runsdorf đã bị đem cầm cố rất nhiều, tài sản của các vị bá tước Lendau bị rút lại chỉ còn khoảng vài trăm Florins. Nhưng không mắc món nợ nào. Nữ bá tước Iolammthe đã tiến hành biện pháp kỳ diệu ấy để nuôi dạy các con và gìn giữ được bề ngoài không nợ một ai.

Bá tước Walther nói với ông giám thủ:

- Bây giờ phải làm sao cho các ông chủ có quyền lợi cầm cố ở đây được yên trí chờ đợi. Tôi chỉ có thể chuộc lại dần dần khi mà nghề nghiệp của tôi được ổn định. Từ nay đến lúc ấy, ai biết đâu sẽ phải bán Runsdorf.

Ông giám thủ ngồi trước mặt vị bá tước trẻ, trầm ngâm quan sát bộ mặt lo lắng của Walther rồi trả lời:

- Tôi có thể hiến ông một kế kết hợp. Tôi sẽ mua lại tất cả những của cải đã cầm cố và như vậy tôi sẽ trở thành người chủ nợ của ông. Ngược lại, tôi yêu cầu được phép khai thác, theo dự kiến của tôi, một phần nhỏ đất đai có thể khai thác được, và thêm nữa phần đất đai rộng lớn hiện nay còn bỏ hoang ở đầu khu rừng. Ông có biết không, hồi mùa thu năm ngoái, khi tôi đi qua đây với một người bạn, một nhà trồng nho có tài, ông ta đã kêu lên như sau: "Trời ơi! Một khu đất trồng nho tốt như thế này mà bỏ hoang thì thật phí quá! Khác gì bỏ lỡ một gia sản!" Từ ngày đó, tôi ngẫm nghĩ đến ý kiến ấy trong cương vị một người có quyền và muốn tiến hành thí nghiệm. Heinrich, con trai tôi, vốn ham mê công việc sẽ chăm lo việc đó. Cả Laura nữa, và tôi tin là tiểu thư Lienkwicz cũng muốn có ở đấy một mục tiêu để thực hành trí thông minh và khả năng lao động của mình. Công việc lao động và chỉ đạo của cô tất nhiên có quyền được hưởng phần lợi tức, và nếu thu hoạch được nhiều, sẽ là một món hồi môn cho cô và một cuộc sống dễ chịu cho mọi người.

Một bóng rợp lướt qua nhanh trên bộ mặt Walther. Sau một lúc suy nghĩ ngắn, ông nói:

- Ý kiến tuyệt quá! Xin ông cứ việc sử dụng khu đất ấy và xin tùy thích. Xin ông Duntz và cám ơn. Tôi biết ông là một người bạn tốt.

Hai người nồng nhiệt bắt tay nhau.

- Vâng, một người chân chính và đề nghị được ông coi như vậy là được tâm sự với nhau tất cả những gì xảy ra dù tốt hay xấu.

- Tôi xin hứa. Hơn bao giờ hết, tôi cần đến mối tình hữu nghị ấy. Mẹ tôi đã mất và cô tôi lại tỏ ra lạnh nhạt.

Quả nhiên, bà nữ tu sĩ lại một lần nữa tỏ ra không bằng lòng và đe doạ cắt đứt trước quyết định cương quyết của cháu bà trước khi đi Vienne tiếp tục học nốt sau khi giải quyết xong công việc ở nhà. Nhưng Walther đã làm bà phải câm miệng bằng câu nói sau:

- Thưa cô, vậy là cô muốn cháu đem bán Runsdorf đi phải không? Sau đó chúng cháu sẽ sống ra sao? Cháu không dám kết tội bố cháu và các cụ tổ tiên, nhưng cuối cùng ngày nay cháu phải chịu một hoàn cảnh do các cụ gây ra. Xin cô hãy thẳng thắn cho cháu một biện pháp trung thực ra khỏi cảnh này.

Bà ta im lặng, bởi vì biện pháp duy nhất có thể là một cuộc hôn nhân giàu có, và bà đã nhớ lại sự phản đối mãnh liệt của cháu trai bà về vấn đề đó.

Nhưng niềm kiêu ngạo của bà bị tổn thương nặng nề vì ý nghĩ bá tước Lendau sẽ phải đi làm để kiếm tiền. Vả lại bà còn bị quận chúa Olgoff kích thích, bà này rất phẫn nộ về việc chắt bà. Lập tức, chắt bà được gọi đến biệt thự Hồng để chịu đựng một cảnh khắc nghiệt, tái người vì phẫn nộ và vì cặp mắt long lanh đầy kiêu ngạo. Walther nói với em gái:

- Bianca ạ, anh sẽ không bao giờ đặt chân về đây. Bà ấy đã tưởng là một bá tước Lendau sẽ vui lòng nhận của bố thí mà bà sẽ cho, và thấy anh từ chối đã mắng cho anh một trận như té nước vào mặt và kết tội anh là làm nhục dòng họ. Vậy thì, bà sẽ có thể yên tâm vì tên Lendau mà bà đã phải xấu hổ, sẽ không xuất hiện trước mặt bà nữa.

Ít lâu sau, bà nữ tu sĩ rời khỏi Runsdorf để trở về tu viện của bà. Bà muốn đem theo cả Bianca nhưng cô thiếu nữ đã được anh ruột để cho tự do, lưỡng lự một thời gian. Một bên là cuộc đời thanh nhàn, không còn những vui thú gia đình cũng như của những khuynh hướng tôn giáo chân chính. Bên kia là Runsdorf, một cuộc sống lao động hợp tác với Marysia để khai thác nông nghiệp trồng nho của Conrad Duntz, với đảm bảo nhiệm vụ hoàn thành và hy vọng một tương lai hạnh phúc.

Vậy là những thành kiến của dòng họ đã bị đánh bại. Khi bá tước Lendau từ giã Runsdorf, ông để lại Bianca cùng với Valeria và Hélena cho Marysia tình nguyện tiếp tục dạy dỗ. Walther mang theo cậu em trai út mà ông sẽ xin cho vào trường trung học Vienne. Tại đó cậu có thể thoả mãn được ý thích của cậu là khoa học.

Một buổi sáng tháng chín, hai anh em lên cỗ xe do lão Heintz cầm cương. Lão cứng nhắc hơn bao giờ hết, mặc dù lòng chiêm ngưỡng mù quáng tất cả những gì mang tên họ Lendau, lão không thể giấu nỗi sự phản đối quyết định của ông chủ trẻ. Nhưng mặc dù quận chúa Olgoff đã cho lão chỗ ở trong biệt thự, lão vẫn cứ ở Runsdorf. Lão già này có vẻ say mê quyến luyến ngôi nhà cổ, ngay cả những loại rêu bám vào chân tường.

Tất cả đều đã tụ tập trong sân. Bianca và các em gái, gia đình Lienkwicz, gia đình Duntz, bác sĩ Berdeck... tất cả đều xúc động trước sự ra đi của người học trò xuất sắc.

Bác sĩ vừa bắt tay vừa thở dài nói:

- Nếu như ông đã quyết định rồi, tôi xin nói trước, ông sẽ trở nên một bác sĩ lừng danh.

- Và ông sẽ chữa khỏi cho em nhé, - Alexy kêu lên, cậu ngồi trong chiếc xe đã được Heinrich đẩy ra ngoài sân.

- Tôi sẽ xin cố hết sức mình, Alexy thân mến.

Walther ngả mũ chào tất cả mọi người lần cuối cùng. Lúc cỗ xe đang xa dần, ông quay lại và nhìn Marysia. Cô thiếu nữ tái xanh hơn và rõ ràng là xúc động, đang đứng tựa lưng vào thành đá bậc thềm lớn. Bóng dáng thanh tao của nàng, mặc bộ đồ đỏ thẫm, nổi bật trong ánh sáng mùa thu đang tràn ngập lâu đài cổ Runsdorf.

Walther hơi run run nghĩ thầm: "Đến khi ta hỏi nàng làm vợ, không biết lúc đó nàng có còn tự do không?"