Chương XVIII

Sáng hôm sau, khi tôi vừa tới gần căn nhà nhỏ quen thuộc thì cảnh tượng ở nơi đó đã làm tôi choáng váng, tất cả các ô cửa sổ của căn nhà đó đều mở toang, và cả cửa ra vào cũng bỏ ngỏ, giấy má bay ngổn ngang trên bậu cửa, người hầu gái tay cầm chổi hiện ra sau khung cửa ra vào.

Tôi bước lại gần cô…

- Họ đi rồi. - Cô ta nhanh nhảu nói trước khi tôi kịp hỏi cô: - Gaghin có nhà không?

- Họ đi rồi sao? - Tôi hỏi lại… - Họ đi rồi nghĩa là thế nào? Đi đâu?

- Họ đi sáng nay, vào lúc sáu giờ, và không nói là đi đâu. À hình như chính ông là ông N. có phải không ạ?

- Chính tôi là N. đây.

- Bà chủ có giữ một lá thư gửi ông. - Người hầu gái đi lên gác một lát và trở xuống với lá thư trong tay. - Đây ạ, xin ông nhận cho.

- Nhưng lẽ nào… Sao lại có thể như thế được nhỉ?…

Tôi bắt đầu kinh ngạc. Người hầu gái giương cặp mắt đờ đẫn nhìn tôi một lát rồi quay vào tiếp tục quét dọn.

Tôi mở phong thư. Đó là lá thư của Gaghin viết cho tôi, nhưng Axya thì không có đến một dòng. Mở đầu lá thư anh mong tôi đừng giận anh vì việc ra đi đường đột của anh, anh tin rằng nếu suy nghĩ chín chắn ắt tôi sẽ ủng hộ quyết định này của anh. Anh không còn cách nào để thoát ra khỏi tinh trạng có thể dẫn đến những hậu quả rất khó khăn và nghiêm trọng. “Chiều qua, - anh viết, - khi hai đứa chúng mình cùng im lặng ngồi chờ Axya, tôi đã quyết định dứt khoát là phải ra đi. Có những định kiến mà tôi rất tôn trọng; tôi hiểu rằng anh không thể cưới Axya làm vợ. Axya đã nói hết với tôi, để làm yên lòng cô bé tôi đã phải nhượng bộ trước những yêu cầu thiết tha, ráo riết của nó”. Cuối thư anh lấy làm tiếc rằng sự quen biết của chúng tôi chấm dứt quá nhanh, anh chúc tôi hạnh phúc, thân ái siết chặt tay tôi và mong tôi đừng tốn công tìm kiếm hai người.

“Những định kiến gì chứ? - Tôi lên tiếng quát, tuồng như anh có thể nghe thấy tiếng quát của tôi - Sao lại có thể vô lý như thế được! Ai cho anh cái quyền bắt cóc Axya của tôi…”. Tôi đưa hai tay lên ôm lấy đầu…

Người hầu gái lớn tiếng gọi bà chủ, sự sợ hãi của cô đã làm cho tôi bừng tỉnh. Một ý nghĩ bừng lên trong đầu tôi: đi tìm họ, đi tìm, bất kể thế nào cũng phải đi tìm cho bằng được. Không thể chấp nhận một cái tát như vậy, không thể an phận trước sự kết cục như thế này được. Bà chủ cho tôi biết hai anh em Gaghin lên tàu thủy vào lúc sáu giờ sáng và đi xuôi theo dòng sông Ranh. Tôi tìm đến văn phòng đường thủy. Ở đây người ta cho biết là hai người lấy vé tàu đến Kiônnơ. Tôi trở về nhà thu xếp hành lý ngay tức khắc và lên đường đi theo họ. Trên đường trở về chỗ trọ tôi phải đi qua nhà bà Lunze… Khi đi ngang tôi chợt nghe thấy tiếng người gọi tôi. Tôi ngước lên và nhìn thấy bà quả phụ của viên thị trưởng đang đứng sau ô cửa sổ của chính căn phòng mà hôm qua tôi đã gặp Axya. Bà lão nhoẻn miệng nở một nụ cười nom rất khó chịu và gọi tôi. Tôi đã quay mặt định bỏ đi nhưng bà ta lại nói với theo tôi là bà hiện đang giữ một cái gì đó của người khác gửi cho tôi. Những tiếng đó đã làm cho tôi đứng sững lại và quay bước vào nhà bà. Làm sao có thể tả nổi những cảm xúc của tôi khi tôi lại nhìn thấy căn phòng ấy…

- Thực ra, - bà lão nói và trao cho tôi phong thư nhỏ, - già chỉ được trao cho cậu lá thư này với điều kiện là nếu cậu tự ý rẽ vào tìm già, nhưng già thấy cậu là một chàng trai dễ thương nên chẳng nỡ. Thôi cậu cầm lấy.

Tôi cầm lấy phong thư.

Trên mẩu giấy nhỏ xíu chỉ vẻn vẹn có mấy dòng viết vội bằng bút chì:

“Xin vĩnh biệt, chúng ta sẽ không bao giờ gặp nhau nữa đâu. Em ra đi không phải vì kiêu ngạo - không, em ra đi vì không còn cách nào khác. Hôm qua, khi em khóc trước mặt ông, giá như ông nói với em một tiếng, chỉ một tiếng thôi - thì em đã ở lại rồi. Nhưng ông đã không nói. Có lẽ như vậy lại hóa hay… Thôi vĩnh biệt!”

Một tiếng… ôi, tôi là một thằng điên! Đó chính là cái tiếng… cái tiếng mà tôi đã hoài công nhắc đi nhắc lại trong nước mắt suốt đêm qua, cái tiếng mà tôi đã phung phí ném đi theo gió, tôi đã nói đi nói lại giữa đồng không mông quạnh… nhưng tôi đã không nói tiếng đó với nàng, tôi đã không nói với nàng rằng tôi yêu nàng… Vâng, chính tôi đã không thể nói ra cái tiếng đó vào lúc ấy. Khi gặp nàng trong căn phòng bẽ bàng ấy tôi vẫn chưa ý thức được một cách rõ ràng về mối tình của tôi, ngay cả khi tôi cùng anh trai nàng ngồi chìm đắm trong im lặng nặng nề và ngượng ngập, ý thức ấy vẫn chưa bừng tỉnh ở trong tôi… Ý thức ấy chỉ bừng lên sau một hồi lâu khi tôi thấy hoảng hốt vì có thể có chuyện rủi ro đến với nàng, tôi bắt đầu đi tìm kiếm nàng và gọi tên nàng… Nhưng đến lúc ấy thì đã muộn. “Nhưng làm sao lại có thể như thế được”, có người đã nói với tôi như vậy, tôi không biết trong thực tế có thể xảy ra một trường hợp nào như vậy không, tôi chỉ biết rằng đó là sự thật. Axya đã không bỏ đi nếu ở nàng có lấy chút gì kiêu sa, điệu bộ, dù chỉ là chút ít thôi, và nếu cái địa vị của nàng không phải chỉ là hư danh. Nàng đã không thể chịu đựng nổi cái mà bất kỳ cô gái nào khác có thể chịu đựng được: tôi đã không hiểu được điều đó. Vị thiên thần độc ác của tôi đã chặn ngang môi tôi, không cho tôi thốt lên lời thú nhận trong lần gặp gỡ cuối cùng của tôi với Gaghin trước khung cửa ô tối đèn, và thế là sợi dây cuối cùng tôi còn có thể bấu víu cũng đã tuột khỏi tay tôi. Tôi trở lại thành phố L, ngay hôm đó với chiếc va ly nhỏ trong tay và đáp tàu thủy đi Kiônnơ. Tôi còn nhớ là khi con tàu rời bến, khi tôi thầm chia tay với những con đường nhỏ ấy, với những nơi chốn tôi không bao giờ có thể quên được ấy tôi lại nhìn thấy nàng Gankhen đang ngồi bên bờ sông, trên một tảng đá. Sắc mặt nàng nhợt nhạt, nhưng không âu sầu. Một chàng trai trẻ nom rất điển trai đang đứng cạnh nàng, vẻ mặt tươi cười đang nói với nàng điều gì không rõ. Ở phía bên kia sông Ranh, đức Mẹ đồng trinh nhỏ nhắn của tôi vẫn buồn bã ló ra sau đám lá xanh đen của cây tần bì cổ thụ.