CHƯƠNG IX -BỎ LÚC PHONG TRẦN

THANH về nhà luôn thật. Song không lần nào Thanh bị người ta đuổi cổ đi bao giờ, trái lại người ta quý, người ta trọng, người ta kính. Người ta tôn Thanh, gọi là bà Chủ.

Nghe tiếng đó, Thanh mỉm cười, nói mỉa mai với cha:

– Thì chẳng lẽ họ gọi tôi là con Thanh. Mà họ không dám gọi tên tôi, vì sợ mất vẻ thành kính. Họ phải kiếm cho tôi một cái chức tước mập mờ, ai cũng thể có mà ai cũng không thể có, là bà Chủ!

Rồi Thanh gật gù đắc chí.

Buổi sáng nào cũng vậy, bảnh mắt ra, bọn trẻ con đã nheo nhéo:

– Lạy bà Chủ, xin bà Chủ một xu.

Thanh phải đổi sẵn hào từ tối hôm trước để phân phát.

Với người túng, Thanh cho vay không lấy lãi, có khi giúp không một món tiền. Vì vậy cái nhà Thanh ở với cha, trước kia không ai thèm gọi là nhà, vì nó chỉ còn đợi một cơn gió nhỏ nữa, là ngã sụm xuống, vụn ra cám. Nhưng mà bác Khản-Thủ đã vì một bữa rượu của bà Chủ, mà đốc thúc lũ Tuần làm lại, trông rất tinh tươm.

Ở đầu làng, cạnh bờ sông, hai ba chồng gạch xếp như những quả núi con, chờ ngày tốt, là bọn thợ nề dưới cuối tổng đem ra lát đường làng, từ đầu đến cuối. Mà xong việc đường, Thanh còn hô hào cả việc xây cổng tam quan cho chùa và quyên giáo thập phương lấy ít đồng để đúc chuông,

Thỉnh thoảng về làng, dạo chơi khắp chỗ nọ, chỗ kia, Thanh đã tưởng tượng được cái bề ngoài của làng phồn thịnh. Thanh đi ở đường,người ta ngã nón chào. Người ta hỏi thăm hôm nào Thanh ra Hà-nội, để người ta kịp đến chơi.

Rồi người ta khó chịu nể cụ Mõ mỗi khi có việc ở đình, không có ai mà sai bảo nữa. Vì ai nỡ sai thằng mõ mọi khi, bây giờ nó là cha Thanh, là ông thân sinh ra bà Chủ, nghĩa là cụ Chủ. Người ta gọi thế.

Các cụ ở làng hay đi lại nhà cụ Chủ, vì cụ tốt lắm. Cụ tốt vì con gái cụ tốt. Con gái cụ tốt vì tiền của con gái cụ, bao nhiêu người được tiêu!

Bây giờ người ta muốn giữ hẳn bà Chủ ở làng, không muốn để bà nay đây mai đó. Chính cụ Chánh-hội trước đã đi với một vài cụ nữa, đại diện cho làng, đến nhà bà, mà nói rằng:

– Thưa bà, nếu bà không ở nhà luôn thì rồi công việc làng ta đến nát bét. Bây giờ làng ta trừ bà ra, thì dân không còn sợ ai nữa.

Mà thế thật. Việc gì cũng vậy, nhỏ hoặc lớn, đố ai bảo được ai. Dù dùng đến lệ làng, dù cả Hội-đồng Hương- hội cố bắt ép, nhưng không ai vui lòng nghe theo bằng một tiếng nhỏ ở cửa miệng tươi tắn của bà Chủ. Từ ngày được dân làng trọng vọng, thì bà Chủ sinh ra đứng đắn, nghiêm trang. Bà lại có dáng dấp kẻ cả nữa.

Ông Chánh-hội cũ cố mong cho bà quên cái tội xưa của mình đã dám xấc với bà ; một hôm đến vay tiền bà, ông có nói bóng:

– Thưa bà, chúng cháu nhiều lúc hối hận vì ngày trước quá ngông cuồng.

Bà Chủ hiểu, cười một cách đại lượng nói:

– Ai làm việc làng chả phải theo đúng lệ luật. Giá như tôi làm chánh hội, thì nhiều lúc bất đắc dĩ, tôi cũng phải ác. Không ác sao chạy được việc. Bất độc bất anh hùng là nghĩa thế.

Ông Chánh sung sướng, cảm ơn bà biết bụng cho mình, giơ hai tay ra để lấy tờ giấy bạc, rồi đến phản bên, nịnh nọt cụ Chủ.

Tiếng thơm bà Chủ lẫy lừng. Làng khác lấy làm ghen vì không có được một người như bà Chủ này

Một hôm, quan Huyện về làng, nhân ngài hiểu dụ về một vài việc công ích ngài cũng cho mời cả bà Chủ ra ngồi dự thính, rồi thỉnh thoảng hỏi ý kiến. Mà ý kiến của bà tức là ý kiến dân làng đó.

Đến ngày khánh thành tam quan thì chùa làng mở hội, bốn hôm liền. Khách thập phương đến lễ rất đông. Bà Chủ đứng đầu việc đúc chuông được người ta bắc ghế mời ngồi ở giữa thửa ruộng, để xem đổ khuôn. Hàng vạn người chăm chăm nhìn, bà. Bà ngồi nghiêm trang, hai tay để vào lòng, nét mặt vui sướng. Trời nắng, người ta che lên đầu ba cái ô. Có người phe phẩy quạt cho bà khỏi nực. Song tóc bà vẫn rẽ lệch, mặt bà vẫn đánh phấn, thỉnh thoảng nhếch mép cười, bà vẫn để hở hai hàm răng ngà, người ta thì thào khen bà đẹp

Bà lắc đầu khi người ta mời bà xơi trầu. Bà chỉ mới cầm điếu thuốc lá ở tay, mà mấy người đã khom khom xin bà cho phép châm lửa.

Người ta ngắm cái quần trắng viền gấu của bà, đôi gì bà đi ở chân có dây chằng ngang, chẳng dọc, và cái áo sặc sỡ may theo kiểu chẳng ai hiểu. Người ta thì thào khen bà sang. Từng ấy người nhìn bà một cách cung kính. Liếc mắt qua một lượt, bà Chủ thở dài. Bà thấy những cô con gái nõn nà mười lăm, mười tám, cố lách được cái mặt đẫm mồ hôi vào trong để xem, bà nhớ lại thuở bé, bà ngậm ngùi:

« Đây là hình ảnh của bà Chủ của làng V.N. vài năm hồi về trước. Thương thay bọn kia biết thuở nào chúng nó có nhiều bạc, lắm tiền để được hưởng như ta hưởng những sự vinh hiển?»

Rồi nhìn chỗ các cụ đứng chen lách nhau ở dưới ánh mặt trời, cụ nào cụ nấy mồ hôi nhễ nhại, nét mặt ngu đần, bà thấy sung sướng, sung sướng như một ông tướng thắng trận.

Phải, chính bà Chủ đã thắng trận trên chiến địa kim tiền.

Viết năm 1935

.