Bà chủ

KHÔNG có lẽ ban «Chấn-hưng Đạo-đức» của làng V.N. từ ngày lập ra đến giờ, lại không làm việc, để đỡ mang tiếng cho Hội-đồng cải lương là hay bày vẽ. Nhưng nếu ban ấy có đủ thế lực, thì hẳn cô Minh nhà ông nghị Mai đã bị trừng phạt biết bao lần rồi. Ở làng bao giờ cũng vậy, người ta đối với nhau bằng lý, mà người ta lại đối với nhau cả bằng tình. Bà Trưởng-ban Chấn-hưng Đạo-đức bị ức mà tha cho cô Minh, thì bà nhăn mặt thở dài, và phàn-nàn to với người khác:

– Nếu lần sau, Hội-đồng không cho tôi tự quyết làm việc thẳng tay, thì tôi cũng chẳng tham gì mấy đồng bạc lương, tôi sẽ xin từ chức để đỡ bị cười là ăn hại.

Nhưng đến khi người ta bắt được quả tang vợ anh bếp Nhã tư tình với trai ở đầu cầu, thì Hội-đồng nhất-định nhận thực là chị ta hiện lúc ấy ở nhà. Bà Trưởng-ban lại nhăn mặt mạnh hơn, thở dài lâu bơn và phàn nàn với người một câu ngắn hơn và khẽ hơn rằng:

– Nếu lần sau Hội-đồng cứ ăn tiền tư vị, thì tôi quyết xin từ chức.

Nhưng trăm bó đuốc cũng vớ được một con ếch, thì trong trăm lần sau sao chả có một lần làm cho bà hài lòng.

Năm nay bà độ ngót bốn mươi tuổi góa chồng sớm mà không có con. Giá như ai kia, bà đã bước đi cầu nữa, tội gì lôi dài sự sống bằng những ngày quạnh hiu. Nhưng bà thì không, bà rất khinh những bọn gái góa có đủ điều kiện về vật chất và tinh-thần mà còn cho sự lấy chồng nữa là cần thiết. Bà chê:

– Đời ai lại dại như con mẹ Dậu trên ngõ Cả bao giờ, bỏ con bỏ của mà đi lấy thằng lính khố-đỏ.

Bà thì khôn. Bà nhất định thờ chồng cho đến ngày đầu bạc răng long, và chiều chiều, bà vẫn lên chùa tụng kinh niệm Phật.

Vì bà nghĩ sống mà làm ích cho đời thì không là sống thừa, cho nên thỉnh thoảng tiếp đàn bà con gái trong làng, bà hay nói chuyện đạo đức và ca tụng chữ tiết chữ trinh, cả làng tặng cho bà cái tên là «bà Phật» không phải là quá đáng.

Bà rất nghiêm nghị. Bà là một nhà đạo đức đúng khuôn. Đố ai thuộc được trên mặt bà nét răn cười ở chỗ nào. Từ ngày được ứng cử Trưởng-ban thì lúc nào bà cũng hết sức lo làm cho tròn bổn phận. Bà mơ màng đến cái quả phúc xinh xinh sau này.

– Đạo đức của bọn trẻ em làng ta – lời ông Chánh-hội nói – là ở trong tay bà. Bà nên vì danh dự làng ta mà dắt họ theo chân nối gót bà đi vào con đường thẳng.

Rồi ông đưa cho bà quyển sách dầy nói về quyền hạn của viên Trưởng-ban Đạo-đức.

Người ta chép thêm ra một bản dán ở cửa đình.

Nhưng tạo hóa dù không có trí khôn cũng không hề làm ra cái gì thừa, huống chi là người, gia dĩ lại một giống rặt những người.

Ban Chấn-hưng Đạo-đức của làng V.N. chờ mãi cũng có việc mà làm.

Thì đây có một buổi tối. Buổi tối hôm ấy mặt chị Hằng buồn rưng rức như cô con gái muộn chồng, uể oải cố thả cho xong những ánh nhợt nhạt xuống đất rồi lảng đi ngả lưng phía chân trời. Bác Khán Tý tình cờ thấy ở sau đình, trong bụi cây có tiếng động. Cố giữ lương tâm nhà nghề, bác đánh bạo dừng bước lại nghe, vừa nghe vừa lo trong tay không cầm khí giới. Nhưng đó là những tiếng nỉ non mê hồn của cặp trai gái đương tình tự. Bác bèn can đảm, ùa vào định bắt sống, thì rủi cho bác cái bóng quần trắng rẽ lá biến nhanh như điện, bác quờ tay theo thì may sao, bác vớ được nạm tóc dài.

– Cháu lạy bác.. Cháu lạy bác…

Nghe tiếng quen quen, bác nhìn kỹ vào tận mặt người bị nạn. Thì đáng kiếp chửa, ra con Thanh, con thằng mõ trong làng.

– Cháu lạy bác, bác tha cho cháu.

Bác Khán giữ thế công, quắc mắt nói:

– Mày nói chuyện với đứa nào? Đi theo tao về điếm..

Ánh trăng chiếu vào mặt con Thanh càng thêm nhợt-nhạt. Bác khán lôi tà áo nó đi. Đến điếm, bác đánh một hồi mõ, đoạn trói gô con bé khốn nạn vào cột.

Nửa giờ sau, người ta kéo đến đã đông.

Ông thơ ký muốn cho giản tiện để về hút nốt mấy điếu nữa, trách bác Khán:

– Nó là con thằng mõ, thì bắt nó làm gì. Nó có phải người làng mình đâu mà mình trị.

Nhưng ông Chánh-hội vừa tới, dõng dạc nói:

– Để Hội-đồng giao cho ban Đạo-đức. Thật là một cái xấu.

Ông Phó-hội tiếp:

– Đuổi cổ bố con nó đi là hơn.

– Không được. Không được.

Nhiều người nhao lên, nói thế, cho ban Đạo-đức có việc mà làm, chứ không trị đám này còn trị đám nào.

Trước mặt mọi người, thằng mõ lạy như tế sao. Con Thanh thì cúi gầm mặt, ra vẻ hối hận. Nó biết nó đã lép vế lại còn làm càn, thì đời nào người ta ngơ đi cho nó. Mấy anh tuần tinh-nghịch, ngắm con Thanh từ trên chí dưới rồi bĩu môi bàn tán với nhau:

– Quên không hỏi bác Khán xem chúng nó nói chuyện với nhau ở chỗ nào.

Rồi len đám đông, bà Trưởng-ban Chấn-hưng Đạo-đức thong thả nghiêm nghị đến.

Người ta im phăng-phắc, xem các cụ phân xử ra làm sao. Người ta nhìn chòng chọc vào bà. Người ta tưởng như một vị thần-minh cứu thế mới đến.

Bà Trưởng-ban nhăn mặt, liếc mắt nhìn con Thanh một cách rất thương hại rồi cất tiếng:

– Thưa các cụ, các cụ cho gọi chúng tôi ra có việc gì?

Ông Chánh-hội mời bà vào trong điếm nói:

– Đây, Hội-đồng giao cho bà con bé này. Ban nãy, Khán-thủ vừa bắt được nó trò chuyện với giai.

Bà Trưởng-ban sửng sốt, cau đôi lông mi và thở dài chán ngán.

Ông Chánh-hội lại tiếp:

– Mà chúng nó dám hỗn xược là dắt nhau đến sau đình.

Bà Trưởng-ban giật mình:

– Giời đất ơi!

– Cho nên Hội-đồng quyết thẳng tay trừng trị, chứ không vì một lẽ gì mà tha được

Bà Trưởng-ban ngạc nhiên hỏi:

– Bẩm các cụ, nó là con nhà ai?

Ông Phó-hội nói:

– Nó là con Thanh, con thằng mõ.

– Vâng, vậy bà chớ ngại

– Vâng.

– Bây giờ Hội-đồng làm biên bản để giao cho bà. Bà nên lấy tài đức mà cảm hóa nó.

– Dạ xin vâng.

Rồi bà rỉ tai hỏi bác Khán Tý:

– Chính bác bắt được?

Bác Khán tươi tỉnh, nét mặt quan trọng như người mới làm được một việc phi thường, đáp:

– Vâng thưa bà, cháu rình chúng nó đã lâu lắm, hôm nay mới bắt được.

Ông Chánh-hội quay ra nói:

– Ta khen cho chú có công, nghe chưa!

Bác Khán mũm mĩm, chắp hai tay đáp:

– Dạ.

Đoạn ông Chánh-hội bảo bà Trưởng:

– Bà định làm thế nào, bà có thể nói qua loa cho Hội-đồng nghe được không?

Nghĩ ngợi một lúc, bà đáp:

– Thưa trình các cụ, ban Chấn-hưng Đạo-đức mục đích là làm cho những hạng con gái đã mất nết, biết bỏ đường cong mà đi đường thẳng. Chúng nó sở dĩ hư là do tư tưởng nó xui nên, cho nên không thể phạt bằng tiền hoặc phạt đánh đòn được. Bệnh tinh thần có thuốc tinh thần.

Thì chúng tôi tính phải nên ôn hòa, lấy lời lẽ ngọt ngào mà khuyên bảo nó. Đá kia dẫu rắn, một vết móng tay không đủ vạch nên hằn, thì trăm nghìn lần, vạn ức lần, ắt phải thành một vệt. Vậy xin các cụ cứ giao con Thanh cho tôi, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về việc sửa đổi tâm tính nó.

Giọng hùng biện như rót vào tai mọi người.

Ông Chánh-hội gật gù. Ông Phó-hội lim dim. Ông thơ ký khoanh tay trước ngực. Bác Khán và anh em tuần sờ mó hết đoạn cột nọ đến đoạn cột kia. Bà Trưởng nói tiếp:

– Nhưng chúng tôi muốn xin các cụ một điều, là chúng tôi muốn cho ban Đạo-đức làm việc được toàn quyền để lấy tiếng với làng khác. Vậy muốn bài trừ hẳn cái tệ hư đốn của con em trong làng, thì trên tôi xin các cụ một mực công minh, dưới tôi nhờ bác Khán với anh em nên chịu khó đi lùng bắt cho riết róng. Mà các ông các bà trong làng cũng vậy, tôi xin rằng hễ ai nghe nói con cái nhà nào hư, thì cứ lẳng lặng đến bảo nhỏ tôi, tôi sẽ cho người đi dò la để biết hư thực. Như vậy một sự chấn-hưng đạo-đức không ai nên coi như việc của một người mà nên nhận là việc chung tất cả làng mới được.

Lời nói phải bao giờ cũng dễ lọt tai. Những ý kiến của bà Trưởng-ban được ai cũng hoan nghênh lắm. Con Thanh bị cái im lặng nó đè nén mỗi phút một nặng thêm. Nó chỉ muốn cho người ta đem nó đi một chỗ nào vắng, rồi tha hồ muốn làm tình làm tội gì, thì làm cho xong đi. Chứ hàng mấy trăm con mắt đổ dồn cả vào nó như từng ấy mũi tên cắm vào làm cho nát ruột nhầu gan.

Trong lúc nó đang mơ màng thì bà Trưởng lại gần, cởi trói cho nó và tươi tĩnh ngọt ngào nói:

– Nào, chị đi theo tôi về nhà tôi nhé. Chị này trước ngoan ngoãn lắm kia mà.

Con Thanh chán nản đứng dậy, theo bà Trưởng.

Bà Trưởng ghé tai thằng mõ dặn dò:

– Rồi ngày ngày cứ cho nó lại nhà tôi nhé. Đừng ngại. Nếu để nó hư, có ngày thì khốn đấy.

Thằng mõ chắp tay gật đầu:

– Dạ.

Rồi bà Trưởng và con Thanh cùng đi, đàn bà trẻ con theo sau. Nhưng lũ tuần quát:

– Còn gì nữa mà xem!

Ông Chánh-hội dọa:

– Thôi, ai nấy đi về nhà ngủ, nếu không bị phạt hai hào!

Con Thanh theo bà Trưởng về nhà. Nó bẽn lẽn ở hè, chờ bà đánh diêm và thắp đèn.

Khi trong nhà có đủ ánh sáng, con Thanh liếc mắt nhìn, nó thấy trên tường treo tranh đức Phật Bà Quan-Âm mà nó rợn cả tóc gáy.

Bà Trưởng ngồi trên ghế, rót nước uống rồi gọi:

– Nào chị Thanh vào đây, tôi hỏi. Chị chỉ làm rầy rà cho tôi thôi. Thế nào lại dại dột làm vậy?

Con Thanh cúi mặt, không đáp.

Nghiêm trang, bà Trưởng hỏi:

– Các cụ đã giao cho tôi thì chị không nên dấu diếm một điều gì. Các cụ muốn cho chị hay, mà tôi đây nếu làm cho chị đổi tâm tính, tôi cũng được hả dạ. Chị chẳng mất gì mà tôi cũng chẳng được gì. Vậy chị nên nói thực nhé?

Con Thanh cảm động, khẽ đáp:

– Vâng.

– Ừ thế tôi hỏi, chị nghĩ thế nào mà chị lại dại dột làm vậy?

Lên giọng run run, con Thanh đáp:

– Bà tha cho con, quả là con dại dột.

– Ừ, chị nên thú hết cái dại dột của chị cho tôi nghe.

Con Thanh hu hu lên khóc. Nó khóc đến năm phút, đến nỗi bà Trưởng phải thở dài và lắc đầu. Rồi nén mãi nó mới nói:

– Thưa bà, con dại đột, vì chẳng nghe anh ấy mà ngồi ở mé góc đình bên kia.

Bà Trưởng cau mặt nói:

– Không, tôi không hỏi thế. Việc ấy chị phải nên hối hận mới phải.

Con Thanh nhìn bà Trưởng, tỏ vẻ ngạc nhiên.

Bà Trưởng hỏi:

– Tại làm sao chị lại quá nghe một người con trai thế?

– Lạy bà, bà tha cho con, tại con yêu anh ấy.

– Chị yêu anh ấy. Tại làm sao chị lại yêu anh ấy?

– Bẩm bà, tại anh ấy yêu con.

Bà Trưởng lắc đầu nói:

– Không được, thế đời chị quý nhất cái gì?

– Bẩm con quý nhất anh ấy.

– Ồ chị này vẫn còn mê muội quá. Đàn bà con gái, không gì quý bằng chữ trinh chữ tiết. Người ta bảo chữ trinh đáng giá nghìn vàng, chị có nghe thấy câu ấy chưa?

– Bẩm bà có.

– Thế mà chị nỡ nghe những lời đường mật của bọn con giai tơ, họ chỉ cố lừa dối mình, để họ dắt mình xuống hang sâu vực thẳm. Đàn ông là hạng người chí bạc, bạc không kém gì đàn bà đâu. Chị tưởng chị tin được họ đấy hẳn. Bây giờ tôi cho chị nghĩ lại những người bị trai lừa dối, xem đến bây giờ, họ còn được sung sướng như lúc mới nữa không.

Trầm ngâm, con Thanh đáp:

– Bẩm bà nói rất phải.

Bà Trưởng cười:

– Đó, xưa chị ngoan ngoãn ngần nào. Ấy thế mà chỉ lầm lỡ một chút, là bị hại cả một đời. Chị nên biết hối mà sửa lại tính nết. Tôi sẽ giúp chị một tay. Rồi ngày ngày chị cứ đến đây. Tôi chỉ coi chị như người em út. Tôi sẽ nói rõ bụng dạ của người đàn ông thế nào cho chị nghe. Chị nên coi họ như kẻ thù. Chỉ người nào cha mẹ ta gả cho ta, mới có quyền được ta yêu.

Rồi che tay lấp ngọn đèn cho khỏi chói mắt, bà nhìn ra sân nói:

– Thôi bây giờ chị đi về đi. Từ mai trở đi, ngày nào chị cũng phải đến đây, vào lúc nào cũng được. Tôi sẽ nói chuyện cho chị khôn người ra.

Con Thanh vui vẻ, nhìn bà Trưởng bằng đôi mắt âu yếm. Giờ thì nó không sợ bà nữa. Nó thấy bà ngọt ngào, dễ dãi thì chỉ có bụng kính mến mà thôi, nên nó đáp:

– Lạy bà, con xin về, rồi bà mở mày mở mặt cho con trong lúc mê muội.

Bà Trưởng cảm động, đứng lại gần nó vỗ vai đáp:

– Chị cứ tin cậy vào tôi, từ mai ta sẽ bắt đầu

Nói đoạn con Thanh ra cổng, bà Trưởng nhìn theo thở dài….