Chương 6 CÂU CHUYỆN ÁO LEN

Bà giáo Vân giục Dũng mau đi nhanh kẻo trễ, sau bửa ăn vội mấy củ khoai mì còn bốc khói. Dũng và bà giáo đi sớm, chiếc xe đạp Dũng chở bà giáo gò lưng với vận tốc khá nhanh, sợ trạm thuế vụ trên huyện dòm ngó, chăm sóc sẽ khổ.

Con đường độc đạo từ Nghĩa Hành xuống phố giờ đó đã có cả đoàn người thồ củi xuống phố để bán, đôi chân thoăn thoắt nhịp nhàng hàng một xuyên qua ánh nắng sớm bình minh rất đẹp như bức ảnh đoàn duyệt binh ngày trước, chỉ khác là ảnh đoàn duyệt binh oai vệ, còn đoàn người đẩy củi trông thảm hại, những bước chân vội vả chạy theo ánh dương cho kịp buổi chợ mai ngoài tỉnh. Một thời củi đắc như tôm, củi không cung cấp đủ nhu cầu cho dân thành thị, từ ngày giải phóng đến giờ cây xăng không còn bán như trước, dầu lửa được bán trong cửa hàng chất đốt qua gián tiếp, có tiền cũng không mua được phải có tem phiếu hoặc giấy giới thiệu của nhà nước vì vậy củi là chất đốt chủ lưc.

6.30 giờ Dũng và bà giáo Vân đã đến chợ huyện, Dũng tăng tốc để vượt qua trạm thuế may ra các anh thuế vụ chưa có mặt để làm khó. Chạy trời không khỏi nắng mưa, chú thuế vụ trông trẻ con lắm thổi còi, chỉ vào trạm. Dũng phải tấp vội sát trạm:

- Bà và anh chở gì vậy? Người nhân viên hỏi.

- Cháu à, cô đan ít áo len ra phố cho người thân. Bà giáo trả lời

- Mở ra xem, hàng lậu phải không? Hắn lạnh lùng phán

- Chỉ là áo len đan thôi à, cháu thông cảm cho cô đi, người ngoài ấy đang đợi, sợ trể hẹn họ không nhận là toi công hai mẹ con đan đác hơn cả tuần lễ.

- Không được đâu, bà đợi chờ trưởng trạm đến giải quyết. Cháu chỉ biết giữ lại, cho hay không là của trưởng trạm. Tiếng cậu ấy lạnh tanh, khô khan, hình như cậu oắc con ấy tỏ ra quuyền uy với người dân trăm nổi sợ sệt, đến nổi bà giáo như người thất thần, rồi nghẹn ngào:

- Cháu cho cô và em đi đi, đây là công đan đác kiếm ít để đổi gạo, không phải buôn bán gì, cả nhà đang trông vào mấy cái áo nầy.

- Không được đâu cô đến hai chục cái, chỉ có đi buôn chứ làm gì nhiều dữ vậy? Bà chờ trạm trưởng đến giải quyết nhé. Cậu xốc tận đáy giỏ cùng với Dũng đếm từng cái một.

Dũng tỏ ra bực tức lắm nhưng cũng đành lòng nghe lời bà giáo xếp lại từng cái một bỏ vào ngay ngắn trong giỏ, thận trọng đặt lại tấm giấy chắn bụi lên trên, và quay mặt thì thầm nỗi tức giận. Biết rằng không còn cách nào khác là đợi chờ người có trách nhiệm cao hơn.

Hơn một tiếng đồng hồ trôi qua Dũng những tưởng như cả ngày, mặt trời càng lên cao, nắng gắt dần, thỉnh thoảng ngọn gió sớm làm mát cũng hạ nhiệt, hy vọng cũng bớt dần trong lời năn nỉ sau cùng. Đành lòng đứng đợi cùng mẹ.

* *

Người trưởng trạm cũng đã đến, anh ta dựng chiếc xe đạp vào hông sau trạm vội vả bước vào, người nhân viên báo cáo thành tích ngay:

Báo cáo đ/c, sáng nay em bắt 2 người có nghi ngờ buôn lậu?

Không ngó ngàng đến nhân viên, cậu trưởng trạm hỏi nhanh:

- Buôn lậu gì vậy?

- Áo len

- Áo len à, Mặt hàng này không thấy trong danh sách quy định, nhưng để tôi xem.

- Dạ,

Bà giáo Vân nghe vậy mừng thầm, nhưng mấy ông thuế vụ là “cha mẹ” bắt là bắt, chỉ lập biên bản và tịch thu, còn hàng hóa đi đâu về đâu thì chả biết? Nước mắt người dân ở nơi nầy đọng thành vũng lớn nhận chìm những mảnh đời cơ cực, nghèo khó.

- Chào cán bộ, bà giáo Vân nhẹ nhàng

- Dạ, chào cô, cô buôn bán gì vậy? Người cán bộ mau mắn

Hoàn cảnh éo le này có người lễ phép chào cô, lòng bà khấp khởi mừng như bắt được may mắn. Bà nghĩ thầm ít nhất cũng biết lễ, chắc có học hành. Anh tiếp:

- Chắc cô quên, em là học trò của cô khi học tiểu học

- Vậy à, cô quên, lâu quá cô không nhớ

- Em là Huế, học lớp hai, lúc thầy Hồng làm hiệu trưởng, khi cô dạy ở Nghĩa Lộc.

- Vậy à, hơn vài mươi năm bây giờ cô không nhớ nỗi, lòng bà chợt dâng lên niềm vui khó tả.

- Nhưng cô buôn bán thứ gì vậy?

- Em à, bây giờ nhà nước không cho cô dạy nữa, cô đan ít áo len bỏ dưới phố cho người ta bán, kiếm ít tiền cho các em ăn học, khó khăn lắm em, em thông cảm cho cô nhé.

- Dạ, em biết, sao cô ra nông nổi này?

- Chuyện đời dài lắm em à, cô xin em cho cô đi kẻo trễ người ta không lấy là toi cả, cơm áo cho cả nhà bây giờ trong cái giỏ này, cô trông chờ vào em.

Huế có chút ngậm ngùi, ngó vào trong gọi người nhân viên ra, và bảo:

- Đây là cô giáo cũ của anh, hơn nữa áo len người ta đan đác gia công không phải mặt hàng cấm lưu thông, nhà em cần mua chiếc áo ấm lúc cần thiết đã có những người như cô, lần sau loại hàng này không phải hàng cấm em nhé.

- Dạ, rồi em lặng lẽ đi ra ngoài.

Cảm ơn em, khi khác cô trò gặp nhau cô sẽ nói chuyện với em, em là chef ở đây?

- Dạ, chính quyền phân công em làm việc ở đây. Em chào cô

Chia tay Huế, hai mẹ con lại tiếp tục lên đường.

Dũng hớn hở hẳn ra, giả sử nếu không phải anh Huế, chắc là xong giỏ len, thời này chẳng luật lệ gì, ông chef có quyền lắm, cũng may nhà bà giáo còn có phước. Hai mẹ con trên chiếc xe bon trên đường hình như nhanh hơn. Nắng gay gắt hơn, gió nhẹ trên con đường mùa hạ không làm phật lòng Dũng, ve sầu bắt đầu khúc nhạc hạ làm hân hoan lòng Dũng dù ngược gió, bà giáo Vân ngồi sau xe bắt đầu suy nghĩ về người học trò cũ mà bà không nhớ nỗi mảy may.

Tất cả phần còn lại của 20 chiếc áo ấm đều thuận buồm, mát mái, người thanh nữ - Thủy, học trò cũ của bà giáo Vân bây giờ là người chủ của cửa hàng - Thực ra đây là nơi đan áo len có bày mấy chiếc áo len ngắn, hay dài tay để người đặt mua chọn lựa, nhưng thật thân tín, thời bây giờ không cho phép ai mở bán, chỉ có nhà nước. Sau khi kiểm hàng, Thủy vui vẻ đưa tiền cho bà, còn căn dặn:

- Cô à, tuần sau cô ráng cho 30 chiếc nhé, mấy ông cán bộ phía bắc độ này mua nhiều hơn trước, em đã “thêm tiền len trong đó” coi như tạm ứng trước cho cô khỏi phải “chạy vạy”, em hiểu ở nhà quê khó khăn về tiền bạc, vay mượn đâu ra.

- Cảm ơn em, cô và em đi mua ít len đây.

- Dạ, gặp lại sau cô nhé, gửi lời thăm Thanh, Thủy căn dặn nhỏ mấy điều về mua len, bà giáo gật đầu rồi lên xe Dũng, cô còn nói vọng theo nhớ điều em dặn nhé, kính chúc cô bình an và may mắn.

* *

Bà giáo chào người phụ nữ đứng trước đúng số nhà nhà mặt tiền đường Ngô Quyền, người chủ nhà có vẻ nghi ngờ hỏi:

- Cô tìm ai?

- Cô có phải là Thu không? Bà giáo hỏi nhỏ

- Dạ, Đúng rồi, có việc gì không?

- Thủy là học trò cũ của tôi có nói cô để lại ít búp len về đan áo cho em Thủy.

Như có điều gì sắp xảy ra, Thu dắt bà, hai người vào trong nhà khá lâu nhỏ to trao đổi, bán mua len cũng sợ quản lý thị trường nên ra vẻ cẩn thận lắm. Sau ngày thống nhất mua bán cái gì hình như người ta cũng sợ bị bắt, Dũng chẳng hiểu nổi mua và bán rất lương thiện và giản đơn vậy nhưng nếu gặp người có quyền mọi việc dễ bị rắc rối, hoặc bị tịch thu, cẩn thận vẫn hơn, lại điều nữa Dũng thấy lạ lùng.

Buổi chiều về, với giỏ len đầy. Dũng dựng chiếc xe đạp, lên phản nằm suy nghĩ điều xảy ra trong ngày, thỉnh thoảng anh cười nói với chính mình thời cách mạng mọi chuyện dổi thay mau chóng thật, người ta giải phóng kiểu gì mà mua và bán lương thiện thôi cũng phải bí mật, điều ấy dễ trở thành tệ hại sau nầy. Từ đó, Dũng thường quan sát và suy nghĩ những điều mắt thấy tai nghe để rút cho mình những điều có thể tốt nhất. Mãi đến khi tiếng bịch bịch của sân bóng trong làng làm anh chợt tĩnh và nhanh chóng đạp xe lên sân banh.

Chị Thanh là người vui nhất, bởi chị nghĩ như thế là cơm áo trong nhà sẽ được cải thiện, các em cùng cả nhà sẽ bớt đói khổ, tưởng tượng đang vây quanh trí chị như san sẻ niềm vui cùng chị và bà giáo Vân. Chuyện trò đến khi Dũng chào mẹ và chị đá banh về, chị mới rời khỏi phòng chuẩn bị bữa cơm chiều cho cả nhà quây quần.

CHƯƠNG 7: ÔNG GIÁO VỀ NHÀ

Chiếc xe đạp thồ chở ông giáo về đến nhà, lòng ông khấp khởi mừng không tả nỗi. Con Vện ngún nguẫy đuôi mừng quan sát ông, tuyệt nhiên không sủa một tiếng, có lẽ nó biết chủ của nó dù đã vài năm xa cách. Đứng trước hè nhà ông gọi: Mình ơi, mình ơi... Không có tiếng trả lời, nhà vắng vẻ, ông đi thẳng vào nhà, trên bàn chiếc bình tích để trong ủ dừa còn ấm, ông ngồi xuống mở nắp rót ly nước cho người chở thuê:

- Mời anh uống nước và trả tiền xe. Người chạy xe uống ừng ực, có lẽ rất khát nước bởi hành trình cũng khá dài và quá xế, nắng còn gay gắt, anh ta cảm ơn ra về, ông giáo không quên tặng thêm ít tiền gọi là uống nước dọc đường.

Trong căn nhà rộng, trống, ông ngồi suy nghĩ vẩn vơ. Quái lạ này, vợ con sao không có trong nhà, các cửa mở toang, ông hết lên nhà trên lại sang nhà ngang và rồi xuống bếp, bước ra sau nhà, căn nhà có vẻ trống vắng và vườn tược um tùm hơn, có lẽ ít được chăm bón, chỉ có con Vện đi sát với ông, ngồi xuống vuốt ve và vỗ về, nó ngoan ngoãn nằm, đuôi vẫn ve vẫy nhìn thẳng vào mắt ông như lắng nghe:

“Này vện, con người khôn ngoan nhưng ác độc nhất hành tinh này, họ làm đủ mọi thứ dù tàn nhẫn nhất cùng với đồng loại để bảo về cho quyền lực, thế nhưng loài chó thì khác hẳn, nó yêu mến chân thành, dù chủ nó thế nào. Trầm ngâm một lúc. Ông đọc một đoạn văn của luật sư Georges Graham Vest (1830-1904) mà ông thích và thuộc lòng như bày tỏ lòng cảm ơn với Vện, chính ông bắt nó từ nhà người bạn khi trở về quê quán không lâu trước lúc ông đi học tập: “Người bạn tốt nhất mà con người có được trên thế giới này có thể một ngày nào đó hoá ra kẻ thù quay lại chống lại ta. Con cái mà ta nuôi dưỡng với tình yêu thương hết mực rồi có thể là một lũ vô ơn.

Những người gần gũi thân thiết ta nhất, những người ta gửi gắm hạnh phúc và danh dự có thể trở thành kẻ phản bội, phụ bạc lòng tin cậy và sự trung thành. Tiền bạc mà con người có được, rồi sẽ mất đi. Nó mất đi đúng vào lúc ta cần đến nó nhất. Tiếng tăm của con người cũng có thể tiêu tan trong phút chốc bởi một hành động, một giờ.

Những kẻ phủ phục tôn vinh ta khi ta thành đạt có thể sẽ là những kẻ đầu tiên ném đá vào ta khi ta sa cơ lỡ vận. Duy có một người bạn hoàn toàn không vụ lợi mà con người có được trong thế giới ích kỷ này, người bạn không bao giờ bỏ ta đi, không bao giờ tỏ ra vô ơn hay tráo trở, đó là con chó của ta” (1).

Bà giáo Vân về, trông thấy ông ngồi trên bàn độc trước mặt có ly nước ngồi đăm chiêu, với thân hình tiều tụy và đầy ghẻ chốc, mủ bắt đầu bung vỡ ra trên áo, bà quá xúc động:

- Mình…, Mình…

- Mình à, tôi mới được về

Và bà khóc rất tự nhiên tiếng khóc vừa vui mừng của đoàn viên xen lẫn với nổi buồn sau chiến tranh mà chỉ có bà (có thể ông nữa) mới hiểu, nó như trận lũ tâm hồn bị nén lại bởi thời gian giờ mới có cơ hội làm trôi đi, trôi đi tảng đá muộn phiền đã ầm ỉ, tích tụ trong lòng bà từ ngày thay đổi.

Đợi bà khóc xong, lần đầu tiên trong đời ông chứng kiến bà khóc để nỗi niềm trôi đi như một gánh nặng – ‘Lần đầu tiên người vợ hiền bật khóc/ như tưới trôi nỗi căm giận trong hồn/ Ta cúi mặt che nỗi buồn trước mặt/ hơn vạn lần tiếng dậy của môi hôn’ ông ôn tồn:

- Mình à, tôi bệnh quá, người ta cho về, cùng với tôi trong chuyến này có một người nữa, đồ đạt tôi gửi lại cho các anh em còn ở lại, tôi chỉ đem về tấm thân và giao nộp lại cho mình.

- Sao ghẻ lỡ đầy mình vậy, ông?

- Nhờ ghẻ lỡ mới được về, họ sợ tôi chết trong trại, mới vậy!

- … Thôi, mình ngồi ở nhà, tôi ra báo với mấy con, tụi nó đang trồng lang dưới đám đất gieo mạ ngày trước.

- Chiều rồi, để các con làm cho xong đi, chắc tụi nhỏ cũng sắp về.

- Chẳng lẽ trên ấy thiếu ăn lắm à?

- Mình còn phải hỏi, thèm thịt, thèm mắm như trẻ nhỏ thèm mẹ đi chợ về, các anh em đi lao động đốn vác cây, hoặc ra sản xuất tăng gia gặp con châu chấu bắt ngay, ngắt đầu rút ruột là bỏ vào miệng nhai, nhiều anh em mùa đậu phộng thu hoạch gánh về, lúc nghỉ mệt lắc vài trái nhai cho đỡ đói, tối về cán bộ kiểm điểm thật xấu hổ ‘đói ra quỷ ra ma’…

- Trời đất, sao tàn tệ dữ vậy?

- Còn hơn thế nữa, tàn nhẫn.

Ánh nắng chiều vàng rực của ngày hạ, xuyên qua cành phượng ta đỏ, vàng phía tây nhà làm rực rỡ thêm cảnh sắc của vườn nhà, cơn gió chiều nhẹ nhàng như thổi vào luồn sinh khí mới, trong nhà. Ông Bà Giáo đang ngồi đối diện nhau cùng gặm nhấm cái hạnh phúc đơn giản trùng phùng sau bao ngày xa cách, mà bà chưa được một lần thăm bởi cách trở quan san.

Chợt ngoài ngõ tiếng con cái lao xao về sau buổi làm trở về, bà định ra báo, nhưng bà giáo nói thêm:

- Trước mắt phải chữa bệnh cho ông, bây giờ nhà thiếu thốn đủ thứ, tôi và các con sẽ cố gắng, bên cạnh bồi bổ để ông lại sức, ông làm gì cứ việc tự do, ông về là tụi nhỏ mừng lắm, chỉ có Dũng là tương đối khỏe nhất nó đại diện sức mạnh nhà mình, nhưng cũng thư sinh bạch diện, trói gà không chặt mọi cái đều thuê mướn hết, hơn nữa vụ đánh thuế nông nghiệp đến 500 gánh lúa phải dùng tiền mua lúa giao nộp cho nhà nước nên chẳng còn gì trong nhà. Vừa rồi bán bộ bình tách Nhật bổn, ngày xưa ông mua ở Sài Gòn lúc đi công tác để có tiền xoay xở cho cả nhà. Bà giáo ngưng hẳn vì xúc động như có lỗi với ông.

- Không sao, còn về được nhà là may, người còn của còn mình à, tôi tưởng đã bỏ mạng nơi ấy, không thấy được mặt mình và các con, nhưng may là được về cùng ngồi với mình. Lát nữa sẽ gặp các con. Trước mắt bà nấu giùm tôi nồi nước tắm đi cả ngày đường giờ bắt đầu thằng ghẻ nó hành hạ. Ông nhỏ nhẹ

- Trời đất, khắp mình mẫy ông chỗ nào cũng vậy, mẹ cha ơi, lần đầu tiên trong đời bây giờ tôi mới thấy hình hài ông, sao đến nông nổi nầy, làm sao chịu nỗi. Bà nói vừa đủ nghe, và chíp miệng thở than;

*

Sau buổi cơm chiều đoàn viên rất xôn xao nỗi mừng vui lẫn muộn phiền cùng nhiều câu chuyện kể của ông giáo và gia đình, ông đi nghỉ.

Dũng đã quét dọn lại, lau chùi sạch sẽ để cha nằm, chiếc chiếu từ ngày ông đi đã được cuốn lại, cất cẩn thận trên đầu tủ trên chái Tây, đâu đó xong nói vọng xuống nhà ngang, ‘cha ơi, lên nhà trên ngủ nghỉ đi, cả ngày chắc cha mệt lắm rồi, lại bệnh hoạn’

Tuy rất mệt nhưng khi tắm xong ông cảm thấy nhẹ và khỏe, ông như còn muốn trò chuyện cùng gia đình nhưng tuổi tác và sức khỏe không cho phép, cũng đã hơn 21g ở nhà quê vắng vẻ nên nằm xuống là ngủ ngay, mặc dù bên dưới nhà còn xôn xao tiếng cười vui vì cha mới được về từ trại cải tạo như thể từ cõi chết trở về.

Bà giáo nói nhỏ với các con, sợ ông còn tỉnh giấc: “Tối nay các con bắt con gà trống choai để mai nấu với đậu đen cho cha mày tẩm bổ nghe, bắt làm sao cho nó không kêu lớn, sợ làng xóm biết… phiền phức lắm”.

Chị Thanh hiểu ý, mỗi tối người ta thường rình nhà, bởi buổi sáng nào cũng còn dấu dép cao su dưới gốc nhãn trước nhà và cây sa-bô-chê trước nhà. Chị bắt con gà hay quá, nó kêu oát rồi im bặt, có lẽ nó cũng hiểu tâm sự chị: ‘Vật dưỡng nhân’ trong thâm tâm chị chẳng phải vậy, các em đã sẳn sàng nên chừng ba mươi phút là con gà được nằm gọn trong nồi cháo, Dũng đã cùng em đào lỗ chôn ruột và lông, nghĩ đời mà ngán cho đời, làm con gà tẩm bổ cho cha cũng sợ. Sau 75 hình như ai cũng hoài nghi, tại sao? Nhân tâm ly tán, tình dân tộc chia lìa, ấy là chắc chắn. Không hiểu nỗi nhưng đó là sự thật.

Từ ngày ông giáo về chi phí trong nhà bà giáo tăng đáng kể về tiền thuốc men, bà giáo và chị Thanh đan đác nhiều hơn, cũng may, Thủy dưới phố có gian bán nên áo len có bao nhiêu cũng tiêu thụ được, nhờ vậy nhà bà giáo đỡ hơn, cật lực hơn, chạy đua với thời gian, đôi tay bà không ngưng nghỉ, thoăn thoắt cặp cây đan đến độ bà chẳng cần dòm, cũng chẳng có lỗi nào, đúng là trăm hay không bằng tay quen.

Khi ông giáo về người ta đến thăm và trò chuyện nhiều hơn, trà và thuốc lá lúc nào cũng phải có trong nhà, để ông tiếp chuyện, hơn nữa ông đã nghiện từ thời ông còn làm việc, tính ông giáo từ xưa vậy. Nghe ông kể từ khi vào trại thèm thuốc anh em chia nhau từng hơi thuốc mà thương, có lúc một điếu thuốc đến những năm người hút, có nhúm trà ngồi quây quần uống cho đến nước trong veo, cũng may những người gần gũi có điều kiện và khá giả gửi vào rồi chia nhau nên bây giờ ông vẫn còn thói quen ấy.