Chương 8

Thế là tình bằng hữu đã nảy nở giữa hai người, một tình bằng hữu đượm mầu yêu đương của một người đã cao niên với một cô gái trẻ, lòng quý chuộng của một thiếu nữ đối với một người đàn ông nhiều tuổi, một tình bạn không nặng về xác thịt; tuy vậy, cả hai vẫn ý thức được sự khác biệt kẻ nam người nữ của mình. Lại nữa, đây là điều không thế tránh được, vì Trung Quốc đã trở thành đề tài thảo luận của họ. Một lần nữa, Loan người Mỹ đã xây tặng cách đây nửa thế kỷ.

Lưu Phong giải thích:

- Sâm có vị đắng lúc vừa pha xong, sau đó trở nên ngọt nói:

- Họ không phải là các nhà nghệ sĩ.

- Chị Mai của em là nhạc sĩ mà.

- Nhưng cô nói cô Mai trở về Trung Quốc để con của cô ấy được sinh ra trên đất nước của tổ tiên. Đó không phải là lý luận của một nghệ sĩ. Trước hết, cô ấy chỉ là một người mẹ.

Đúng vậy: trong thư, Mai chỉ nói đến chuyện đứa con sắp sinh, và nàng hân hoan được quay về với tổ quốc.

Nàng đã viết:

“Chị đã dâng cho tổ quốc cái phần quý giá nhất của cuộc đời chị. Chị nghĩ rằng không có gì quý bằng dâng một người con cho tổ quốc, nhất là ở vào giai đoạn này, mọi điều đều mới mẻ. Em ơi! Đất nước của chúng ta đẹp không thể nào tưởng tượng được. Bên ngoài thành phố, đồi núi một mầu xanh tươi trong tiết xuân phơi phới. Những người làm ruộng đều vui vẻ. Vả chăng, hiện nay tất cả mọi người đều làm việc ở ngoài đồng. Chúng ta họp lại thành một đại gia đình. Còn gì sung sướng bằng sinh ra trong giai đoạn này!”

Ngay vào buổi học thứ hai tại phòng họa của Hoàng Tuấn, Loan đã đưa cho chàng đọc bức thư này. Đứng trong những căn phòng rộng lớn thật sang trọng, treo đầy các tác phẩm trứ danh, nàng có vẻ rụt rè e ngại, nhưng Hoàng Tuấn đối xử với nàng thật ưu ái. Chàng chăm chú đọc bức thư, và lấy làm ngạc nhiên là nó lại được viết bằng tiếng Anh.

- Tại sao chị ấy không viết cho cô bằng tiếng Trung Hoa nhỉ? Nàng đáp:

- Chúng em nói hai thứ tiếng.

Chàng gấp thư lại và đưa trả cho nàng.

Chàng nhìn lên một bức tranh treo trên tường và bắt đầu suy nghĩ. Bỗng chàng cất tiếng hỏi:

- Cô có đọc được những chữ nho viết trên bức họa này không? Nàng đỏ mặt lắc đầu.

- Em là út. Khi mẹ chúng em gởi chúng em sang Mỹ, em mới học lớp tư. Bây giờ em đã quên mất nhiều chữ rồi. Dầu sao, đây là những chữ cổ phải không ạ?

- Phải, các chữ đó có nghĩa là: “Một trái tim chiến sĩ”. Đó là huyền thoại về một vị tướng rất tài ba được nhà vua yêu tài gả con gái để thưởng công, nên phải tỏ lộ mình là đàn bà.

Một tặng ấy, nhưng tôi treo bức họa này lên để được suy ngắm hàng ngày. Những chữ ấy đã in sâu vào tâm khảm tôi. Cô có biết tại sao không?

Nàng chăm chú nhìn khuôn mặt ý nhị của chàng và một lần nữa nàng lại lắc đầu.

- Vì những chữ đó mô tả tâm hồn của một người nghệ sĩ chân chính. Quý như vàng và vững chắc như một tảng đá. Mỗi khi tôi bị cám dỗ, tôi ôn lại những kỷ niệm và gợi lại tiếng nói của những ngón tay tháp bút thon dài, tất cả những điều đó đã kết tụ nơi người nghệ sĩ chuyên thủ các vai phụ nữ trứ danh nhất của kịch trường Trung Hoa. Lương align="justify">- Tôi muốn nói rằng họ đã chết.

- Họ đã chết trên đất nước của chúng ta?

- Phải.

- Tại sao vậy?

- mà nghệ sĩ rất ưa thích, vì thế thân hình ông hơi mập. Sau một thời gian, Lương phu nhân không đến thăm nghệ sĩ nữa, nhưng ba vẫn tiếp tục đến tán thưởng đoán biết điều đó.

Chàng chậm rãi tiếp:

- Họ đã chết cách nào? Bị xử trảm vì tội chống đối, hoặc bị đày đến các lao trường, vì đã dám chỉ trích các lãnh tụ. Cô có nghe nói đến phong trào Trăm hoa đua nở không?

Nàng gật đầu. Ai mà không nếm mùi “Trăm hoa đua nở” do Chủ tịch khởi xướng để khuyến khích tự do diễn tả...

- Bây giờ chắc cô đã hiểu tại sao tôi không hồi hương. Tôi chỉ là một nghệ sĩ, không hơn không kém. Tôi chỉ có một bổn phận: phục vụ nghệ thuật.

- Nhưng thưa ông, sao ông không thể phục vụ nghệ thuật trên đất nước của chúng ta? Đễ dẫn giải cho đồng bào của chúng ta hiểu.

- Về với đất nước, nơi mà các bạn bè của tôi đã chết qua sông, cưỡi ngựa, uống rượu, bước lên xe, v.v... Trong một vở tuồng hoàn toàn không có phông cảnh, nghệ sĩ đã trình diễn tất cả những động tác này chàng liền thay đổi thái độ, trở nên dịu hiền như thường nhật. Chàng lắc đầu, thở dài nói:

- Cô be này! Là nghệ sĩ, chúng ta chỉ có thể sống với một thứ cả những tuyên truyền chính trị, và tiếp tục trình diễn mà chẳng gia nhập đảng phái nào cả. Trong suốt Bản chiếm đóng Bắc Kinh, nghệ sĩ từ chối không lên sân khấu nữa, để râu mọc dài, và chỉ cạo đi khi quân chiếm đóng đã rút hết.

Trong phòng tranh của chàng. Chàng tuần tự dẫn giải:

- Qua những bức họa này, cô sẽ nhận thấy bằng chứng tất cả cuộc đời nghệ sĩ của tôi. Có lẽ dùng chữ “nghệ sĩ” là thừa, vì tôi làm gì còn đời sống nào khác nữa. Đây là những bức thủy mặc đắc buổi xáo trộn lạ lùng nầy, người ta lại cứ mê say bám víu vào qua khứ. Ngày nghệ sĩ qua đời, Lương phu nhân đã chân thành thương khóc người diễn viên tế, nhưng chúng tôi nghèo, vì cha tôi nghiện thuốc phiện. Tôi là con út và là người sau chót đã rời mái nhà của tổ tiên. Có lắm lúc chúng tôi thiếu cả tiền ăn. Buổi chiều, khi đi làm về, mẹ tôi trao cho tôi mấy đồng tiền và nói: “Này, tiền đây. Hãy chạy đi mua thức ăn gì ăn chiều. Nhưng cần nhất là đừng cho cha con biết là mẹ đưa tiền cho con nhé!”. Tôi hứa, nhưng cha tôi vẫn biết. Người đón tôi ngoài cổng, nhìn tôi bằng đôi mắt khẩn cầu mà chẳng nói năng gì. Cha tôi rất tốt và hiền lành. Tôi yêu mến người lắm. Thế là, tôi đã xén bớt một ít tiền để lén trẻ mới sinh sẽ được uốn nắn bởi những thế lực nào?

Trong văn phòng riêng của ông bộ trưởng, một gì. Còn tôi cũng lặng thinh.

Loan ngạc nhiên:

- Thế thân mẫu ông không hay biết à?

- Nếu mẹ tôi biết, người cũng làm thinh. Rồi chỉ một họa phẩm khác, chàng tiếp:

- Đây là bức tranh cuối cùng tôi đã vẻ trước khi rời Trung Quốc: một buổi sáng trong sương mờ, một người phu xe đang vươn cổ kéo một chiếc xe, bên trên có một ông già béo mập đang ngồi chễm chệ, để đưa ông ta đến tiệm uống trà.

- Trong thư, mẹ nói là hiện nay không còn xe kéo nữa mà!

- Ồ, có thế lắm. Nhưng tôi nghĩ là vẫn còn những công việc cực nhọc. Tất cả bạn hữu của tôi... một họa sĩ tài ba nhất của chúng tôi đã bị đày đi đào một con đường hầm xuyên qua một dẫy núi đá.

Chẳng đợi chí biết là đồng chí không có quyền trốn tránh một mệnh lệnh chứ?

Trần Sung vẫn lặng thinh. Chàng chờ đợi, không nhúc nhích. Ông bộ trưởng Một buổi sáng, khi leo lên cây cầu, tôi chỉ thấy có nước biếc với mây trắng phủ đầy.... chẳng có gì khác.

Nàng thì thào:

- Ồ... không gian. Không gian với mây, nước bất tận, được diễn tả bằng thủy mặc! Ôi! Em còn phải học hỏi nhiều!

- Khi tới San Francisco, ta đã bị chính những thánh hiền của chúng ta dẫn đi sai đường. Chúng ta hiện quá văn minh trong một thế giới của người man rợ. Từ bao thế kỷ trước, người ta đã dạy cho chúng ta biết rằng với tôi. Tôi đã vẽ tất cả những gì tôi thấy trước mắt, và đã dừng chân nơi đây, trước một đại dương khác. Tại thành phố này, tôi đã vẽ không ngừng và cố tìm cách diễn tả một lối sống, cái ý nghĩa của cuộc sống Tây phương nó đẹp đẽ biết bao, xấu xa biết bao, giàu có biết bao và nghèo hèn một cách nguy hiểm biết bao...

Chàng ngừng lại nhún vai.

- Bây giờ cô hãy nói cho tôi biết về công việc của cô. Cô có mang theo cách vượt qua biên giới của họ cả. Ai có ngờ đâu sau này bọn người man rợ bên ngoài cũng biết cách chê tạo hỏa tiễn và thuốc súng, điều mà chúng ta Tại sao vậy? Chính tôi đây cũng còn đang tìm tòi mà.

- À, có thể là như vậy nhưng ông đã có một kỹ thuật vững chắc, và một họa pháp riêng.

- Không bao giờ. Mỗi ý niệm mới đòi hỏi và tạo ra một họa pháp, một kỹ thuật riêng cho nó. Người nghệ sĩ luôn luôn tiến hóa, luôn luôn sẵn sàng đón nhận những cảm giác mới.

- Thưa, thế thì phải khí bí mật! Tại đồng chí quá yêu bọn Mỹ; đồ phản quốc! Họ là những kẻ thù nguy hiểm nhất của chúng ta! Người Nga khờ khạo nên không đáng sợ. Nhưng khạo: phòng thứ ba, dùng làm xưởng vẽ. Một bức thủy mặc lớn đã treo lên tường, một bức khác nhỏ hơn, còn máng trên một giá vẽ. Cả hai bức còn dở dang, và cùng họa cảnh một hí viện tràn ngập khán giả đang hân hoan hướng nhìn lên sân khấu sáng rực ánh đèn, trên đó một ban vũ đang biểu diễn.

Rất đỗi ngạc nhiên về mầu sắc những khu vực tối mờ và sáng chói, và về nghệ thuật “sáng mờ”, nàng hỏi:

- Ông pha mầu cách nào?

- Tôi pha mầu bằng nước.

Chàng lựa một cây bút trong bó bút vẽ cắm ở cái hũ sành, nhúng bút vào nước rồi chấm một vết đỏ tươi lên trên một tà áo phụ nữ, ngay tức khắc. Tôi thèm lắm mà không đòi. Vì nhìn gương mặt đam mê của ông, tôi biết ông đang say đắm với những sờ mó trước khi vào "tiệc".

Tôi nằm yên lặng để ông tiếp tục chất phác đó: họ không được thông báo đầy đủ về những gì đã xảy ra trên các khu vực còn lại của thế giới, nhưng lại cứ tò mò muốn biết; họ là nhạt, vế mầu tươi đã chìm vào bóng mờ.

Chàng nói:

- Tôi có thể tiếp tục làm như vậy cho đến khi đạt được mầu sắc đúng như ý muốn mới thôi.

Đây là bài tập đầu tiên, còn phải học tiếp nhiều bài nữa. Rốt cuộc nàng hiểu là vì Hoàng Tuấn, nàng không trở về Trung Quốc với mẹ và các chị của mình nữa. Nàng bắt đầu “sống cuộc đời của mình” và chàng trở thành thầy dạy nàng. Tuy nhiên, nàng không thể ngày đêm lúc nào cũng có mặt bên con người nổi tiếng, và luôn luôn được thiên hạ đón mời đó. Những khi chàng qua Âu châu, nàng đợi chàng một mình nơi gác trọ, hoặc nếu tàu chạy bằng guồng năm trăm năm sau! Những chiến thuyền có mũi sắt nhọn và có hai mươi bánh xe guồng, vào thế kỷ thứ bảy - ấy thế mà người Anh cứ tưởng tranh thủy mặc: một bức tranh trừu tượng phản ảnh một cách lệch lạc sự tự do thầm kín của nàng: nên ở lại hay nên ra đi?

Ngày tháng cứ trôi qua và nàng hiểu rằng đã bắt đầu yêu chàng. Nếu nàng không được yêu lại, nàng sẽ trở về với gia đình Yên Trung Quốc.

Y sĩ Tiên nói:

- Cô nói là em gái của cô sắp đến ngày sinh, vậy tôi khuyên nên

dùng món ga mái tần với một con sâm.

Tại Bắc Kinh, sau mùa hạ là mùa gió lớn. Trong thư, Lương phu nhân cho biết tại Thượng Hải mưa và bão tố cứ tiếp nhau hoài. Nằm sâu trong lục địa, về phía Bắc, Bắc Kinh bị bao phủ dưới lớp cát bụi dầy đặc, với những cơn lốc nhỏ, và dân chúng phải ẩn trú trong nhà chẳng dám thò mặt ra. Do tính hay bép xép của vợ, y sĩ Tiên được biết là giờ sinh của Mai đã gần kề, nên ông đưa ra những lời khuyên bảo vẻ am tường, ông nói:

- Muốn có sâm tốt, phải lấy sâm vào đúng nửa đêm ngày trăng tròn. Chỉ bên Cao ly mới có sâm thật tốt, còn sâm trồng bên Mỹ là sâm xấu nhất. Về thuốc mê dùng trong align="justify">Thấy Trần Sung làm thinh, ông lại rít lên:

- Đồng chí vẫn từ chối phải không?

Chàng đáp, nhưng với giọng sắc với cây đay là bệnh nhân không thấy đau đớn gì cả. Người ta kê chuyện, một hôm, Quan Vũ, một viên tướng nổi danh, bị một mũi tên bắn trúng sâu vào cánh tay. Hoa Đà cho biết ông có thế đánh thuốc tê riêng chỗ bị thương thôi, nhưng Quan Vũ bĩu môi không tin. Tuy vậy, ông ta cũng thuận để cho làm, và kết quả là bỗng trở nên lạnh lùng, ông đáp:

- Phải, xong cho hôm nay.

Trần Sung bước vào phòng ngủ. đó ít lâu. Nguyên là: một hôm tên tiếm ngôi Tào Tháo tới xin Hoa Đà chữa cho bệnh nhức đầu nặng. Hoa Đa đang sửa soạn giải phẫu đầu cho Tào Tháo, bỗng hắn nghi ngờ, liền lên án xử trảm danh sư. Than ôi! Trong khi danh sư trải qua những ngày đen tối trong ngục, đợi giờ xử trảm, thì ở nhà, ba vợ ngu muội đã lấy hết tài liệu y học của danh sư đem đun bếp.

Diễm nói:

- Tôi chắc em tôi không chịu để cho đánh thuốc mê đâu.

- À, nếu vậy thì cô ấy cứ nên ăn cháo gà nấu với một con sâm. Diễm quyết định đích thân thí nghiệm tác dụng của sâm nguyên chất, vì tại Bắc Kinh sâm rất dễ kiếm. Sau buổi học, nàng vào căn phòng thí nghiệm nhỏ dành cho mình, và bắt đầu cuộc thí nghiệm. Chiều đã hầu tàn, khi các bác sĩ và sinh viên thực tập đã ra về gần hết, thì nàng cũng vừa hoàn tất cuộc thí nghiệm. Nàng chẳng tìm thấy điều gì có thể chứng minh được những xác quyết nguy hiểm. Dầu có trốn đi đâu, chàng vẫn bị theo dõi, vậy tốt hơn là cứ tiếp tục công việc hàng ngày tại phòng thí nghiệm. Người ta đã tỏ ra dễ dãi với rồi! Tôi đã đi kiếm đồng chí khắp nơi. Tôi vừa gặp y sĩ Tiên trên đường về, ông ta cho biết là đã khuyên đồng chí cho em gái đồng chí uống sâm, vì cô ấy sắp đến giờ sinh. Theo tôi biết thì dường như đồng chí bao giờ cũng phải thử nghiệm trước đã rồi mới tin, nên tôi chắc là đồng chí đang thí nghiệm tại đây.

Diễm đổ phần nước sâm còn lại vào một cái soong, và vứt bã vào thùng rác.

Nàng nói:

- Tuyệt đối, tôi chẳng tìm thấy gì có thế giúp cho người sản phụ cả: chỉ là chất ta nanh, một vài vị đắng, chất nhựa, chất a-mi-đông, và một vài chất tinh du; có thế thôi.

Nàng đang sắp đổ nước sâm vào chậu rửa mặt, thì chàng đã đặt tay lên cánh tay nàng ngăn lại:

- Khoan, chắc còn một chất gì đó có thể tác dụng đến bệnh nhân mà đồng chí chưa tìm ra đấy thôi. Nhất định nền y học của chúng ta phải có một cái gì xác thực.

Chàng không nhấc tay ra, và nàng đã ý thức được một cách rõ rệt sự đụng chạm nầy. Ngay từ đầu, nàng đã nhận thấy chàng có hai bàn tay thật đẹp, vừa thanh mảnh lại vừa khỏe mạnh. Đó là hôm chàng mời nàng đến thưởng thức món vịt Bắc Kinh nấu theo lối cổ truyền tại một nhà hàng nhỏ, rất xưa và nổi tiếng. Tối hôm ấy trời sáng trăng - tuần trăng tháng bảy âm lịch - khí trời nóng bức, nàng bận một chiếc áo Trung Hoa dài đến tận gót, cổ cao, không có tay. Nàng không ngần ngại chọn chiếc áo bằng nhiễu mầu đỏ chói này, chiếc áo mà nàng đã may từ lâu nhưng không dám đem ra chưng diện, vì mọi người trong nước hiện nay đều dùng những mầu nhạt. Còn Lưu Phong, thường ngày rất nghiêm khắc và cứng rắn về phương diện chính trị, tối hôm ấy lại khác hẳn. Trong khi họ nhấp chén rượu nồng, chàng đắm đuối nhìn nàng một hồi lâu, đoạn dịu dàng nói:

- Tôi đã quên đi cái vẻ lộng lẫy mà người đàn bà có thể có - một người đàn bà kiều diễm trong một chiếc áo dài mầu đỏ.

- Vậy đồng chí không thấy chiếc áo của tôi bất hợp thời sao?

- Không, nhất là vào giờ phút chúng ta đang đối diện thân mật trong một quán nhỏ của thời xưa để uống rượu và thưởng thức món vịt quay Bắc Kinh nàyhải nguy hiểm ngay từ lúc đầu? Chàng có thế hành động theo lương tâm một khoa học gia, với cái giá quý báu này chăng? Không, không nên quyết định - không nên quyết định ngay tức khắc, chưa nên vội...