Chương 29 Ở NHÀ ÔNG MORREL

Cách đây dăm năm, những ai đã từng có dịp đến Marseilles vào thăm hãng tàu Morrel, thì giờ đây hẳn phải ngạc nhiên về sự đổi thay bất ngờ. Còn đâu cảnh dư dật, phồn vinh, làm ăn vui vẻ, tấp nập trước kia. Nay trong hãng chỉ còn cảnh vắng vẻ tiêu điều. Chỉ còn lại hai người làm công: Emmanuel, một thanh niên trạc hai mươi ba tuổi, người yêu của cô Julie Morrel, anh nhất quyết ở lại làm việc, mặc dù bị bố mẹ đẻ ngăn cấm; và lão thủ quỹ Cocles tận tụy, trung thành với chủ.

Ông Morrel đang phải trải qua những giờ phút khắc nghiệt. Để có thể đương đầu được từ nay đến cuối tháng, ông đã phải dồn tất cả những gì còn lại trong gia sản gồm một số bát đĩa bằng bạc và một ít đồ trang sức của vợ để mang đi Beaucaire bán. Hy sinh như vậy mới tạm thời cứu vãn được danh dự của hãng Morrel. Nhưng rồi quỹ lại rỗng tuếch. Những chủ nợ lo sợ về những lời đồn đại ích kỷ đã đua nhau đến đòi rút vốn.

Để đương đầu với số tiền một trăm nghìn francs phải trả cho ông Boville vào ngày 15 tháng sau, ông Morrel chỉ còn hy vọng vào việc tàuPharaontrở về. Một chiếc tàu khác cùng trong cảng, cũng nhổ neo với nó đã về rồi, còn tàuPharaonvẫn chẳng có tin tức gì.

Chính vào lúc diễn ra tình trạng này thì người Anh, sau hôm từ biệt ông thanh tra Boville, đã tìm đến hãng Morrel nhân danh đặc phái viên của hãng Thomson & French.

Anh thanh niên Emmanuel tiếp ông khách. Cứ mỗi người khách đến là anh thanh niên lại lo sợ. Anh lo lắng hỏi người khách, khách đáp chỉ có thể trả lời được với chính ông Morrel. Anh thở dài, gọi người thủ quỹ đưa ông khách vào. Đến cầu thang, ông khách gặp một cô gái trạc mười sáu, mười bảy tuổi. Cô lo lắng nhìn ông khách lạ. Người thủ quỹ hỏi:

- Ông nhà có trong buồng làm việc chứ cô Julie?

- Có, hay ít ra cháu cũng tin như vậy - Cô thiếu nữ do dự đáp - Bác Cocles, bác hãy lên trước báo tin có ông đây...

- Không phải báo trước đâu cô ạ - Khách đáp - ông Morrel không biết tên tôi đâu. Bác đây chỉ cần nói tôi là đặc phái viên của hãng Thomson & French từ Rome đến...

Người khách theo Cocles vào và trông thấy ông Morrel đang ngồi trước bàn giấy, mặt tái xanh, đang đọc những con số khủng khiếp trong cuốn sổ thương mại. Thấy có khách vào, ông Morrel đóng cuốn sổ lại, đứng lên kéo ghế mời ngồi. Khi khách đã an tọa, ông cũng ngồi xuống.

༺༒༻

Mười bốn năm trôi qua đã làm ông thay đổi quá nhiều, tóc đã bạc, trên trán đã hằn những nếp nhăn vì lo nghĩ. Cặp mắt ông lờ đờ chứ không còn trong sáng và đầy nghị lực như trước kia. Ông lên tiếng trước:

- Thưa ông, ông muốn nói chuyện với tôi?

- Thưa ông vâng. Chắc ông đã biết tôi từ đâu đến rồi phải không?

- Ông ở hãng Thomson & French như bác thủ quỹ vừa cho tôi biết.

- Đúng ạ. Hãng Thomson & French trong tháng này và tháng sau phải trả tại Pháp một số tiền là ba, bốn trăm nghìn francs. Được biết quý hãng rất đúng hẹn nên hãng chúng tôi đến đây để xin lại ông số tiền đó.

Ông Morrel thở dài, đưa tay lên trán ướt đẫm mồ hôi và nói:

- Vậy ông đã có đủ giấy chứng khoán nhận tiền có chữ ký của tôi?

- Vâng, với một số tiền cũng khá lớn đấy ạ!

- Xin cho biết bao nhiêu tất cả? - ông Morrel cố lấy giọng bình tĩnh hỏi.

- Bốn mươi vạn francs cộng với cổ phần của ông Boville thanh tra các nhà tù, đã được chuyển vào tay chúng tôi hai mươi vạn nữa. Giấy tờ đây, mời ông kiểm tra.

- Vâng đúng cả. Thời hạn trả là 15 tháng này và 15 tháng sau.

- Thưa ông Morrel, tôi xin thành thực với ông, từ trước đến nay ông rất sòng phẳng. Nhưng dư luận hiện nay ở Marseilles cho chúng tôi biết là ông không còn đủ khả năng trang trải. Như thế là thế nào ạ?

Mặt ông Morrel tái đi một cách khủng khiếp, ông đáp:

- Thưa ông, đã trên hai mươi bốn năm tôi nhận hãng này từ tay bố tôi, cũng như bố tôi đã quản lý nó ba mươi lăm năm, cho đến nay chưa một cổ phiếu nào có chữ ký của Morrel đưa đến quỹ chúng tôi mà không được thanh toán.

- Vâng, điều đó chúng tôi biết - Người Anh nói - Nhưng đứng về danh sự mà nói với nhau, xin ông thành thật cho biết, ông có thể thanh toán được những món này đúng như hạn định không?

Ông Morrel rùng mình, nhìn con người đang nói với ông bằng một giọng chắc chắn như vậy, ông đáp:

- Đối với những câu hỏi đặt ra một cách thành khẩn như vậy cũng phải có câu trả lời thành khẩn. Thưa ông vâng, tôi sẽ trả lời như tàuPharaoncủa tôi về đến đích an toàn, tôi cầu mong như vậy, còn nếu như vì bất hạnh mà tàuPharaonmất...

Giọng ông Morrel nghẹn ngào, nước mắt trào ra. Khách liền hỏi:

- Nếu chẳng may như vậy thì sao, thưa ông?

- Thì, thưa ông, nói ra đau đớn lắm... nhưng đã quen với đau khổ rồi, tôi cần phải làm quen với sự nhục nhã nữa. Thì tôi cho rằng tôi buộc lòng phải đình chỉ mọi thanh toán của hãng tôi.

- Ông không có bạn bè thân thuộc nào có thể giúp được ông trong cảnh ngộ này ư?

Ông Morrel mỉm cười buồn bã đáp:

- Thưa ông, trong nghề buôn bán làm gì có bạn bè, chỉ có đối thủ!

- Đúng thế - Vị khách người Anh nói - Vậy ông chỉ còn một nguồn hy vọng ấy thôi ư? Nếu nguồn hy vọng ấy tan vỡ thì ông tính sao?

- Tôi sẽ lỗi hẹn, tôi sẽ nguy mất.

Giữa lúc đó, ngoài cầu thang có tiếng huyên náo và tiếng kêu não ruột:

- Trời đất ơi! Lại chuyện gì nữa đây? - ông Morrel mặt nhợt nhạt, người run rẩy, muốn đứng lên nhưng không còn sức nữa, lại rơi phịch xuống ghế.

Hai người đối diện nhau. Ông Morrel chân tay run rẩy; người khách nhìn ông với nỗi thương hại sâu sắc. Tiếng ồn ào đã hết, nhưng người ta thấy rõ ông Morrel đang chờ đợi một cái gì. Tiếng ồn ào đó tất phải có nguyên nhân, vậy ắt phải có một kết quả.

Có tiếng người nhẹ nhàng bước trên cầu thang, có thể là của nhiều người nữa, rồi dừng lại trước cửa phòng. Tiếng chìa khóa lách cách rồi cửa mở. Cô Julie xuất hiện, mặt đầy nước mắt. Ông Morrel run rẩy đứng lên tựa vào thành ghế, cô con gái chạy lại nép đầu vào ngực cha nức nở.

- Cha ơi cha! Cha hãy can đảm lên!

- Vậy là tàuPharaonđắm rồi phải không? - ông Morrel nghẹn ngào nói - Cô gái không trả lời, chỉ khẽ gật đầu.

- Thế còn anh em thủy thủ? - ông Morrel vội hỏi tiếp.

- Thoát hết và đã được một tàu Bồ Đào Nha vớt lên, tàu này vừa cập bến.

Ông Morrel giơ hai tay lên trời nói:

- Cám ơn Thượng đế! Người chỉ hại có mình tôi!

Dù phớt lạnh như người Anh, vị khách lạ cũng long lanh một giọt nước mắt trên mi.

- Thôi vào cả đi - ông Morrel nói tiếp - Tôi biết là mọi người đứng ở ngoài cửa!

Tức thì bà Morrel bước vào khóc thút thít, theo sau bà là Emmanuel rồi đến bảy tám thủy thủ. Nom thấy những người đó, khách rùng mình bước lên một bước như muốn chạy lại với họ. Nhưng ông ta tự kìm được và đứng nép vào một góc nhà.

- Bác Penelon - Emmanuel nói - Bác hãy kể cho ông chủ biết sự thể ra sao.

༺༒༻

Một thủy thủ già, da mặt cháy nắng mặt trời vùng xích đạo, tay xoắn một mảnh mũ còn lại, tiến lên nói:

- Xin chào ông Morrel. Thưa ông, con tàu ở Ý trở về đi đến Cape Blanc. Tôi đang bẻ lái thì ông thuyền trưởng Gaumard đến bảo là trời sắp có dông, rồi ra lệnh cuốn hết những cánh buồm lớn.

Ông Morrel liền ngắt lời hỏi:

- Ông thuyền trưởng đâu rồi nhỉ?

- Ông Gaumard bị ốm phải nằm lại ở Palma. Nhưng không sao, chỉ vài ngày nữa là ông trở về mạnh khỏe như ông chủ và chúng tôi.

- Thế thì tốt - ông Morrel nói - Tiếp tục đi, Penelon.

- Vâng... sau đó quả nhiên những đám mây đen ngòm từ chân trời ùn ùn kéo đến, gió thổi đùng đùng, mặt biển chuyển động mạnh. Tàu tròng trành dữ dội, mũi chúi ra phía trước. Nước tràn vào ngập đến ba bộ. Ông thuyền trưởng ra lệnh bơm nước và cuốn hết những cánh buồm còn lại.

- Tôi thì tôi không làm thế. - Khách người Anh đứng ở phía sau vẫn theo dõi câu chuyện, buột mồm nói - Vì con tàu đã quá cũ rồi không thể nào chịu được cơn gió thốc.

- Vâng đúng thế, gió càng mạnh, nước tràn vào mỗi lúc một nhiều không tài nào bơm hết ra được. Không còn cách gì cứu nổi, tàu chìm dần, chìm dần. Ông Gaumard ra lệnh thả xuồng xuống cho anh em thủy thủ, chỉ còn mình ông đứng trên tàu. Tôi hiểu ý ông muốn hy sinh với tàu. Tôi vội ôm ngang lưng ông và vừa kịp nhảy xuống xuồng thì sàn tàu vỡ toang, làm rung chuyển cả một góc trời, tàu chìm nghỉm. TàuPharaonkhông còn nữa. Chúng tôi lênh đênh trên mặt biển suốt ba ngày đêm không được ăn uống gì thì may mắn gặp được chiếc tàu bạn cứu thoát và đưa về đây. Đó là tóm tắt những việc đã xảy ra, thưa ông Morrel, tôi xin lấy danh dự mà thề là sự việc đã xảy ra đúng như vậy. Có phải không các bạn?

༺༒༻

Tiếng rì rầm nổi lên tỏ ý tán thành. Ông Morrel nói:

- Thôi các bạn, các bạn đều là những người dũng cảm và chân thành. Tai nạn này tôi đã biết trước là do số phận của tôi. Đó là ý muốn của Thượng đế chứ đâu có phải lỗi tại con người. Bây giờ tôi nợ các bạn bao nhiêu tiền lương?

- Ôi dào! Nói đến lương lậu làm gì ông Morrel!

- Trái lại, cần phải nói đến chứ! - ông chủ thuyền mỉm cười buồn rầu nói.

- Nếu vậy - Penelon nói - ông nợ chúng tôi ba tháng...

- Cocles, trả cho mỗi anh em hai trăm francs. Ở vào thời buổi khác tôi sẽ nói thêm: trả thêm cho mỗi người hai trăm francs tiền thưởng nữa. Nhưng thời gian không ủng hộ tôi, số tiền ít ỏi còn lại không thuộc tôi nữa, mong các bạn thông cảm và đừng vì thế mà giảm bớt mất tình cảm giữa chúng ta.

Penelon cảm động quá, quay lại các bạn. Họ trao đổi với nhau vài câu rồi nói với ông Morrel:

- Thưa ông Morrel, các bạn tôi nói là trong hoàn cảnh này mỗi người chúng tôi chỉ cần năm chục francs cũng đủ, số còn lại sau sẽ hay.

- Cám ơn, cám ơn các bạn - ông Morrel cảm động nói - Các bạn đều có trái tim dũng cảm. Nhưng xin các bạn cứ cầm lấy cầm lấy và nếu các bạn tìm được nơi nào tốt cho các bạn cứ nhận việc ở đó, tùy các bạn.

Câu nói sau cùng này gây nên một ảnh hưởng kỳ lạ trong đám thủy thủ. Họ ngơ ngác nhìn nhau. Penelon thở dốc, nói giọng nghẹn ngào:

- Thưa ông chủ, ông chủ giận chúng tôi sao mà nỡ đuổi chúng tôi đi?

- Không đâu các bạn ạ! Tôi không hề giận các bạn mà trái lại. Tôi không đuổi các bạn, nhưng các bạn thử nghĩ xem, tôi làm gì còn tàu nữa, vậy dùng thủy thủ làm gì?

- Sao, ông chủ không còn tàu nữa à! Vậy ông chủ lại đóng cái khác chớ sao! Chúng tôi sẽ đợi.

- Tôi còn tiền đâu nữa mà đóng tàu. Tôi không thể nhận lời được.

- Nếu ông chủ không còn tiền thì chúng tôi cũng chả dám lấy lương.

- Thôi, thôi đủ rồi, tôi van các bạn. Tôi ước mong chúng ta sẽ gặp lại nhau trong một hoàn cảnh tốt đẹp hơn. Emmanuel đâu, Emma con hãy đưa các bạn ra và thực hiện cho tốt ý muốn vừa rồi của cha.

- Tạm biệt ông Morrel, có phải không ạ? - Penelon nói.

- Phải, phải, các bạn ạ! Tôi cũng cầu mong như vậy.

Nói xong, ông Morrel ra hiệu cho Cocles ra trước. Các thủy thủ theo sau ông thủ quỹ và Emma đi sau cùng. Ông Morrel quay lại nói với vợ con:

- Tôi cần được nói chuyện riêng một lát với ông khách đây.

Lúc đi ra, cô thiếu nữ nhìn người khách lạ với cái nhìn cầu khẩn. Và lạ lùng thay trên bộ mặt lạnh lùng ấy lại nở một nụ cười đáp lại. Khi chỉ còn lại hai người, ông Morrel ngồi phịch xuống ghế nói:

- Thưa ông, ông đã nghe thấy và nom thấy hết, tôi không còn gì để cho ông biết thêm nữa.

- Thưa ông - khách nói - tôi đã chứng kiến một tai họa mới, không mong đợi, đã xay đến với ông, vì thế tôi muốn giúp ông đôi chút. Tôi là người chủ nợ chính của ông có phải không ạ?

- Ít ra ông cũng là chủ món nợ lớn mà tôi sẽ phải trả sớm nhất.

- Ông có muốn được gia thêm hạn phải trả không?

- Sự gia hạn sẽ bảo tồn được danh dự cũng như cứu sống được đời tôi.

- Ông cần bao lâu?

Ông Morrel lưỡng lự một lát rồi nói:

- Hai tháng.

- Được - Người Anh nói - Tôi xin tặng ông ba tháng.

- Thế ông tin là hãng Thomson & French...

- Xin ông cứ yên tâm, tôi có toàn quyền. Hôm nay là ngày mồng 5 tháng Sáu và bây giờ là 11 giờ. Vậy đúng 11 giờ ngày mồng 5 tháng Chín tôi sẽ có mặt tại đây.

- Tôi sẵn lòng đợi ông - ông Morrel nói - ông sẽ thu được nợ hoặc tôi sẽ phải chết.

Câu cuối cùng ông Morrel nói rất nhỏ, khách không nghe thấy và điềm nhiên nhận sự cám ơn nhiệt liệt của chủ rồi ra đi. Ông Morrel tiễn chân khách đến tận cầu thang. Trên cầu thang ông khách gặp Julie, cô thiếu nữ làm ra vẻ đi xuống, nhưng thực tế cô đợi ông.

- Ôi, thưa ông? - Julie chắp hai tay lại nói.

- Thưa cô - người khách lạ nói - một ngày kia cô sẽ nhận được một bức thư ký tên là... thủy thủ Sinbad... Cô sẽ hành động đúng như lời bức thư viết dù có kỳ dị đến đâu đi nữa.

- Thưa ông vâng ạ! - Thiếu nữ đáp.

- Cô hứa với tôi chứ?

- Tôi xin thề.

- Tốt lắm! Xin tù biệt cô. Mong cô mãi mãi sẽ là một cô gái hiền hậu như hiện nay và tôi hy vọng rằng Chúa sẽ ban thưởng Emmanuel cho cô làm chồng.

Julie khẽ kêu lên một tiếng, thẹn đỏ mặt và phải giữ lấy tay vịn cầu thang cho khỏi ngã.

Người khách lạ tiếp tục đi và đưa tay vẫy từ biệt. Xuống đến sân ông gặp người thủy thủ già Penelonmỗi tay cầm một tập giấy bạc hình như còn chưa quyết định mang đi. Người khách lạ gọi:

- Này ông bạn, lại đây ta nói chuyện.