- 2 -
Tiếng chuông trường reo liên tiếp hai hồi báo hiệu đến giờ vào học.
Hoàng đợi cho học sinh vào lớp ngồi yên đâu đó, thong thả xách cặp bước vào. Cả lớp đứng dậy chào thầy. Chàng đưa mắt nhìn qua một lượt khắp lớp theo thói quen, xem có học sinh nào vô lễ không chịu đứng lên hay không. Đây là kỷ luật hơi khắt khe của chàng, vì các giáo sư khác thường dễ dãi, để học sinh muốn chào hay không chào tùy ý. Quan sát xong, chàng tươi cười bảo:
- Các em ngồi xuống.
Chàng là người miền Nam nên không quen dùng chữ “Các anh chị” như các giáo sư miền Bắc di cư. Chàng cho lời gọi “Các em” có vẻ thân mật và hợp lý hơn, nên chàng không chịu sửa đổi cách xưng hô.
Hoàng ngồi xuống ghế và chàng trố mắt ngạc nhiên thấy một hàng chữ trên bàn giáo sư:
“GIÁO SƯ HOÀNG 35”
Con số 35 viết to tướng như choáng cả mặt bàn. Mặt Hoàng đỏ bừng lên vì giận. Chàng biết lũ học sinh tinh nghịch phá phách các giáo sư khác đã thèm, bây giờ chúng định phá đến chàng, người mà từ lâu chúng kiêng nể nhất trường vì tác phong nghiêm trang đứng đắn.
Chàng nhìn xuống phía học sinh, mắt đảo quanh tìm thủ phạm. Cả lớp đệ nhị, gái lẫn trai đứa nào cũng chòng ngòng, đứa nào cũng ra vẻ ngoan ngoãn, nhưng đôi mắt nhiều đứa như ánh lên nụ cười ranh mãnh.
Chàng cất giọng run run:
- Em nào viết bậy trên bàn thầy đây?
Cả lớp đều im lặng. Vài cái cùi chỏ thúc vào hông những đứa bạn ngồi cạnh. Vài nữ sinh trao tráo mắt nhìn nhau, môi hơi nhếch nụ cười bí mật. Hoàng chợt nhớ đến phim “Bầy thú trước bảng đen” mà chàng đã xem từ lâu. Ảnh hưởng nguy hại của phong trào thanh thiếu niên ham phá phách hơn ham học tập đã lan tràn khắp Anh, Mỹ, Pháp, Nhật... giờ đã xâm nhập vào Việt Nam như một chứng bệnh truyền nhiễm không thể ngăn ngừa. Mặc dầu chàng đã ý thức trước tình trạng và cố gắng chặn đứng nó trong phạm vi ảnh hưởng của mình, nhưng rồi cũng không thể nào tránh khỏi.
Hoàng cố lấy lại sự bình tĩnh để khéo léo đối phó. Nhưng một bất ngờ khác làm chàng đánh mất sự ôn hòa. Chàng chợt bắt gặp hai câu thơ bằng phấn trên bảng đen:
Đêm qua dưới ánh trăng vàng,
Bên em tò tí... bên Hoàng tò te...
Be he!
Lần này chàng vừa giận dữ, vừa ngạc nhiên vừa kinh hãi. Rõ ràng chúng muốn ám chỉ sự kiện đêm qua. Bên em tò tí, ám chỉ cô bé và chàng thanh niên bên kia băng. Bên Hoàng tò te, ám chỉ Hoàng và Loan, Hạnh. Có lẽ đứa nào đã trông thấy cảnh ấy và đã hiểu lầm chàng. Chúng cố tình lột cái mặt nạ đạo đức của chàng, cố tình phá vỡ những cảm tình giả dối mà chúng đã gượng gạo dành cho chàng bấy lâu. Cuộc đả phá bắt đầu quyết liệt.
Mặt Hoàng từ đỏ biến ra xanh. Cơn giận đã lên đến cực điểm khiến cho mặt chàng biến sắc lần thứ hai. Chàng thét to để lấn áp những tiếng xì xào bắt đầu nổi dậy và lan nhanh từ đầu bàn đến cuối lớp:
- Mấy em đã có những hành động thiếu suy xét. Mấy em muốn ám chỉ gì khi viết mấy câu thơ đáng tởm ấy?
Không khí lớp học đang chuyển động dữ dội. Những gương mặt có vẻ ngoan ngoãn bỗng trở nên tinh quái lạ thường. Một giọng khinh khỉnh từ cuối lớp vang lên như tiếng sét đánh vào tai Hoàng:
- Đáng tởm thật!
Một giọng khác tiếp theo:
- Đạo đức giả!
Như được trớn, bao giọng khác nổi lên dồn dập như những loạt đại bác tấn công vào thành trì đang chuyển động và sắp sụp đổ.
- Đả đảo đạo đức giả.
- Đả đảo giáo sư 35.
- Đả đảo...
- Đả đảo...
Bên tai Hoàng chỉ vang lên những tiếng “Đả đảo” liên hồi, khủng khiếp, rùng rợn. Chàng biết bọn học sinh đang nổi loạn, và một khi chúng đã hăng say đả phá - dầu là đả phá một cách mù quáng - chúng không thèm đếm xỉa đến những lời giải thích, những lời khuyên nhủ ôn hòa.
Chúng chỉ biết đập bàn vỗ tay gào thét.
Hoàng đứng lên, giọng nghiêm trang nhưng vô cùng buồn bã:
- Mấy em lầm. Thầy rất tiếc phải hứng chịu một cách đau đớn sự lầm lạc của mấy em, nhưng rồi đây mấy em sẽ hiểu và sẽ ân hận. Thầy cũng rất tiếc bao nhiêu cố gắng của thầy để chặn đứng sai lầm và tội lỗi chỉ một phút chốc đã tiêu tan. Một mình thầy không thể cải tạo tinh thần cả một thế hệ thiếu niên đang bị lôi cuốn vào loạt sóng công phá thành trì tinh hoa đạo đức Đông Phương. Thầy là một kẻ chiến bại. Các em là những kẻ chiến thắng đáng thương hại.
Vài nam sinh chăm chú lắng nghe, đầu cúi xuống như không dám nhìn tận mặt thầy, sau khi trực tiếp hay gián tiếp tán thành hành động đả đảo kia. Vài nữ sinh chớp đôi mi, mặt bẽn lẽn ngượng ngùng dường như bị xúc động mạnh vì những lời lẽ ôn hòa chứa chan cảm tình trìu mến. Nhưng những kẻ chủ trương gây hấn không muốn phe mình bị lung lạc. Một tiếng thét to lên:
- Không cần thương hại.
Một tiếng khác họa theo:
- Không cần phải giảng đạo đức.
Một tiếng khác hùng hổ hơn:
- Nên thương hại kẻ đạo đức giả.
Rồi tiếp theo là một cuộc trấn áp tinh thần bằng cách đập bàn, huýt sáo. Những học sinh vừa xúc động bỗng rơi vào sự ngơ ngác, băn khoăn, nghi ngờ... Tuy nhiên, chúng vẫn im lặng.
Đối với Hoàng, tự ái của một giáo sư uy tín bị chạm mạnh. Hành động vô lễ kia, dù rộng lượng đến đâu cũng không thể tha thứ được. Chàng nhìn ra ngoài thấy lố nhố trước cửa học sinh các lớp khác đang trố mắt chứng kiến tấn bi hài kịch thầy trò một cách thích thú. Ở trường này - một trường nổi danh là trên hai mươi năm kinh nghiệm - hoạt cảnh ấy xảy ra rất thường, từ lớp nhỏ đến lớp lớn. Học sinh không còn ngạc nhiên nữa, nhưng chúng vẫn muốn xảy ra thường để xem chơi. Mấy ông giám thị cũng đã có mặt trước lớp từ bao giờ, nhưng không ông nào chịu bước vào để giữ trật tự. Họ giữ vẻ thản nhiên của những kẻ bàng quan vô trách nhiệm.
Lần đầu tiên trong đời dạy học, Hoàng cảm thấy ngao ngán vô cùng. Chàng thấy cần phải tỏ thái độ dứt khoát và chàng ôn tồn nói, giọng run run:
- Được rồi, thầy có đạo đức giả hay không, rồi đây mấy em sẽ biết rõ sự thật. Bây giờ mấy em không muốn ai thương hại, nhưng rồi chính mấy em sẽ tự thương hại mình. Thầy chỉ còn có lời cuối cùng này, thầy không thể tiếp tục dạy mấy em nữa, mặc dầu chỉ còn mấy tháng là đến kỳ thi. Một khi tình thầy trò đã bị sứt mẻ, một khi mấy em đã có thành kiến trong đầu óc, thầy không thể nào dạy tận tâm được. Vậy thầy sẽ yêu cầu ban giám đốc tìm giáo sư khác thay thầy ngay từ buổi học sau. Thầy mong rằng, đối với giáo sư mới, mấy em sẽ tỏ ra lễ phép, cần chăm chỉ như mấy tháng qua mấy em đã đối với thầy. Thầy chúc cho mấy em cuối năm được đỗ nhiều để khỏi phụ lòng thầy và cha mẹ.
Hoàng đã bình tĩnh và khéo léo đánh một đòn tâm lý sâu sắc vào những tâm hồn bồng bột nhưng nông nổi. Cả lớp im lặng nghe, không còn ồn ào như trước. Những học sinh dự khán phía ngoài, cả mấy ông giám thị vô trách nhiệm kia cũng ngẩn người lắng nghe.
Bọn chủ trương đả đảo được mãn nguyện. Chúng tán thành lời nói của thầy bằng cách im lặng. Tuy vậy, mặt chúng không còn sát khí đằng đằng như trước. Những học sinh thụ động như vừa thoát khỏi sự thắc mắc, hoài nghi. Một nữ sinh trong số đó đứng lên, mặt đỏ ửng, giọng ngập ngừng:
- Thưa thầy, em rất tiếc việc vừa xảy ra. Dù sao, xin thầy ở lại dạy chúng em đến cuối năm.
Một nam sinh cũng đứng lên:
- Thưa thầy, xin thầy tha lỗi cho chúng em.
Hoàng vội đưa tay ra dấu cho cả hai ngồi xuống. Chàng đưa cặp mắt hiền lành nhìn khắp lớp, cảm thấy lòng lắng dịu lại như lúc mới bước vào. Chàng nhớ rõ từng gương mặt, hiểu rõ từng cá tính, bầu không khí trong lớp của chàng xưa nay lúc nào cũng ấm cúng, thân mật. Vậy mà bất ngờ phong ba đã nổi lên, khiến cho từ đây chàng sẽ xa cách chúng mãi mãi; chàng sẽ không bao giờ trở lại chốn này. Hoàng gượng cười, nụ cười thiểu não méo xệch trên môi. Giọng chàng dịu dàng hơn bao giờ hết:
- Thầy hiểu lòng mấy em lắm, thầy không hề phiền giận... cả đến mấy em chủ trương cuộc đả đảo hôm nay. Song thầy đã nhất định. Thầy từ giã mấy em và từ giã luôn trường này.
Nói xong, Hoàng xách cặp bước xuống khỏi bục gỗ. Mắt chàng lại vô tình bắt gặp một lần nữa hai câu thơ quái ác viết trên bảng đen. Lần này chàng không giận, không sợ, chàng chỉ nở nụ cười chua chát. Chẳng hiểu nghĩ sao, Hoàng nhìn xuống phía học sinh, một lúc lâu chàng mới cất tiếng:
- Có em nào vui lòng lên bôi bảng và bôi hàng chữ ghê tởm trên bàn thầy không?
Lập tức hai học sinh vừa xin lỗi thầy khi nãy nhanh nhẹn chạy lên. Nữ sinh không cần lấy khăn lau, dùng bàn tay mềm mại bôi hàng chữ phấn trên bàn. Nam sinh lấy nùi giẻ bôi sạch hai câu thơ trên bảng. Bôi xong, chúng đứng yên nhìn thầy. Hoàng cũng nhìn chúng với vẻ bao dung:
- Thầy cảm ơn hai em. Thầy muốn xóa sạch những vết nhơ, trước khi rời khỏi chốn này vĩnh viễn.
Hoàng ung dung bước ra khỏi lớp. Đám học sinh lô nhô trước cửa vội vạch ra làm hai, nhường lối cho chàng đi; Hoàng có cảm tưởng đi giữa một hàng rào danh dự: danh dự bị đả đảo. Bao nhiêu cặp mắt đều hướng về chàng, ngây thơ có, hiền lành có, mà ranh mãnh, tinh ma cũng không hiếm. Chàng tiến về phía văn phòng giám đốc.
Đang đi, Hoàng bắt gặp một đôi mắt sắc sảo đang trao tráo nhìn chàng. Có cái gì khác lạ ở đôi mắt ấy. Hoàng nhìn kỹ người có đôi mắt huyền bí đó, một lần nữa chàng ngạc nhiên sửng sốt. Rõ ràng là cô bé ngồi bên kia băng đêm qua. Không biết nàng học lớp nào, nhưng chắc chắn là nàng không có học với chàng.
Sự hiện diện đột ngột của cô bé đợt sống mới đã phá tan nghi vấn trong đầu óc Hoàng. Thì ra nguyên nhân cũng vì cô bé đó cả. Chàng mỉm cười, thản nhiên tiến bước. Chàng không muốn một ai chú ý đến sự bất chợt lạ lùng này.
Hoàng nghe có tiếng gọi khe khẽ từ phía sau:
- Thầy... Thầy...
Nhưng chàng không ngừng bước, cũng không ngoảnh lại xem tiếng gọi ấy của ai. Chàng có cảm giác là đang chạy trốn...
* * * * *
Thấy Hoàng đi dạy về với vẻ mặt buồn xo, khác hẳn với ngày thường, Lệ Chi liến thoắng hỏi:
- Sao mà buồn vậy, cậu?
Hoàng gượng cười:
- Cậu vừa bại trận không còn manh giáp.
Lệ Chi lỏ mắt hỏi một cách ngây thơ:
- Cậu đánh bóng bàn thua học trò à? Tụi nó luyện mỗi ngày, cậu đấu sao cho lại.
Phượng đang lo dọn cơm, dừng tay chú ý nghe hai cậu cháu. Lệ Chi đi học buổi sáng; Phượng học buổi chiều, hai đứa phân công rành rẽ: buổi sáng Phượng ở nhà đi chợ nấu cơm; buổi chiều đến phiên Lệ Chi ở nhà làm đầu bếp kiêm luôn giặt ủi. Vì học trường tư nên chúng chọn giờ học theo ý mình, nhờ vậy khỏi tốn tiền mướn thêm người ở.
Hoàng không muốn cho Chi và Phượng lo âu, nên tìm cách pha trò cho câu chuyện thêm vui:
- Lệ Chi có tài tiên tri trật lất.
Phượng góp ý với bạn:
- Vậy thì chắc cậu bị cặm sừng.
Lệ Chi vỗ tay reo:
- Phải rồi, cậu Hoàng bị cô nào cặm sừng rồi. Chỉ có bị cặm sừng mới có vẻ mặt thiểu não như thế. Phải không cậu Hoàng?
Hoàng phì cười, vẻ buồn bực biến đi đâu mất:
- Lệ Chi trẻ con mà làm ra vẻ sành tâm lý lắm. Ai mà cặm sừng cậu được.
Phượng nheo mắt một cách bí mật:
- Cô áo xanh hay cô áo tím?
- Bậy nà, đó là hai đứa cháu.
Phượng cũng reo vui vẻ:
- Cậu Hoàng nhiều cháu ghê ta!
- Thôi thôi đừng có kiêu ngạo. Ngồi xuống dùng cơm, rồi cậu kể chuyện này cho mà nghe.
Lệ Chi vừa ngồi vào bàn vừa hỏi:
- Chuyện có vui không cậu?
- Không vui cũng không buồn.
- Vậy thì nhạt như nước ốc, không thèm nghe đâu, Chi có khối chuyện vui hơn.
Phượng nhỏ nhẹ:
- Chị Chi không nghe thì Phượng nghe. Cậu cứ kể riêng cho Phượng nghe đi cậu.
Hoàng nhìn Phượng đầy cảm tình:
- Phượng có biết trường trung học Văn Dên không?
- Biết chứ, trường cậu dạy ấy mà. Trường ấy thì khối cao bồi. Phượng không bao giờ dám léo hánh lại gần.
- Chưa gì Phượng đã nói xấu trường cậu rồi.
- Nói thật đấy chứ, cậu.
Hoàng chậm rãi kể:
- Trường ấy xưa kia cũng kỷ luật lắm, nếu không thì cậu đã không dạy đến ngày nay. Chỉ mấy năm gần đây, từ khi trường khuếch trương to tát và chú trọng về thương mại hơn giáo dục, tình trạng trường mới trở nên bê bối. Sở dĩ cậu còn ở lại, vì muốn đem sức mình ra thử cải thiện được phần nào đồng thời tìm hiểu tâm lý thanh niên.
- Phượng hoan nghênh ý kiến ấy của cậu.
Lệ Chi giả bộ không thèm nghe nhưng cũng phải buột miệng xen vào:
- Mốc xì, ý kiến nào của cậu, con Phượng nó cũng hoan nghênh.
Phượng chỉ mỉm cười duyên dáng, vừa ăn vừa lắng tai nghe:
- Trước khi khai giảng niên khóa năm nay, - Hoàng dịu dàng tiếp - ban giám đốc nhà trường có mở một cuộc họp mặt giáo sư. Lẽ dĩ nhiên, buổi họp ấy có mặt cậu. Trong buổi họp, ông hiệu trưởng đề nghị kế hoạch ba điểm:
1- Giáo sư không nên bắt học sinh làm việc. Đứa nào muốn học thì học, không học thì thôi, miễn học phí chúng đóng sòng phẳng là được.
2- Không nên trừng phạt gắt gao học sinh, vì chúng sẽ bỏ trường đi trường khác gây thiệt hại tài chánh cho nhà trường. Như vậy, bãi bỏ hình phạt cấm tức hay chép bài phạt.
3- Không nên cho nhỏ điểm về bài làm lẫn bài học. Tuyệt đối không được cho “không điểm”. Cần phải cho điểm lớn để khích lệ, phấn khởi chúng, có như thế chúng mới không chán nản và mới cố gắng học tập.
Lệ Chi bịt mũi, ngoe nguẩy nói:
- Thối bỏ xừ, vậy mà cũng bàn cãi cho mất công, vô ích.
Phượng chỉ lắc đầu, tỏ vẻ chán nản. Hoàng ôn tồn tiếp:
- Thời nào và nơi nào cũng có một số người chuyên nịnh bợ để tranh giành ảnh hưởng với đồng nghiệp. Vì vậy mà cái kế hoạch vô lý ấy cũng được những cận thần của ông hiệu trưởng tán thành ngay. Chẳng những tán thành mà còn cổ võ để lôi kéo những người khác. Nhưng người đầu tiên phản đối là cậu.
Phượng vỗ tay reo lên:
- Hoan nghênh cậu Hoàng!
Lệ Chi bĩu môi trêu bạn:
- Lại hoan nghênh nữa! Phượng khỏi cần nói, cậu Hoàng cũng dư biết rồi mà.
Hoàng hăng say tiếp:
- Cậu liền phản đối ngay kế hoạch kỳ quái đó. Cậu cho đó là một chủ trương thương mại, phản sư phạm và mị học sinh. Ông hiệu trưởng tái mặt. Bọn nịnh thần liếc mắt nhìn nhau. Cậu chủ trương muốn lôi kéo học sinh, giáo sư phải dạy tận tâm và đúng phương pháp giáo khoa. Nuông chiều học sinh một cách vô lối là gián tiếp xúi chúng làm bậy. Trách nhiệm sẽ về ai?
Bầu không khí trở nên căng thẳng. Vài giáo sư đưa ra những biện pháp chiết trung ôn hòa để giải quyết, một phần để thỏa mãn hiệu trưởng, một phần để vuốt ve tự ái và trấn tĩnh lương tâm. Sau cùng, viên giám học - một tên lưu manh chuyên ăn tiền đầu của các giáo sư tập sự - đề nghị với cậu như vầy: “Chúng tôi biết giáo sư là người kỳ cựu ở trường này, vừa có uy tín vừa được cảm tình học sinh. Vậy năm nay, nhờ giáo sư phụ trách môn Việt văn ở hai lớp Đệ nhị B và Đệ nhị D. Xin giáo sư đem tất cả kinh nghiệm của mình mà tận tâm dìu dắt học sinh hai lớp ấy”. Đó là một đề nghị mới nghe qua thật là nhã nhặn nhưng sự thật nó chứa đựng một thâm ý nham hiểm vô cùng. Trước nhất, hắn muốn loại bớt ảnh hưởng và cướp mất một phần quyền lợi của cậu. Mấy năm trước cậu dạy ít nhất là năm lớp, nay hắn cướp mất hết ba để trao cho những giáo sư tập sự mà hắn ăn tiền. Thí dụ: cậu dạy mỗi giờ 300 đồng, một giáo sư tập sự chỉ nhận 200 đồng, thế là hắn lời mỗi giờ 100 đồng vì hắn nói với hiệu trưởng rằng các giáo sư dạy đồng lớp đều đòi đồng giá. Ngoài ra, hắn còn bảo các giáo sư tập sự chia cho hắn 20 phần trăm tiền lương hắn mới chịu giới thiệu vào dạy, không thì có cả khối người xin vào.
Nghe đến đây, không dằn được, Phượng cau có nói:
- Thật không ngờ ở học đường lại có những phần tử lưu manh, bỉ ổi.
Lệ Chi lập nghiêm:
- Sâu từ trong ruột sâu ra mà!
Hoàng nói tiếp, quên cả mâm cơm đã nguội:
- Như thế chưa hết cái nham hiểm của hắn. Cái thâm của hắn là muốn mượn tay học sinh loại hết ảnh hưởng của cậu. Nguyên học sinh hai lớp hắn giao cho cậu toàn những phần tử bất hảo ở các lớp đệ tam năm rồi mà hắn cố tình tập trung lại để đổ trút trách nhiệm cho những giáo sư nào không chịu theo kế hoạch mới. Hắn biết rằng đối với những học sinh này, nếu cậu thiếu kỷ luật chặt chẽ, chúng sẽ nổi loạn ngay. Hắn chờ đợi giờ phút đó.
Lệ Chi tức giận:
- Sao cậu không xin thôi ngay?
Hoàng điềm tĩnh đáp:
- Nếu cậu xin thôi, hóa ra cậu hèn nhát, dám nói mà không dám làm. Biết mưu thâm mà cậu vẫn nhận. Cậu phải làm sao chinh phục được học sinh một cách đứng đắn, không cần những mánh khóa lừa bịp. Cậu phải làm sao xây dựng chúng thành những phần tử ưu tú ở học đường hôm nay và của đất nước mai sau. Được như thế cậu sẽ vui với lý tưởng của mình, cậu sẽ có một ảnh hưởng mạnh ở học đường. Rồi chính những học sinh giác ngộ kia sẽ lật mặt nạ bọn xách giày, liếm dép, những con chiên giả, trà trộn trong giáo giới, những sâu bọ ở học đường.
Phượng băn khoăn nói:
- Lý tưởng thì hay nhưng thực hành thì khó lắm.
Hoàng say sưa nói:
- Thực hành khó thực, nhưng cậu quyết thực hành. Các nhà cách mạng xưa nay muốn thành công đều phải hội đầy đủ ba yếu tố: thiên thời, địa lợi, nhân hòa. Cậu chưa có yếu tố nào cả. Cái khó là ở chỗ đó. Trong khi các giáo sư khác đều chiều theo thị hiếu học sinh, trong khi các lớp đều bừa bãi rối loạn, vô kỷ luật, trong khi ngay ở lớp cậu những giờ do giáo sư khác đảm trách cũng vô trật tư, cậu phải làm thế nào để cải thiện được nếp sinh hoạt trên, làm thế nào để cải thiện được tình thế?
Ngay buổi đầu cậu bước vào lớp, có học sinh đứng dậy chào, có học sinh cúi gầm mặt giả bộ không thấy, có học sinh ngồi bật ngửa, có học sinh còn nhai ngồm ngoàm một khúc bánh mì. Chúng đã quen tật ở các giờ học khác nên cho cử chỉ như thế là tự nhiên.
Cậu dịu dàng bảo những kẻ đứng dậy hãy ngồi xuống. Cậu vui vẻ hỏi chúng: “Trước khi học, các em muốn nghe thầy kể một câu chuyện cổ tích hay không?” Có tiếng đáp vọng từ cuối lớp: “Xưa quá rồi thầy”. Cậu mỉm cười hỏi: “Mấy em có muốn nghe một câu chuyện phim đợt sống mới không?” Vài đứa nhao nhao lên: “Phải đa, kể đi thầy”.
Cậu liền thao thao kể cho chúng nghe truyện phim “Bầy thú trước bảng đen” gồm toàn thành tích của những học sinh du đãng chuyên chọc thầy phá bạn. Chúng nghe lấy làm thích thú... Có đứa cười lên hô hố, có đứa cung tay nheo mắt như nhân vật trong chuyện phim. Kể xong, cậu nghiêm giọng hỏi chúng:
- Mấy em có muốn thành bầy thú đó hay không?
Tự ái khiến chúng đồng loạt hét lên:
- Không! Không!
Thầy gật đầu ra vẻ bằng lòng:
- Thầy biết trước mấy em đều là những học sinh có tư cách, biết tự trọng. Mấy em muốn làm người biết kính thầy, mến bạn, chớ không ai muốn làm con thú hung bạo chỉ rước lấy họa và nhục vào thân. Vậy từ nay, khi bất cứ giáo sư nào vào lớp, mấy em phải đứng dậy chào để biểu lộ sự kính mến, đồng thời tỏ ra mình là một học sinh đứng đắn, lễ phép.
Biết bị cậu gài vào kỷ luật nhưng chúng không còn lý lẽ gì để phản ứng. Tuy nhiên, có vài đứa xì xào ở cuối lớp. Cậu chận ngay mọi phản ứng bằng lời tuyên bố quyết liệt:
- Thấy muốn lớp này là một lớp gương mẫu về trí lẫn đức dục, vậy mấy em hãy tỏ ra xứng đáng và nên thường xuyên xây dựng lẫn nhau. Em nào không xứng đáng sẽ bị nghiêm khắc kiểm thảo và trừng phạt nặng nề.
Phượng vỗ tay reo lên:
- Hay quá! Phượng chắc không còn con thú nào trong lớp cậu được.
Lệ Chi nhún vai, tỏ vẻ hoài nghi:
- Chưa chắc! Còn hồi sau phân giải mà bồ.
Hoàng nhịp nhịp đũa xuống bàn:
- Phải, còn hồi sau nữa, mà hồi này mới ly kỳ hơn. Phương pháp cậu dạy là bắt buộc học sinh phải soạn bài, làm bài, học bài chăm chú nghe giảng và chú thích lời giảng. Cậu thường xuyên kiểm soát học lực của chúng, không bỏ xót một em nào. Lúc đầu nhiều em lười biếng, không soạn, không học, mà cũng không chịu làm bài. Ban giám đốc lại không cho phạt cấm túc và chép bài phạt, cậu đành áp dụng lối trừng phạt bằng tâm lý. Cậu kêu những học sinh ấy lên bảng. Nữ sinh lười biếng thì để cho nam sinh kiểm thảo; nam sinh lười biếng thì để cho nữ sinh kiểm thảo. Em nào tinh nghịch thế mấy bị kiểm thảo một lần cũng muốn độn thổ cho rồi, đâu còn dám tái phạm.
Khép chúng vào kỷ luật thì dễ nhưng làm cho chúng kính phục, yêu mến mới là khó. Một khi chúng đã yêu kính rồi, kỷ luật không còn thành vấn đề nữa. Cậu đang tiến vào giai đoạn thứ nhì. Những đứa miễn cưỡng phải tôn trọng kỷ luật, luôn luôn tìm cách phá uy tín của cậu. Chúng về nhà tìm quân sư học những câu hỏi hóc búa để đến lớp dồn thầy vào lối bí.
Phương pháp của cậu là phương pháp cởi mở, cho học sinh được trình bày ý kiến, nêu lên tất cả thắc mắc miễn đừng đi lạc xa quá vấn đề đang mổ xẻ. Khi đã trình bày xong vấn đề nào rồi, cậu cho một cuộc thảo luận tập thể bổ túc những điều đã giảng và cho học sinh học hỏi thêm. Vào những lúc ấy, mặc sức cho chúng đưa ra những câu hỏi hiểm hóc để thử sức thầy.
Phải công nhận là lắm lúc chúng nêu ra một vài nhận xét kỳ lạ, bất ngờ, làm cho mình phải nhanh trí lắm mới giải thích thông suốt được. Cậu biết chắc rằng những nhận xét đó không phải là tự chúng tìm ra, mà nhờ chúng đã đọc sách nào hoặc do quân sư nào bày biểu. Tuy nhiên, trước khi làm sáng tỏ vấn đề chúng nêu ra, cậu có vài lời khen ngợi chúng biết cách nhận xét và lập luận đúng phép. Rồi lần lượt cậu minh giải từng thắc mắc với những chứng minh cụ thể hùng hồn. Giải thích xong, cậu cho chúng tiếp tục chất vấn, cậu lại tiếp tục giải thích, cho đến khi nào tất cả không còn lý lẽ gì để biện bác nữa. Thế là chúng muốn dồn thầy vào ngõ bí nhưng chính chúng lại sa vào cái ngõ mà chúng đã dọn sẵn. Đến lúc đó, cậu lại vui vẻ khích lệ tinh thần học tập của chúng, làm cho những kẻ có ác ý đến đâu cũng nhẹ nhàng thỏa mãn. Vài lần như thế chúng mới chịu phục, và từ sự phục đến sự kính mến cũng không bao xa. Có thể nói rằng chỉ trong quãng thời gian ngắn là hai tháng, cậu đã chinh phục trọn vẹn học sinh hai lớp cậu đảm trách trong một hoàn cảnh hết sức khó khăn. Cậu đã hoán cải được chúng, phá tam mưu mô của những bàn tay ngấm ngầm phá hoại.
Nói đến đây, Hoàng ngừng lại, nâng cốc bia đưa lên môi.
Phượng lấy làm đắc ý:
- Phượng biết cậu tài lắm mà. Cậu là một “cây” tâm lý, những kẻ nào hốp tốp bị cậu nện vài đòn là ngã sụm ngay đơ.
Lệ Chi vẫn giữ giọng trêu đùa láu lỉnh:
- Nhất là những cô bé vị thành niên.
Hoàng lắc đầu lia lịa:
- Lệ Chi là chúa xuyên tạc. Chính cậu đang bị quất sụm đây.
Rồi chàng nói thật khẽ như muốn nói với chính mình: “Những cô bé vị thành niên đều nguy hiểm!” Tuy lời nói khẽ nhưng cũng đủ lọt vào tai hai cô gái đối diện. Tự nhiên Phượng thấy bẽn lẽn đỏ mặt. Lệ Chi thì vẫn vui vẻ hồn nhiên:
- Không sao đâu, cậu sụm thì có Lệ Chi và Phượng khiêng về.
Phượng kéo trở về câu chuyện:
- Rồi sau ra sao, cậu? Cậu kể tiếp đi.
Hoàng hơi chau mày, đôi mắt đang sáng rực niềm vui bỗng dịu xuống như che phủ bởi một màn mây u ám. Giọng chàng cũng gợn một niềm thất vọng xót xa:
- Thế rồi một việc bất ngờ xảy ra làm cho đổ vỡ tất cả...
Rồi chàng gằn giọng lặp đi lặp lại:
- Thật là bất ngờ! Thật là bất ngờ!
Phượng linh cảm một sự không hay đã xảy ra cho Hoàng. Nàng im lặng, lòng hồi hộp lo âu. Lệ Chi liến thoắng thế mấy cũng cảm thấy lòng bồi hồi. Nàng buông đũa xuống, mắt đăm đăm nhìn cậu, miệng há hốc, ngạc nhiên.
Hoàng như sống ngay giữa cơn phong ba buổi sáng. Chàng ngẩng nhìn lên, vành môi điểm một nụ cười chua chát! Chàng ôn tồn thuật lại câu chuyện hôm qua ở bến Bạch Đằng, tiếp đến câu chuyện vừa xảy ra buổi sáng ở lớp học.
Chi và Phượng lặng im nghe, ngơ ngác như vừa trải qua một cơn ác mộng. Lệ Chi không thể cười đùa được nữa. Phượng như sống thật trong hoàn cảnh của Hoàng. Cả hai không biết nói gì bây giờ. Một lời an ủi sẽ trở nên vô duyên; một tiếng cười đùa càng trở nên trơ trẽn. Khi Hoàng thuật dứt, sáu mắt im lặng nhìn nhau. Mắt Phượng hơi chớm đỏ, không biết vì buồn hay vì giận.
Hoàng bỗng cất tiếng cười:
- Sao Lệ Chi không đùa lên cho vui? Sao Phượng không phát biểu cảm tưởng gì cho cậu rõ? Hai cháu buồn giùm cậu à? Có gì đâu mà buồn! Cậu đã xử sự theo lẽ phải. Cậu đã lên thẳng văn phòng, báo cho ông hiệu trưởng cậu bắt đầu nghỉ dạy từ hôm nay. Ông hiệu trưởng cầm giữ lấy lệ. Tên giám học nói vài lời than phiền học sinh, nhưng mắt hắn rực lên một nụ cười đắc thắng. Cậu là kẻ chiến bại không còn manh giáp. Cậu ra về trước bao cặp mắt khinh khỉnh đuổi theo. Cậu bước lên xe, tai còn vẳng nghe những tràng cười mỉa mai, đắc ý.
Tức giận quá, Phượng buột miệng đọc lên một câu thơ nằm lòng của Nguyễn Công Trứ:
Quân tử lúc cùng thêm thẹn mặt.
Và Lệ Chi cũng tức tối thét lên:
Tiểu nhân đắc chí tiếu hi hi.
Hoàng nghe hai câu thơ mà hiểu rõ nỗi lòng hai cháu. Chàng nhìn chúng đầy vẻ tin yêu, bao nhiêu bực tức, lo âu đều rũ sạch. Chàng muốn phá tan bầu không khí nặng trĩu.
- Cậu vừa chứng minh một chân lý.
Lệ Chi trở về hồn nhiên, dí dỏm:
- Chân lý gì, hở cậu?
Hoàng đáp lẹ:
- Chân lý bất diệt: “Những cô bé vị thành niên đều nguy hiểm”. Tại chúng cậu mới thất bại.
Phượng không bằng lòng:
- Cũng có những trường hợp ngoại lệ chớ cậu.
Lệ Chi lại láu lỉnh:
- Như trường hợp của chị Phượng chẳng hạn. Nhưng cậu hãy liệu hồn!
- Sao lại liệu hồn?
- Vì Phượng là cô gái vị thành niên nguy hiểm nhất đó.
Đáp xong, Lệ Chi cất tiếng cười to. Phượng phát nhẹ vào vai bạn, rồi cũng bẽn lẽn cười theo. Hoàng bắt đầu ăn ngon lành, mặc dầu mâm cơm đã nguội từ bao giờ.