Chương 17

Hãng quảng cáo OJL, hiện thân ở con người đáng kính Keith Yates-Brown đang rất băn khoăn, căng thẳng, gần như phát hoảng: việc quay cuốn phim tư liệu Thành phố xe hơi được tiến hành không kịch bản và hoàn toàn không phân cảnh.

Hôm qua, từ New York điện về, ông tỏ ra dứt khoát:

“Không được đâu, Barbara. Nhất thiết phải có kịch bản. Nếu không, ở đây chúng tôi làm cách nào để bảo vệ quyền lợi khách hàng? Để có những gợi ý ?”

Ở đầu dây đằng kia, tức là ở Detroit, cô Barbara Zaleski xuýt nữa trả lời rằng sự can thiệp của mấy ông ở đường Madison chẳng hay hớm gì, mấy ông sẽ nhanh chóng biến cuốn phim thành một mớ hình ảnh đạo đức giả, hào nhoáng bề ngoài. Nhưng rồi cô chỉ nhắc lại các luận điểm của đạo diễn Wes Gropetti, một người đầy tài năng, có đủ uy tín để buộc mọi người chấp nhận quan điểm của ông.

“Bạn sẽ không nắm bắt được tâm trạng của thành phố Detroit bằng cách viết rất nhiều thứ thô thiển trên giấy bởi vì chúng tôi chưa biết tâm trạng là gì.”, Gropetti đã tuyên bố. “Chúng tôi ở đây với tất cả máy ảnh và thiết bị âm thanh đặc biệt này để tìm hiểu.”

Ông đạo diễn, râu xồm như một nhà cách mạng trên sân khấu, nhưng lại thấp dưới mức trung bình nhiều, chẳng khác con chim sẻ bù xù đói khát, lúc nào cũng sùm sụp chiếc mũ nồi đen, nói bằng mồm thì ít bằng tay thì nhiều:

“Điều tôi muốn, là làm sao cho các chàng trai, các cô gái, các chú nhóc kể với chúng tôi xem họ thấy họ như thế nào và thấy chúng ta như thế nào. Nói lên sự căm ghét và niềm hi vọng của họ, những nỗi thất vọng, niềm vui, và cả cái cách họ ăn, họ ngủ, họ làm tình và đổ mồ hôi. Trong lúc họ kể, tôi quay phim, ghi âm nét mặt, giọng nói, thái độ của họ. Có những từ tầm thường hả, có sự tục tằn hả? Chính những cái đó là một phần cuộc sống thực. Chúng ta sẽ xem Detroit theo cách họ nhìn thấy nó, qua những con mắt bên trong thành phố.”

… Barbara bảo Yates-Brown:

“Công việc rất trôi chảy”.

Gropetti áp dụng “kĩ thuật sự thật” của điện ảnh hiện đại, cùng một người quay phim vác camera và hai ba người nữa lỉnh kỉnh vài thứ đồ nghề tối thiểu lang thang khắp hang cùng ngõ hẻm trong khu trung tâm cũ, thuyết phục dân chúng kể chuyện thoải mái, hoàn toàn thành thật. Barbara gần như lúc nào cũng ở bên ông. Cô nhanh chóng nhận thấy Gropetti có cái tài kì lạ: chọn được những nhân vật rất tiêu biểu; và kì lạ hơn nữa: tài làm họ tự bộc lộ. Không ai biết cái ông bé tẹo này thì thầm những gì vào tai các “diễn viên nửa giờ” trước khi bấm máy. Chỉ thấy ông gây được phản ứng rất hiệu nghiệm: những hình ảnh hùng hồn ít thấy, với nhiều sắc thái phong phú: châm biếm, thách thức, phản kháng, láo xược, giận dữ, và ít nhất một lần hình ảnh một chiến sĩ nghiệp đoàn trẻ biểu thị thái độ thù hận đáng sợ. Luôn tỏ ra khéo léo và bền bỉ vô cùng. Gropetti đều đặn đạt tới đích ông đề ra - phác họa cái nhìn đại thể về một tính cách chân thực, dễ mến hoặc ghê tởm, tràn đầy ý chí hoặc bị thúc đẩy bởi một ác ý bản chất… dù thế nào cũng vẫn luôn luôn sống động, bằng xương bằng thịt - đúng là một công trình siêu trực tiếp, không có sự can thiệp thô bạo của người đi điều tra.

Barbara đã duyệt một số thước, cô thấy chúng rất đáng chú ý, kết hợp vẻ đẹp sâu sắc của những bức chân dung của hội họa Hà Lan với hiệu quả của cận cảnh? Tuy vậy cô không truyền được sang cho Yates-Brown niềm hứng thú của mình.

“Tất cả đều rất đẹp, ông ta càu nhàu. Trong khi chờ phần tiếp theo, mong cô đừng quên: bộ phim mang tên Thành phố xe hơi; ông bạn thân mến Gropetti cần chú ý rằng ở bất cứ thành phố nào, ở Detroit cũng thế, không chỉ có con người mà còn có xe hơi nữa. Vì thế ông ta nên có nhã ý đưa lên phim vài xe - tốt nhất là xe của hãng khách hàng chúng ta.”

Barbara tự hỏi phải chăng ông ta đang bắt đầu hối hận vì đã cho cô toàn quyền quyết định. Tuy dĩ nhiên ông ta phải hiểu rằng việc quay bất cứ bộ phim nào đều đòi hỏi sự giám đốc của một người thôi. Liệu ông có dùng tới biện pháp cắt chức cô không: Cô nghĩ: điều đó rất có thể xảy ra.

Để làm cho vấn đề bớt gai góc, cô hứa: trong phim sẽ có xe hơi xuất hiện “tất nhiên chỉ có xe của khách hàng thôi”, cô thuyết minh thêm về những thước đã quay trong các xưởng lắp ráp - “xưởng cũng của khách hàng”, với ý định minh họa kết quả của chương trình tuyển mộ “tận đáy”. Tuy nhiên cô không nói rõ: nhân vật chính trong những thước phim này là Rollie Knight.

Leonard Wingate đã thực hiện nhiều biện pháp cần thiết để việc quay phim trong nhà máy được tiến hành kín đáo không làm các công nhân khác để ý. Công nhân chỉ được biết: người ta định quay phim một đoạn băng chuyền. Không ai nhận ra được rằng tốp quay phim Gropetti, Barbara cùng hai người nữa (phụ trách hình ảnh và phụ trách tiếng) thực ra chỉ nhằm vào Rollie.

Lấy tiếng ồn của băng chuyền làm nên, tốp làm phim tạo ra được một âm thanh hỗn độn chói tai, khi đưa vào phim âm thanh được giảm bớt âm lượng, đã phụ họa cho hình ảnh có hiệu quả hơn bất cứ bản nhạc phim nào. Riêng tiếng nói của Rollie - về sau mới thêm vào đã được ghi băng trong căn phòng Rollie chung sống với May Lou trong góc sâu nội thành. Leonard Wingate hứa tham dự việc quay trường đoạn này, cùng với Brett DeLosanto.

Yates-Brown thuyết Barbara qua máy điện thoại:

“Không được quên là cô xài tiền của khách hàng. Một đống tiền kha khá sau đó cô phải chứng minh được là đã chỉ tiêu hợp lý “

- Chúng tôi vẫn chi trong phạm vi kinh phí, cô cãi. Vả lại khách hàng tỏ ra hài lòng về công việc đã làm cho đến giờ, ít ra đó cũng là nhận xét của ông chủ tịch hội đồng quản trị.

Trong ống nghe có tiếng động khác lạ - chắc Yates-Brown vừa chồm lên, đẩy lui ghế và đụng mạnh vào bàn.

“Cô gặp ngài chủ tịch à? Gặp chính ngài, đích thân ngài?”

Qua giọng vừa rồi thấy rõ nếu cô có được gặp đức Giáo hoàng La mã hay nữ hoàng Anh, ông cũng chỉ sửng sốt đến thế là cùng.

“Chính ông ta tới gặp khi chúng tôi đang quay trong nhà máy. Hôm sau đó Gropetti mang chiếu cho ông xem mấy đoạn, ngay trong phòng làm việc của ông.”

- Gropetti à? Cái gã hippi nói năng tục tĩu? Cô dám thả hắn vào chỗ giám đốc hãng khách hàng của chúng ta, đấy à? Cô điên mất rồi.

- Theo Gropetti nói lại, hai người rất ý hợp tâm đầu.

- Nghe mồm lão mà tin được. Cô không nghĩ đến chuyện cùng đi với lão?

- Hôm đó tôi không rảnh.

- Trời ơi là trời!

Hình dung bộ mặt bậc vĩ nhân ở New York lúc này - tái nhợt, phờ phạc, bàn tay ôm lấy trán - cô không nhịn được cười.

“Cứ nghĩ đến chuyện cô để lão mất dạy Gropetti một mình đến gặp ngài chủ tịch là tôi lại…”

- Thì chính ông chủ tịch ngay hôm sau gọi điện cho tôi, Barbara ngắt lời. Ông nói rằng chúng tôi - tức là hãng chúng ta - đã tỏ ra táo bạo, rằng chúng ta đã may tay khi thuê được Gropetti, rằng phải thả lỏng dây cương cho ông ấy vì muốn thực hiện một chủ đề như thế, nhất thiết không nên cản trở hoạt động sáng tạo của đạo diễn. Ông chủ tịch còn nói rõ ông sẽ viết thư cho giám đốc hãng ta để xác nhận tất cả những điều đó.

Đầu dây đằng kia, tiếng thở dài đau khổ, sau đó với giọng than vãn:

“Chưa nhận được bức thư. Dĩ nhiên, khi chúng tôi nhận được…” lại thở dài.

“Cô bé ơi, dù sao tôi vẫn có cảm tưởng cô sẽ thành công. Nhưng, cầu trời phù hộ cô, hễ ngài chủ tịch lại gọi đến cô lần nữa, xin cô hãy báo cho tôi. Tôi van cô đấy, cô bé Barbara thân yêu ạ, cô nghe rõ chưa: tôi van cô.”

Lúc này, hai mươi bốn giờ sau cuộc đàm thoại kể trên, Gropetti chuẩn bị quay trường đoạn kết thúc phần nói về chương trình tuyển mộ “tận đáy” và về Rollie Knight - vẫn không theo kịch bản, không có phân cảnh.

Chiều tối.

Họ có tám người chen chúc trong căn phòng ngột ngạt, đồ đạc nghèo nàn.

Cả ngày oi bức, không một gợn gió; Ngay lúc này mặt trời đã lặn nhưng vẫn nóng, nóng ở ngoài đường nóng tận trong nhà.

Trong số tám người này có Rollie Knight và May Lou - hẳn vậy, vì đây là nhà họ. Căn phòng bé tẹo vừa là phòng khách phòng ăn, vừa là phòng ngủ. Cạnh đó “bếp” ở một xó nhà, có bồn nước - nước lạnh thôi - một bếp ga cũ rích, vài tấm ván đóng trên tường làm giá. Buồng tắm, hố xí đều ở tầng dưới, dùng chung cho tất cả số nhân khẩu của sáu bảy hộ.

Rollie cau có, lặng lẽ, hình như đang hối tiếc việc nhận cuộc phỏng vấn quay phim theo kiểu này. May Lou, trong dáng gầy gò thống thiết của cô bé suy dinh dưỡng, có vẻ sợ sệt. Gropetti, với chiếc mũ nồi muôn thuở đóng đinh trên đầu tuy trời nóng dữ, vẫn đang nhẹ nhàng nói chuyện với cô, dần dần làm cô thư thái hơn.

Phía sau lưng đạo diễn, người quay phim và người thu thanh đã cố hết sức mình đặt được máy móc trong không gian chật chội. Cạnh họ, Barbara cầm sổ tay. Trong một góc nhà Brett DeLosanto thích thú nhận thấy cô gái đã gài kính lên mái tóc theo thói quen.

Đèn pha chưa bật. Chưa bắt đầu quay, chẳng nên làm tăng thêm nhiệt độ vốn đã không chịu nổi.

Đứng gần Brett, Leonard Wingate người có chức vụ cao nhất trong các viên chức da màu của hãng, luôn tay lau mồ hôi, khăn tay vải phin lanh đã ướt sũng.

Đột nhiên, theo hiệu tay kín đáo khó nhận thấy của Gropetti, đèn pha bật sáng, băng từ ghi âm bắt đầu chạy. May Lou nhìn Gropetti vẫn đang nói, cô do dự, quay về ống kính. Ngay lúc đó đạo diễn tránh ra, đi giật lùi về phía sau camera.

“Lo nghĩ làm gì cho mệt, cô nói hết sức tự nhiên. Tương lai ấy à? Bọn chúng tôi làm gì có tương lai!”

Cô nhún vai: “Đừng mất công phỉnh chúng tôi là thời thế đã đổi thay: bọn tôi vẫn chẳng có tương lai đâu.”

- Ngừng quay! - Gropetti ra lệnh.

Đèn pha tắt phụt. Đạo diễn lại tới thì thầm với May Lou. Khá lâu, rất nghiêm trang. Lúc lâu sau đèn lại bật sáng.

“Đúng là họ đã đến lấy lại chiếc máy. Đang khoái vì có ti vi màu để xem… Hai gã kéo đến, bảo là vì sau lần trả tiền đầu tiên, chúng tôi không trả tiếp. Một gã hỏi: mua tivi làm gì? Tôi trả lời: “Hôm nay tôi trả số tiền đầu tiên, vì tin chắc tối nay được xem truyền hình. Có những ngày, chỉ có cái đó là đáng kể thôi.” Giọng cô thấp xuống, chán chường hơn: “Đáng lẽ đúng ra tôi phải bảo: Ngay anh nữa, anh có biết được ngày mai sẽ ra sao không?”

- Ngừng quay!

Brett DeLosanto quay sang Leonard Wingate vẫn lau mãi mồ hôi trên mặt:

“Đầu đuôi thế nào?”

- Chuyện một cặp vợ chồng trẻ - vợ chồng không giá thú, tất nhiên, nhưng vấn đề không phải ở chỗ đó - đang rất lúng túng. Họ có đôi tý tiền, lần đầu trong đời họ có được chút ít tiền. Tưởng chừng vận hội đã tới, họ mua sắm đồ đạc và cả tivi màu nữa, cam kết trả góp mỗi tháng một số tiền lớn hơn khả năng của họ. Bây giờ người ta đến lấy lại tivi, mà cũng chưa hết rắc rối. Sắp tới…

Anh ngừng lời khi thấy Rollie Knight ngồi vào chỗ May Lou trước camera. Brett gặng:

“Sắp tới sao?”

- Sẽ bị khấu lương lần thứ hai. Mà theo thỏa ước tập thể chủ thợ, người thợ bị hai lần khấu tiền công tức khắc bị đuổi.

- Đồ chó chết! Không có cách gì thoát được à?

- May ra. Tất nhiên điều đó tùy thuộc ở bản thân Rollie Knight. Khi quay xong tôi sẽ nói với gã.

- Anh cho rằng hắn thấy có lợi khi nói toạc ra hết trước ống kính?

Wingate nhún vai:

“Tôi đã bảo hắn có thể từ chối. Nhưng có lẽ hắn cho rằng kiểu phỏng vấn này chẳng trở ngại gì cho hắn, và cô ả chắc cũng nghĩ thế. Hoặc là họ cóc cần, hoặc họ cho rằng làm thế có thể giúp ích cho toàn bộ những kẻ khốn khổ bị đòn choáng váng như họ. Ai biết được!”

Barbara vẫn theo dõi câu chuyện liền quay sang:

“Gropetti coi câu chuyện của đôi này là bộ phận của một toàn thể. Và ông cho rằng trong vai này, Rollie đáng được cảm tình…”

- Tôi cũng mong thế, Wingate càu nhàu. Nếu không nghĩ thế, tôi đã chẳng đến đây. Các bạn biết không, chuyện xảy ra với Nai và cô bạn, phần lớn là do lỗi của những người có của ăn của để - tôi không nói của những nhà triệu phú, không phải, mà của những người như các bạn, như tôi đây. Đúng là người ta đã giúp đỡ bọn trẻ này, nhưng người ta lại ngạc nhiên khi thấy sau ngày một ngày hai chúng không nhận thức được ý nghĩa những giá trị mà chúng ta, tuy được sống trong những điều kiện cao hơn nhiều, vẫn phải mất hàng bao nhiêu năm mới nhận thức ra. Đối với đồng tiền cũng như thế. Cho đến lúc vào làm trong nhà máy, có bao giờ Nai có tiền, nhưng chúng ta lại đòi hắn phải quản lý tiền công như thể xưa nay hắn vẫn có tiền cần quản lý. Hắn không làm được như ta đòi hỏi, ta mặc xác hắn, lôi cổ hắn ra trước pháp luật, khấu trừ một phần tiền công của hắn. Hắn chỉ còn một thời hạn gia ơn cuối cùng, một lần khấu trừ thứ hai, tiếp đến là lệnh đuổi. Trong khi đó, chính chúng ta tuy đã quen có tiền, chúng ta vẫn mang công mắc nợ ghê gớm. Mà vẫn không bị đe dọa phải ra vỉa hè. Còn thằng bé này chỉ cần không trả một món nợ là bị chế độ tốt đẹp của chúng ta quăng xuống sông, trong khi vẫn làm ra vẻ muốn vớt nó lên.

- Mong anh kịp thời ra tay vớt hắn lên, Barbara thì thầm.

- Chưa chắc đã làm được: phương tiện hành động của tôi rất hạn chế, vả lại Rollie Knight chỉ là một trong hàng chục nghìn trường hợp.

Đèn pha lại bật sáng. Đạo diễn đưa mắt nhìn một vòng ra hiệu im lặng. Tiếng Rollie:

“Có ở đây mới biết được lắm điều hay ho, chẳng hạn, biết được rằng sự đời chẳng thể tốt hơn mặc cho tất cả những lời nói hươu nói vượn, sự đời chẳng thể khá lên nhanh chóng. Biết được rằng những ngày dễ chịu, dù thỉnh thoảng có đi nữa cũng không bao giờ bền lâu - Một nụ cười bất chợt, nhanh chóng thay bằng vẻ cau có quen thuộc - Vậy, tốt nhất là đừng hi vọng gì hết, càng đỡ thất vọng.”

- Ngừng quay!

Lại một cuộc thương lượng tay đôi Gropetti - Rollie, đèn lại bật, camêra kêu ro ro. Trong một giờ, nhà đạo diễn gợi cho công nhân trẻ da đen kể về cuộc sống của gã trong nội thành, về điều kiện lao động trong nhà máy. Cuối cùng ông bảo hai kỹ thuật viên:

“Thu dọn đồ nghề được rồi, các con.”

Năm phút sau chỉ còn một mình Wingate ở lại với Rollie và May Lou. Gropetti, DeLosanto và Barbara Zaleski đã về ăn tối ở câu lạc bộ Báo chí, nơi anh sẽ tới sau.

Ngồi trước mặt Rollie và May Lou, Wingate cố giải thích cho họ hiểu đã vướng vào chuyện lùng nhùng rắc rối ra sao. Đúng như anh dự đoán, hai vợ chồng khi thấy Rollie bị khấu lương lần thứ nhất chẳng hiểu gì mấy, và hoàn toàn không hiểu gì lần thứ hai, lúc này đang còn ở bước thông báo cho biết trước. Điều nghiêm trọng hơn là Rollie không biết lần thứ hai sẽ kéo theo việc gã bị đuổi khỏi nhà máy.

“Điều này cũng có lý ở một phương diện nào đó, Wingate giải thích. Các vụ khấu trừ tiền công làm cho bộ phận tài vụ thêm việc - làm tốn thêm tiền của hãng, làm nhân viên không vừa lòng”.

- Vẫn là cục cứt ấy! Rollie buột mồm kêu.

- Thành thực mà nói, chính tôi cũng nghĩ thế. Nên tôi muốn thử giúp anh. Dĩ nhiên nếu anh bằng lòng.

- Anh ấy bằng lòng sao được! May Lou khẳng định, mắt rụt rè liếc Rollie xúc động đang đi đi lại lại trong phòng. Gần đây anh ấy thế nào ấy. Rất căng thẳng… có lúc như phát điên.

Wingate chú ý nghe. Rollie không biết sẽ bị đuổi, tại sao “ít lâu nay” gã lại bị kích động mạnh? Nhưng anh quyết định chưa gặng hỏi ngay lúc này.

“Điều tôi có thể giúp anh - nếu anh bằng lòng - là cho người giúp anh chấn chỉnh tình hình chi tiêu, cho anh biết hiện trạng của anh ra sao, và tạo điều kiện để anh có chỗ đứng chân mà tiến lên”.

Anh trình bày phương pháp tiến hành do người phụ trách nhân sự của hãng Chrysler nghĩ ra, và được tất cả các hãng khác vận dụng.

Trước hết Rollie và May Lou phải đưa cho anh ngay lập tức bản kê các khoản nợ. Anh sẽ chuyển cho một người thân tín nhân viên ban Nhân sự, người này sẽ dùng thì giờ rảnh gọi điện cho các chủ nợ thuyết phục họ chấp nhận những khoản tiền trả góp hàng tháng ít hơn trước, rải ra trong thời hạn dài hơn, và rút đơn đòi khấu trừ. Thông thường bọn chủ nợ chấp nhận: nếu họ bác đi, con nợ mất việc làm, do đó ngoài khoản khấu trừ tiền công, họ chẳng đòi thêm được đồng nào.

Sau đó người ta sẽ đặt ra cho người thợ - trong trường hợp này là Rollie Knight - câu hỏi chính yếu: anh cần tối thiểu bao nhiêu tiền đủ sống từ thứ sáu tuần này sang thứ sáu tuần sau? Xác định được số tiền đó, tấm séc trả công hàng tuần sẽ được giao cho ban Nhân sự - chứ không giao cho Rollie. Rollie phải tới đó, kí chuyển tấm séc cho vị thần hộ mệnh của mình. Thần sẽ gửi tiền vào một tài khoản đặc biệt, đứng tên ông, vì trên danh nghĩa chính thức, hãng không can dự vào sự dàn xếp này. Sau đó, ông sẽ trả cho chủ nợ theo mức đã thỏa thuận, số còn lại thì giao cho con nợ, lúc ấy dĩ nhiên phải thắt lưng buộc bụng. Cho đến ngày trả xong nợ, anh ta mới được toàn quyền sử dụng tiền công của mình.

“Xin thẳng thắn báo trước: không dễ chịu đâu, Wingate kết luận. Hai người phải chấp nhận sống túng thiếu một thời gian. Rất rất túng.”

Rollie định phản đối, nhưng May Lou đón trước.

“Chúng em sẽ chịu được, thưa ông.” Cô nhìn Rollie, trong mắt cô Wingate đọc thấy có cả uy quyền và tình yêu. “Anh đồng ý anh nhỉ. Anh nói bằng lòng đi, nào.”

Gã nhún vai. Với nụ cười mơ hồ chứng tỏ gã chấp nhận.

Tuy nhiên gã vẫn tỏ ra băn khoăn. Wingate kín đáo quan sát gã đã nhận rõ điều đó. Chàng trai da đen có vẻ bồn chồn, hơn nữa, lo lắng. Wingate sẵn sàng trả giá đắt để biết rõ nguyên do nỗi lo lắng của gã.

Anh gặp lại các bạn ở câu lạc bộ Báo chí, họ đang tranh cãi về những vận hội cặp Rollie - May Lou có thể gặp trong cuộc đời.

- Liệu họ có thoát khỏi tình trạng hiện giờ được không? Barbara hỏi Wingate.

- Tôi cầu mong họ thoát được. Nhưng không chắc lắm. Vẫn là vấn đề xưa cũ: những người như cánh mình đều thích nghi hoặc nhiều hoặc ít với cách tổ chức hiện giờ của xã hội. Những người như bọn họ - ít ra cũng là số đông trong bọn - không thích nghi nổi.

- Hôm nay anh lập luận như một tay cách mạng, Brett nhận xét.

- Nói chưa phải là làm. Wingate mỉm cười chua chát. Xin cứ yên tâm, tôi chẳng có gì của nhà cách mạng chân chính. Trước hết vì không có bản lĩnh, sau nữa vì đã có một địa vị dễ chịu - có tiền gửi ngân hàng - và khi đã có cái đó rồi, hừm, người ta cố làm sao giữ được nó, không để nó tan thành mây khói. Ngoài ra, tôi hiểu tại sao có nhiều đồng chủng của tôi trở thành người cách mạng. Đây, anh xem đi, hóa đơn những thứ đồ gỗ tồi tàn hai đứa mua trả góp. Đọc mấy con số, anh thấy ngay là: với giá tiền đó, chúng có thể tới mua ở một cửa hiệu loại sang, chứ không phải ở cái tiệm góc phố ấy - nhân thể, xin nói luôn đó là tiệm một tay da trắng. Tôi tính nhẩm, và thấy lãi suất chúng phải trả lên tới xấp xỉ 20%. Ai cũng biết chúng không có khả năng chống trả để tự vệ, nên thi nhau lừa bịp chúng nó - đến cùng kiệt:

Ăn xong Gropetti lau miệng, khẽ gừ gừ trong cổ tỏ ý hài lòng - nhất là món xốt thịt bò Stroganov.

“Những thước quay hồi chiều tốt đấy chứ, đúng không?”

- Tôi cũng nghĩ thế, Brett nói. Nhân tiện, xin hỏi Gropetti: có bao giờ anh thấy chủ đề một bộ phim lại quan hệ đến anh, quan hệ thật mật thiết?

Đạo diễn ngạc nhiên:

“Anh muốn nói: quan hệ đến mức thúc đẩy tôi xông thẳng vào cuộc chiến, tiến công vào ông nọ ông kia, tóm lại, làm những trò tầm phào vớ vẩn…”

- Đúng: quan hệ tới anh đến mức đẩy anh vào những chuyện tầm phào vớ vẩn ấy.

- Thế thì không! Tất nhiên có những đề tài tôi quan tâm, làm tôi vui sướng nữa - Nhưng công việc của tôi không phải là chỗ đó: họ bỏ tiền thuê tôi quay phim, chỉ có thế thôi, “ông xoa râu, phủi mảnh mì sợi.” Cái hôn nồng nàn, hay con chuột bò trên đống rác - hễ mọi cái đã ở đúng chỗ rồi là tôi bấm máy, chỉ huy toán quay phim làm việc, thế thôi, không đi xa hơn. Nghệ sĩ làm thuê là gì? Anh không biết sao, làm thuê là làm một công việc choán hết toàn bộ thì giờ.

- Tôi cũng nhìn nhận sự đời đúng như vậy, Brett thì thầm, vẻ tư lự.

Anh đưa Barbara về. Ngồi thu mình trên ghế, cô gần Brett đến nỗi anh chỉ hơi nghiêng đầu là chạm vào mái tóc cô. Đời nào anh bỏ lỡ dịp này!

- Anh có cảm tưởng bộ phim sẽ hay, Brett nhận xét. Anh mừng cho em, - em biết chứ?

- Có biết.

- Anh không thích sống với người vợ không biết đến sự mãn nguyện riêng tư, sự mãn nguyện hoàn toàn riêng của cá nhân…

- Thật à? Nếu có lúc nào em quyết định về ở với anh, em sẽ nhớ lại câu này.

Sau nhiều tháng, đây là lần đầu một trong hai người gợi lại khả năng sống chung.

- Em còn nghĩ đến điều ấy không? Brett hỏi gặng.

- Có nghĩ. Chỉ nghĩ thôi.

Anh không trả lời ngay, cảnh xe cộ chằng chịt đến mức quái đản ở chỗ giao điểm xa lộ này thu hút hoàn toàn tâm trí anh. Mãi anh mới hỏi:

- Chúng mình bàn chuyện đó nhé?

Cô lắc đầu.

- Anh biết. Em còn mất bao lâu cho bộ phim?

- Phải đến một tháng.

- Chắc em sẽ rất bận.

- Dĩ nhiên. Sao cơ?

- Anh sắp đi có việc. Một chuyến đi California.

Cô hỏi dồn dập, nhưng mất công vô ích, anh từ chối không tiết lộ lý do cuộc di chuyển này.