Thợ giày hè đường *-Thuốc hôi nách hiệu Con Ba Ba

Hồi Sài Gòn mới giải phóng, ở Hà Nội vào nhà bà bác nguyên là chủ doanh nghiệp, cứ thấy là lạ hình ảnh một người đàn ông hằng ngày đi cái Mobylette cũ, đầu bóng mượt chải “bi dăng tin”, sơ mi trắng cài cúc cổ, cà vạt, giày da, quần tây xếp li, đến làm việc rất đúng giờ.

Hỏi ra thì bảo là “thầy thơ ký”. Nhưng thấy ông lo lắng, thu xếp hết mọi việc trong nhà, từ giấy tờ, sổ sách (lúc này chả còn buôn bán gì nữa, nhưng những xấp hồ sơ vẫn được ông lưu giữ, sắp đặt ngăn nắp, đâu ra đấy), đến bếp núc, củi lửa, dầu đèn, điện, nước.

À, hóa ra thơ ký vào cái thời xã hội chủ nghĩa cũng đa năng thế! Trước kia buôn bán tấp nập, là ngồi đánh máy, thảo văn thư, đi nhà băng… Nay hết thời, làm đủ việc. Chạy photocopy, đóng tiền điện nước, gọi thợ thông cống, kêu tê lê phôn cho ông thầu khi nhà dột, thay cái bóng đèn hư, chữa cái quạt điện hỏng. Thậm chí vào thời khó, có lúc con cái bà chủ chưa chuyển tiền kịp từ nước ngoài về nuôi, còn phải âm thầm đi bán từ cái đồng hồ, bút máy, cho đến bông tai, nhẫn vàng. Rõ ràng đồ của mình, mà cứ thì thà thì thụt như ăn cắp, là để giữ thể diện cho chủ.

Nhìn ông thấy thật kính phục, cái đức cần mẫn, thủy chung. Trước chỉ thấy trên phim ảnh, trong sách. Đến lúc ấy mới biết hình ảnh về một người quản gia thật trong đời sống. Mẫu quản gia như thế, thời nay còn được mấy người?

Vừa rồi nhân việc làm nhà, lại chợt nhớ đến người “quản gia” năm ấy.

Là nghĩ theo nếp cũ, chứ gọi theo cách bây giờ là đi tìm người quản lý. To thì gọi là quản lý dự án, nhỏ gọi là gì, thí dụ chỉ xây cái nhà phố, hoặc cải tạo sửa chữa, lên tầng, cần không nhỉ?

“Đàn ông xây nhà…”, nhưng thỉnh thoảng thấy mấy bà “số khổ”. Lẽ ra cứ việc ngồi chờ nhà làm xong rồi khăn gói vào mà “xây tổ ấm” cho sướng. Lẽ ra chỉ cần khoác vai chồng ngày Chủ nhật, vào show-room chọn bồn tắm, máy mát xa, gạch ốp lát. Đằng này lại cũng nhảy ra công trường, la hét, chỉ trỏ, mắng mỏ thợ. Rồi cũng đi tìm mua vật liệu, dây điện, ổ cắm, hỏi giá xi măng, sắt thép. Là họ thích thế, hay là dư thời gian, hay là gặp lão chồng lười?

Nhưng nhiều khi cũng do quan niệm. Hay là một chút thiếu lòng tin.

Xây cao ốc, đương nhiên phải có dự án rồi. Và phải có ban quản lý. Nhưng có tình huống, cái cao ốc nó cao vừa thôi, lại lưỡng lự.

Có bà hỏi, thế thủ tục pháp lý có bắt buộc phải có quản lý dự án không, vốn tư nhân mà? Trả lời không, chả ai bắt buộc cả. Nhưng bỏ ra nhiều tỷ xây nhà như thế lại cứ tiếc ít triệu cho cái người người ta chăm nom, theo dõi giám sát cho, xem tiến độ thế nào, nhà thầu làm ăn ra sao, nghiêm chỉnh không, hay gian dối. Dây điện, ống nước đi thế nào, chống thấm, thoát nước ra sao, ôi trời, ty tỷ thứ…

Xây dựng xong đưa vào sử dụng, cho thuê, giá mà lại được chính cái anh quản giúp trong quá trình xây dựng ấy làm quản lý cho tòa nhà, thì còn gì bằng. Anh ta nắm vững ngôi nhà như đứa con mình sinh ra. Mỗi khi có bệnh, chập điện, thấm dột, hay cần biết xem đường dây, ống nước đi chỗ nào để đóng cái đinh lên tường treo tranh ảnh, tiện quá.

Dù chỉ là căn nhà ở, có thể chả to tát gì, nhưng chịu tốn kém thêm chút, thuê quản lý trông nom, sau này vào ở có chuyện gì, gọi một tiếng, còn hơn chả biết nó cấu tạo, đi đứng thế nào.

Đến chuyện người làm vườn.

Trong nhiều nhà giàu xưa, ngoài người hầu, anh xe, chị bếp, nhà vi la phải có thêm người làm vườn, hằng ngày lo chăm bón, cắt tỉa, tưới cây, nhổ cỏ. Nay phiên phiến, không kể nhà đại gia, còn thông thường gộp nhiều trong một. Người giúp việc làm việc nhà, giặt ủi, lau chùi, quét tước, lại lo cả việc làm vườn.

Nhà có ôsin trẻ, chỉ lo cơm nước theo bổn phận, cây cối làm đại khái, qua loa cho xong. Mấy cô đứng đứng một chút, thường làm tốt hơn việc này. Nhất là gặp người có quê gốc chỗ “miệt vườn”.

Nhà có vườn cây, ăn quả thì nào xoài, nào ổi, đu đủ, chanh, ớt, làm cảnh thì các loại lan, hồng, nguyệt quế, ngâu… tốt tươi, mơn mởn.

Mấy cây đu đủ trái bự, ngọt lừ. Ổi, xoài cũng thế. Là nhờ công cô người làm chăm sóc, tưới bón hằng ngày. Chứ lão chủ thì lười, vả lại cũng chưa đến tuổi để có cái thú điền viên. Lão còn ham hố lắm, những chuyện ở ngoài đường kia. Bà chủ bận nhiều việc. Cho nên cái việc cây cối vào một tay cô người làm. Nhìn thì đơn giản, cũng chỉ thấy ngày ngày phun nước phè phè từ cái máy bơm, rồi lâu lâu bỏ phân, cắt lá. Ai làm chả được. Nhưng mà lạ, có thời cô ấy phải về quê, gái trẻ làm thay thế, ngày nào cũng y vậy, cũng phun nước phè phè, cũng tắm tưới, nhổ cỏ, bón phân. Nhưng sao cây lá chẳng thấy xanh, quả thì ra còi cọc, thưa thớt, chả còn được ngọt? Không lẽ giống này cũng biết õng ẹo, kén người?

Hóa ra như vậy thật. Người đi, kẻ đến, cuối cùng thì lại cái cô giúp việc dạo trước trở về. Lại phun nước phè phè, cũng vẫn như thế, ngày ngày vun cây, nhổ cỏ, bắt sâu.

Thế là cây lá lại xanh, quả lại to, trái lại ngọt. Chả biết thế nào, hay là cái sự mát tay? Hay là chuyện cây cối cũng như người, phải có chút nhân duyên. Phải có cái tình với nó, phải hiểu, phải yêu, phải thương, thì lá mới chịu xanh, hoa mới chịu tươi sắc, và quả mới chịu to, vị mới chịu ngọt.

Từ hiệu cắt tóc ra đứng chờ xe bên hè, bỗng nghe nó nói “giày chú mới sửa tuần trước”, giật mình. Đúng thật, tuần trước mới đưa tài xế đi gia cố lại cái đế, mình có tật giày đi party (lễ tiệc) lại lê ra công trường và giày công trường đôi lúc đi vào party. Lung tung thế nên có đôi còn trẻ (là dùng chưa lâu) mà đã “trên bảo dưới không nghe”, bề mặt còn đẹp, nhưng có lần bước đi thì lớp lót đế giày ở lại, mõm ngoác ra. Ngượng gần chết. Hỏi sao mày biết, nó nói “thì chính tay cháu sửa”. Á à, ra thế. Nhìn mà nhớ à, hay lộn của ông nọ thành ông kia. “Cháu nhớ chứ, mà đường kim mũi chỉ kia trượi đi đâu được”. Kinh, chảnh nghề gớm. Chắc hai thằng này “con nhà nòi” giày dép rồi thất thế mà ra vỉa hè. Hỏi nhà mày mấy đời sửa giày, nó cười cười bảo “chú hỏi thế cháu chửa biết nhưng cháu là… đời đầu”. Hóa ra hai chú từ Thanh Hóa vào, làm linh tinh rồi đậu ở đây với nghề giày, vỉa hè Lê Thánh Tôn, quận 1. Hỏi chúng mày học nghề thế nào, “học hành gì đâu, cháu làm thuê phụ cho người ta rồi mót lỏm thôi”. Bố thợ cày miền Nông Cống, con thợ giày hè đường Lê Thánh Tôn, Sài Gòn, thế là con hơn cha.

Nhìn đường may và cách dán cái đế, tao thấy thế là nhà chúng mày có phúc rồi. Cầu cho chúng mày tay nghề dày lên, khách đông rồi năm nào tao được đến “đo ni đóng giày” ở cái tiệm có tên “Giày Nông Cống” giữa đất Sài Gòn nhá, ở quận nào cũng được.

Cái xe hơi sắp đến đón bố đây cũng có nguồn từ những đồng tiền hơn hai mươi năm trước bố lê la dưới đường hầm hay trên các vỉa hè bên trời Tây đấy các con ạ. Và bố tự hào về nó. Ráng nhá các con!

Thuốc hôi nách hiệu Con Ba Ba và tâm lý chín bỏ làm mười.

“Một buổi sáng nắng trắng mây hồng

chị ngồi bên anh, anh ngồi bên chị một cơn gió nồm nam thổi tới

một cơn gió nồm bắc thổi qua

chị nghi cho anh, anh nghi cho chị

để bảo đảm hạnh phúc trong lành cho đôi lứa hôm nay chúng tôi đến đây phục vụ đồng bào

một loại thuốc hôi nách nhãn hiệu Con Ba Ba ba lần ba là chín

đã chín năm xuôi ngược khắp nam bắc tây đông hàn gắn hạnh phúc gia đình cho bao đôi lứa”.

Tuyến tàu điện Mơ - Bưởi, cặp vợ chồng mù dắt nhau đi dọc ba toa với túi đeo vai và vài hộp thuốc tay cầm tay dắt. Lời dẫn lòng vòng êm ái rồi bụp cái lôi người ta vào cuộc bằng những con số 3 và 9 rõ ràng mạch lạc như khẳng định một cách chắc nịch cho cái tên sản phẩm thuốc hôi nách của mình: nhãn hiệu Con Ba Ba!

Rất rõ ràng dứt khoát.

Chín năm giời, con Ba Ba đó bò đi khắp nam bắc đông tây. Kinh chứ!

Nhưng cái tâm lý “chín bỏ làm mười” lại là một câu chuyện khác. Tối nọ đi ăn chả cá ông Lã ở một nhà hàng có tiếng, có tổ nghề, có gốc gác đã lâu từ Hà Nội mở vào tận Sài Gòn. Hồi cơ sở đầu tiên mở ở Sài Gòn rất được, ở con đường nhỏ vắng. Căn nhà một tầng mái ngói còn để lộ nguyên giàn vì kèo gỗ, nền lát gạch tàu, bàn ghế gỗ mộc mạc. khung cảnh rất OK cho cái món có nhiều gia vị và bát mắm tôm nồng nàn. Mọi thứ đều đúng chuẩn phố Chả Cá gần hồ Gươm.

Vài năm sau nhà hàng chuyển chỗ khác thành hai điểm. Một quận 3 chỗ HXH với toàn bàn ghế inox trắng tinh bóng lộn. Khung cảnh giống quán bia hơi và đúng là quán bia thật. Người ta uống bia với mồi là chả cá mắm tôm chứ không còn là hàng chả cá ông Lã nữa.

Chỗ thứ hai ở con đường rất xịn trung tâm quận 1, phố TTT, giờ nằm ngay cạnh trục đi bộ to đoành Nguyễn Huệ. Chỗ này sang hơn ở cái địa điểm và những bộ bàn ghế gỗ đánh bóng kiểu Đồng Kỵ Bắc Ninh. Bàn ăn lót kính, không khí hơi u buồn nhưng cũng có chút thâm trầm để nhấm nháp cái món ăn đầy rắc rối kia.

Nhưng đến lúc khách rút cái hồ lô rượu cuốc lủi mang theo đặt lên bàn thì có chuyện.

Phí rượu là 100 ngàn/1 chai bất kể chai gì. Whisky, cognac, wine các loại giá từ 1-2-3-4-5 triệu cho đến 50 ngàn… cũng thế!

Lần trước không thế, cũng mới năm ngoái thôi. Nhưng “giờ thế chú ạ”!

Ừ, thôi cũng được. Cũng chả nhớ ngó quầy rượu nhà hàng xem bán những loại nào.

Nhưng khi mấy đứa mang ly ra thì biết ngay.

Chúng nó định cho khách ăn chả cá uống vang đây mà!

Lần đầu mang ra cho mấy cái tách để uống trà bằng sứ trắng tinh. Đây là ly uống rượu à? Có ly khác không?

“Dạ không - chỉ có mấy ly kia”. Theo ngón trỏ của nó nhìn lên quầy chỉ thấy mấy ly uống vang lóng lánh như mấy “ả cave nhà hàng Maxim” đứng cười cười…

Thế có ly như thế mà nhỏ hơn không? Cũng không.

Đành rót “nếp cái hoa vàng” ra mấy “ả cave nhà hàng Maxim” mà tức đắng miệng. Chả nhẽ đứng dậy về.

Phòng máy lạnh, không hút thuốc, nói chuyện khe khẽ, ừ thôi, cũng là văn minh. Được. Nhưng cái kiểu hành sống mà cắt vụn như rau muống để chuẩn bị nấu cám lợn thế kia thì đúng là làm hỏng văn hóa quá. Hỏi xin cọng hành còn nguyên cây dài, lại “dạ không có”. Chắc chúng nó lười thôi chứ nhà bếp làm gì không có nổi cây hành chưa cắt vụn. Là quen bán cho Tây rồi. Tây biết gì đâu, đọc Lonely Planet thấy bảo ở Việt Nam có món đấy món đấy, ở chỗ đấy chỗ đấy là đến, là xơi, biết quái gì.

Nhưng như thế là làm hỏng món ăn, dần sẽ làm suy thoái cái thứ quốc hồn quốc túy, thoái hóa luôn cả cái nền “văn hóa ẩm thực” vốn èo uột này.

Bán cho Tây ở chỗ gọi là phố trung tâm du lịch, là người đại diện để khoe cái món truyền thống dân tộc, mà chỉ biết mỗi kiếm tiền! Lần khác nữa ở một quán có tiếng giữa thủ đô, cạnh Bờ Hồ gọi món thịt luộc mắm tép. Bún đưa ra trước, rồi thịt luộc ra. Ngồi một lúc thêm tí rau sống như để ăn… bún riêu. Và bát nước mắm với đĩa chanh ớt.

Uống rượu đợi mãi, thỉnh thoảng vô tình gắp miếng thịt luộc chấm nước mắm chanh làm mồi tạm trong lúc chờ đợi mắm tép ra cho đỡ nhạt mồm. 20 phút, rồi 30, 40, mãi chả thấy mắm tép đâu. Sực nhớ hỏi mắm tép sao lâu thế cháu? Cháu điềm nhiên “dạ không có ạ”. Ô hay, trong thực đơn ghi rành rành “thịt lợn mắm tép” thế này? “Vâng, ghi thế nhưng không có chú ạ”. Rồi thản nhiên “thôi các chú thông cảm, chấm nước mắm đi”!

À này, không được nhé. Các chú gọi thịt luộc vì mắm tép chứ không phải vì thịt luộc nhé. Thôi bê hết cái đĩa thịt với rau sống mắm chanh vào bếp nhé. Ăn vài miếng rồi đấy nhưng trả lại đấy, ai làm sai người đấy chịu nhé. Không tính tiền món thịt thuộc mắm chanh này nhé!

Bực đấy nhưng vừa dịp sắp tết, thế là cụ nhà văn tóc bạc TrC có luôn bài “Chín bỏ làm mười” cho báo số xuân.

Là cái ý phê phán cái nếp nghĩ cẩu thả, xuê xoa dễ dãi trong tư duy người mình. “Thôi, chín bỏ làm mười” tưởng là hay, là sự tha thứ, sự bỏ qua. Nhưng không phải thế. Mà thực ra vô cùng độc hại.

Có vợ chồng người bạn thuộc hàng “trai tài sắc - gái sắc tài” ưu thế mỗi bên đều có. Cân bằng cả hai, đều giám đốc doanh nghiệp lớn, mỗi tội ông chồng gốc quê. Lại hiền. Bà vợ tay đáo để, vòng tay ôm cả giang sơn được. Nhưng lần nào gặp cũng nghe vợ mắng chồng, nào dại khờ, nào quê cục. Có lần ngồi xe hơi từ biệt thự ở Sóc Sơn về mấy chục cây số ngót tiếng đồng hồ chỉ nghe tiếng vợ chỉ trích chồng, thế mà chồng cứ thản nhiên lái, cho đến lúc dừng ở một nhà hàng miến cua ven hồ Trúc Bạch loa mới ngừng. Phải người khác chắc chẹt chết vài mạng rồi. Nhưng mà ông kia vẫn nhóp nhép ngon miệng lắm.

Mấy năm sau họ bỏ nhau. Chồng ngồi tâm sự, “người ta bảo chín bỏ làm mười chứ tôi sáu bảy cũng bỏ làm mười rồi vẫn không xong ông ạ”.

Đấy. Không dễ “làm tròn” được đâu.

Sửa một đoạn đường xong chừa lại mấy đống gạch đá ngổn ngang, đào cái hố xong để đấy không lấp thành hố tử thần, làm xong chả thèm đậy cái nắp cống lại. Rồi đến mấy sợi dây buộc, mấy cái bọc gốc cây cũng chả thèm cắt tháo, cứ thế chôn xuống đất. Ông chồng kia tự dễ dãi “sáu bảy bỏ làm mười” cùng lắm bị vợ đì cho thì khốn mình thân lão, còn rộng hơn cứ tư duy đấy là có khi giết chết nhiều thứ. Nhẹ thì giết một nhà hàng, hơn tí nữa thì toi một nghề gia truyền, nghiêm trọng nữa thì đi cả mạng người như chơi.

Còn khủng hơn nữa cứ để thế thấm dần qua thời gian có khi đi tong cả dân tộc chửa biết chừng!

Thế cho nên rất đáng nể trọng nhà “thuốc hôi nách hiệu Con Ba Ba” kia!