Chương 9 THẰNG CÒM VÀ CHẶT ĐÔI

Không gì dịu dàng hơn, lành mạnh hơn, quý báu hơn những lời nói của bạn; chúng làm vui sướng, khích lệ và nâng cao…

(WOLFGANG, quyển IV)

Trước khi Hề Giấm bắt đầu câu chuyện, chúng tôi xin nhắc lại với quý vị độc giả là, do một sự trái ngược khác thường, dù sa đọa thế nào đi nữa thì đại đa số phạm nhân vẫn thích những chuyện kể hồn nhiên – chúng tôi không muốn nói là trẻ con – thuật lại theo quy tắc của một tiền định khắc nghiệt, chuyện những người bị áp bức trả thù được kẻ bạo tàn sau vô vàn gian truân và thử thách gay go.

Kể ra, chúng tôi đâu dám nghĩ tới việc xếp ngang những kẻ tha hóa với khối quần chúng nghèo khổ lương thiện. Nhưng có ai biết là mỗi khi trên sân khấu người bị nạn được thoát hiểm thì đám khán giả hạng cuối ở các rạp hát ngoại ô vẫn vỗ tay cuồng nhiệt như thế nào không? Và họ nguyền rủa la ó bọn ác nhân hay quân phản trắc om sòm thế nào không?

Thường thì người ta chế giễu những kiểu cách biểu lộ yêu và ghét kém văn hóa như vậy, yêu cái tốt, ủng hộ kẻ hèn yếu bị truy hại, ghét cay ghét đắng quyền uy, bất công và tàn ác.

Theo chúng tôi, thế là sai lầm.

Không gì làm ấm lòng người hơn tự thân những tình cảm đau xót của đám đông như thế.

Chẳng phải hiển nhiên hay sao mà những bản năng lành mạnh ấy lại có thể trở thành những nguyên tắc đạo đức rõ rệt ở những con người bất hạnh thường hay dấn thân vào vòng ám ảnh băng hoại của cái xấu do ngu dốt và nghèo hèn?

Làm sao mà không kỳ vọng cho được ở một quần chúng mà lương tri đạo đức luôn được biểu lộ như thế? Ở cái quần chúng đã bất kể uy tín của nghệ thuật để chẳng bao giờ cho phép một tác phẩm sân khấu kết thúc bằng thắng lợi của quân gian ác và nỗi thống khổ của con người chính trực hiền lương?

Sự việc này đã bị khinh bỉ, chế giễu nhưng thật ra thì rất đáng kính vì những xu hướng đã được ghi nhận và thường tái hiện ở những kẻ sa đọa nhất, khi họ coi như đang trong lúc thư thái và tránh khỏi những xúi giục hay sự nghèo túng tội lỗi.

Tóm lại, vì rằng những con người đã chai sạn trong tội ác đôi lúc còn đồng tình với những chuyện kể và sự biểu hiện những tình cảm cao quý, tại sao người ta không nghĩ là trong mọi con người, ít nhiều vẫn còn có lòng ưu ái cái tốt, cái đẹp, cái chính nghĩa nhưng chính sự cùng túng, tình trạng u mê làm méo mó và bóp chết những bản năng thiêng liêng tuyệt đẹp ấy là những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến sự sa đọa?

Chẳng phải là điều hiển nhiên sao, khi thông thường con người chỉ trở nên tàn ác vì quá khổ? Và giúp con người thoát khỏi những cám dỗ của túng quẫn bằng một sự cải thiện công bằng và chính trực điều kiện sống, chính là làm cho họ vươn tới những đức tính sẵn có trong ý thức của họ.

Chúng tôi hy vọng rằng ấn tượng do Hề Giấm kể sẽ chứng minh hay đúng hơn là thuyết trình một vài những suy tưởng trên đây.

Giữa cử tọa im phăng phắc, Hề Giấm mở đầu câu chuyện bằng những lời sau đây:

– Chuyện tôi sắp kể cho các quý ngài nghe xảy ra đã khá lâu rồi. Khu thường gọi là Tiểu Ba Lan lúc bấy giờ chưa bị triệt hạ. Quý vị có người biết, người không biết khu Tiểu Ba Lan ấy thế nào.

– Biết chứ! – Phạm nhân đội mũ trùm xanh và blouse xám nói. – Đó là khu những ngôi nhà tồi tàn phía phố Rocher và phố Pépinière.

– Đúng thế! Chú mày ơi, và tuy không phải nơi có nhiều biệt thự nhưng khu Nội Thành khác nào đường phố de la Paix hoặc Rivoli so với khu Tiểu Ba Lan. Nhà với cửa! Nhưng là hang ổ tuyệt vời cho những tay chơi, không có đường phố, chỉ có ngõ hẻm, chẳng có nhà, chỉ có túp lều, chẳng phải đường lát đá mà là thảm rải bùn và phân, không ai phiền lòng vì tiếng ồn ào xe cộ đi qua, nhưng làm gì có xe đi qua chứ! Từ sáng đến tối, nhất là từ đêm đến sáng, không ngớt tiếng la làng: “Ôi, lính dân phòng! Cứu tôi với. Có kẻ giết người!” Nhưng lính dân phòng cũng chẳng hề bận tâm. Trong khu Tiểu Ba Lan này, càng nhiều kẻ bị đánh chết, càng ít đứa phải bắt đem giam. Trong khu đó nhung nhúc toàn người là người. Có rất ít người bán đồ nữ trang, chủ hiệu kim hoàn và chủ ngân hàng. Nhưng bù lại, có hàng đống người chơi đàn ống, hề, phường bội và người làm trì chưng*. Trong số họ, có một tên được gọi là Chặt Đôi vì hắn cực ác, nhưng chỉ rặt ác với trẻ con… Gọi hắn là Chặt Đôi vì người ta đồn rằng, đã có lần chỉ bằng một nhát rìu, hắn đã chặt một đứa trẻ người vùng Savoyard thành hai.

Nghề biểu diễn những thú vật lạ.

Hề Giấm kể đến đoạn đó thì đồng hồ nhà giam điểm ba giờ một khắc. Phạm nhân trở về nhà ngủ lúc bốn giờ, Bộ Xương phải hạ thủ trước lúc đó.

Hắn rỉ tai Thọt Lớn:

– Mẹ kiếp! Thằng gác vẫn chưa xéo!

– Yên trí, hắn sẽ chuồn giữa lúc chuyện đang kể dở dang…

Hề Giấm kể tiếp:

– Không ai rõ Chặt Đôi từ đâu đến. Nhóm người này bảo hắn là dân Ý, nhóm khác lại cho hắn là người Bohemia, với bọn khác nữa thì hắn gốc Thổ Nhĩ Kỳ, còn có kẻ nói hắn ở châu Phi, các bà đứng tuổi đoán hắn là thầy phù thủy nhưng thời đại này mà lại có người làm nghề ấy thì thật nực cười. Tôi thì cũng muốn nói như các bà ấy. Sở dĩ người ta tin vậy là vì lúc nào hắn cũng dắt theo một con khỉ lớn lông màu hung tên là Gargousse, cực kỳ tinh quái và hung dữ như có quỷ ám. Lát nữa tôi sẽ nói các vị nghe về con Gargousse. Còn về Chặt Đôi thì tôi sẽ lột tả hắn cho các vị thấy. Hắn có nước da như là mặt trong chiếc ủng, tóc đỏ như lông con khỉ, mắt xanh như mắt mèo, và thứ làm cho các bà nạ dòng tin hắn là thầy phù thủy chính là chiếc lưỡi đen sì.

– Lưỡi hắn đen à? – Cá Trê hỏi.

– Đen như mực.

– Tại sao thế nhỉ?

– Vì khi mang thai, hẳn là mẹ hắn hay nhắc nhiều đến một người “mọi đen”. – Hề Giấm nói tiếp nhưng lời khẳng định không được mạnh dạn cho lắm. – Bên cạnh điều thú vị ấy, Chặt Đôi còn thêm một nghề, hắn nuôi không biết bao nhiêu là rùa, khỉ, chuột lang, chuột trắng và con marmot, số lượng tương đương với những đứa bé Savoyard hay những trẻ em vô thừa nhận.

Mỗi buổi sáng, Chặt Đôi chia cho mỗi đứa bé một chiếc bánh mì đen, giao cho một con thú và thế là chúng lên đường để xin một đồng xu nhỏ hay đi “cầm nhầm”… Những đứa nào buổi chiều mà không đem về nộp ít nhất mười lăm xu sẽ bị đánh, đánh ra trò đến nỗi trong những buổi đầu, khắp khu Tiểu Ba Lan đâu cũng rộn tiếng lũ trẻ khóc la. Cũng phải nói để các bạn rõ, trong khu này có một người được gọi là Ông Trùm, vì đó là người kỳ cựu nhất của loại phường xóm như vậy. Và còn vì ông chẳng khác nào xã trưởng, như sĩ quan quân cảnh, như chánh án tòa án hòa giải hay đúng hơn là tòa án “đánh nhau” (vì chính ngay trong sân nhà của ông, ông nguyên là chủ một quán cơm rượu lúi xùi) người ta đánh nhau trước mặt ông, vì chỉ còn cách ấy để thu xếp ổn thỏa với nhau. Dù đã già, nhưng Ông Trùm khỏe như vâm, ai cũng sợ, mọi người trong Tiểu Ba Lan đều hoàn toàn tin tưởng ông. Khi ông bảo: “Tốt đấy”, mọi người đều bảo theo: “Tốt thật.” Khi ông phán: “Xấu”, mọi người lại hùa theo: “Rõ xấu!” Ông căn bản là người trung hậu nhưng mà đáo để, giả dụ có kẻ nào cậy khỏe mà bắt nạt người yếu thì kẻ đó liệu hồn với ông! Vì nhà ở gần lều của Chặt Đôi, nên thoạt đầu, khi thấy lũ trẻ bị đánh kêu ầm ĩ, Ông Trùm bảo với hắn: “Nếu lão còn nghe thấy lũ trẻ kêu la, thì đến lượt anh, lão sẽ cho anh la, anh vốn to họng nhất nên lão sẽ nện khỏe nhất đấy!”

– Lão Trùm hay ghê! Tớ thích lão. – Phạm nhân mũ trùm xanh lớn tiếng bình phẩm.

Ông gác đứng gần cũng bảo:

– Cả ta, ta cũng khoái lão!

Tên Bộ Xương không giấu nổi bực bội qua một cử chỉ sốt ruột.

Hề Giấm kể tiếp:

– Nhờ có Ông Trùm cảnh cáo tên Chặt Đôi nên ban đêm không còn nghe thấy tiếng trẻ la khóc trong Tiểu Ba Lan. Nhưng, tội nghiệp cho lũ trẻ, đâu phải vì thế mà chúng bớt khổ. Chúng không dám kêu khóc to nữa khi bị chủ đánh vì chúng sợ sẽ càng bị đánh đau hơn. Còn đi mách với Ông Trùm thì cũng chẳng đứa nào nghĩ đến.

Bắt mỗi đứa trẻ nộp mười lăm xu mỗi ngày, Chặt Đôi nuôi ăn, ở và may quần áo cho chúng. Buổi tối, mỗi đứa được một khúc bánh mì đen, y như buổi sáng, nuôi cơm là thế! Chẳng bao giờ phát quần áo, thế là may mặc cho! Đến đêm thì nhốt chung người lẫn với thú, trên một ổ rơm trong một cái vựa lên xuống bằng thang qua cửa sập. Về đủ thì lão chủ rút thang và khóa cửa. Quý vị xét xem, lũ trẻ và bầy thú: khỉ, chuột lang, chuột trắng, cáo, rùa và marmot, chúng sinh hoạt và làm huyên náo thế nào trong bóng tối của cái vựa vừa hẹp vừa nhỏ bằng lỗ mũi ấy! Lão chủ thì ngủ trong căn phòng phía bên dưới, con khỉ to của lão bị cột vào chân giường. Khi quá lộn xộn và ồn ào thì lão chủ trở dậy, cầm một cái roi to, chẳng cần đèn đóm, leo lên thang, mở khóa và cứ thế thẳng tay vụt tới tấp. Vì lúc nào cũng có mười lăm đứa trẻ và có vài đứa ngờ nghệch, đem về không phải mười lăm xu mà là hai mươi xu một ngày, Chặt Đôi, trừ mọi phí tổn, mà có đáng bao nhiêu đâu, thu về cho mình khoảng chừng bốn franc hay một trăm xu mỗi ngày, tiền ấy hắn đem nhậu nhẹt hết. Phải công nhận hắn là tên bợm nhậu vào loại nhất thế giới, vì không ngày nào không nhậu, đều đặn hắn say như chết mỗi ngày một lần. Hắn khoe rằng phải có chế độ như vậy, bằng không hắn sẽ bị nhức đầu suốt ngày, cũng phải nói thêm là hắn còn bỏ tiền ra mua tim cừu cho con Gargousse vì con khỉ đột ấy rất phàm ăn thịt sống. Nhưng các quý ngài muốn biết về Thằng Còm chứ gì! Thì nó đây ạ, thưa quý ngài!

– Chà, để xem Thằng Còm thế nào đã rồi mình hãy đi ăn cơm cũng được. – Ông gác nói.

Bộ Xương cùng Thọt Lớn trao đổi một cái nhìn hả hê dữ dội.

– Trong số những đứa trẻ được Chặt Đôi giao bọn thú vật, có một đứa đáng thương gọi là Thằng Còm, không cha, không mẹ, không chị, không anh, không nhà không cửa, trơ trọi một mình đơn độc trên đời, chẳng ai cần mà đến, có bỏ đi cũng chẳng ai hay! Được gọi bằng cái tên Thằng Còm ấy cũng chẳng ái ngại. Nó mười ba tuổi nhưng trông cứ như mới lên bảy lên tám. Nhưng nếu nó trông chỉ bằng một nửa số tuổi thì đâu có phải tự nó muốn thế. Vì hai ngày mới được ăn một lần, lại còn phải làm khá nhiều việc với cái tuổi tưởng như mới lên bảy.

– Khổ thân thằng nhóc! Tao tưởng như nó đang ở ngay trước mắt. – Phạm nhân đội mũ trùm xanh nói. – Có biết bao nhiêu đứa trẻ như thế… trên vỉa hè Paris, chết đói chết khát!

– Cũng cần phải bắt đầu tập sự ngay từ bé cái nghề ấy cho quen. – Hề Giấm cười chua chát.

– Này, kể nhanh lên chứ, – Bộ Xương càu nhàu – ông gác sốt ruột rồi đấy, nguội cả bữa cơm người ta!

– Úi chào! Dù sao thì ta cũng muốn tìm hiểu thêm về Thằng Còm, kể cũng hay đấy. – Ông gác bảo.

– Thật vậy! Rất lý thú. – Germain vẫn chăm chú nghe, cũng tiếp lời.

– Chà, – Hề Giấm hoan hỉ. – Xin cảm ơn nhà tư bản! Ngài nói thế tôi còn khoái hơn là mười xu ngài đã thưởng kia!

– Đồ con rùa chết toi! – Bộ Xương quát to. – Mày có bớt tán đi không, để chúng tao chầu chực hóng chuyện mãi thế?

– Thì đây! Một bữa Chặt Đôi nhặt được Thằng Còm ở ngoài đường, sắp chết đói, chết rét. Giá cứ để nó chết lại hay. Do nó yếu đuối nên nhút nhát và vì nó nhút nhát nên nó trở thành trò cười và kẻ hứng đòn cho những đứa khác. Bọn này đánh đập, hành hạ nó đủ điều, đến mức có thể khiến nó trở nên hung dữ nếu nó không kém sức khỏe và gan dạ. Nhưng không! Khi bị đánh quá nhiều thì nó lại khóc mà nói: “Tôi có làm hại ai đâu mà tất cả mọi người đều hành hạ tôi. Thật bất công! Ôi, nếu tôi khỏe và táo tợn…” Có thể các ngài chắc là Thằng Còm sẽ nói tiếp: “Tôi sẽ trả đũa những đứa đã làm khổ tôi.” Vậy mà, không đâu, nó bảo thế này cơ! “Ôi, nếu tôi khỏe và gan dạ, tôi sẽ bảo vệ kẻ hèn yếu chống lại đứa mạnh hơn, chỉ vì tôi yếu sức mà những đứa khỏe hơn làm khổ tôi.” Trong lúc chờ đợi, vì nó quá loắt choắt để ngăn không cho đứa mạnh đánh đứa yếu, tự nó, nó ngăn không cho con thú lớn nuốt con vật nhỏ.

– Ý nghĩ mới kỳ cục làm sao! – Phạm nhân mũ trùm xanh nói.

– Và buồn cười nhất chính là dường như nghĩ như vậy mà Thằng Còm tự an ủi mình khi bị đứa khác đánh. Điều này chứng tỏ là về bản chất, nó không phải đứa xấu bụng.

– Chính thế, ta tin là như vậy, không kỳ cục đâu. – Ông gác khen. – Cái thằng quái Hề Giấm này, hay thật!

Vừa lúc đó, đồng hồ điểm ba giờ rưỡi.

Tên đao phủ của Germain và Thọt Lớn ý tứ nhìn nhau.

Thời gian trôi đi, ông gác vẫn ở đấy, một vài phạm nhân ít chai lỳ nhất, hầu như đã quên hết những mưu toan độc địa của Bộ Xương chống lại Germain, chăm chú nghe không bỏ sót lời nào câu chuyện của Hề Giấm.

– Khi nói là Thằng Còm ngăn không cho con vật lớn thịt con nhỏ thì mong quý ngài hiểu cho là thằng bé không can thiệp vào công việc của hổ, sư tử hay là của cáo, khỉ trong đàn thú lạ của Chặt Đôi. Nó quá nhát để làm việc đó, nhưng giả dụ thoạt trông thấy một con nhện giăng tơ vừa nhảy xổ vào một con ruồi tội nghiệp nhởn nhơ, vo ve bay trong ánh mặt trời, không làm hại đến ai, thì, bộp, Thằng Còm phang một gậy đập nát con nhện, cứu con ruồi, oai hùng cứ như Caesar. Như Caesar thật ấy! Vì đụng đến những con vật hèn ấy là nó cũng sợ tái người, phải quyết tâm lắm mới được. Vì nó sợ cả con bọ da và cũng phải mất khá lâu nó mới quen với con rùa mà Chặt Đôi giao cho nó mỗi buổi sáng. Vì vậy, Thằng Còm khi vượt qua nỗi sợ nhện, ngăn không cho nhện bắt ruồi, để tỏ ra…

– Tỏ ra can trường, trong hoàn cảnh của nó, kém gì một người dám tấn công một con sói để giật một con cừu khỏi mõm con thú này! – Phạm nhân mũ-trùm-xanh bình luận.

– Hay như một người nào đó đã có thể tấn công Chặt Đôi để cứu thoát Thằng Còm khỏi tay hắn. – Cá Trê cũng bị lôi cuốn vào câu chuyện.

– Như các bạn vừa nói, sau những chiến tích ấy, Thằng Còm cũng thấy đỡ khổ. Xưa nay, chẳng mấy cười, lúc này thằng bé tủm tỉm, ra vẻ hiên ngang, kéo lệch mũ trùm và ư ử hát bài quốc ca Pháp La Marseillaise với khí thế chiến thắng. Vào lúc này đố có con nhện nào dám nhìn thẳng vào mặt nó! Một lần khác, có một con dế đang giãy giụa, sắp chết đuối trong một cái rãnh. Rất nhanh, Thằng Còm thọc hai ngón tay vớt con dế đặt lên một cọng cỏ. Một thầy dạy bơi được huy chương, có vớt được đến mười người sắp chết đuối lĩnh thưởng năm mươi franc cho mỗi lần cứu người, chưa chắc đã tự hào bằng thằng bé khi thấy con dế cựa quậy và thoát nạn. Vậy mà con dế có tặng nó tiền bạc và huy chương gì đâu, cũng không hề nói lời cảm ơn, chẳng hơn gì chú ruồi. Nhưng vậy thì, các quý ngài sẽ chất vấn tôi, anh Hề Giấm ạ, Thằng Còm thích thú cái quái gì để trở thành người giải phóng cho bọn dế, thành đao phủ đối với giống nhện, trong khi ai cũng đánh đập nó? Vì mọi người hành hạ nó, tại sao nó không trả thù lại, bằng cách làm ác theo sức vóc của nó, tức là để nhện ăn ruồi hay là để dế chết đuối, thậm chí cố tình giẫm chết lũ dế kia đi?

– Ừ, chính thế đấy! Tại sao nó lại không lấy ác trả ác nhỉ? – Nicolas hỏi.

– Như thế nó được cái quái gì? – Một người khác vặn lại.

– Này, để mà làm điều ác, vì người ta đối xử với nó thế kia mà!

– Không phải thế đâu, tao hiểu, hiểu sao thằng bé lại thích cứu vớt những con dế, con ruồi… Khổ thân thằng nhóc! – Người đội mũ trùm xanh nói. – Có thể nó nghĩ: “Biết đâu có người giúp ta!”

Hề Giấm phấn khởi:

– Anh bạn nói đúng đấy, đã nắm được cốt lõi vấn đề tôi sắp bộc lộ ra với các quý ngài đây. Thằng Còm không được láu lỉnh như người ta, vốn thiển cận nhưng nó cũng tự nghĩ: “Chặt Đôi là nhện đối với ta, biết đâu có ngày, một người nào đấy lại làm cho ta những điều ta đã làm cho những con ruồi tội nghiệp, tháo cũi sổ lồng cho ta, cứu ta khỏi nanh vuốt của tên đó.” Vì cho đến nay, không đời nào nó dám nghĩ đến chuyện trốn chủ, tin là như thế chỉ có mà chết. Tuy nhiên, có một bữa, cả nó cả con rùa đều không gặp may, cả hai chỉ kiếm nổi ba xu, thế là Chặt Đôi đánh thằng bé đáng thương mới khiếp chứ, đánh đến nỗi Thằng Còm không thể chịu đựng thêm được. Quá chán cái kiếp bị mọi người đày đọa, coi như đồ bỏ, nó rình lúc cửa sập còn mở, trong lúc Chặt Đôi mải cho thú ăn, nó tuột xuống cầu thang…

– Chà, hay quá!

– Nhưng tại sao nó lại không đến mách với Ông Trùm nhỉ? – Người mũ-trùm-xanh nói. – Ông này kiểu gì chẳng tẩn cho thằng Chặt Đôi một trận?

– Đúng đấy! Nhưng thằng bé không dám. Nó quá sợ, nó thích trốn thoát bằng được hơn! Khốn thay, thằng Chặt Đôi lại trông thấy, tóm ngay cổ nó lôi lên gác. Nghĩ đến điều sắp xảy ra, Thằng Còm run cầm cập, biết là còn khổ! Nhân nói đến những nỗi khổ của Thằng Còm, tôi phải nói để quý ngài biết về Gargousse, con khỉ đột của Chặt Đôi, con vật hung dữ ấy còn cao lớn hơn Thằng Còm nữa kia. Với một con khỉ… các ngài xét xem! Bây giờ tôi mới nói cho các quý ngài hay vì sao người ta không dẫn nó ra phố như những con vật khác? Vì con Gargousse rất khỏe và hung dữ, trong cả đám trẻ chỉ có độc mỗi một đứa người xứ Auvergne trạc mười bốn tuổi là kiên quyết trị được con Gargousse mà thôi, sau bao lần giao chiến, dắt nó, và xiềng được nó. Vậy nhưng vẫn luôn xảy ra những trận đụng độ mà Gargousse làm đối phương chảy máu. Một hôm thằng bé Auvergne tức giận, nghĩ ra một mẹo: “Được, được! Tao sẽ trả thù mày, con khỉ khốn kiếp!” Vậy là một bữa, nó dẫn con khỉ ra phố như thường lệ, để nhử mồi, nó mua một quả tim cừu, trong lúc con khỉ đang ăn, nó luồn một sợi dây thừng vào đầu cái xích, buộc thừng vào một thân cây và khi đã trói chặt con khỉ rồi, nó quật cho con khỉ một trận tóe khói.

Cậu bé Auvergne và con khỉ

– Hay tuyệt!

– Hoan hô cậu bé xứ Auvergne!

– Đánh nữa đi cậu em!

– Dần cái con Gargousse gian ác ấy đi!

Hề Giấm lại kể tiếp:

– Đánh ra đánh! Thấy con Gargousse nghiến răng ken két, nhảy lồng lộn tứ phía như thế nào mới rõ cậu bé Auvergne ra đòn đến là khiếp! Khốn thay! Khỉ cũng giống như mèo, rất khó chết. Gargousse đã hung dữ lại rất tinh quái. Khi nó biết là đã sa vào tay ai rồi, thì giữa lúc bị đòn tới tấp, nó nhảy một cái cuối cùng, ngã vật dưới gốc cây, ngọ nguậy một lúc rồi giả chết thẳng cẳng, nằm bất động như que củi. Cậu bé Auvergne cũng không muốn làm hơn nữa. Tin chắc con khỉ đã chết, cậu bé bỏ đi để không bao giờ trở lại với Chặt Đôi nữa. Nhưng cái con ăn mày Gargousse lại ti hí mắt, rình theo cậu bé. Dữ đòn nhưng khi thấy cậu bé Auvergne đi xa, nó bèn nghiến răng cắn đứt sợi dây thừng. Đại lộ Monceau cũng gần xóm Tiểu Ba Lan, con khỉ thuộc đường như thuộc kinh nguyện Đức Chúa cha, lôi cả xích mà chạy về với chủ. Tên này gầm lên như hổ, nghiến răng nghiến lợi sùi cả bọt mép khi thấy con khỉ bị đòn. Đã xong đâu! Từ đấy con khỉ hết sức thù hằn tất cả bọn trẻ con đến nỗi Chặt Đôi, tuy chẳng tử tế gì, cũng chẳng dám giao nó cho bất kỳ đứa nào vì sợ gây tai họa, bởi con Gargousse rất có thể bóp chết hoặc ăn thịt một đứa trẻ; và tất cả lũ trẻ con làm trò, biết vậy, thà để Chặt Đôi xẻ thịt còn hơn là đến gần con vật đó.

– Phải đi thôi! – Người gác bước một bước về phía cửa. – Cái thằng Hề Giấm này có thể dụ cả chim trên cây xuống đất mà nghe hắn kể chuyện. Chẳng biết hắn đào đâu ra câu chuyện này thế?

– Rồi! Lão gác chuồn đấy! – Bộ Xương nói khẽ với Thọt Lớn. – Tao toát cả mồ hôi, phát sốt lên đây! Tao cáu lắm rồi đấy! Chỉ cần để ý bao vây quanh thằng chó săn, còn lại để nó cho tao!

– Này, các chú mày! Phải nhớ ngoan ngoãn đấy nhé! – Ông gác đi về phía cửa.

– Chúng tôi sẽ rất biết điều ạ! – Tên Bộ Xương vừa đáp vừa tiến đến gần Germain trong khi Thọt Lớn và Nicolas ra hiệu cho nhau và cũng tiến hai bước về phía đó.

– Ái chà! Thưa ông gác đáng kính, đến lúc hay nhất thì ông lại bỏ đi. – Hề Giấm phàn nàn, có vẻ trách móc.

Nếu không có Thọt Lớn kịp nắm cánh tay thì Bộ Xương đã nhảy xổ vào Hề Giấm.

– Sao kia, đến đoạn hay nhất à? – Ông gác quay ngoắt lại phía người kể chuyện.

– Tôi tin là thế, ông không rõ là ông sẽ bỏ qua những gì. Tôi sắp kể đến đoạn hay nhất!

Bộ Xương hầu như không kìm nổi cơn cuồng nộ nữa:

– Đừng nghe hắn, ông ạ! Hôm nay hắn ỉu xìu, tôi cho là chuyện của hắn hôm nay thộn hết sức.

– Chuyện của tôi mà thộn hết sức! – Hề Giấm chạm tự ái. – Vậy thì, thưa ông gác, tôi van ông, cầu xin ông, nán lại nghe cho hết, cùng lắm chỉ mười lăm phút nữa là xong. Với lại, đằng nào thì xúp cũng đã nguội. Bây giờ cũng chẳng còn gì để mà ngại nữa! Tôi sẽ hâm nóng câu chuyện để ông vẫn còn đủ thì giờ đi xơi cơm trước khi chúng tôi trở về đi ngủ.

– Được! Thế thì ta nán lại nhưng phải kể nhanh nhanh lên đấy! – Ông gác lại tiến gần đám đông.

– Ông ở lại là phải, ông gác ạ! Không dám nói khoe, chứ ông chưa bao giờ được nghe một câu chuyện hay như vậy đâu, nhất là phần kết thúc. Sự thắng lợi của con khỉ và Thằng Còm được tất cả lũ trẻ và cư dân ở khu Tiểu Ba Lan đi rước. Thề danh dự! Không phải quá khoe mẽ đâu, nhưng quả là thật tuyệt!

– Thế thì kể đi, chú mày! – Ông gác quay trở lại lò sưởi.

Bộ Xương giận run cả người.

Hắn gần như mất hy vọng gây tội ác.

Đến giờ trở về phòng ngủ là Germain thoát nạn, vì cậu ta không nằm cùng một khu với kẻ thù không đội trời chung, và ngay sáng mai thì cậu ta đã được chuyển sang khu xà lim biệt đãi rồi.

Ngoài ra, Bộ Xương rốt cuộc cũng nhận ra là qua những câu đế của một số phạm nhân, họ tỏ ra đã chịu ảnh hưởng phần nào từ câu chuyện của Hề Giấm và ít nhiều đã có những ý nghĩ hầu như nhân từ hơn, biết đâu họ sẽ chẳng dửng dưng trước vụ mưu sát ghê gớm thay vì thản nhiên đồng lõa.

Bộ Xương không thể ngăn chặn Hề Giấm kể nốt câu chuyện và như thế sẽ tiêu tan hy vọng cuối cùng thấy người gác đi khỏi, trước giờ Germain được thoát nạn.

– Chà chà! Chuyện đần hết sức à? – Hề Giấm trấn tĩnh, – quý khách sẽ đánh giá xem thế nào nhé! Không có con thú nào hung dữ hơn con khỉ đột Gargousse, nhất là nó cứ bám lấy lũ trẻ con chẳng khác gì chủ. Thế thì Chặt Đôi sẽ làm gì để trừng phạt Thằng Còm vì tội bỏ trốn? Lát nữa quý vị sẽ rõ. Chỉ biết là lúc này hắn túm lấy thằng bé, tống giam thằng bé trở lại vào vựa suốt đêm và bảo: “Sáng mai, khi nào lũ bạn mày đi hết, tao sẽ túm cổ mày, mày sẽ biết tao sẽ xử sự như thế nào với những đứa muốn trốn khỏi tay tao.” Tôi để quý ngài thử hình dung xem Thằng Còm trải qua một đêm khủng khiếp đến thế nào! Hầu như không lúc nào nó nhắm mắt! Nó cứ băn khoăn không biết tên Chặt Đôi sẽ giở những trò gì. Suy đoán mãi, mệt quá, nó thiếp đi. Chao ôi là giấc ngủ! Thế là nó đã chiêm bao, một giấc chiêm bao khủng khiếp, tức là nó mới bắt đầu nằm mơ thôi… Các ngài sẽ thấy! Nó nằm mơ thấy mình là một trong những con muỗi mòng tội nghiệp như vô vàn những con đã được nó cứu thoát khỏi mạng nhện, và đến lượt mình thì nó cũng mắc phải một cái lưới nhện rất lớn và chắc. Thế là nó thấy một con nhện, một con quái vật có bộ mặt tên Chặt Đôi mà thân hình lại là nhện, lừ lừ và hiểm độc tiến về phía mình. Thằng Còm tội nghiệp tiếp tục giãy giụa, nhưng càng cố sức càng vướng mắc thêm chẳng khác gì lũ ruồi mắc vào lưới nhện. Cuối cùng thì con nhện đến gần, chạm vào người nó, nó cảm thấy những cái chân lông lá và lạnh ngắt của con vật kéo nó lại, ghì chặt lấy nó và sắp ăn thịt nó. Nó chắc là chết đến nơi. Nhưng bỗng nhiên nó nghe thấy tiếng vo vo, rõ ràng, lảnh lót vang vang. Nó thấy một con muỗi mòng vàng chói, rất đẹp với một cái ngòi nhọn và lóng lánh như kim cương, giận dữ bay lượn quanh con nhện và một giọng nói (đây là giọng nói của con muỗi mòng đấy) nói với nó: “Con muỗi mòng bé nhỏ tội nghiệp kia ơi, em đã cứu bao nhiêu ruồi muỗi… Con nhện không…” Khổ thế! Thằng Còm giật mình tỉnh dậy. Chẳng biết giấc mơ sẽ kết thúc thế nào. Tuy nhiên, thoạt đầu thì nó thấy hơi vững tâm và tự bảo: “Biết đâu là con muỗi mòng vàng chói có ngòi kim cương đã chẳng giết chết con nhện nếu mình nằm mơ hết giấc chiêm bao!” Nhưng dù Thằng Còm có lấy đó mà tự mình an ủi cho vững dạ thì cũng vô ích, vì đêm cũng sắp tàn mà khiếp sợ lại càng tăng đến nỗi cuối cùng nó quên hết cả giấc chiêm bao, hay đúng hơn là chỉ nhớ đến cái gì khủng khiếp nhất, cái lưới tơ nhện bao la cuốn nó vào và con nhện mang bộ mặt của Chặt Đôi. Quý vị thử nghĩ xem, nó run sợ biết nhường nào. Chao ôi! Độc một mình thui thủi, chẳng có ai giúp đỡ, bênh vực, che chở. Đến sáng, khi nó thấy khe cửa sổ vựa thóc dần sáng lên, nó càng sợ thêm, sắp đến lúc chỉ còn có mỗi mình nó đối mặt với Chặt Đôi. Thế là nó quỳ xuống sàn và nước mắt chứa chan, van xin các bạn của nó xin với Chặt Đôi tha tội cho hoặc tìm cách nào giúp nó trốn thoát. Lầm to! Những đứa này thì sợ chủ, những đứa khác thì dửng dưng, những đứa khác nữa thì xấu bụng, đều từ chối.

– Quân ôn con xấu bụng! – Phạm nhân mũ-trùm-xanh phê phán. – Vì kẻ nào chỉ còn có thể đưa đầu ra hứng chịu mà không chống cự thì đáng thương hại thật. Khi còn có răng để mà nhe ra cắn lại, thì lại khác. Thật vậy, mày có nanh vuốt à? Thế thì giơ ra và tự vệ đi, em ơi!

– Đúng thế đấy! – Nhiều phạm nhân khác tán thành.

– Ái chà! – Bộ Xương quát to, không giấu nổi bực tức, và quay sang mũ-trùm-xanh. – Này, mày có câm mồm đi không? Chẳng phải tao đã bảo, quân ta, trật tự, hay sao? Tao có phải là Trùm ở đây hay không?

Mũ-trùm-xanh không đáp mà nhìn thẳng vào mặt Bộ Xương làm cái cử chỉ chế nhạo mà tất thảy bọn nhóc đều biết, là đặt ngón tay cái vào đầu mũi, xòe bàn tay phải, nối ngón út với ngón cái bàn tay trái cũng xòe ra như thế.

Mũ-trùm-xanh lẳng lặng trả lời bằng cử chỉ này cùng với một bộ mặt thật lố bịch đến nỗi nhiều phạm nhân phải phá lên cười sặc sụa, trong lúc một số khác thì ngó ra trước sự táo bạo của người tù mới nhập trại, bất chấp Bộ Xương mà ai cũng phải sợ.

Tên này giơ quả đấm cho mũ-trùm-xanh, nghiến răng dọa:

– Mai tao sẽ cho mày biết tay!

– Tao sẽ làm tính cộng trên mõm mày. Tao sẽ đặt mười bảy cái tát và không nhớ gì cả.

E rằng người gác sẽ có lý do để ở lại ngăn ngừa một trận ẩu đả có thể xảy ra, Bộ Xương lấy lại bình tĩnh:

– Không phải thế! Tao có trách nhiệm cai quản nhà sưởi, mọi người phải tuân lời tao, có phải không, thưa ông gác?

– Đúng, đừng làm lộn xộn ngắt câu chuyện. Còn mày, Hề Giấm, kể nốt đi, nhưng kể nhanh nhanh lên nào!