5. LUẬT BIỂN

Các thuyền đánh cá đã quay về bến. Một số còn chưa quăng lưới, thậm chí chưa kiếm được gì cho bữa tối của cả nhà. Rufino quay xuồng về từ phía vịnh. Vài chiếc thuyền đã giương buồm tính nhổ neo lại hạ buồm thả neo trở lại. Tuy trời vẫn xanh và biển vẫn yên. Mặt trời rọi sáng tất cả, chói rạng khác thường. Và cũng chính vì vậy mà các thuyền câu đã quay về bến. Rufino đưa thuyền cập cảng Xóm củi, các thuyền khác đều đã hạ buồm. Mặt nước đổi màu, chuyền từ xanh dương sang màu chì. Severiano, một ngư dân gan dạ, đi lại chỗ mấy con thuyền. Thấy thuyền không ra khơi, vài người đã rời chay lên phố. Song phần đông vẫn ở lại bởi thấy thời tiết quá đẹp với trời xanh, biển lặng, nắng ngời. Theo mắt họ chẳng có chuyện gì đáng ngại.

Severiano đi đến chỗ Rufino với Guma và nói:

- Ngày hôm nay chắc mệt đây…

- Họa có điên mới đi biển trời này..

Họ nhồi thuốc vào tẩu. Nhiều người đến chợ rồi lại quay về. Nắng lấp lánh trên những viên đá lát đường. Một phụ nữ đang phơi chiếc khăn trải bàn bên cửa sổ. Các thủy thủ cọ sàn trên một con tàu lớn. Gió bắt đầu nổi lên cuốn theo bụi cát trên bờ. Severiano hỏi:

- Có nhiều thuyền còn ở ngoài kia không?

Munuel nhìn quanh. Nhiều thuyền đang nhấp nhô cạnh bến.

- Theo tớ chắc không đâu… Ai đi rồi chắc sẽ ở lại Itaparica hoặc Ma Grand thôi…

- Trời này tớ chẳng mong ở ngoài đó chút nào…

Lão Francisco cũng nhập vào đám người đang đông dần:

- Joao Pequeno và John nhỏ cũng lâm nạn vào một ngày như thế này đây…

Phải, Joao Pequeno là tay đi biển lành nghề nổi tiếng khắp các vùng xuôi ngược ở đất cảng này. Tiếng tăm ông vang tận những miền xa. Người ta bán tán về ông tận Penedo, Caravelas, Aracaju.Thuyền ông chạy xa hơn tất cả, chẳng sợ gì bão tố, đá ngầm. Ông thạo đường vào cảng đến mức được mời làm hoa tiêu. Ông dẫn tàu vào trong những đêm bão tố. Ông thường vượt sóng đưa thuyền ra đón họ tận ngoài khơi, đưa họ vào, khéo léo tránh qua những mối hiểm nguy lớn bội phần vào những hôm giông bão.

Phải, ông đã ra khơi, dấn thân vào cuộc phiêu lưu của mình trong một đêm như thế, khi biển cũng lặng yên nhưng nước chuyển màu chì. Con tàu nọ không biết đường vào cảng bởi mới lần đầu tiên đến Bahia. Joao Pequeno đã không trở về sau cuộc phiêu lưu ấy. Chính phủ cho vợ ông một khoản trợ cấp nhưng sau đó lại cắt đi vì kinh tế khó khăn. Nay Joao Pequeno chẳng còn để lại gì trên đời ngoài tiếng tăm lừng lẫy ấy.

Từng biết ông ta, lão Francisco đã kể lại chuyện Joao Pequeno hàng trăm bận. Mọi người luôn lắng nghe với lòng khâm phục. Người ta nói Joao Pequeno thường xuất hiện trong nhưng đêm giông bão. Nhiều người nói đã nhìn thấy ông đưa thuyền vượt sóng đi tìm con tàu mất dạng giữa mù sương. Đến tận giờ Joao Pequeno vẫn đang đi tìm con tàu nọ. Và ông sẽ không nghỉ ngơi khi chưa đưa được nó vào bờ. Chỉ khi đó ông mới có thể yên lòng nhập cùng Iemanja vào chuyến hải hành vô tận hằng ao ước đến miền đất vô cùng.

Đây là đêm để ông xuất hiện. Khi gió gào rít lay chuyển các ngôi nhà, khi đêm bất ngờ bủa trên bến cảng, ông lại hiện ra, đưa lối dẫn đường cho con tàu đã mất. Ông sẽ lái thuyền vượt sóng, làm kinh sợ những ai đang còn trên biển chưa về…

Một chiếc thuyền về gần cầu cảng, thân dạt sang bên trong cơn gió điên cuồng. Buồm trên thuyền căng hết cỡ. Mọi người nhìn ra:

- Xavier về đấy…

- Đúng rồi, chiếc “Cú vọ”…

Chiếc thuyền đến gần hơn với cái tên “Cú vọ” sơn đen nhìn đã rõ.

- Chưa thấy ai đặt tên thuyền xấu vậy, - Manuel nhận xét.

- Chắc hắn cũng có cái lý của mình,- Francisco đáp. - Ai biết hết tâm sự người đời.

- Tôi đâu định ám chỉ gì, có điều…

Gió càng lúc càng mạnh, mặt nước không êm lặng nữa. Tận ngoài xa những cơn gió dữ thốc vào. Cảng nhanh chóng quạnh hẳn. Xavier buộc thuyền và tới bên đám nọ:

- Trời chuyển ghê quá…

- Còn có ai ngoài đó không?

- Tôi chỉ gặp mỗi Otoniel, nhưng anh ấy gần tới Maragogipe rồi…

Biển chuyển động, sóng dâng cao, những con thuyền sụt trồi trên mặt nước. Manuel quay sang hỏi Xavier:

- Anh bạn bỏ qua cho câu này nhé, sao anh đặt tên thuyền ghê thế?

Vẻ mặt Xavier sầm lại. Gã trông to lực lưỡng với mái tóc lai được sấy và giữ suôn thẳng, không xoăn.

- Còn chuyện gì mà người ta không làm chứ… Đủ chuyện ngu xuẩn, anh không biết sao?

Bão đã tràn lên thành phố và trên biển. Ngoài chợ chẳng thấy ai ngoài họ, một nhóm người bận áo vải dầu xối xả nước mưa tuôn. Gió át tiếng khiến mọi người cao giọng. Manuel hét lớn:

- Mà chuyện thế nào chứ?

- Anh muốn biết hả? Chuyện một cô nàng… Lâu lắm rồi, tại một cảng khác ở miền Nam. Chuyện vớ vẩn, biết không, chẳng đáng để nghĩ. Ai mà đoán được phụ nữ họ có ý gì. Chẳng biết sao cô ấy gọi tôi là Cú vọ. Chỉ mình cô ta biết và có thể trả lời câu ấy, mà cô ta nhất định không chịu nói, chỉ cười vang, cười mãi… Đủ để phát điên lên, thế đấy…

Gió cuốn bạt đi câu nói. Mọi người ngoảnh đầu nghe cho rõ hơn. Giọng Xavier trầm xuống:

- Cô ấy gọi tôi là Cú vọ… Tôi chẳng biết tại sao. Cô ấy chỉ cười mỗi khi tôi hỏi… Và thế là cái thuyền cũng mang luôn tên ấy…

Chuyện chẳng có gì đặc biệt để khiến người ta kinh ngạc. Xavier chợt bừng mặt giận dữ và cao giọng:

- Các vị chưa từng yêu phụ nữ sao? Nếu vậy thì cũng đâu biết thế nào là khốn khổ… Chẳng thà gặp cơn bão vạn lần thế này, lạy Chúa… - anh ta lấy tay bịt miệng, - còn hơn có một người đàn bà cứ cười hoài, chẳng biết nghĩ gì… Cô ấy gọi là là Cú vọ, có trời biết tại sao. Mà cô ấy lại bỏ tôi? Tôi chẳng làm điều gì tệ bạc. Một hôm tôi về, thấy cô ta biến mất tăm, không mang theo thứ gì trong mớ đồ dùng của mình… Thậm chí tôi đã ra biển tìm, sợ cô ấy chết đuối… Ta đi uống chút gì chứ?

Họ kéo nhau đến quán “Sao hải đăng”. Có tiếng Rosa Palmeirao đang hát vẳng ra từ đó. Gió thổi bay đất cát. Xavier nói tiếp:

- Chuyện cũng qua…Nhưng không sao quên được… Và tôi đặt cho thuyền cái tên “Cú vọ”. Thậm chí không lâu trước đó cô ấy vừa bảo sắp có con với tôi… Cô ấy đã bỏ đi, mang theo trong mình một đứa trẻ...

- Chắc cô ấy sẽ quay về thôi, một ngày nào đó. - Guma an ủi.

- Ối cậu bé, cậu thuộc lứa tuổi khác rồi.. Nếu cô ấy về tôi sẽ dần cho một trận để đời…

- Nhưng cái tên thuyền…. Tôi tưởng…

- Người khác như tôi hẳn đã bỏ đi biệt xứ, vì xấu hổ…

Anh ta nói câu gì đó nữa nhưng bị gió cuốn đi. Cả giọng ca của Rosa Palmeirao cũng không nghe rõ. Tiếng người nói chỉ rõ hơn khi học đã vào hẳn bên trong.

Người đàn ông bận áo mưa đang to tiếng với ông Babau:

- Tôi tưởng ở đây cũng có tay đang mặt đàn ông chứ…. Hóa ra toàn thỏ đế…

Quán vắng tanh. Chỉ có Rosa Palmeirao đang lắng nghe chăm chú. Ông Babau giang tay, vẻ băn khoan, chẳng biết trả lời sao:

- Nhưng mưa bão thế này đâu phải chuyện đùa, ông Godofredo…

- Một lũ chết nhát. Còn đâu cái thời của những tay can trường như Joao Pequenco trên đất cảng này?

Đám mới vào đến bên người đang nói là lão Godofredo làm cho hãng Baiana dang sùng sục như bị quỉ á

- Có chuyện gì vậy, ông Godofredo? - Manuel hỏi.

- Chuyện gì hả? Các anh không biết sao? Tàu Canavieirais bị kẹt ngoài kia, không vào nổi…

- Tay thuyền trưởng có thạo đường vào cảng không?

- Mặt hắn còn chưa thuộc nữa là…Hắn người Anh, cũng vừa tới đây, còn chưa biết ngô khoai gì hết. Tôi đang tìm ai đó làm hoa tiêu…

Lão đập bàn giận dữ:

- Đám đi biển gan dạ vùng này chắc chết hết rồi…

Xavier bước tới. Nghĩ anh ta muốn tình nguyện đi, lão Francisco kéo áo níu lại:

- Ông vừa nhắc đến Joao Pequeno? Rồi ông ấy được cái gì cho lòng cam đảm ấy? Một chỗ ngơi thân ở địa ngục cũng không. Chỉ lang thang trên biển nhát người. Được cái gì nào? Tiền trợ cấp cho bà vợ được đưa cho lấy có.. Rồi cắt luôn… Được cái tiếng dũng cảm nhưng chết mất tăm…

- Nhưng có nhiều gia đình đang kẹt trên con tàu kia…

- Bộ bọn tôi không có gia đình sao… Rồi sẽ được cái gì kia chứ?

Lão Godofredo đổi giọng:

- Hãng sẽ trả hai trăm milreis cho ai dám đi…

- Mạng người quá rẻ, đúng không? - Xavier ngồi xuống kêu một ly rượu.

Rosa Palmeirao cười to:

- Godo, bà xã ông cũng đi trên tàu đó hả, hay có ả mèo nào?

- Im đi, đồ quỉ cái, cô không biết trên tàu đầy chật người sao?

Dân cảng không ưa lão Godofredo. Thoạt đầu lão làm hoa tiêu cho một con tàu lớn của hãng Baiana và leo lên đến chức thuyền trưởng dù chẳng thạo việc gì đến đầu đến đũa. Không ai hiểu tại sao, có điều ai cũng biết lão đối xử tàn tệ với cánh thủy thủ. Sau lần lão suýt đánh đắm chiếc Marau ở cửa vịnh gần Ilhéus, hãng chuyển lão về một vị trí béo bở tại văn phòng. Và lão vẫn cư xử tồi tệ hết mức với các ngư dân, đám thợ thuyền, những người khuân vác.

- Tàu chở đầy người. Đàn ông đất cảng này đâu cả rồi? Xưa nay có tàu nào bị chìm kiểu thế này…

- Ông có bà con trên tàu Canavieiras hả?

Lão nhìn Francisco:

- Tôi biết các vị đều chẳng ưa gì tôi… - Lão mỉm cười. - Các vị nghĩ tôi đang nhờ cứu mạng ai đó là người thân của tôi? Nhưng tôi không yêu cầu chuyện đó, không. Điều tôi đang làm là trả tiền. Hai trăm milreis cho ai dám đi…

Những người khác kéo đế. Godofredo nhắc lại lời đề nghị. Mọi người nhìn lão hoài nghi. Xavier ngồi ở bàn uống rượu nói:

- Đâu có ai muốn chết, ông Godofredo. Mặc cho tay người. Anh ấy tự xoay xở lấy.

Guma hỏi:

- Sao các ông không cho tàu kéo ra?

Lão Godofredo giật mình:

- Lẽ ra phải làm thế, tất nhiên… Nhưng hãng nói như vậy quá tốn kém…Tôi cần một người can đảm… Hãng sẵn sàng trả hai trăm milreis…

Gió đập mạnh vào cửa quán “Sao hải đăng”. Lần đầu tiên mọi người nghe rõ tiếng còi tàu vang lên cầu cứu. Lão Godofredo đưa tay (trông loắt choắt trong chiếc áo quá cỡ) và hạ giọng gần như năn nỉ:

- Tôi thêm một trăm milreis bằng tiền riêng… Và tôi hứa sẽ lo lắng chu toàn cho người nào đi…

Mọi người giật mình nhưng không ai nhúc nhích. Godofredo quay sang Rosa Palmeirao:

- Rosa, cô là phụ nữ nhưng cam đảm hơn nhiều đàn ông… Nghe này, Rosa, hai đứa con tôi đang ở trên tàu. Chúng tính đi nghỉ hè ở Ilhéus… Cô đã từng có con chứ, Rosa?

Francisco nói thầm vào tai Guma:

- Ta đã nói hắn có ai đó trên tàu mà…

Godofredo đưa tay về phía Rosa. Bộ dạng lão lúc này trông thật tức cười - lọt thỏm trong chiếc áo choàng sang trọng, vẻ mặt thảm hại, giọng run run.

- Nói dùm cho họ đi đi, Rosa… Tôi sẽ đưa hai trăm milreis cho bất kỳ ai chịu đi… Tôi sẽ lo cho gia đình họ suốt đời…Tôi biết họ không ưa gì tôi… Nhưng còn các con tôi…

- Các con ông ư? Mắt Rosa Palmeirao dõi ra cửa sổ, về phía màn đêm.

Godofredo đến bên bàn, ôm đầu trong hai bàn tay với các móng chăm chút, hai vai nhấp nhô như thuyền trên sóng…

- Lão khóc kìa. - Manuel nói.

Rosa Palmeirao lặng lẽ đứng lên, nhưng Guma đã ở cạnh Godofredo:

- Thôi được, tôi sẽ đi…

Lão Francisco mỉm cười đưa mắt nhìn cánh tay mình xăm tên đứa em trai cùng với con thuyền đã mất. Vẫn còn chỗ cho tên của Guma. Xavier đặt ly xuống:

- Cậu điên rồi… Mà chắc đâu đã giúp được gì…

Guma bước vào bóng đêm. Ánh mắt Rosa Palmeirao rạng rỡ tình yêu. Godofredo đưa tay theo hướng Guma:

- Gắng mang mấy đứa nhỏ về…

Bóng Guma chìm trong màn đêm đang tràn xuống. Anh dong buồm đưa thuyền ngược gió, mắt vẫn nhận ra hình dạng những người vừa đưa anh ra tận cầu tàu. Rosa Palmeirao và lão Francisco đang vẫy tay. Tiếng Xavier gọi lớn:

- Cho gởi lời thăm Đức Mẹ Janaina…

Manuel bức tức quay sang:

- Đừng bao giờ nói với ai rằng anh ta đang đi vào cõi chết…

Anh đưa mắt dõi theo bóng con thuyền đang nhòe đi trên mặt biển màu chì:

- Tội nghiệp, nó vẫn còn là một đứa trẻ…

° ° °

Những vì sao đã biến mất. Trăng không mọc đêm nay và vì vậy trên biển cũng không có những lời ca tình ái cũng những tiếng rên rỉ yêu đương. Những con sóng dồn lên lưng nhau. Mà đó là trong vịnh, xa trong đập chắn sóng. Còn ở ngoài kia, nơi thênh thang trời nước, không biết biển còn dữ dội tới đâu?

Chiếc “Quả cảm” chật vật rời khỏi cầu cảng. Guma căng mắt nhìn ra trước nhưng xung quanh chỉ mù mịt một màn đen. Khó nhất là lúc khởi hành đi ngược gió. Sau đó là cuộc đua điên dại với gió lộng từ sau đẩy ra biển rộng, nơi không dành cho những chiếc thuyền con mà là vùng nước của những con tàu lớn.

Guma vẫn nhận ra lờ mờ hình dáng những người thân đứng đó, trên bờ. Trong những cánh tay vẫn theo anh có tay của Rosa Palmeirao, người phụ nữ dũng cảm nhất, dịu dàng nhất mà anh từng biết. Guma mới hai mươi tuổi nhưng đã biết đến tình yêu của không chỉ một người phụ nữ. Và chưa ai năm trong vòng tay anh âu yếm, dịu dàng, đầy nhục cảm yêu đương như Rosa Palmeirao. Biển hôm nay cũng tương tự như Rosa Palmeirao khi nàng nổi giận. Biển xám màu chì. Một con cá vọt trên mặt nước. Nó không sợ bão tố, ngược lại còn vui mừng vì bão ngăn những con thuyền đánh cá ra khơi… Chiếc “Quả cảm” nhanh chóng vượt qua vùng nước cạnh cảng. Đập chắn sóng đã gần hơn. Gió lồng lộn trên pháo đài cổ, lùa qua các ô răng cưa lạnh ngắt, đập lên những khẩu pháo cổ xưa đã từ lâu không dùng đến. Guma không còn nhận ra những bóng người trên cảng. Có thể Rosa Palmeirao đang khóc. Tuy không thuộc số những người dễ khóc nhưng nàng đang ước ao một đứa con trai và quên rằng với nàng mọi việc giờ đã muộn. Với nàng, Guma vừa là người tình vừa là đứa con trai hằng khao khát ấy. Không hiểu tại sao trong giờ phút kề cận tử thần này anh chợt nhớ đến người mẹ đã mãi mãi đi xa? Guma không muốn nghĩ về bà. Trong tình yêu của Rosa Palmeirao phảng phất cả tình yêu người mẹ. Nàng cũng không trẻ hơn mẹ anh và thường âu yếm anh như với đứa con trai, quên đi những nụ hôn mê đắm và thay bằng làn môi hôn của tình mẹ dịu dàng… Chiếc “Quả cảm” vẫn nhấp nhô trên mặt sóng, tiến lên một cách khó khăn. Con đập chắn sóng dường như vẫn chẳng gần thêm chút nào. Rất gần mà cũng rất xa. Guma cởi phăng chiếc áo sơ mi đẫm nước. Sóng đập vào mạn thuyền từ mọi hướng. Phía ngoài vịnh không biết còn tệ đến đâu? Rosa Palmeirao đang khao khát một đứa con. Nàng đã mệt mỏi với đám cảnh sát, với nhà giam, với mảnh lam dưới váy và lưỡi dao găm trên ngực mình rồi. Nàng mong có một đứa con để âu yếm vỗ về, để hát cho nghe những lời ru nơi người mẹ. Có lần Guma mơ màng trong vòng tay nàng và đã nghe Rosa hát:

Ngủ đi, con nhỏ của ta

Để ông ba bị tránh xa, không vào…

Nàng đã quên anh là người tình của mình và ru anh như trong vòng tay người mẹ. Có lẽ chính điều này đã làm dậy lên cơn thịnh nộ của Iemanja. Bởi chỉ mình Dona Janaina có thể đồng thời là mẹ, là vợ. Và Người là vậy đối với mọi đàn ông vùng biển, là đấng bảo trợ cho tất cả đàn bà. Giờ Rosa Palmeirao đang cầu nguyện Người cho Guma sống sót trở về. Thậm chí có thể nàng đã nguyện dâng cho Người (còn việc gì mà tình yêu không làm được chứ?) cả mảnh lam dưới váy và lưỡi lam găm trên ngực của mình. Một con sóng khác dội xuống thuyền. Guma nghĩ thực tình rất khó toàn mạng trở về. Hôm nay sẽ là ngày của anh. Anh suy nghĩ, lòng không hề sợ hãi. Chuyện đó có thể đến sớm hơn anh nghĩ, nhưng đằng nào cũng đến, không sao tránh nổi. Anh chỉ tiếc vẫn chưa từng yêu một người phụ nữ đúng như mình từng cầu xin Dona Janaina một đêm nào đó. Một người phụ nữ sẽ cho anh đứa con trai để sở hữu chiếc thuyền này, để nghe những câu chuyện mà ông lão Francisco sẽ kể. Anh cũng còn chưa đến được bao cảng lạ hằng ao ước, chưa đến những vùng đất vô cùng như Chico Tristeza. Giờ hẳn anh sẽ đi trong lòng nước cùng với Iemanja, Dona Janaina của những người đánh cá, Đức Mẹ Aioca của người da đen. Có thể Người sẽ đưa anh đến vùng đất Aioca, cũng là quê hương anh, quê hương của tất cả những người đàn ông biển, nơi Dona Janaina ngự trị như một nữ hoàng.Vùng đất của Aioca xa xôi khuất tận chân trời, điểm xuất phát của Iemanja vào nhưng đêm trăng sáng.

Đập chắn sóng đâu mà mãi chiếc “Quả cảm” vẫn chưa tới chứ? Guma ghì chặt tay lái, dù vậy chiếc thuyền vẫn đương đầu với gió một cách khó khăn. Thuyền chợt rơi vào bóng tối đổ xuống từ pháo đài cổ. Ngoài kia, xa tít phía cửa vịnh là con tàu bất hạnh đang kéo còi. Gió mang theo tiếng khóc của con tàu đầy khách. Chẳng phải vì tiền mà Guma ra đi trên chiếc thuyền “Quả cảm” để đưa tàu vào biển. Anh cũng không rõ lắm vì sao mình dám đối đầu với trận bão tố nhường kia. Chẳng phải vì tiền, đó là điều chắc chắn. Anh sẽ làm gì với hai trăm milreis, thậm chí nhiều hơn nếu lão Godofredo cho thêm phần đã hứa? Anh sẽ mua quà cho Rosa Palmeirao, sắm quần áo cho lão Francisco, có thể mua cánh buồm cho chiếc “Quả cảm”. Nhưng những chuyện ấy đều có thể làm mà chẳng cần liều mạng, và không người đàn ông nào thí mạng để đổi lấy hai trăm milreis. Cũng chẳng phải vì lão Godofredo có hai đứa con trên tàu Canavieiras đang sụt sùi như trẻ lạc. Không, chẳng phải vì vậy. Đơn giản chỉ bởi vì những hồi còi buồn thảm là tiếng kêu cứu tuyệt vọng vẳng tới từ con tàu, và luật biển đòi hỏi mỗi người phải cứu giúp những ai gặp hiểm nguy trên biển. Iemanja hẳn sẽ hài lòng với anh, nếu anh sống qua được để trở về hẳn Người sẽ ban cho anh người phụ nữ anh hằng cầu ước. Guma chưa hể đáp lại tiếng còi tàu. Con tàu chắc đang ở đâu đó bên ngọn hải đăng, gắng chống chọi để chờ người tiếp cứu, các thủy thủ chắc đang trấn an cho đám phụ nữ, trẻ con. Một con tàu mất hướng đang vật vờ ngay bên cánh cửa đưa vào cảng…Đó là lý do vì sao anh dấn thân vào cõi chết để cứu một con tàu. Bởi mỗi con tàu, mỗi con thuyền, một chiếc xuồng, thậm chí mỗi tấm ván trôi dạt trên biển đều có thể là quê hương, là đất sống cho mọi người dân biển, nhưng thần dân của Mẹ Biển Iemanja. Bản thân họ cũng không biết rằng mỗi mảnh vỡ từ các con tàu đắm, mỗi cánh buồm tơ tả trên các con thuyền cũng mang hồn Đất Mẹ Aioca, nơi nữ thần Janaina ngự trị.

Anh băng ngang đập chắn sóng. Trên pháo đài cổ có ánh đèn nháp nháy, nhập nhòa di động như bóng ma. Guma gọi lớn:

- Jeremias! Ơi Jeremias!

Jeremias lần ra, mang theo một ngọn đèn. Ánh đèn rọi trên mặt biển chao đảo, nhảy múa, sụt trồi theo con sóng, Jeremias hỏi:

- Ai đó?

- Guma đâ

- Cậu điên rồi hả, Guma?

- Tôi ra tìm tàu Canavierias, nó không vào vịnh nổi…

- Để mai không được sao?

- Nó đang nổi còi kêu cứu…

Chiếc “Quả cảm” vượt qua ngoài đập chắn sóng. Jeremias gọi với theo, tay giơ cao ngọn đèn:

- Gắng lên! Chúc cậu bình an!

Guma vật lộn với tay lái, Jeremias hẳn cũng không nghĩ sẽ còn gặp lại anh, còn được thấy con thuyền “Quả cảm” băng ngang đập chắn sóng một ngày nào đó. Những bài hát của anh ta hẳn sẽ không bao giờ còn đến được với Guma. Chính anh là người đêm đêm vẫn hát lên bài ca về sự ngọt ngào được chết trên biển cả… Chiếc “Quả cảm” lao đi trên sóng. Giờ là cuộc chạy đua như điên dại, cuốn theo chiều gió. Thuyền suýt lật ngang khi Guma định đổi hướng. Gió muốn cuốn bay Guma, bủa sóng lên khoang thuyền, dán mớ tóc ướt bết vào mặt anh, gào rít trong tai anh. Gió tung hoành trên thuyền, thổi tắt các ngọn đèn. Ánh sáng từ thành phố - càng lúc càng xa - thoáng vụt qua nhanh chóng. Giờ là cuộc chạy đua vô tận, vô cùng, khi người lẫn thuyền đều nghiêng hẳn sang bên, đôi tay biến thành một phần của tay lái. Gió đang đưa anh tới đâu đây? Mưa dầm ướt thân anh, quất như roi vào mặt. Anh chẳng nhìn thấy gì trong màn đêm đen kịt, chỉ có tiếng còi tàu Canavieiras định hướng dẫn đường. Anh có thể trôi xa khỏi nó, có thể dạt vào tận Itaparica hay va vào một mỏm đá ngầm giữa biển. Không ai đủ cam đảm ra đi. Ngay cả Jeremias cũng kinh hoàng khi thấy anh băng qua đó. Mà Jeremias là một cựu chiến binh. Anh ta sống một mình ẩn thân như con chuột trên pháo đài hoang kể từ khi không thể phục vụ trong quân ngũ do quá tuổi. Anh ở lại đây để sống giữa biển khơi, trong một pháo đài hoang phế để không phải chia tay với những khẩu thần công, với tất cả những gì nhắc nhở về doanh trại và cuộc đời quân ngũ. Và Guma cũng đi con đường của mình, con đường của chiếc “Quả cảm”, thậm chí không đi, mà đang chạy điên cuồng trên mặt biển dựng muôn ngàn lớp sóng. Cũng có thể anh sẽ không bao giờ đến được cái đích mình muốn tới, và sáng mai mọi người sẽ phải giăng ra tìm vớt xác anh. Ông lão Francisco sẽ xăm tên anh lên cánh tay mình, sẽ kể về những kỳ tích điên rồ của anh cho nhưng người đánh cá ngồi quanh trên bến cảng. Rosa Palmeirao chắc rồi sẽ quên anh, sẽ yêu người khác, sẽ vẫn hoài mong một đứa con trai. Nhưng dẫu sao luật vẫn phải được tuân hành và chuyện về anh sẽ là tấm gương cho nhiều con người hôm nay và những thế hệ khác.

Anh không nghe thấy tiếng còi tàu. Ánh đèn thành phố trông cũng không rõ nữa. Bất chấp những cố gắng của anh, chiếc thuyền đã dạt ra khỏi lộ trình cần thiết. Nó đã dạt xa hơn ra phía biển, gần đến bờ Itaparica. Anh bẻ mạnh đuôi lái và chạy tiếp, gắng tự định hướng cho mình, chẳng biết còn bao lâu, mất bao nhiêu giờ nữa? Lẽ ra phải đến nơi rồi. Sao Iemanja không xuất hiện khi anh còn chưa tìm thấy con tàu Canavieiras?

Anh còn quá trẻ để phải chết. Anh vẫn hằng ao ướt một người con gái ngây thơ trinh trắng (như cô Dulce lúc anh còn đi học) chỉ thuộc riêng mình. Anh chẳng có đứa con trai nào để lại, thuyền của anh rồi sẽ tan tành. Anh không sợ chết, nhưng cảm thấy chết còn quá sớm. Anh những mong chỉ chết đi sau khi đã để lại một câu chuyện khiến mọi người nhớ mãi khắp vùng biển nơi này. Còn quá sớm để đi vào cõi chết. Cũng quá sớm để đi theo nữ thần biển cả, Dona Janaina. Anh còn chưa kịp trở thành oga, thầy phụ lễ trong những nghi thức candomblé của Người, chưa hát những bài ca về Người, chưa mang trên cổ những viên sỏi màu lá do Người ban tặng.

Vật anh đang mang trên cổ lúc này là chiếc mề đay cô Dulce trao tặng. Hẳn cô Dulce sẽ rất buồn khi được tin anh chết. Cô không thể hiểu được cuộc đời của họ, một kiếp sống nặng nề luôn cận kề cái chết mỗi ngày, và chờ đợi điều kỳ diệu phi thường sẽ tới. Ai biết được, có thể ngày ấy rồi cũng tới. Đó cũng là lý do khiến Guma không muốn chết. Bởi vào cái ngày xảy ra điều kỳ diệu ấy cuộc đời sẽ đẹp hơn, sẽ bớt đi những mảnh đời bất hạnh, ngươi ta còn đem mạng sống của mình để đổi lấy hai trăm milreis.

Dường như thuyền đã quay lại đúng lộ trình dự định. Anh đã nghe thấy những hồi còi vang lên kêu cứu. Một cơn sóng dữ dội cuốn anh bật khỏi thuyền. Anh gắng sức bơi về phía chiếc thuyền mất lai đang xoay tròn trong gió. Có thể mọi chuyện đã kết thúc và anh vẫn chưa có một cái tên thiêng liêng để gọi lên trong phút giây sinh tử ấy. Nhưng phút giã biệt của anh hẳn còn chưa tới bởi người phụ nữ của anh còn chưa đến được với anh. Anh bơi trong vô vọng, gắng với được mạn thuyền, bám chặt vào tay lái và xoay thuyền hướng về phía con tàu đã nhìn thấy đằng xa. Anh chiến đấu chống chọi với gió đập, sóng dồn, với cả cơ thể đang run lên vì lạnh giá.

Cuộc đua tranh lại tiếp tục. Anh nghiến răng, lòng không chút hãi hùng. Anh những muốn kết thúc mọi chuyện, thật dứt khoát, chỉ một lần. Đãần, rất gần rồi, ánh sáng trên tàu thấp thoáng. Mưa xối xả, gió xé muốn rách buồm nhưng anh đã gọi vang lên thân con tàu Canavieiras cao lớn:

- Thả thang dây đi!

Đám thủy thủ trên tàu hối hả. Họ ném xuống một sợi dây để buộc chặt con thuyền. Tiếp đó là cuộc phiêu lưu từ con thuyền lên boong tàu theo chiếc thang dây lắc lư như đưa võng. Hai lần anh suýt rơi, và nếu vậy thì không ai cửu nổi bởi anh sẽ bị nghiền nát giữa chiếc thuyền và con tàu đang nhồi lắc theo từng ngọn sóng.

Anh mỉm cười, người ướt sũng nhưng cảm thấy vô cùng hạnh phúc. Trên cảng chắc mọi người nghĩ giờ phút này hẳn anh đã chết; thân xác đang phiêu diêu trong vòng tay của nữ thần biển cả Iemanja.

Guma leo lên buồng lái, nơi viên thuyền trưởng người Anh trao cho anh số phận con tàu. Thợ máy khởi động các động cơ, thợ đốt lò thổi bừng thêm ngọn lửa, các thủy thủ trở về vị trí của mình. Guma điều khiển con tàu. Anh ra lệnh và xử lý các tình huống. Có lẽ chỉ như vậy mà một người như anh mới có thể trở thành thuyền trưởng một con tàu lớn. Chỉ bằng sự giúp đỡ của Iemanja, nguồn sức mạnh kỳ ảo ấy. Ngay ngày mai tay người Anh bệ vệ này, và cả lão Godofredo thậm chí sẽ không nhận ra anh trên con thuyền “Quả cảm” chạy sát bên. Không ai gọi là người hùng, anh biết thế. Và anh cũng biết xưa nay luôn là vậy, ngoại trừ khi điều kỳ diệu cô Dulce hằng mơ ước xảy ra sẽ thay đổi đến tận cùng qui luật ấy.

Hai giờ sau tàu Canavierias vào bến, bão vẫn hoành hành trên thành phố và trên mặt biển. Cánh buồm ở thuyền “Quả cảm” rách bươm, thân thể rạn nứt do va đập với con tàu, tay lái thuyền gãy tan từng mảnh.

Trên cảng người ta nói bóng ma của Joao Pequenco không bao giờ còn xuất hiện bởi con tàu lạc đã được tìm ra và đưa về bến. Từ hôm ấy tên của Guma được nhắc đến thường xuyên trên vùng biển Bahia.