6. IEMANJA, NỮ THẦN MANG NĂM TÊN GỌI

Không ai trên cảng chỉ có một cái tên. Ai cũng còn có biệt danh hay tên tắt, tên kéo dài hoặc được gắn thêm từ gì đó nhắc về một giai thoại, một trận đánh nhau hay một người phụ nữ.

Iemanja, nữ thần của bến cảng, của những con tàu, của cuộc đời mọi người dân biển cũng có đến năm cái tên, năm cái tên ngọt ngào ai cũng biết. Người được gọi là Iemanja, luôn được gọi như vậy và đó là tên thực của Người, của nữ hoàng sóng nước, nữ chúa đại dương. Cánh lái thuyền thích gọi Người là Dona Janaina và đám da đen, lũ con cưng của người, những kẻ nhảy múa cuồng nhiệt nhất trong các lễ hội mừng Người, gọi Người là Inaê với tất cả lòng sùng kính chân thành trước nữ vương Aioca, nữ hoàng của xứ sở đầy bí ẩn phía bên kia dải nước xanh ngăn cách họ với miền đất ấy. Tuy nhiên phụ nữ vùng biển, những con người bình dị, kiên cường, Rosa Palmeirao, những cô gái ăn sương, những người phụ nữ có chồng, các trinh nữ đã hứa hôn đều gọi Người là Dona Maria bởi Maria là cái tên đẹp nhất, thiêng liêng nhất, và họ dâng nó lên Iemanja như một món quà với cung cách như cúng những bánh xà phòng lên điện thờ của Người trên Đập nước. Người là tiên cá, là nữ thần sóng nước, nữ thần của biển khơi, là Iemanja, Dona Janaina, Dona Maria, Inaê, Nữ vương Aioca. Người chế ngự các đại dương, ngưỡng một ánh trăng rằm những đêm mây quạnh, yêu thích các giai điệu du dương của đám da đen. Hàng năm lễ hội Iemanja được tổ chức tưng bừng trên Đập nước và ở Thánh đường Monte Serrat. Vào dịp đó họ gọi Người bằng cả năm tên, bằng mọi danh hiệu, dâng lên Người các lễ vật và những bài ca.

Đại dương mênh mông, biển khơi là con đường vô tận, nước tạo nên quá nửa, là ba phần tư của thế giới, và tất cả đều thuộc về Iemanja. Nơi nữ thần ngự trị có thể là điện thờ trên Đập nước ở vùng duyên hải Bahia, cũng có thể là các hang động ở Monte Serrat. Người có thể sống ở các thành phố ven Địa Trung Hải, biển Trung Hoa, California, Aegean hay vịnh Mexico. Thuở xa xưa Người sống ở miền duyên hải châu Phi, cạnh vùng đất Aioca như người ta nói. Nhưng Người đã đến Bahia để ngắm nhìn dòng nước sông Paraguacu và đã ở lại sống tại vùng duyên hải này, nơi điện thờ gần Đập nước. Tại đây Người chải mái tóc dài của mình (các nữ tỳ xinh đẹp cầm lược ngà, lược bạc đi theo), lắng nghe những lời nguyện cầu của phụ nữ làng chài, thả ra những cơn dông bão, chọn những người đàn ông mình sẽ mang theo trong cuộc viễn du đến những tầng sâu vô cùng của biển. Đó cũng là nơi diễn ra những lễ hội mừng Người, đẹp hơn nhiều so với bao lễ hội khác ở Bahia, đẹp hơn cả macumbas, bởi nó thuộc về thánh orixác hùng mạnh, thuộc về những kẻ tiền bối, đấng khởi nguyên cho mọi lớp người sau. Nếu không quá ngại tội bất kính hẳn người ta đã nói nó đẹp hơn cả lễ hội mừng Oxolufa, Đức thánh chí linh cổ hùng mạnh nhất. Bởi đêm lễ hội Iemanja là đêm đẹp tuyệt vời. Đó là những đêm biển long lanh giữa hai màu lam và lục, vầng trăng ngự trị bầu trời, các vì sao hòa trong ánh đèn lung linh trên những con thuyền, Iemanja chậm rãi xõa mái tóc của mình trên những biển, và như thủy thủ trên các con tàu lớn từng đi muôn nơi thường nói, không gì đẹp bằng sắc màu lấp lánh từ mái tóc Iemanja dập dềnh trên sóng.

Alselmo, Cha đạo, là người chuyển những lời nguyện cầu của dân biển đến Iemanja. Là Cha dâng lễ macumba chính trong vùng, trước đây, như một thủy thủ, ông từng đến tận châu Phi và học được ở đó thứ ngôn ngữ thực sự cùng ý nghĩa của các Thánh lễ. Khi trở về ông đã từ giã các con tàu, ở lại vùng biển này và thế chỗ Agostinho vừa mới mất. Giờ ông điều hành những ngày hội Iemanja, chủ trì nghi lễ macumba ở Monte Serrat, là kẻ thừa lệnh Dona Janaina trị bệnh cho người, thả thuyền thuận gió, đẩy xa những trận cuồng phong. Mọi người ở vùng biển rộng lớn này đều kính trọng Alselmo, kẻ đã đặt chân lên đất châu Phi và có thể đọc kinh cầu nguyện bằng thứ ngôn ngữ Nagô kỳ ảo ấy. Mái tóc bạc của ông đủ để tất cả những người dân duyên hải, từ đất liền đến mặt biển, đều ngả mũ cúi chào.

Không dễ gì được tham dự nghi lễ macumba của Pai Alselmo, đàn ông da đen phải là người thạo nghề đi biển mới được ngồi trong đám ogas của Iemanja cùng các vũ nữ chuyên nghiệp feitas vây quanh. Guma, chàng lai da đen với nước da sáng, mái tóc đen dài hẳn sẽ sớm được ngồi tại hàng ghế vây quanh thầy tế pai-de-santo trong phòng candomble. Từ buổi đưa được con tàu Canavieiras cập bến trong đêm mưa bão ấy, tiếng tăm anh lan xa như một bằng chứng cho lòng sủng ái của Iemanja đối với anh. Không bao lâu nữa hẳn anh sẽ được ngồi trong đám ogas cùng các vũ nữ feitas vây quanh. Kỳ lễ hội Iemanja tới hẳn anh sẽ được mang viên đá nhỏ (màu xanh ngọc, mang về từ đáy biển) và nhập với các ogas trong nghi lễ kết nạp cùng với các feitas và iavôs, những nữ trợ tế da đen.

Và cùng với anh, chàng da đen Rufino hẳn cũng mang viên đá nhỏ của Iemanja. Hẳn họ sẽ đồng thời dâng lễ lên nữ thần biển cả, người phụ nữ với năm tên, mẹ của tất cả, Người sẽ là vợ họ một ngày nào đó, chỉ duy nhất một ngày trong cả cuộc đời. Chàng da đen Rufino thậm chí sẽ hát vang khi đang dùng đôi tay lực lưỡng lái con thuyền chở nặng hàng hóa của mình ngược khúc sông sâu:

Với cái tên Thánh Ogum hùng mạnh

Như thần dân đã đặt cho t

Ta là con của biển khơi hùng mạnh

Là cháu của Người, nữ thần Iemanja…

Anh chàng có nước da đen nhánh ấy ra đời từ những vùng nước thẳm sâu trong vắt, có bà nội là Iemanja, mẹ của cha anh, một thủy thủ giống như cha, như ông, như những bậc tiền nhân xa trước nữa đã mờ đi trong trí nhớ của anh.

Ngày hội Iemanja đang tới gần. Guma tính sẽ cầu Mẹ Biển ban cho mình một cô gái giống như Người, đoan trang, xinh xắn, mang vẻ đẹp rạng ngời khắp vùng biển Bahia, Thành phố Thánh thần. Bởi Rosa Palmeirao đã nói không chỉ một lần nàng sẽ dong buồm nhổ neo đến những miền đất khác. Nàng những mong có con với chàng trai trẻ trung can đảm ấy, một đứa con trai để âu yếm vỗ về trên đôi tay quen chiến đấu, để hát lên những lời ru êm ái từ đôi moi quen những lời rắn rỏi nặng nề. Nhưng Rosa Palmeirao quên rằng mọi chuyện với nàng đã muộn, nàng đã mất đi tuổi trẻ của mình qua bao cuộc chiến, điều duy nhất còn lại ở nàng là sự dịu dàng chưa mất hết, lòng khao khát được nâng niu âu yếm một thực thể sống thân thương máu mủ của mình. Nhưng đứa trẻ đã không ra đời, và giờ nàng chuẩn bị dấn thân vào bao cuộc chiến mới ở những vùng đất khác, sẽ uống rượu ở những tửu quán khác, viễn du theo những con sóng ở những vùng biển khác…. Nàng sẽ ra đi… Song phải sau lễ hội Iemanja, khi gió thuận và trên đường không còn những trận cuồng phong vần vũ.

Và như vậy khi Rosa Palmeirao quyết định ra đi, Guma sẽ nhắc nhở Iemanja đã đến lúc ban cho anh điều Người từng hứa. Lễ vật dâng Người, ngoài chiếc lược chải tóc, còn có mảnh buồm từ chiếc “Quả cảm” bị gió xé toang khi anh cứu con tàu Canavieiras.

Ngày hội Iemanja đang gần tới…. Ngày hôm ấy cảng sẽ vắng người, trên biển sẽ không thấy con thuyền nào rẽ sóng. Mọi người sẽ đổ dồn về nơi cư ngụ của Dona Janaina, vị nữ thần có năm tên ấy.

Iemanja, hãy về đây

Đó là bài ca họ hát vào đêm lễ hội Iemanja. Nơi ấy là Agua dos Meninos, khu chợ lớn nhất ở Bahia. Xa hơn nữa, ở Itapagipe, là Vịnh Xóm củi, cảng đậu của các chủ thuyền. Giữa hai chốn ấy là nơi ở của Iemanja trên mỏm đá ngoài khơi… Cát giữ lại dấu vết bao mảnh vỡ của các con tàu đắm. Những mảnh xà cừ muôn màu lấp lánh dưới trăng đêm. Phố thị chìm xa trong những ánh đèn mờ trên đường phố. Những lời ca văng vẳng, không rõ từ đâu:

Hỡi nàng tiên cá, hãy về đây

Và hãy vui đùa trên cát ấm…

Đây là đêm lễ hội Iemanja, và vì vậy dân biển gọi Người về đùa vui trên bãi cát. Các hang động hiện rõ hơn dưới ánh trăng đêm và được quay viền bởi mớ tóc của Iemanja xõa dài trên mặt nước. Nếu Người không về họ sẽ ra biển kiếm tìm. Đây là đêm lễ hội của Người, đêm để Iemanja hiển hiện đùa vui cùng dân biển.

Hỡi nàng tiên cá, hãy về đây

Hãy đùa vui, ơi nữ thần biển cả…

Iemanja đang đùa vui trên biển. Đã có thời, như những bậc cao niên nhất còn nhớ, cơn thịnh nộ của Iemanja thật kinh hoàng. Những ngày ấy Người không vui đùa. Các tàu thuyền cũng chẳng được nghỉ ngơi mà phải sống kiếp tội đồ khổ ải. Bão tố trùm khắp vịnh, đẩy cả dòng sông dâng nước tràn bờ. Thuở ấy cả trẻ con, thậm chí nhiều trinh nữ đã được dâng lên Iemanja làm vật tế thần. Người nhấn chìm họ xuống đáy biển sâu, thân thể họ chẳng bao giờ trở lại. Đó là những năm khủng khiếp của Iemanja, Người không màng đến tiếng nhạc, lời ca, xà phòng hay gương lược. Người chỉ muốn lấy đi các sinh linh, những cơ thể sống. Cơn phẫn nộ của Iemana thật kinh hoàng. Dân chúng dâng lên Người đám trẻ con, những cô hầu gái, thậm chí có cả một cô gái mù đã mỉm cười khi đi vào cõi chết (hẳn cô đã thấy điều kỳ ảo tuyệt vời!), một đứa trẻ đã gào khóc gọi mẹ, kêu cha vào đêm dâng tế bởi nó không muốn chết. Đó là đêm khủng khiếp của Iemanja. Nhiều năm đã trôi qua từ dạo ấy. Một năm khủng khiếp, mùa đông phá tan nửa số tàu thuyền, ít chiếc nào trụ được trước gió cơn thịnh nộ của Iemanja chưa dịu xuống. Theo thầy tế macumba Agostinho, kẻ thực hiện nghi lễ thời ấy, điều Iemanja muốn là da thịt con người. Họ dâng cô bé đó vì cô đẹp nhất trong vùng, thậm chí có đôi mắt màu lam ngọc của Iemanja. Những con thuyền chạy xuôi theo bờ đá, sóng quét sạch điện thờ Iemanja. Những chiếc thuyền chạy xuôi, nghe rõ tiếng khóc gào của đứa trẻ bị bịt mắt mang theo làm vật tế. Đó là đêm của tội ác, một đêm khiến lão Francisco còn run rẩy mỗi khi kể lại. Cảnh sát phát hiện ra mọi chuyện, vài kẻ bị bỏ tù; Agostinho trốn thoát, mẹ đứa trẻ nọ phát điên. Chỉ sau đó cơn thịnh nộ của Iemanja mới dịu xuống. Lễ hội mừng Người bị cấm và một thời gian dài được thay bằng lễ hội thánh Insus phù hộ cho những người đi biển. Nhưng những vùng nước này là của Iemanja, một thời gian sau, lễ hội của Người được phục hồi, cơn thịnh nộ đã qua và Người không còn muốn đám trẻ con và các trinh nữ nữa. Thi thoảng mới có kẻ trở thành hầu gái của Người như chuyện vợ người đàn ông mù mà lão Franciso vẫn kể.

Iemanja dữ dội như vậy bởi đồng thời là Mẹ và là Vợ. Mọi vùng nước đều do Người sinh ra vào cái hôm Người bị chính con trai mình chiếm hữu. Không mấy dân biển biết câu chuyện về Iemanja và con trai là Orunga. Nhưng Antonico biết, lão Francisco cũng vậy. Họ ít kể về chuyện ấy bởi ngại làm dậy lên cơn cuồng nộ của Iemanja. Chuyện kể rằng Iemanja có một người con trai với Aganju, vị thần đất liền. Orunga, người con trai đó, là thần cai trị khoảng không giữa bầu trời và mặt đất. Orunga bay lượn trên những miền đất ấy, sống giữa tầng không nhưng trong tâm tưởng không bao giờ mất đi hình ảnh mẹ, vị nữ thần xinh đẹp của biển khơi. Mọi nỗi khao khát của Orunga đều hướng về trang tuyệt thế giai nhân ấy. Một ngày nọ Người đã không cưỡng lại được đứa con trai dùng sức chiếm đoạt mình. Iemanjia bỏ chạy, trong khi bay nhanh bầu ngực nàng vỡ ra, nước từ đó đổ xuống tạo nên vịnh Bahia và cách không xa đã mọc lên Bahia, thành phố Thánh thần. Và người đã thụ thai sinh ra bầy con khủng khiếp Orixas, những vị thần gieo bão tố, phong ba.

Iemanja là Mẹ và là Vợ. Người yêu đám đàn ông của biển khi họ còn sống cuộc đời vất vả của mình bằng tình mẹ. Khi chết đi họ đều trở thành những đứa con như Orunga luôn khát khao thèm muốn tấm thân kiều diễm của Người.

Một ngày nọ Guma đã nghe câu chuyện ấy từ miệng lão Francisco. Anh nhớ đến hình ảnh mẹ mình cũng từng đến vào một đêm xưa và từng khiến lòng anh khao khát. Cũng như Orunga, nỗi khốn khổ ấy đã lặp lại với anh. Có lẽ lý do vì sao Iemanja yêu anh và dõi theo thuyền anh trên sóng nước. Đó là lý do vì sao, để anh khác với Orunga, người sẽ ban cho anh một cô gái tuyệt vời, cũng xinh đẹp như chính Dona Janaina

Hôm nay là lễ hội Iemanja. Tại Đập nước, nơi Người thường đến vài lần mỗi năm, lễ hội diễn ra vào ngày mồng hai tháng hai. Ở Cabecceiras da Ponte, Mar Grande (Biển lớn), Gameleira Bom Despacho và Amoreira dân chúng cũng mừng Người vào hôm ấy. Tuy nhiên ở Monta Serrat, nơi lễ hội còn lớn hơn bởi được tổ chức tại nơi cư ngụ của Người ở Hang Mẹ Biển, lễ mừng Người được tổ chức vào ngày hai mươi tháng mười.Các thầy tế pai-de-santo đến từ Đập nước, từ Amoreira, Bom Despacho, Gameleira, từ khắp vùng Itaparica. Năm nay cả Pai Deusdedit từ Cabecceiras da Ponte cũng tham gia phần khai hội cùng các vũ nữ feitas của Iemanja.

Cát trắng đã nhuốm đen dưới những bước chân Người. Đó là dân xứ biển đổ về cầu gọi nữ chúa của mình. Họ là thần dân của Nữ vương Aioca, những kẻ tha hương trên mọi miền đất khác và vì vậy họ sống trên biển, gắng đến được các vùng đất của Nữ hoàng. Những bài ca đan nhau trên mặt cát, mặt biển, tàu thuyền, thành phố như xích lại gần hơn và hẳn đều muốn vươn tới nơi Người cư ngụ:

Iemanja, hãy về đây

Người hãy về đây

Từ đáy nước…

Một đám đông khổng lồ đang di chuyển trên mặt cát. Có thể nhìn rõ Thánh đường Morite Serrat sừng sững trên cao, nhưng những đôi tay đầy các hình xăm không hướng về nơi đó. Họ đi về phía biển, nơi nữ thần biển cả Iemanja sẽ hiện lên. Hôm nay là ngày Người sẽ đến để đùa vui trên cát, để kỷ niệm lễ thành hôn với những kẻ đã bỏ mình trên biển, để nhận tặng phẩm từ các chú rể chân quê dân dã, nhận lời chúc mừng từ những người sắp trở thành nữ tu của họ trong tương lai. Đây là ngày Người sẽ hiện lên, xõa tóc trên cát, đùa vui cùng họ, hứa với họ những cơn gió thuận căng buồm, những thuyền hàng chở nặng, những phụ nữ xinh tươi. Họ gọi Người:

Iemanja, hãy về đây

Người hãy về đây

Từ đáy nước…

Người sẽ hiện lên từ lòng biển với mái tóc lấp lánh bí ẩn buông dài. Người sẽ nô đùa với họ, sẽ hóa thân vào một phụ nữ da đen hệt như bao người da đen khác, như đám thợ thuyền, hệt như bao phụ nữ được chiếm hữu và là vợ của những người đàn ông miền biển. Bến cảng tối tăm ở Bahia dưới ánh điện mờ chìm trong những giai điệu hoài hương buồn bã sẽ biến đi, và họ sẽ về với những vùng đất của Aioca, nơi mọi người trò chuyện bằng tiếng Nagô và tìm lại được những kẻ đã bỏ thân trong sóng biển.

Nhưng Iemanja không chỉ xuất hiện sau những bài ca giản đơn mộc mạc ấy. Họ sẽ phải đi tìm Người, mang theo bao lễ vật. Tất cả sẽ lên thuyền. Những chiếc thuyền đều chở đấy sát mạn, thuyền Guma rẽ nước một cách khó khăn, Manuel đi bên cạnh choàng tay cô dâu mới Maria Clara vừa cưới ít ngày trước đó, đám phụ nữ cao giọng hát, ánh trăng soi tỏ bốn bề. Hàng ngàn ngọn đèn dệt những ánh sao giăng kín mặt biển. Guma đi trên chiếc “Quả cảm” cùng với chàng da đen Rufino. Lão Francisco cũng hát, Rosa Palmeirao mang theo một chiếc gối sang trọng để Iemanja có chỗ tựa đầu.

Đám rước diễu hành trên biển. Những giọng ca đượm vẻ huyền ảo bởi vẳng lên từ các con thuyền và lan rộng trên vùng nước nơi Iemanja đang ngơi nghỉ. Phụ nữ khó than, mang theo những bức thư, những lễ vật cùng những lời nguyện cầu gởi cho Mẹ Biển. Họ nhảy múa trên thuyền như những bóng ma với các thân hình xoay tròn, đám đàn ông gào theo nhịp, những giai điệu hoang sơ, man dại lan xa trên mặt đại dương.

Họ vây quanh hang Mẹ Biển. Mái tóc của Iemanja trải dài khắp tầng xanh của biển lấp lánh dưới trăng. Đám phụ nữ lắc các lễ vật và khấn những lời cầu nguyện của mình. (Đừng bắt chồng tôi phải chết trong bão tố… Nhà còn hai đứa con dại phải nuôi khôn lớn, thưa Dona Janaina chí thánh…) vừa căng mắt dõi tìm nơi đáy biển. Bởi nếu vượt qua mà Iemanja không chấp nhận lễ vật thì bất hạnh sẽ trùm lên ngôi nhà của họ.

Giờ thì Mẹ Biển nhất định sẽ đến với họ, lũ con trai, con gái của mình. Người đã nhận các lễ vật, đã nghe những tiếng nguyện cầu, nghe các bài ca của đám da đen. Các con thuyền đã dong buồm sẵn sàng quay trở lại. Đó cũng là khi từ phía bờ vang lên tiếng ngựa hí như tiếng khóc than của con vật tế thần. Dưới bóng trăng và qua ánh đèn tự các con thuyền có thể nhận ra hình dáng một con ngựa trên bờ cát. Bắt đầu việc thực hiện một lời hứa lớn lao với Iemanja. Con ngựa ô với đôi mắt bị chọc mù không nhìn thấy biển ngay trước mặt. Những người trên bờ đẩy nó ra biển. Hông ngựa màu cánh quạ lấp loáng, đuôi màu xanh buông chạm đất, bờm dựng cao tung bay trong gió. Nó đi xuống biển, là cống vật dâng lên Iemanja. Trên lưng con ngựa ô này nữ thần có thể phi đến mọi nơi thuộc vương quốc dưới nước rộng lớn của mình. Trên lưng ngựa ô này người có thể ngao du bốn biển, thưởng ngoạn ánh trăng… Con ngựa ô đã xuống biển. Những người trên hai chiếc thuyền từ hai phía đang kéo nó ra xa hơn, xa mãi về phía biển, bởi nó bị mù. Người ta đã dùng sắt nung chọc mù mắt nó, đánh dấu nó như một món quà dành dâng tặng Iemanja. Họ đã đưa con ngựa đến gần hang Mẹ Biển, đám phụ nữ lại khấn những lời thỉnh nguyện của mình (… sao cho chồng tôi sớm bỏ con chó cái Ricardina ấy và trở về với tôi…), rồi đám rước quay về. Con ngựa còn vẫy vùng vô vọng hồi lâu trên mặt nước, hướng về xa đôi mắt tối đen không ánh sáng của mình, rồi chìm xuống, đi vào thế giới của Iemanja. Giờ Người có thể cưỡi nó tung hoành khắp các cảng nhỏ vùng duyên hải Bahia trong những đem bão tố, phóng ra sấm chớp, mưa giông, những cơn gió lốc.

Các chiếc thuyền đã về biển. Mọi người lên bờ, Iemanja đi cùng họ. Đây là đêm lễ hội mừng Người và Người sẽ đến nhảy múa trong nghi lễ cancombles ở Itapagipe. Ngay cả Deusdedit, thầy tế pai-de-santo từ Cabecceiras da Ponte cũng đã đến trong ngày lễ Inaê này. Người đi cùng họ, phóng nước kiệu trên con ngựa ô vừa được tặng hôm nay. Người cưỡi ngựa bay trong không trung, gần mặt trăng, thậm chí không ngại gặp Orunga, đứa con trai đã chiếm hữu mình.

Đám rước vẫn đi, chậm rãi, nhịp nhàng, như con thuyền nhẹ trôi theo dòng nước. Gió bay mang theo hương vị nước ròng, đưa giai điệu những bài ca hoang dã về phía thành phố đang ngon giấc giữa đêm.

Âm thanh từ các nhạc cụ vang vọng khắp vùng bán đảo Itapagipe. Các nhạc công chơi đầy phấn khích, giống như tất cả những ai tham gia nghi lễ macumba mừng Iemanja của Pai Alselmo. Việc sửa soạn đã được các phụ nữ da đen - những vũ nữ chuyên nghiệp feitas - bắt đầu từ nhiều tháng trước. Thoạt tiên họ phải tắm rửa bằng nước lá thơm, cạo tóc, lông nách, lông mu để thánh dễ nhập hơn, sau đó là phần efun. Họ phải bôi dầu, bôi mặt bằng những màu sáng. Rồi họ đón nhận Iemanja, Người sẽ nhập vào họ qua đầu, qua nách hoặc phần giữa hai chân.

Người chỉ nhập vào theo cách cuối cùng với những trinh nữ da đen chưa ai động đến, như dấu hiệu sẽ dùng làm cô hầu cưng để chải tóc và xoa nắn thân thể cho Người.

R sẽ sống biệt lập suốt những ngày ấy. Không gặp gỡ đàn ông, không thấy bất cứ hoạt động nào ngoài đường hay trên biển. Họ chỉ sống cho Iemanja. Hôm nay là dịp lễ hội lớn khi họ sẽ trở thành những vũ nữ feitas thực sự, những đứa con gái của Thánh thần, những nữ tu của Iemanja. Họ nhảy múa điên dại, quay cuồng muốn long cả khớp, vượt ra ngoài mọi giai điệu, nhảy hay hơn cả Rosa Palmeirao vốn đã là vũ nữ feitas từ hai mươi năm trước. Thánh mẹ, một phụ nữ cao niên, hát bài ca mừng Iemanja bằng ngôn ngữ Nagô:

A ôdê rê ssê

Ó ki ê Iêmanjá

Akóta guê lêguê a ôio

Erô fi riló…

Các feitas nhảy múa như chợt phát rồ. Các ogas - trong đó có cả Guma và Rufino - hòa cùng họ trong điệu nhảy với hai vai lay động và đôi tay vung nhịp nhàng như mái chèo rẽ nước. Giữa phút cuồng say nhất, khi tất cả đều đắm mình trong lễ hội (Iemanja cũng đã nhập hội từ lâu, đang nhảy múa, vui đùa trong thân xác Ricardina), Rufino chợt huých nhẹ Guma:

- Này, có ai đang nhìn cậu đấy…

Guma đưa mắt nhìn quanh nhưng không đoán được người Rufino vừa nói tới.

- Kia kìa, cô gái ngăm ngăm ấy…

- Cái cô gái xinh đẹp kia phải không?

- Cô ấy nhìn cậu không rời mắt…

- Đâu, cô ấy nhìn hướng khác mà…

Những đôi vai chuyển động theo cùng một nhịp điệu. Iemanja chào mừng Guma. Người che chở cho anh. Thánh mẹ tiếp tục bài ca mừng Iemanja bằng ngôn ngữ Nagô:

Ô yiná ará

Ô yiná maraBô

Mabô xá rê nun

Mabô xá rê wá

Mọi người say cuồng trong điệu nhảy. Guma không rời mắt khỏi cô gái mà bạn mình vừa chỉ. Hẳn đó là người phụ nữ Iemanja gởi đến cho anh. Tóc nàng mượt dài, lấp lánh như ướt nước, mắt trong như nước suối nguồn, đôi môi thấm đỏ. Nàng xinh đẹp như chính Janaira và còn trẻ, rất trẻ bởi bộ ngực non mới hơi nhô dưới tà áo hoa màu đỏ sáng. Mọi người nhảy múa xung quanh, Iemanja cuồng nhiệt hơn tất cả, riêng cô gái lạ kia ngồi một mình, thỉnh thoảng lại nhìn Guma với ánh mắt như kết đọng toàn thân với cả mái tóc dài ướt nước, cả bột ngực non vừa hé nụ của mình. Iemanja đã gởi đến cho Guma người phụ nữ anh cầu xin từ khi còn nhỏ, vào cái hôm người mẹ trở về. Guma không một thoáng nghi ngờ rằng mình sẽ chiếm hữu nàng, rằng nàng sẽ ngủ dưới cánh buồm của con thuyền “Quả cảm”, sẽ là kẻ đồng hành cùng anh trong bao chuyến biển khó khăn. Anh cao giọng hát mừng Iemanja, vị nữ thần năm tên, Mẹ của những người đàn ông đi biển, đồng thời cùng là vợ họ qua thân xác những phụ nữ như cô gái vừa chợt hiện ra kia trong nghi lễ macumba.

Nàng từ đâu đến? Anh đi kiếm nàng khi lễ hội vừa xong nhưng không sao tìm thấy. Anh bước theo Rufino đang trên đường đến quán “Sao hải đăng” với chiếc ghi ta của mình.

- Cô gái ấy là ai vậy?

- Cô gái nào?

- Cô mà cậu nói cứ nhìn mình ấy.

- Không phải sao, ánh mắt cứ như đèn…

- Cậu đã gặp cô ta ở đâu chưa?...

- Hôm nay là lần đầu. Ngon đấy. Để lớn thêm chút nữa. Mà cậu mết rồi sao?

Guma chợt nổi giận

- Đừng có nói thế về một cô gái thậm chí cậu chưa hề biết.

Rufino bật cười:

- Vậy tớ sẽ nói những điều tốt thôi… Mông cô ta thật tròn trịa…

- Hãy tìm xem cô ấy là ai và cho tớ biết.

- Cậu có vẻ mê cô ta rồi, đúng không?

- Tớ cũng có quyền thích ai đó chứ?

- Rosa mà biết thì giông tố sẽ nổi lên… Vậy cứ coi như cậu đã chết đuối rồi…

Guma bật cười. Họ đã đến quán “Sao hải đăng” và bước vào. Rosa Palmeirao đang ngồi sau bàn uống hết ly này đến ly khác.

- Tôi sẽ ra đi, các bạn thân mến, nơi đây chẳng còn cửa nào cho tôi trở lại…

Manuel đang uống cùng Maria Clara, không giấu vẻ tự hào về cô bạn của mình. Anh ta kêu lên với Rosa khi thấy Guma bước vào:

- Có người sẽ buồn nhớ cô đấy, cô bạn nhỏ của tôi…

- Người nào yêu tôi hẳn sẽ đi cùng tôi… - Cô ta mỉm cười nhìn Guma.

Nhưng Guma đã ngồi xuống một bàn cạnh đấy. Anh cảm thấy mình đã thuộc về một ai đó khác, thấy như Rosa Palmeirao đã ra đi từ rất lâu rồi. Rosa đến bên anh:

- Hôm nay anh có vẻ buồn?

- Em sắp đi xa?

- Em sẽ ở lại nếu anh muốn th

Câu nói rơi vào yên lặng, không có tiếng trả lời. Anh nhìn ra bóng đêm trùm trên bãi biển. Rosa Palmeirao hiểu ý nghĩa của cái nhìn ấy. Nàng đã từng chia tay với bao người đàn ông, đôi khi sau những cuộc loạn ẩu. Nàng đã già, không còn hợp với một người đàn ông trai trẻ như anh. Thân thể nàng vẫn đẹp, nhưng đâu còn là thân hình một phụ nữ trẻ trung. Tấm thân ấy còn gợi trong anh ký ức về người mẹ chẳng thể nào quên. Có gì đó giống nhau giữa người tình và người mẹ.

Lần cuối cùng hình ảnh người mẹ đứng đường hiện lên trong tâm trí Guma. Bầu vú lớn vun đầy của Rosa Palmeirao mang lưỡi dao găm ở giữa nhắc nhớ về bộ ngực của mẹ anh, cũng nhàu nhĩ qua bao bàn tay âu yếm. Nhưng một hình ảnh khác chợt hiện ra trước mắt anh - khuôn ngực hơi nhú sau tà áo hoa của cô gái anh vừa thấy trong nghi lễ candombles với đôi mắt sáng trong như nước suối, chẳng giống gì với ánh mắt của Rosa Palmeirao. Cô gái không huyền thoại, không những bài ca tụng ABC, người đã nhìn anh với ánh mắt không giấu giếm chút gì mà lòng mình cảm thấy…

Anh đã thành người quan trọng ở đây… - Rosa Palmeirao nói. - Từ vụ cứu con tàu Canavieiras ấy…

Hẳn cô gái nọ biết rằng anh chính là Guma, kẻ đã một mình ra khơi trong đêm mưa bão trên con thuyền nhỏ để cứu một con tàu lớn chở đầy người… Guma mỉm cười…

Rosa Palmeirao cũng mỉm cười. Chắc nàng sẽ ra đi và không bao giờ còn yêu ai nữa. Tất cả những gì nàng muốn là khuấy lên địa ngục trong suốt phần còn lại của cuộc đời. Lưỡi dao găm trên ngực, mảnh lam dưới váy nàng hãy cứ lóe sáng, cứ hiện ra dầu tấm thân kiều diễm của nàng có biến mất. Và nếu nàng có về lại bến cũ một ngày kia, rã rời sau những cuộc chiến tưng bừng, có lẽ chỉ để tìm một đứa trẻ lang thang nào đó bị bỏ rơi từ một người mẹ khốn cùng. Nàng sẽ nuôi lớn nó như con, như chính đứa con trai của nàng đã chết khi sinh, đứa con với người đàn ông đầu tiên, chàng da đen Rosalvo. Nàng đã bỏ theo anh ta khi còn rất trẻ bởi tình yêu không phân tuổi tác. Nàng đã đi vào đời với những lời nguyền rủa của bà mẹ già. Anh ta là một kẻ lang thang, một tay ghi ta lãng du theo những con thuyền, ca hát cho các lễ hội ở khắp các thành phố quanh vịnh. Rosa Palmeirao rất yêu anh ta, và nàng mới mười lăm tuổi khi họ gặp nhau. Nàng khốn khổ nhiều vì đói, anh ta đâu có nhiều tiền. Nàng khốn khổ với các trận đòn của Rosalvo sau những pha nhậu nhẹt, cả khi anh ta theo đuổi bao phụ nữ khác. Nhưng khi biết đứa trẻ đã chết trước khi sinh do thang thuốc đáng anh ta đưa vì không muốn cho nó sống, nàng đã trở thành một người khác hẳn,hành Rosa Palmeirao với những lưỡi dao và để lại anh ta chết bên cây ghi ta của chính mình. Với anh ta mọi chuyện đều là giả dối, tình yêu, ánh mắt, những lời nói ngọt ngào. Anh ta tỏ ra kinh ngạc khi bị nàng đâm chết trên giường. Đó là món nợ phải đền cho đứa con đã chết. Rồi những tháng trong tù, những phiên tòa xét xử và có người nói nàng đã say lúc đó. Nàng được tha bổng và trở nên liều lĩnh, can trường vì không còn con đường nào khác với tiếng tăm đã gắn chặt với tên mình. Nhiều năm trôi qua, nhiều người đàn ông khác cũng đã đi qua. Song chỉ riêng với Guma nàng lại trở về với ước muốn có một thằng con khác với đôi tay bé nhỏ khua lên và cất tiếng gọi nàng là mẹ. Đó là lý do vì sao nàng yêu Guma đến thế, nhưng anh không còn yêu nàng nữa bởi nàng đã già rồi. Anh cũng không thể cho nàng một đứa con, lỗi nơi nàng bởi nàng đã quá tuổi và không sinh được nữa. Vậy là nàng phải ra đi bởi tình yêu nơi anh đã hết.

Họ rời quán “Sao hải đăng”. Mưa rơi nhẹ. Anh choàng tay quanh eo nàng và nghĩ ngàng xứng đáng có một đêm ân ái vì bao điều tốt đẹp đã thể hiện cùng anh. Đêm chia tay, một đêm dưới bầu trời đầy mây xám và mặt biển lăn tăn dưới những giọt mưa. Họ đi về chiếc “Quả cảm”. Anh giúp nàng trèo lên và nằm xuống bên nàng. Rồi anh choàng tay những muốn đưa nàng vào cơn ân ái. Nhưng Rosa Palmeirao đã ngăn anh lại (liệu nàng có rút ra lưỡi dao lam dưới tà váy của mình?) và nói:

- Em sẽ đi, Guma…

Mưa nhẹ rơi ướt họ, không có tiếng nhạc nào từ biển vọng lên.

- Anh sắp cưới vào một ngày nào đó, một cô dâu sẽ đến với anh… Xinh đẹp, như anh xứng đáng… Nhưng em muốn anh hứa với em một điều…

- Điều gì vậy?

- Em muốn có một đứa con trai, nhưng em đã quá già…

- Em nói tiếp đi…

Mưa trở nên nặng hạt.

Em đã quá già, con của anh không thể đậu trong em được nữa… Nhưng anh sẽ lấy vợ, và khi anh có con em sẽ quay trở về đây. Khi đó em sẽ là một bà già tóc bạc, giờ em cũng đã quà già, Guma. Em thề sẽ không gây chuyện với bất kỳ ai, không dùng bất kỳ thứ vũ khí gì, không quấy lên mọi chuyện…

Guma nhìn nàng như nàng là một ai đó khác đang khẩn cầu với đôi mắt xanh màu biển dõi vào anh, đôi mắt chứa chan tình yêu thương của người mẹ.

- Em sẽ không bao giờ gây chuyện nữa… Em muốn anh sẽ thu xếp cho bà lão ấy một chỗi trong ngôi nhà của vợ anh… Cô ấy không cần biết gì về chuyện hai ta. Em không mong điều gì khác nữa, không gây chuyện với cô ấy. Em chỉ muốn giúp nuôi dạy con trai anh, như đã từng có được anh… Tuổi em đủ làm mẹ anh… Anh cho phép được như vậy chứ?

Những ngôi sao lại xuất hiện trên trời, trăng cũng đã mọc và tiếng nhạc dịu dàng lại từ biển vọng lên. Rosa Palmeirao vuốt ve khuôn mặt Guma - con trai của nàng. Đêm đó là đêm hội Iemanja, vị nữ thần mang năm tên ấy.