20. NHỮNG KẺ BUÔN LẬU
Thằng bé đã biết đi, nó chơi nghịch với con thuyền nhỏ do lão Francisco làm. Lăn lóc trong góc nhà không hề được nó ghé mắt ngó qua là chiếc tàu hỏa bằng sắt do Rodolfo tặng, con gấu bông rẻ tiền Livia mua, một anh hề là quà của cô chú Livia. Chiếc thuyền của ông già cho làm từ một mảnh cột buồm đáng giá hơn mọi thứ kia. Nó lượn lờ hàng giờ trong cái chậu giặt của Livia dưới ánh mắt của hai ông cháu. Nó bơi đi không người chèo, không tay lái và vì vậy chẳng bao giờ cập bến, cứ xoay vòng giữa không gian trời nước của mình. Thằng bé nói bằng thứ tiếng ngọng nghịu của nó, như tay Ả Rập
- Ong ơi, làm bão ti.
Lão Francisco biết rằng nó muốn có một cơn bão nổi lên trong cái chậu giặt. Giống như Iemanja tạo những cơn gió trên mặt biển, lão Francisco phồng má thổi cơn gió Đông Bắc của mình trên chiếc chậu giặt. Con thuyền khốn khổ tròng trành lướt theo chiều gió, thằng cu thích thú vỗ hai bàn tay bé nhỏ dơ dáy của mình. Lão Francisco phồng má thổi gió mạnh hơn. Lão gào rít bắt chước bài ca của cơn gió Đông Bắc chết người. Nước trong chậu vốn lặng yên như mặt hồ giờ trở nên xáo động, sóng đập vào con thuyền làm nó ướt đẫm và từ từ chìm xuống. Thằng bé vỗ tay, lão Francisco buồn bã nhìn theo con thuyền đang chìm xuống đáy. Tuy chỉ là một cảnh thu nhỏ do chính lão tạo ra, theo nghĩa nào đó đây cũng là một con thuyền đắm. Sóng gió đã lặng yên trong chiếc chậu giặt. Mọi thứ trở nên yên tĩnh như mặt hồ. Chiếc thuyền nhỏ nằm nghiêng nơi đáy nước. Thằng bé thọc tay vào chậu kéo chiếc thuyền lên. Trò chơi lại bắt đầu, và đó là cách mà hai ông cháu cùng chơi trong những buổi chiều, lom khom cúi mình trên một đại dương giả, một con thuyền giả, nhưng cũng trên số phận thực, cuộc đời thực của những con người, những con thuyền miền duyên hải.
Livia lo sợ nhìn con gấu bông, chú hề và chiếc tàu hỏa bị bỏ rơi. Thằng bé chưa bao giờ cho con tàu chạy xuôi ngược trong nhà, chưa bao giờ cho con gấu ăn thịt chú hề. Những thân phận của đất liền chẳng làm nó bận tâm. Ánh mắt linh hoạt của nó dõi theo con thuyền trong cuộc chiến chống lại bão tố phong ba nổi lên từ miệng lão Francisco. Con gấu, chú hề và chiếc tàu hỏa đã bị bỏ rơi. Đã có lần trái tim Livia thoáng bừng lên hy vọng. Đó là hôm Frederico (tên thằng bé là Frederico) rời bỏ chiếc chậu giặt giữa cơn sóng gió điên cuồng để chạy đến chỗ chú hề. Khi tìm thấy cậu chàng cẩn thận cầm chú ta lên. Livia chăm chú theo dõi. Hay nó đã chán những trận cuồng phong, những vụ đắm thuyền? Biết đâu nó chỉ quan tâm đến số phận của con thuyền như với một món đồ chơi còn mới? Và giờ đây, khi đã chán, nó trở về với những món đồ chơi bị bỏ quên? Không. Nó mang chú hề trở lại với con thuyền. Nó muốn biến anh ta thành một thuyền trưởng, một thuyền trưởng ngộ nghĩnh, tất nhiên, với chiếc quần chẽn gối sọc xanh, sọc vàng. Dầu sao, Livia nghĩ, đã có biết bao thủy thủ nước ngoài xuất hiện trong những bộ cánh lạ kỳ nên hẳn chẳng mấy ai để ý hay ngạc nhiên về chiếc quần chẽn gối ấy. Và từ buổi ấy, mỗi khi con thuyền đồ chơi chìm xuống đáy, chú hề (đã chiến đấu với bão giông đến giây phút cuối cùng, đương nhiên) cũng chìm theo con thuyền của mình và hy sinh trong xoáy nước như một thủy thủ chân chính. Trên đáy chậu thân hình bằng giẻ của chú cũng tả tơi như có hàng ngàn con cua cáy bám vào. Thằng bé vỗ tay cười phấn khích nhìn ông nó. Lão Francisco cũng mỉm cười, và trò chơi lặp lại mãi.
Con thuyền đáng thương đã bao lần bị đắm, và anh hề cũng đã chìm xuống đáy không biết bao lần, tấm thân bằng giẻ của anh ta cũng tàn tạ theo và có lần bị mất một chân. Nhưng những sói biển can trường không cầu xin đến lòng thương hại. Người thủy thủ già trong chiếc quần chẽn gối sọc xanh vàng vẫn tiếp tục cuộc đấu tranh với phong ba bão tố, hiên ngang đứng trên một chân cạnh cột buồm trên con thuyền bất khuất của mình. Thằng bé nói với lão Francisco:
- Cá mạp ăng.
Cá mập đã ăn chân của chú hề, ông hiểu ý thằng cháu. Rồi chúng ăn mất cái đầu bị tách khỏi thân mình trong một trận cuồng phong dữ dội. Nhưng người thủy thủ không đầu (có lẽ là người thủy thủ kỳ lạ nhất xưa nay từng dọc ngang trên các đại dương) vẫn tiếp tục hiên ngang đứng bên tay lái băng qua bao cơn sóng dữ ập xuống con thuyền. Thằng bé cười vang, ông già cũng hòa theo tiếng cười cùng với nó. Đối với cả hai biển là bạn, một người bạn thân tình.
Chỉ có Livia không cười. Nàng buồn bã nhìn con gấu và chiếc tàu hỏa nằm chơ chỏng ở góc nhà. Với nàng biển là kẻ thù, một kẻ thù tệ hại nhất. Những con người gắn mình với biển khiến nàng nghĩ đến chú hề trong chiếc quần chẽn gối sọc xanh vàng ngẫu nhiên trở thành thủy thủ: tuy cụt chân, tàn phế, họ vẫn đấu tranh chống sự điên cuồng của bão tố trùng khơi, không một lời than thân oán phận.
Hai ông cháu vẫn cười vang. Bão tố vẫn nổi lên nơi vịnh nhỏ, con thuyền vẫn lướt đi qua sóng gió, người thủy thủ một chân, không đầu vẫn gắng điều khiển con thuyền, quyết không đầu hàng số mệnh.
Thuyền “Gió lốc” đã đổi tên thành “Khoảnh khắc” và mang một lớp sơn mới. Một cánh buồm mới đã được kéo lên, và nó trở thành một trong những chiếc thuyền chạy nhanh nhất ở vùng duyên hải Bahia. Bác sĩ Rodrigo cho vay một nửa, Guma sẽ trả dần sau khi trả xong nửa kia cho người chủ cũ là ông Joao. Phần này sẽ được trả đều trong mười tháng. Anh dùng khoản tiền dành dụm ít ỏi ở nhà để tu sửa con thuyền. Chiếc “Khoảnh khắc” đã hiên ngang tiến ra biển lớn. Thời hạn đã hứa với Livia để gom đủ tiền trả và góp vốn với chú nàng thay vì một năm đã bị kéo thành hai. Bởi cuối năm đầu nợ của ông Joao hầu như chẳng giảm đi, cũng chưa có được xu nào trả cho bác sĩ Rodrigo. Nguyên nhân tất nhiên không phải do sự trễ nải của Guma mà vì cuộc sống ngày một khó khăn của chủ các tàu thuyền chuyên chở. Hàng họ ít, giá vận chuyển không tăng - do sự cạnh tranh của các con tàu chạy máy nhanh và rẻ hơn, - công việc gần như trì trệ. Thu nhập mỗi ngày mỗi thấp, khắp vùng tiếng ca thán chưa bao giờ nghe nhiều đến thế.
Livia đã hết hy vọng việc Guma có thể rời bỏ cuộc sống đi biển ngay năm ấy. Anh đang làm việc để trả món tiền nợ, để có thể giành lại tự do hoàn toàn cho con thuyền mới của mình. Ông Joao hối thúc hoài vì bản thân ông ta cũng cần tiền do luôn thiếu trước hụt sau với những chiếc thuyền mới của mình. Bác sĩ Rodrigo kiên nhẫn đợi, chẳng thúc giục gì, nhưng ông Joao thì gần như cứ bám lấy anh, đón gặp anh trên cảng sau từng chuyến đi biển trở về. Những chuyến đi ấy dạo này cũng không nhiều lắm. Cánh thợ thuyền chủ yếu giết thời gian trên bãi chợ, trò chuyện về cuộc sống, về sự ngưng trệ, về thời buổi khó khăn. Họ cũng thường ghé quán “Sao hải đăng” uống rượu giải khuây bởi ông Babau còn cho uống chịu tuy luôn ghi cẩn thận mọi khoản chi vào một cuốn vở nhàu nát bìa xanh. Guma nhận chở mọi thứ, thậm chí chấp nhận chuyến về chạy không, kể cả những tuyến ngắn đi Itaparica, nhưng cuối tháng vẫn không đủ tiền cho khoản nợ đến kỳ phải trả ông Joao. Livia giúp lão Francisco vá buồm. Tay cầm kim, nàng ngồi miệt mài nhiều giờ, gập mình trên những mảnh vải buồm dày đanh tả tơi vì bão. Nhưng mọi công việc ấy như đều vô nghĩa bởi chuyện làm ăn đang hồi tồi tệ khắp vùng. Tồi tệ đến mức cánh phu khuân vác phải bàn tính chuyện đình công. Guma suốt ngày lo đi tìm việc, anh đã sửa cho thuyền chạy nhanh hết mức để lôi kéo khách hàng. Nhiều người đã bán thuyền đi làm thuê các công việc khác trên cảng: khuân vác trên bờ, chạy máy trên các con tàu lớn, mang hành lý cho khách đi tàu..
Và bởi những việc ấy chẳng lâu la gì lắm, phần lớn thời gian - ngày cũng như đêm - họ đành phải dành cho việc uống rượu và ca hát.
- Ông Joao có đến tìm khi anh chưa về đấy.
Guma quăng cái túi đi đường lên giường. Anh nhìn thằng con đang chơi đùa cùng lão Francisco trong trò chơi thường lệ.
Đã hết tháng, và anh có hứa với ông Joao sẽ trả dầu chỉ một phần nào đó. Nhưng anh không kiếm được gì, chuyến vừa rồi chẳng lãi được xu nào, đó là một chuyến đi Itaparica. Thằng bé đang cười nắc nẻ chạy quanh cái chậu giặt. Guma chưa vội ăn cơm mà bỏ đi luôn. Không đầy năm phút sau ông Joao đã gõ cửa tìm anh
- Guma vừa về phải không, cô chủ?
- Vâng, nhưng anh ấy lại mới đi rồi.
Joao nhìn vào trong nhà, vẻ nghi ngờ:
- Mọi người có biết nó đi đâu không?
- Tôi không biết, ông Joao ạ, anh ấy vừa đi xong.
- Chà, vậy xin chào.
- Chào ông.
Ông Joao bỏ đi xuống phố, tay mân mê bộ ria. Ánh đèn dầu qua các khung cửa sổ soi rọi cảnh sống nghèo nàn của những người dân biển. Một người say đang khật khưỡng trước cửa một căn nhà. Nghe có tiếng phụ nữ rít lên:
- Về nhà với bộ dạng thế kia ư? Tôi nợ thế này còn chưa đủ sao hở trời!
Có vài đám đang chuyện trò trên cảng. Ông Joao hỏi tìm Guma. Không ai biết anh đang ở đâu. Song đến trước cửa chợ có ai đó cho ông ta biết Guma đang ở chỗ quán “Sao hải đăng”.
- Hắn đang cố quên đi những phiền muộn của mình.
Có ai đó hỏi:
- Các thuyền của ông làm ăn được chứ, ông Joao?
- Anh tưởng là khá sao? Thời buổi thế này liệu có ai làm ăn khá nổi chứ? Chỉ đủ trang trải chi phí.
Ông ta phẩy tay và đi tiếp. Trên đường ông gặp bác sĩ Rodrigo đang vừa đi vừa hút thuốc.
- Chào ông.
- Chà. Nhân tiện tôi có chuyện này tính thưa với bác sĩ...
- Chuyện gì vậy, ông Joao?
- Chuyện bà xã nhà tôi. Bác sĩ đã đến thăm bệnh biết bao nhiêu lần khi bà ấy ốm, chữa lành cho bà ấy. Có trời đất chứng giám, bác sĩ đã cứu mạng cho bà ấy. Vậy mà chúng tôi vẫn chưa trả được tiền công...
- Có gì đâu, ông Joao. Tôi biết công chuyện làm ăn dạo này quá tệ...
- Đúng vậy, thưa bác sĩ, rất tệ. Nhưng ông cũng cần phải có thù lao, ông đâu có thể sống bằng không khí được. Khi nào có thể tôi sẽ...
- Đừng bận tâm chuyện đó, ông Joao. Xin phép ông.
- Cảm ơn bác sĩ.
Rodrigo rời đi với điếu thuốc trên miệng. Ông Joao suy nghĩ về Guma. Ông những muốn quay về nhà (thời buổi này thực khó khăn...), thậm chí ông đã đi quá xa để có thể quành về, nhưng rồi ông quyết định đến quán “Sao hải đăng”.
Ông thấy ngay Guma đang ngồi sau bàn trước một ly rượu đã cạn. Manuel đang ngồi cùng anh. Từ phía sau quầy ông chủ quán Babau đang buồn rầu nhìn các khách hàng của mình với khuôn mặt ngái ngủ. Ông Joao nhận thấy Manuel nói câu gì đấy và phảy tay, vẻ vô vọng... Ông đứng bên ngưỡng cửa, phân vân như không muốn bước chân vào. Ông nhìn Guma với vẻ ngưỡng mộ xen buồn bã, tựa như mới gặp lần đầu. Mái tóc dài của Guma buông trước trán, ánh mắt nhìn như mang theo vẻ lo sợ nào đó trong lòng. “Nó sợ” - ông nghĩ và bất giác quay lui như định đi dẫu vẫn chưa bước qua ngưỡng cửa. Nhưng chính ông cũng cần phải trả công cho đám thợ trên thuyền - và ông bước qua ngưỡng cửa. Vài tiếng chào hỏi vang lên. Ông gật đầu chào cả hai bên rồi nặng nề buông mình ngồi xuống cạnh Manuel. Tay chủ thuyền hỏi:
- Công việc thế nào? - dường như khó khăn lắm anh ta mới thốt lên được một lời với người vừa đến.
- Ông Joao... - Guma lên tiếng.
Ông Joao vuốt chòm ria và kêu đồ uống. Manuel trông thật u ám, cứ lặng nhìn ly rượu rỗng không. Có ai đó trong đám khách gọi to từ một góc:
- Có mang đồ uống ra hay không đây?
Ông Babau ghi tên khách uống chịu vào cuốn vở. Bỗng Guma ngẩng phắt lên, đưa tay vuốt trán và hất ngược ra sau mớ tóc dài:
- Quá tệ hại... - Và anh ta chợt lớn tiếng hỏi một cách bất thường, - cảnh này biết kéo dài đến tận bao giờ?
Ông Babau đưa mắt nhìn sang, tay vẫn để trên cuốn vở, cây bút chì như treo trông không khí. Ông Joao nghe bản modinha vang lên chậm rãi, cuốn theo tâm trí ông. Manuel tự trả lời câu hỏi của chính mình:
- Tôi nghĩ cảnh này sẽ kéo dài vô tận. Tất cả chúng ta rồi sẽ chết đói cả thôi...
Ông Babau hạ cây bút xuống. Ông lắc đầu và chợt mỉm cười, gần như vô cớ. Ông gấp cuốn vở lại, ngưng tính toán các khoản thu chi. Ông ta gục đầu xuống cánh tay và dường như đang ngủ.
- Ông ấy hạ buồm rồi. - Có ai đó nói.
- Quá tệ hại... - ông Joao lặp lại, thầm nghĩ về công chuyện làm ăn và thời buổi khó khăn.
Bản modinha của người đàn ông mù vẳng vào từ bên ngoài. Không hề nghe một tiếng xu rơi vào chiếc lon thiếc ngoài kia. Nhưng ông ta vẫn hát. Và dẫu chẳng còn bụng dạ nào, ông Joao vẫn lắng tai theo bản modinha ấy. Guma lại nói:
- Tháng này tôi đã tính trả cho ông một ít tiền, nhưng rồi cũng hết sạch. Tôi không còn gì, không còn khoản nào cả, ông Joao ạ.
Một người phụ nữ bước vào. Đó là Madalena. Cô ta đưa mắt khắp các bàn. Không một ai lên tiếng mời cô ta. Cô ta bật cười và cao giọng hỏi:
- Có đám ma ở đây sao?
Hầu như tất cả đều quay nhìn cô. Manuel chìa tay ra, họ từng là bồ bịch của nhau một thời. Nhưng cô ta đến bàn ấy là vì ông Joao kia:
- Đãi tôi một ly chứ, ông Joao.
Một cậu bé mang rượu tới.
Bản modinha của người đàn ông mù (kể về cảnh bần hàn và cầu xin lòng thương hại) vẫn vang lên mãi từ bên ngoài. Guma nói tiếp:
- Ông Joao, ông ráng chờ thêm ít nữa. Khi nào mọi chuyện khá hơn lên...
Manuel tỏ vẻ nghi ngờ:
- Cậu tin một ngày nào đó mọi chuyện sẽ khá hơn sao?
Manuel nhìn họ rồi cất tiếng gọi ông Babau:
- Hôm nay không cho chạy đĩa hát sao, ông Babau?
Ông Babau ngẩng đầu khỏi cánh tay, đưa mắt nhìn quanh rồi đến bên chiếc máy quay đĩa. Bản samba vang lên tràn ngập gian phòng. Nhưng bản modinha của người đàn ông mù mới là giai điệu mà ông Joao vẫn nghe vẳng thấy.
- Guma, có điều là chính tôi cũng đang kẹt quá. Tôi có ba chiếc thuyền cần lo đến. Chúng chẳng đem lại lợi lộc gì ngoài những chi phí phải bỏ ra. - Ông ta nhìn Manuel rồi nhìn sang Madalena và phảy tay:
- Đủ thứ tiền phải chi...
- Tôi biết thế, ông Joao. Tôi cũng đã tính trả, nhưng bằng cách nào bây giờ?
- Chẳng còn cách nào khác nữa, Guma. Hoặc phải có một ít tiền hoặc tôi phải bán rẻ chiếc thuyền đi để thanh toán nợ nần...
Bản modinha của người đàn ông mù vẫn vọng vào bất chấp giai điệu của bài samba. Guma cúi đầu. Ông Babau lại gục xuống ngủ trên cuốn vở của mình. Madalena chăm chú lắng nghe
- Tôi đang nghĩ là... Ông Joao không nói tiếp nữa.
- Sao?
- Nếu bán thuyền anh sẽ lấy lại phần của mình, tôi giữ phần còn lại. Nếu anh muốn chúng ta có thể thu xếp, anh có thể đi làm trên các thuyền của tôi cũng được.
- Bán chiếc “Khoảnh khắc”?
Bản modinha của người đàn ông mù gần như bị át đi bởi giai điệu samba. Tiếng nhạc samba vang lên mạnh hơn, tuy vậy vẫn có thể nghe vẳng vào tiếng người đàn ông mù đang hát:
Hãy xót thương cho một con người
Kẻ đã mất đi muôn đời
ánh sáng trong đôi mắt.
Manuel cũng không hiểu:
- Bán chiếc “Khoảnh khắc”?
Manuel dang tay trên mặt bàn:
- Một chiếc thuyền đẹp thế...
- Anh còn có cách nào khác thu xếp được mọi chuyện không? - Ông Joao hỏi.
Ông nhắc lại:
- Cách nào?
- Ông Joao, hãy ráng chờ thêm một tháng nữa đi. Tôi sẽ kiếm cho được ít tiền trả ông, dầu phải nhịn ăn cả tháng...
- Đâu phải cho tôi, Guma. Tôi cũng có những khoản cần thanh toán. - Ông sợ mọi người co mình như loại cá mập cho vay lãi. Lời ca của người hát rong khiến ông day dứt.
- Anh biết thừa là tôi đâu phải hạng lợi dụng hoàn cảnh khó khăn để chèn ép bạn bè. Nhưng việc làm ăn tệ hại, tôi chẳng làm sao...
- Chỉ một tháng nữa thôi...
- Nếu mai tôi không trả tiền họ sẽ bỏ việc.
Manuel hỏi:
- Ông không nghĩ ra cách khác sao?
- Cách nào?
- Vay nợ.
Họ ngồi tính cách vay tiền. Manuel nghĩ đến bác sĩ Rodrigo, nhưng cả Guma lẫn ông Joao đều đang nợ bác sĩ. Anh loại ông ta ra. Ông Joao vẫn tiếp tục phân trần:
- Cứ hỏi ông Francisco xem tôi là người thế nào. Ông ấy biết tôi từ hồi xửa hồi xưa... - ông thiếu điều muốn năn nỉ người hát rong ngừng hát.
Madalena nghĩ đến chủ quán Babau:
- Có thể ông ấy cho vay được phần nào đó.
- Phải đấy... - Manuel nói.
Guma nhìn mọi người ngượng nghịu như đang phải cầu xin họ cứu trợ mình. Ông Joao tiếp tục phân trần, lòng những muốn tặng luôn con thuyền cho Guma rồi đâm đầu xuống biển bởi không dám nhìn mặt các thợ thuyền chưa được nhận tiền công. Manuel đứng dậy đến bên quầy và nhẹ nhàng đặt tay lên vai ông Babau. Rồi anh ngồi vào bàn. Ông Babau thẳng người lên:
- Có chuyện gì vậy?
Guma lắc đầu. Ông Joao hoàn toàn bị cuốn hút bởi lời ca theo giai điệu modinha của người đàn ông mù. Chính Manuel là người lên
- Ông có nhiều tiền không?
- Khi thu đủ mọi khoản tiền uống chịu tôi sẽ rất giàu... - ông Babau cười to.
- Nhưng có thể cho tôi vay một ít được chứ?
- Anh cần bao nhiêu?
- Không phải cho tôi, nhưng cho ông Joao và Guma đây. - Anh quay sang ông Joao. - Ông cần ngay bao nhiêu?
Ông Joao như vẫn thả mình theo tiếng thở than của người hát rong. Ông giải thích:
- Tôi cần tiền trả công cho đám thợ. Guma còn thiếu tôi một ít, mà ông cũng biết chuyện làm ăn tồi tệ bây giờ...
Guma xen ngang:
- Tôi đang nợ ông ấy. Tôi sẽ trả ngay khi nào kiếm được tiền, dầu nhiều dầu ít, ông hiểu không?
Ông Babau hỏi:
- Nhưng cần khoảng bao nhiêu?
- Giá có chừng một trăm năm mươi đồng tôi có thể xoay xở...
- Trong két chẳng có được đến nửa số ấy. Tôi có thể mở cho các vị xem... - Ông ta thoáng suy nghĩ - Nếu chỉ khoảng năm mươi milreis thì...
- Ông có thể xoay xở với năm mươi milreis được không? - Manuel hỏi ông Joao.
- Năm mươi đồng còn chưa đủ trả cho một người. Một trăm năm mươi cũng chỉ trả được một phần tiền công còn thiếu.
- Cậu phải trả bao nhiêu, Guma?
- Mỗi tháng phải trả một trăm đồng... nhưng tháng này mình chưa trả được.
Ông Babau đứng lên đi vào căn phòng bên trong quán. Madalena thở dài:
- Giá tôi có được...
Chiếc máy hát ngừng quay. Tất cả ngồi yên nghe bài ca của người hát rong mù. Ông Babau quay lại, mang theo năm mươi milreis bằng giấy bạc năm và mười đồng. Ông đưa cho Guma:
- Trả lại tôi sau chuyến hàng đầu tiên, được chứ?
Guma đưa tiền cho ông Joao. Manuel đặt tay lên vai Madalena:
- Em thử tìm một lão nào đó có thể cho bọn này vay một ngàn xem.
Cô ta mỉm cười:
- Hôm nay mà em kiếm được năm xu là may mắn lắm.
Guma nói với ông Joao:
- Ông đợi thêm vài hôm nữa, tôi sẽ gắng kiếm trả cho đủ số tiền còn lại.
Ông Joao làm một cử chỉ chấp thuận. Madalena thở dài mệt mỏi và bắt đầu liến thoắng:
- Các vị biết con Joana Doca chứ? Anh biết nó, đúng không Manuel? Phải, hồi chiều nó đang ngồi bên cửa sổ thì thấy một gã cứ ngắm mình không rời mắt. Vậy là nó...
Nhưng Guma đã cắt ngang:
- Ai cũng biết tôi chẳng có gì ngoài chiếc thuyền ấy, mà thực ra nó cũng chưa phải hoàn toàn của tôi, toàn là tiền nợ. Tôi thiếu nợ nó với ông Joao và bác sĩ Rodrigo. Nếu không có thuyền tôi biết để lại gì cho thằng con của mình? Người ta sống đâu có được bao lâu, một ngày nào đó giông bão tới và sẽ cuốn họ đi. Kể những kẻ không vợ không con...
- Cuộc đời như giẻ rách. - Manuel văng ra. - Chính vì vậy mà mình chẳng muốn có con chút nào. Bà xã tôi thì cứ muốn...
- Vợ anh trông đẹp quá, - Madalena nói với Guma.
- Cô biết cô ấy?
Em thấy hai người đi trên phố.
Bài ca của người đàn ông mù tràn vào qua khung cửa. Mọi người lại uống rượu. Ông Joao nói:
- Giá có thêm được mười đồng tôi sẽ trả trước cho mỗi người hai chục... có thể họ cũng chịu.
- Sáng mai tôi có thể đưa ông mười đồng, - Manuel đáp. - Bà xã tôi chắc còn.
- Chắc có đấy, với những phụ nữ sống như chị ấy. - Madalena nhận xét.
Hình như đàn bò nhà anh mới có thêm một con bê tơ?
- Nếu có thể gọi mợ ấy là một con bê tơ... lạy Chúa.
- Ai vậy?
Một bà mợ. Bà ấy nói từng là vợ của Xavier.
- Xavier, chủ thuyền “Cú vọ”?
- Chính hắn.
- Đã có lần anh ấy kể bọn tôi nghe chuyện đó. - Guma trầm ngâm nói.
- Đúng, tôi cũng có nghe. - Manuel gật đầu.
- Anh chàng mê chị ta như bị bỏ bùa. Chị ta bỏ đi, anh ấy còn đặt cho thuyền chính cái tên chị ta vẫn gọi mình là “Cú vọ đấy.
- Một tay kì quặc, - Madalena tròn môi nhăn mũi.- Em chưa thấy ai như anh ta, kiểu như người...
- Cậu từng là bạn thân của Rufino, đúng không?- ông Joao quay sang hỏi Guma.
- Sao ông lại hỏi chuyện đó? - Giờ anh đang nghe rõ lời ca của người hát rong mù.
- Người ta nói hắn đã giết cô bồ của mình vì tội dan díu với một thằng thủy thủ trên tàu.
- Em cũng nghe thế. - Madalena xác nhận.
- Lần đầu tiên tôi nghe thấy. Mà nếu cậu ấy làm thế thì chắc là đúng thôi. - Hắn là người ngay thẳng.
- Không tìm đâu ra một tay chèo ngon như hắn khắp đất cảng này. - Manuel nói.
- Guma như nghe vẳng bên tai câu nói quen thuộc của Rufino: “thằng bạn chí cốt của tớ”. Anh cảm thấy an ủi phần nào với ý nghĩ Rufino chết đi mà không biết chính anh cũng từng phản bội bạn mình. Ông Joan kết luận:
- Phải tay tôi, tôi đã thịt luôn thằng đó...
Maneca tay vẹo bước vào. Hắn ngồi bên chiếc bàn cạnh họ và nói to cho mọi người đều nghe:
- Các vị có nghe tin mới gì chưa?
Tất cả lắng tai. Maneca tay vẹo nói:
- Xavier đã bán rẻ chiếc thuyền cho Pedroca và lên làm thuê cho một chiếc tàu Hy Lạp vừa nhổ neo hôm nay.
- Cậu nói gì thê?
- Đúng như các vị vừa nghe đấy. Hắn chẳng từ biệt ai lấy một lời. Vừa đi được nửa giờ rồi
- Chắc tại chị kia... - Madalena lẩm bẩm.
- Người ta nói theo con tàu Hy Lạp ấy thì chẳng có gì mà xơi đâu. - một anh chàng da đen ngồi bàn kế bên nhận xét.
Họ ra về. Người đàn ông mù vẫn hát ngoài cửa. Ông ta chìa chiếc lon thiếc và ông Joao bỏ vào đấy hai xu. Đêm nay sẽ chẳng có gì để cho vào tẩu thuốc.
Vụ bỏ đi của Xavier khiến tay Ả Rập Toufick chới với. Trong năm ngày nữa sẽ có chuyến tàu mang theo một lô hàng lụa nhập lậu lớn cập bến. Làm sao có thể lấy hàng khỏi tàu mà không có cả thuyền lẫn một tay chèo đáng tin cậy? Gã báo lại sự tình cho Murad:
- Cũng chỉ tại hắn là một thằng nát rượu. Một kẻ tối ngày say xỉn thật chẳng được việc gì. Giờ phải gắng tìm cho ra một người đáng tin cậy hơn.
- Tìm nhanh lên. Chúng ta phải nhận lô hàng ấy.
Toufick đi ra cảng. Gã đến gặp ông Babau và cố thu thập mọi thông tin về hoàn cảnh của các chủ thuyền khác nhau. Gã biết được câu chuyện xảy ra tối hôm trước, biết về khoản nợ của Guma, về chiếc thuyền “Khoảnh khắc” sắp bị bán đi. Gã hỏi:
- Tay ấy ngay thẳng chứ?
- Guma hả?
- Ừ.
- Không có ai ngay thẳng như cậu ta trên khắp đất cảng này.
Gã đến thẳng nhà Guma. Chính Livia trả lời khi gã tới.
- Anh ấy không có nhà, nhưng chắc cũng sắp về thôi. Ông sẽ đợi chứ, ông Toufick?
Gã nói sẽ đợi. Gã ngồi chờ trong phòng khách, tay mân mê chiếc mũ và nhìn thằng nhỏ toàn thân lem luốc đang vầy đất bên vũng nước sau nhà. Toufick nhớ lại lời Rodolfo nói với gã một lần nào đó (Rodolfo nợ hắn vài món quần áo, và gã đã tìm hắn để hỏi xem liệu Guma có muốn bập vào các trò buôn lậu này không): “Em rể tôi không phải là người các ông cần đâu”. Hắn nói Guma không phải loại người muốn dây vào những chuyện ấy. Gã tự hỏi liệu có bõ công chờ đợi ở đây. Nhưng bọn họ đang cần kiếm gấp một người thay thế Xavier. Guma là người thích hợp vì nhiều lẽ: anh ta lái thuyền giỏi hơn mọi kẻ khác, thuyền anh ta nhanh, nhẹ, ngoài ra anh ta lại đang cần rất nhiều tiền do mang công mắc nợ. Nhưng liệu anh ta có đủ cam đảm để làm những vụ thế này? Có tiêu chuẩn nào mà Toufick còn chưa nghĩ tới? Gã đứng lên và đến bên cửa sổ. Guma xuất hiện nơi đầu ngõ, anh nhìn thấy Toufick và rảo bước nhanh hơn.
- Chào ông. Có chuyện gì không, ông Toufick?
- Tôi có chuyện muốn bàn với anh.
- Được thôi.
Livia bước vào phòng và nhìn chồng với ánh mắt lo âu. Guma hỏi:
- Uống chút gì chứ, ông Toufick?
- Làm một ly cũng được.
- Có thứ gì uống mời khách đi, Livia.
Toufick chỉ đứa trẻ ngoài sân:
- Con anh hả?
- Vâng, nó đấy.
Livia mang rượu ra. Toufick rót cho mình một ly. Khi Livia ra ngoài, gã dịch chiếc ghế tã của mình đến cạnh chiếc thùng Guma đang ngồi:
- Xin lỗi hỏi anh câu này, Guma, chuyện tiền nong của anh
- Thực tình mà nói, chẳng ra sao cả, ông Toufick, rất tồi tệ. Đâu cũng vậy, ông biết đấy. Mà sao?
- Phải thời buổi khó khăn, cực kỳ khó. Nhưng giữa lúc này một người cương quyết cũng có thể kiếm được rất nhiều tiền.
- Tôi chẳng biết có…
- Anh còn chưa trả tiền mua chiếc thuyền mới, đúng không?
- Chưa. Mà ông nghĩ có cách kiếm được tiền sao?
- Anh biết chuyện Xavier đi rồi chứ?
- Tôi có nghe. Vợ anh ấy nghe nói cũng vừa trở về.
- Vợ nào?
- Vợ anh ấy. Anh ấy đã có vợ rồi mà.
- À, hoá ra là vì thế… Hắn làm việc cho tôi, anh biết chứ?
- Tôi cũng có nghe.
- Hắn làm tôi mắc cạn, như cách nói của các anh. Mà công việc của hắn lại kiếm được khối tiền.
- Nhận chở hàng lậu?
- Có vài chuyến hàng của chúng tôi tới đây theo các con tàu.
- Đừng giấu tôi, ông Toufick, mất thời giờ vô ích. Mọi người đều biết chuyện ấy từ lâu. Giờ các ông muốn kéo tôi vào vụ đó?
- Anh có thể trả hết tiền mua thuyền sau hai hoặc ba tháng. Một việc rất hời. Mỗi lần kiếm được không dưới năm trăm milreis đấy.
- cảnh sát biết thì tay giàu có ấy cũng chìm xuồng.
- Công việc của bọn này được thu xếp để chúng không biết gì cả. Chúng đã biết được lần nào đâu?
Gã nhìn Guma ngần ngại:
- Thứ tư này sẽ có một chuyến tàu của Đức đến tây. Nó mang theo một lô hàng lớn. Một vụ rất hời… - Gã ngưng ngang giữa câu. - Anh còn nợ tiền thuyền bao nhiêu? Có nhiều không?
- Khoảng tám trăm.
- Phẩy tay một cái anh đã có được năm trăm. Một món lớn. Chỉ cần ba chuyến, không hơn. Sau một đêm đã được cả đống tiền rồi.
Gã ghé đầu sát vai Guma thì thầm, như một kẻ âm mưu. Guma thầm nghĩ có lẽ cũng đáng liều một phen, chỉ cần trả hết nợ rồi tạm biệt luôn tay Ả Rập. Toufick như đoán được ý nghĩ của anh:
- Chỉ cần làm hai hoặc ba chuyến là đủ trả nợ chiếc thuyền và anh có thể thôi nếu muốn. Tôi đang kẹt vì chẳng còn kiếm được ai. Anh sẽ thoát nợ. Hơn nữa mỗi tháng chỉ đi một hoặc hai chuyến thôi, thời gian còn lại trong tháng anh có thể vẫn chở hàng bình thường, như chẳng có chuyện gì xảy ra cả.
Toufick chờ đợi câu trả lời. Guma tính mình có thể chỉ làm một hoặc hai chuyến. Trả xong nợ rồi thôi. Chính Toufick cũng nói vậy. Anh không sợ, thậm chí còn thích những phen mạo hiểm. Nhưng anh sợ Livia sẽ khốn khổ nếu anh bị bắt. Nàng đã quá khổ sở với ông anh của mình rồi. Anh nghe tiếng Toufick:
- Anh có cần tiền ứng trước không?
Guma nghĩ đến ông Joao gần như tính bán đi một chiếc thuyền để trả công cho thợ:
- Nếu ứng trước cho tôi được một trăm milreis, tôi đồng ý.
Tay Ả Rập thò tay vào túi quần lôi ra một mớ giấy tờ. Những bức thư, các hoá đơn, chứng từ… Xen giữa mớ giấy nhàu nát bẩn thỉu đó là những đồng
- Anh biết Xavier dỡ hàng chỗ nào chưa?
- Ở đâu?
- Cảng Santo Antonio.
- Gần ngọn hải đăng?
- Phải.
- Thế cũng được.
Gã lấy ra một trăm milreis. Lão Francisco vừa về đến. Toufick chào ra về, vừa nói nhỏ với Guma:
- Mười giờ tối thứ tư. Hãy chuẩn bị thuyền sẵn sàng.
Lão Francisco chào khi gã đi ngang:
- Chào ông Toufick.
Livia bước ra và hỏi:
- Ông ấy muốn gì vậy?
- Hỏi vài chuyện về Xavier vừa mới bỏ đi. Hình như Xavier còn thiếu nợ ông ta vài thứ.
Lão Fracisco nhìn anh, vẻ không tin. Livia nhận xét:
- Em nghĩ không dễ gì dứt khỏi ông ấy đâu.
Có tiếng thằng nhỏ khóc ngoài sân. Guma bước ra bế nó.
Màn đêm bao trùm mặt đất. Trên mặt biển những cơn gió nhẹ thổi qua khiến người ta run rẩy. Vầng trăng tròn vành vạnh trao giữa trời cao. Biển lặng yên, chỉ có những bài ca vẳng lên từ mọi chốn cắt ngang sự yên tĩnh ấy. Không xa thuyền “Khoảnh khắc” là chiếc “Lãng du”, và Guma nghe thoảng những tiếng rên rỉ yêu đương của Maria Clara. Chủ thuyền Manuel vẫn thường ân ái ngay trên con thuyền neo tại cảng, vào những đêm rằm. Biển ánh bạc trải dài trên dưới họ. Guma nghĩ đến Livia ở nhà lúc này hẳn đang bồn chồn lo lắng. Nàng chẳng thể nào tự điều chỉnh mình theo được cuộc sống của anh. Đặc biệt sau vụ đắm thuyền “Quả cảm” nàng như ở tâm trạng khắc khoải thường xuyên chờ thấy Guma đã chết được đưa về sau mỗi chuyến đi. Nếu biết anh dây vào chuyện buôn lậu hàng tơ lụa, từ nay nàng hẳn sẽ không bao giờ còn có được một phút bình an bởi cùng với nỗi sợ hãi về cái chết ngoài khơi xa còn có nỗi âu lo về cảnh tù chờ đợi. Guma thề sẽ thôi ngay chuyện đó khi trả xong nợ. Tối nay sẽ là chuyến đầu tiên, và anh sẽ có ngay năm trăm milreis. Anh sẽ trả luôn khoản tiền còn thiếu cho ông Joao, nói vừa vay được một chỗ khác. Sau đó chỉ còn bác sĩ Rodrigo, mà ông ta cũng chẳng hối thúc gì. Thêm hai chuyến nữa là anh sẽ trả hết tiền nợ chiếc thuyền. Rồi anh sẽ gắn kiếm thêm chút ít và bán chiếc “Khoảnh khắc” để góp vốn vào một cửa hiệu nhỏ của chú Livia. Mà liệu anh có thực sự bán đi chiếc “Khoảnh khắc” không đây? Sau biết bao hy sinh để có được nó, thật xấu hổ nếu phải bán nó đi chỉ để hùn vốn vào một quầy hàng. Từ bỏ biển khơi, thuyền bè, bến cảng. Ấy là nỗi đau của người thuỷ thủ, đặc biệt vào những đêm thanh đẹp đẽ nhường kia với bầu trời đầy sao và vầng trăng rực rỡ. Đã qua mười giờ mà vẫn chưa thấy bóng dáng Toufick đâu.
Guma đã nhìn thấy chiếc tàu chở hàng của Đức khi nó vào cảng. Lúc đó khoảng ba giờ chiều, anh đang ở trên thuyền. Tàu không cập cầu cảng vì quá lớn, nó đậu ngoài xa, thỉnh thoảng nhả vài cụm khói. Từ trên thuyền “Khoảnh khắc” Guma có thể hình dung thấy những ánh dèn điện trên tàu. Livia nghĩ Guma đã đi, giờ chắc đang rẽ nước trên sông đưa hàng về Mar Grande. Nàng sẽ ngóng đợi anh về lúc cuối ngày. Nàng sẽ lại lo âu, sợ hãi, và khi anh về sẽ lại hỏi bao giờ rời bỏ biển khơi. Một quầy hàng… Bán con thuyền, giã từ bến cảng. Đã có lúc anh từng nghĩ đến chuyện đó khi phản bội Rufino, khi mất thuyền “Quả cảm”. Nhưng giờ đây anh không còn muốn như vậy. Chết trên đất thì khác gì trên biển, nỗi lo sợ của Livia chỉ là ngớ ngẩn. Giờ họ đang ca lên bản modinha xa xưa nói rằng “bất hạnh thay kiếp làm vợ của những người thuỷ thủ”. Guma vỗ nhẹ thân thuyền “Khoảnh khắc”, con thuyền nhanh hơn mọi chiếc, may ra có “Lãng du” mới sánh được bằng. Đơn giản vì nó có một người chủ cỡ Manuel. “Quả cảm” cũng là một một chiếc thuyền tốt, song dầu sao cũng không so nổi với “Khoảnh khắc”. Ngay lão Francisco với cả kho kinh nghiệm thuyền bè của mình cũng nói chưa từng thấy một chiếc nào như thế. Vậy mà giờ đây anh sắp phải bán nó đi…
Anh nghe tiếng Toufick nhảy lên thuyền. Cùng với gã là một tay Ả Rập khác. Tuy trời nóng gã này vẫn quấn chiếc khăn san quanh cổ. Toufick giới thiệu hai người:
- Haddad, còn đây là Guma.
Gã Ả Rập khẽ chạm tay lên đầu như một kiểu chào. Guma nói:
- Chào anh.
Toufick xem xét chiếc thuyền:
- Nó lớn đấy chứ, đúng không?
- Trên cảng chẳng có chiếc nào lớn hơn đâu.
- Tôi nghĩ mình có thể lấy hết mọi thứ trong hai chiếc.
Haddad gật đầu đồng ý. Guma hỏi:
- Ta đi luôn bây giờ chứ?
- Đợi một chút, còn sớm quá.
Hai gã Ả Rập ngồi lên mép thuyền và bắt đầu tán chuyện. Guma im lặng hút thuốc, vừa lắng nghe tiếng ca vọng lên từ pháo đài cổ:
Chàng nằm lại giữa nơi sóng nước
Chàng đã ra đi về tận cuối trời.
Hai gã Ả Rập vẫn nói chuyện. Guma nghĩ đến Livia. Hẳn nàng tưởng anh đã đi và đang vượt cửa vịnh lúc này. Bỗng Toufick quay sang hỏi:
- Bài hát hay quá hả?
- Ừ.
- Quá hay.
Gã Ả Rập kia vẫn lặng im. Gã cởi khuy áo khoác, nói gì đó bằng tiếng Ả Rập khiến Toufick bật cười. Guma nhìn họ. Tiếng ca lặng đi nơi pháo đài cổ và họ nghe rõ tiếng hổn hển dồn dập trong ân ái trên con thuyền của Manuel.
Khoảng nửa đêm Toufick nói:
- Ta đi được rồi đấy.
Anh kéo neo lên thuyền và dong buồm (Haddad nhìn những dòng chữ xăm của anh). Thuyền tăng tốc sau một vài thao tác. Ánh đèn trên tàu đã hiện ra. Bài ca lại vang lên từ pháo đài cổ. Jeremias hẳn đang hồn nhiên hát cùng vầng trăng vào một đêm sao sáng thế này. Họ lặng lẽ băng ngang trên con thuyền của mình. Khi đến gần tàu Toufick lên tiếng:
- Dừng lại.
Chiếc “Khoảnh khắc” đứng lại. Theo hiệu lệnh của Toufick, Guma hạ buồm xuống. Thân thuyền rung nhẹ. Haddad huýt sáo ra hiệu theo một kiểu khác thường. Không có tiếng trả lời. Gã huýt lại lần nữa. Lần thứ ba thì có tiếng huýt sáo đáp lại.
- Đi thôi. - Haddad nói.
Guma cầm hai mái chèo và vẫn không dong buồm. Thuyền đi quanh tàu và cập vào bên mạn, phía hướng về Itapagipe. Một cái đầu hiện ra. Nó trao đổi với Haddad bằng một thứ tiếng cũng xa lạ với Guma. Cái đầu biến mất. Rồi một người khác xuất hiện. Lại vài câu trao đổi. Haddad lệnh cho thuyền tiến lên phía trước một chút. Họ ghé bên một cánh cửa rộng. Hai người đàn ông bắt đầu chuyển những kiện lụa xuống để Guma và Toufick khuân vào khoang thuyền. Họ không tỏ ra lo lắng.
Anh đưa thuyền ra xa tàu. Sau khi vượt đập chắn sóng một khoảng nhất định anh dong buồm và cho thuyền chạy không đèn. Gió thuận đưa thuyền anh nhanh chóng cập cảng Santo Antonio. Có điều biển động hơn và sóng cũng cao hơn. Nhưng “Khoảnh khắc” là một thuyền lớn và vượt qua không mấy khó khăn. Toufick nhận xét:
- Mình sẽ về đó sớm.
Đã có những người đang chờ sẵn con thuyền. Một người trong số họ ăn bận chỉnh tề bước tới: - Mọi chuyện ổn cả chứ? Còn mấy chuyến nữa?
- Vớ thuyền này chỉ cần một chuyến nữa thôi.
Người ăn bận chỉnh tề đứng nhìn Guma đang giúp dỡ hàng. Số lụa được đưa vào trong ngôi nhà quay lưng về phía cảng.
- Anh chàng ấy đây phải không?
- Vâng, thưa ông Marad.
Guma đưa mắt nhìn tay nhà giàu. Đó là một lão to béo, mày râu nhẵn nhụi bận đồ đen. Lão đặt tay lên vai Guma:
- Anh bạn, anh có thể kiếm được khối tiền khi làm cho tôi, chỉ cần chơi đàng hoàng quay thẳng thôi.
Lão nhìn lại mọi người đang làm việc rồi nói với Toufick:
- Mọi chuyện có vẻ ổn cả. Toi phải đi đây, Antonio bị ốm.
Antonio là con trai lão, một sinh viên luật. Lão rất cưng thằng con có học hành nhưng chưa được thuần hoá ấy. Lão ngưỡng mộ mọi thứ thuộc về nói. Lão thích thú ngắm nghía tên con mình là tác giả những bài viết trên báo. Haddad hỏi:
- Antonio bị ốm sao? Vậy tôi đi thăm nó luôn.
Trước khi đi lão Murad lại vỗ vai Guma lần nữa:
- Cứ chơi với tôi đàng hoàng ngay thẳng, anh sẽ không phải hối tiếc đâu.
- Ông có thể tin ở tôi.
Cách đó hai khu nhà xe đang chờ sẵn lão.
Dỡ hàng xong họ lại trở ra chỗ con tàu. Khoang thuyền lại chất đầy hàng lụa. Guma hầu như không còn tính nổi đã có bao nhiêu kiện được chuyển ra. Toufick đưa xấp tiền cho một người trong bọn, và gã đếm tiền dưới ánh đèn pin.
- Đủ cả. - Một người đứng sau gã vừa đếm nói bằng giọng lơ lớ cực nặng.
Chiếc thuyền rời đi, họ lại căng buồm đón gió xuôi và nhanh chóng cập bến Santo Antonio không gặp gì rắc rối. Lần này Toufick đưa cho anh ta một ít rượu. Thuyền đã dỡ xong hàng, Haddad biến mất tăm trong ngôi nhà nọ. Guma châm tẩu hút. Toufick đến bên anh:
- Tôi sẽ báo sau lúc nào cần đến cậu.
Gã lấy ra tờ bạc hai trăm và đưa cho anh:
- Cậu chưa bao giờ nhìn thấy ngôi nhà này, hiểu chứ?
- Lời hứa của một người đi biển.
Toufick mỉm cười:
- Bài hát ban nãy hay quá chứ, đúng không?
Gã cởi khuy áo ngoài và đi vào nhà. Guma nắm chặt tờ bạc trong tay. Chiếc “Khoảnh khắc” rời đi trên mặt sóng trong ánh bình minh đang rạng. Và chỉ khi còn lại một mình giữa tiếng ồn ào của biển Guma mới cảm thấy mình mệt mỏi đến mức nào. Anh xoãi người trên mặt thuyền, mồm lẩm bẩm:
- Có vẻ như mình đã sợ muốn chết suốt mấy giờ qua.
Ngọn hải đăng nhấp nháy mờ xa trong ánh bình minh đang tới.
Ông Joao bảo anh:
- Anh thật là người biết giữ lời.
- Tôi còn nợ tiền ông chú vợ. Giờ tôi sẽ trả cho ông ấy. Chuyện buôn bán cũng khá, ông ấy tính mở thêm một cửa hiệu, thậm chí còn rủ tôi hùn vốn kia.
- Có lần tôi đã gặp ông ấy ở nhà a
- Một ông già tốt bụng.
- Trông là biết ngay mà.
Rodolfo xuất hiện khoảng mười ngày sau đó. Guma đã về từ tối hôm trước sau một chuyến hàng đến Cachoeira và đang còn ngủ. Lão Francisco đã đi mua sắm gì đó. Rodolfo chơi với thằng cháu và trò chuyện với Livia:
- Em vẫn còn lo sợ chứ?
- Chắc rồi em cũng sẽ phải quen thôi.
- Còn lâu mới đến ngày đó.
Gã nhìn thằng cháu đang khoe chiếc thuyền trong chậu nước của mình. Gã nói với cô em gái:
- Em vẫn muốn để nó chuyển về bán hàng với ông già sao?
- Tất nhiên em rất mong được thế.
- Vậy đã đến lúc rồi đấy.
- Anh nói vậy nghĩa là sao? - Nàng lo lắng hỏi.
Gã liếc nhìn nàng. Nếu biết chuyện hẳn nàng còn khổ sở gấp trăm lần.
- Cũng không có gì đặc biệt đâu. Chỉ vì thằng nhỏ này thôi. Nó bắt đầu quen và thích sống ở đây, rồi chẳng ai dứt ra nổi.
Nàng nhìn gã chưa hẳn, nhưng cũng bớt lo hơn:
- Em đã nghĩ còn có lý do gì đó khác kia.
Nàng chợt hỏi:
- Ở đâu mà anh có tiền cho Guma vay vậy?
- Anh ư? - Nhưng gã lập tức hiểu ngay. - Anh vừa vớ được một khoản hời. Đằng nào thì anh cũng tiêu tán hết…
Nàng đến bên và vò tóc gã:
- Anh thật tốt bụng.
Guma đã dậy. Trong lúc Livia pha cà phê, Rodolfo hỏi:
- Cậu dây vào đám buôn lậu sao?
- Làm sao cậu biết chuyện đó?
- Mình biết hết. Đã có lần Toufick bảo đến đây rủ cậu, nhưng rồi mình không nói gì vì lo cho Livia.
- Lúc cô ấy mang bầu?
- Phải.
- Cậu đừng lo, mình sẽ không dây mãi vào chuyện đó đâu. Trả hết tiền nợ thuyền là kết thúc. Cũng chẳng còn bao lâu nữa.
- Cẩn thận nhé. Nếu vỡ ra vụ này sẽ rùm beng lắm đấy. Lão Murad sẽ không sao cả, lão có bạc tỉ và sẽ dàn xếp để yên thân. Chỉ những thằng nghèo như cậu là phải giơ đầu chịu báng thôi. Cẩn thận đấy.
- Mình sẽ không dây vào đấy lâu nữa. Mình không muốn Livia…
- Sớm muộn gì nó cũng biết thôi. Mà tớ đưa cậu tiền gì vậy?
Guma bật cười:
- Cậu xì ra mọi chuyện rồi sao?
- Chỉ chút xíu nữa. Cẩn thận, vụ này nguy hiểm
Livia trở ra, mang theo cà phê và bánh bột nướng.
- Các anh bàn chuyện bí mật gì thế?
- Có gì bí mật đâu, bọn anh đang bàn chuyện thằng nhỏ.
- Rodolfo cũng nghĩ anh nên đến làm với chú em.
- Vì thằng bé. - Rodolfo xen ngang.
- Để trả xong nợ chiếc “Khoảnh khắc” đã, rồi mình sẽ dời đi. Kiếm thêm ít nữa, mình sẽ góp phần hùn. Chẳng còn mấy nữa đâu.
Guma âu yếm ôm ngang hông vợ. Nàng ngồi lên gối anh:
- Sao em cứ lo quá…
Rodolfo lặng lẽ cúi đầu.
Chuyến thứ hai là một lô hàng nhỏ chở bít tất dài của Pháp và nước hoa. Guma được một trăm milreis. Lần nào lão Murad cũng lên thuyền và nói chuyện rất lâu với cánh trên tàu. Rồi lão trả một mớ tiền lớn. Trên đường về lão nghiêm mặt bảo Guma:
- Anh chưa hề nhìn thấy tôi trên bất cứ chiếc tàu nào, hiểu không?
- Chuyện đó khỏi cần phải nói.
- Tôi cũng đã nghe được đôi điều về anh. Người ta nói anh là một tay dũng cảm. Anh còn thiếu nợ chiếc thuyền bao nhiêu?
- Trả xong một trăm này tôi còn thiếu ba trăm rưỡi nữa.
- Chỉ vài chuyến nữa chiếc thuyền sẽ hoàn toàn là của anh. Rồi anh sẽ bỏ bọn tôi
- Nghĩa là có làm tiếp cho các ông hay thôi phải không? Chắc tôi sẽ thôi.
- Anh sẽ không làm nữa?
- Ngay từ đầu tôi đã nói như vậy với ông Toufick. Tôi nhận làm và sẽ ngưng khi nào tôi muốn. Tôi chỉ làm để trả nợ chiếc thuyền thôi.
- Không ai ép anh ở lại đâu.
- Ông đừng lo, tôi sẽ không nói gì với ai hết, câm như hến.
- Tôi không lo chuyện đó. Tôi biết anh là người ngay thẳng. Nhưng tôi nghĩ nếu ở lại với cánh này anh sẽ kiếm được rất nhiều tiền.
Lão đặt tay lên vai Guma:
- Anh thấy chuyện này quá nguy hiểm?
- Tôi còn có vợ, có con. Nếu ngày mai cảnh sát tóm được tôi… - Anh nhớ lại lời của Rodolfo, - chẳng có chuyện gì xảy đến với ông vì ông giàu có. Mọi chuyện sẽ đổ lên đầu tôi.
Lão Murad hạ giọng:
- Anh nghĩ không ai biết tôi đang buôn lậu sao? Tôi có người của mình trong đám cảnh sát. Tôi đã mua họ. Tôi sẽ khó mà tìm được một người như anh.
Họ đi tiếp trong yên lặng. Gần đến bờ, lão Murad nhắc lại lần nữa:
- Nếu làm tiếp anh sẽ kiếm được rất nhiều tiền đấy.
- Tôi sẽ suy nghĩ chuyện đó. Khi nào quyết định…
Toufick cho biết tháng sau sẽ có một lô hàng lớn. Anh có thể kiếm thêm được hai trăm milreis hoặc nhiều hơn.
Hôm sau anh mang hai trăm milreis đến trả cho bác sĩ Rodrigo. Tiền kiếm được trong chuyến cuối gần đây, anh nói thế. Anh đã gặp may khi đánh bạc ở Cachoeira. Anh đặt năm và thắng được một trăm hai mươi milreis. Và vì đã trả hết nợ cho ông Joao, anh đến trả nốt cho bác sĩ. Thoạt tiên bác sĩ Rodrigo không muốn nhận. Ông nói chính Guma cũng còn rất khó khăn. Nhưng Guma gặng mãi. Càng sớm hết nợ nần do mua thuyền anh càng thấy khỏe.
Anh rời khỏi đó để về thu xếp một chuyến hàng đi Santo Amaro: một lô rượu. Anh sống nhờ những chuyến hàng đó, tiền buôn lậu chỉ dành để trả nợ chiếc thuyền. Sau khi hết nợ anh tính sẽ làm thêm một thời gian cho đến khi có được năm trăm milreis. Lúc đó anh có thể thoả mãn được niềm ao ước của Livia. Anh sẽ lên thành phố mở quầy hàng với cô chú nàng. Thậm chí anh không cần phải bán đi chiếc “Khoảnh khắc”. Anh có thể giao nó như một phần vốn góp chung cho Manuel hoặc Maneca tay vẹo. Ai cũng sẽ rất mừng nếu có được hai chiếc thuyền. Hơn nữa Maneca tay vẹo mới có một chiếc thuyền. Hắn sẽ rất mừng bởi sẽ kiếm được nhiều tiền hơn nếu có thêm chiếc “Khoảnh khắc”. Và Guma cũng sẽ xuống đó để đi một chuyến. Anh sẽ vẫn tiếp tục là một người đi biển với những mối quan tâm với biển, với thuyền. Anh sẽ làm hài lòng Livia và cả bản thân mình, sẽ không thay đổi hoàn toàn. Đó là một kế hoạch hay. Nhưng để thực hiện nó anh còn phải chở hàng lậu thêm một thời gian nữa để kiếm đủ số tiền cần góp vốn với chú của Livia. Vài tháng nữa thôi, thêm mấy chuyến hàng, anh sẽ có được khoản tiền cần thiết đó. Công việc rất hời, chuyện đó khỏi bàn, tai tiếng có thể vang khắp xứ. Murad có trong tay bạc tỉ, ô dù mạnh, lão sẽ chẳng bị gì. Nhưng còn anh, Guma, kẻ chỉ có một con thuyền, thậm chí còn chưa hết nợ…
Anh không thấy sợ. Nếu anh nghĩ đến những hiểm nguy rình rập khi buôn lậu chẳng qua chỉ vì Livia và đứa con của họ. Anh vẫn thường nhìn thằng con chơi đùa bên chiếc chậu giặt. Nó chơi trò lái thuyền. Nó thích những gì thuộc về biển cả, nó là một đứa con thực sự của đất biển này. Khi lớn lên nó cũng sẽ lái chiếc “Khoảnh khắc” băng qua những vùng nước ấy. Nó sẽ nói cha mình là một trong những tay chèo giỏi nhất trong vùng và nếu có phải về thành phố nó cũng sẽ không bán đi chiếc thuyền của mình để đôi khi cũng có thể trở về và đi biển. Guma đưa tay vuốt nhẹ thân con thuyền “Khoảnh khắc”.
Anh xuống khoang thuyền và trông thấy một tấm lụa. Anh đã quên bẵng mất nó… Tối hôm trước lão Murad đã đưa cho anh tấm lụa này:
- Cho anh làm quà tặng v
Mãi vội về nhà anh đã quên khuấy mất tấm lụa. Livia hẳn sẽ rất vui. Quần áo nàng không nhiều, phần lớn đã cũ. Giờ nàng sẽ có một bộ đồ mới ra dáng, như người mẫu thị thành.
Anh buộc chặt thuyền và trở về nhà. Anh sẽ đi sau bữa ăn trưa. Livia đang bế con đứng chờ anh bên cửa sổ, anh khoe ngay mảnh lụa:
- Anh để quên nó trên thuyền.
- Cái gì vậy?
- Em nhìn xem…
Anh vào nhà. Nàng rời khỏi khung cửa sổ, đặt thằng bé lên sàn và ngắm tấm lụa:
- Anh thắng độ ở Cachoeira đấy.
- Anh nói dối. Sao anh không nói thực với em?
- Nói thực cái gì? Anh thắng xổ số ở chợ, thế thôi.
Nàng chậm rãi gấp mảnh lụa. Một phút lặng yên, rồi nàng chợt hỏi:
- Sao anh muốn em biết mọi chuyện từ miệng người khác chứ?
- Em nói gì thế?
- Như vậy còn tệ hơn.
- Anh nghĩ em không hay biết gì sao? Tin dữ bay nhanh lắm. Anh dây vào bọn buôn lậu, đúng không?
- Rodolfo nói với em sao?
- Lâu nay em đâu có gặp anh ấy. Nhưng ai trên đất cảng này không biết anh đã thế chỗ của Xavier.
- Nói d
Nhưng chẳng thể nào phủ nhận được chuyện đó nữa. Tốt nhất là thú thật mọi chuyện:
- Em không thấy mình chẳng còn đường nào khác để thoát khỏi cảnh này sao? Ông Joao đã đòi anh phải bán chiếc “Khoảnh khắc” cho ai đó, anh sẽ phải đi làm thuê và chúng mình sẽ chẳng bao giờ rời được khỏi nơi này như em muốn…
Livia im lặng lắng nghe. Thằng bé chạy đến bên và bám vào váy mẹ. Guma nói tiếp:
- Em biết đấy… Anh mới chở ba chuyến cho họ và đã trả gần hết tiền thuyền. Thêm một tháng nữa là mình sẽ đủ tiền để lên thành phố đi làm với chú em rồi. - Anh nặng nề nói tiếp: - Anh có dây vào chuyện đó cũng chỉ vì em và con thôi.
- Em sợ lắm, Guma. Đó là tiền tội lỗi. Một ngày nào đó mọi chuyện đổi thay, hai mẹ con em biết phải làm sao? Trước kia em đã sợ cho anh, giờ em còn sợ gấp mấy…
- Nhưng chẳng còn lâu đâu. Chẳng ai tìm thấy gì, mà ai đi tìm chứ? Em nghĩ cảnh sát không hay biết gì sao? Họ biết hết nhưng đã ngập miệng vì tiền của lão Murad rồi.
- Có thể trong cảnh sát cũng chỉ có một hai người biết. Lúc nào đó gặp một sếp mới đàng hoàng, mọi chuyện sẽ kết thúc.
- Khi đó anh đâu còn làm cho họ nữa. Sau ba tháng, chậm nhất là bốn tháng anh sẽ bỏ hết. Có thể còn sớm hơn. Mình cũng cần kiếm một ít tiền…
- Giờ em cũng không biết phải làm sao. - Livia buồn bã nói. - Nhưng anh phải hứa sẽ bỏ hết ngay khi có thể chứ? Để lên thành phố với em?
- Anh hứa thế.
Rồi nàng mở tấm lụa ra. Lụa rất đẹp. Nàng ướm nó lên người và mỉm cười:
- Em sẽ may chỉ khi nào anh đã bỏ hết những chuyện kia.
- Không l nữa đâu mà.
Và Guma bắt đầu tính từng ngày quãng thời gian chở hàng lậu ấy.
Chuyến hàng kế tiếp không đem lại được cho Guma điều mà Toufick hứa. Hàng đến ít hơn dự định theo những lời giải thích của cánh Ả Rập sau những cuộc nói chuyện lê thê bằng thứ ngôn ngữ xa lạ với Guma. Guma chỉ nhận được một trăm năm mươi milreis. Toufick nói đang chờ chuyến hàng tới vào tuần sau. Đúng lúc đó phu khuân vác và thợ lái xe tải trên cảng lại đình công. Hầu hết thuỷ thủ, thuyền trưởng các tàu nhỏ và chủ thuyền cũng hưởng ứng cuộc đình công ấy. Cuộc đình công thắng lợi, mức tiền công vận chuyển được tăng lên. Bắt đầu những cuộc truy lùng rượt đuổi. Một người thợ khuân vác tên là Armando bị săn lùng. Anh ta ngẫu nhiên trốn ngay trên thuyền của Guma và đã vượt thoát vào đêm ấy bên những lô hàng được chuyên chở với cước phí đã nâng lên. Trên thuyền, dưới trời sao người thợ khuân vác đã kể cho Guma nghe nhiều điều trước giờ anh chưa từng biết đến. Với Guma đêm ấy không phải là đêm mà chính là ánh bình minh rạng ngời đang tới.
Bác sĩ Rodrigo giúp đỡ rất nhiều cho cuộc đình công của những người thợ. Khi mọi việc xong ông viết một bài thơ đoạn kết nói rằng điều kỳ lạ lớn lao mà Dona Dulce hằng mong đợi đã bắt đầu. Cô giáo mỉm cười đồng ý. Cuối cùng thì cô cũng đã tìm được những lời lẽ, những lời mới mẻ để nói với các cư dân trong những ngôi nhà khốn khổ trên đất cảng này. Giờ đây họ thực sự coi cô như một người bạn thân thiết. Cô biết phải cảm ơn họ như thế nào. Cô đã lấy lại được niềm tin. Nhưng niềm tin ấy giờ đây hoàn toàn đổi khác.
Trên bầu trời Santo Amaro, ngôi sao “Bò cạp” cũng biến mất. Hẳn người đã đến nhập cùng cánh thợ đình công.
Guma chở thêm cho Toufick vài chuyến nữa. Anh đã trả hết tiền nợ con thuyền. Thậm chí anh thành bạn bè với tay Ả Rập lúc nào cũng niềm nở ấy… Haddad thì vẫn luôn giữ vẻ lầm lỳ ảm đạm với chiếc khăn sặc sỡ tứ thời quanh cổ. Murad ít khi xuất hiện trừ những khi có chuyện quan trọng cần bàn với đám trên tàu. Guma đã trang trải hết nợ và dành dụm được hai trăm rưỡi milreis. Livia đã bàn việc chuyển lên thành phố như chuyện đó rất gần theo đúng nghĩa chỉ dăm bữa nửa tháng nữa là xong. Chỉ cần kiếm thêm chút ít nữa cho đủ một ngàn, họ có thể góp vốn mở quầy cùng chú nàng. Lão Francisco sắp được nghỉ ngơi, công việc với lão lúc này khó khăn hơn nhiều so với trước. Chiếc thuyền sẽ được giao lại cho Maneca tay vẹo và hàng tháng gã sẽ trả cho lão Francisco một khoản tiền. Livia hầu như không còn âu lo sợ hãi nữa, nỗi khắc khoải của nàng đã giảm rất nhiều. Mọi chuyện đều diễn ra suôn sẻ. Cước phí vận chuyển cũng đã tăng lên, cuộc sống vùng duyên hải đã trở lại bình thường. Cơn khủng hoảng đã qua, người dân biển đã vượt hồi bĩ cực.
Giờ Livia thích qua đêm trên thuyền khi con họ ở lại chơi với cô chú nàng trên phố. Nàng thường nằm cạnh Guma, đầu gối lên tay nghe những bài ca vọng từ bến cảng, ngắm vầng trăng màu vàng giữa hằng hà sa số các vì sao, cảm nhận sự gần gũi của Iemanja qua mái tóc xõa dài trên mặt nước. Nàng nghĩ biển thực sự như người bạn, một người bạn thân tình. Và cảm thấy tội nghiệp cho Guma sẽ phải từ bỏ biển khơi, giã từ số phận của mình. Nhưng họ sẽ không bán đi con thuyền ấy. Và những khi biển lặng