- II -

TẤM phản lim rít lên mấy tiếng rồi từ từ mở để lộ một cửa hang đen ngòm như miệng của con quái vật khổng lồ. Một mùi khăn khẳn như mùi chuột chết ở trong đưa ra làm cho tên lính phải lùi vài bước đưa tay lên bịt chặt lấy mũi. Vũ công Khanh đứng sau nhăn mặt lại nói một cách hằn học:

- Thối bỏ mẹ đi, ai chịu được.

Người lính nắm vai chàng kéo lên, rồi đẩy chàng vào cửa hang. Khanh cúi gò lưng, đập đập chiếc gông vào cánh cửa lim mấy cái làm cho rệp lả tả rụng xuống mặt đất, rồi vươn cái cổ mần đỏ, nhìn tên lính nói:

- Gãi hộ một tí, ngứa quá.

Hắn không đáp đẩy phạm nhân ngã chúi vào trong bóng tối, đóng sập cửa, khóa lại. Khanh lăn trên mặt đất đầu chạm phải một vũng bùn, mình đè lên hai cánh tay bị trói chặt. Hơi lạnh bốc lên, thấm dần vào các thớ thịt làm cho chàng rét run lên, và có cảm giác như toàn thân bị ngâm trong nước lạnh. Chàng nhoai mình mấy cái cố gượng ngồi giậy rồi giương mắt nhìn, nhưng chỉ thấy một mầu đen dày đặc. Một mùi hôi thối ghê tởm thoang thoảng đưa lại làm cho chàng chực nôn oẹ mấy lần. Chàng dán mũi vào tường cố tìm xem có khe nào hở để hít lấy một ít khí giời ở ngoài lọt vào, nhưng mặt tường bằng đá nhẵn thín, không một vết nứt rạn. Chàng bị uế khí làm nghẹt thở, máu như bị ứ lại, đầu choáng váng, lồng ngực nặng chĩu như sắp bị tắc, chàng vội nằm soài xuống, vục mặt vào đống bùn để tránh khỏi thở cái không khí tanh tưởi ấy. Chợt có tiếng chân người đi lại, rồi thấy hai bàn tay quờ quạng sờ vào mình chàng, tiếp theo một giọng nói khàn khàn ở trong cuống họng đưa ra:

- Chân tay đều bị xích cả.

Khanh vừa ngẩng mặt lên thì má chàng đụng phải một cái đầu người. Chàng chưa kịp hỏi thì đã thấy tiếng nói:

- Người là ai?

Lại còn phạm nhân nữa trong tù! Chàng vụt thấy tâm hồn nhẹ nhàng, khoan khoái, vì nhận thấy mình không nỗi phải trơ trọi giữa nơi bần thỉu này. Một người bạn chia sẻ nỗi đắng cay trong ngục tối, còn gì sung sướng cho bằng! Bao nhiêu cái đau đớn về xác thịt sau một trận tra tấn phủ phàng, bao nhiêu cái lo sợ về tương lai rùng rợn, đều bị tiêu tan hết. Nếu hai tay chàng không bị trói thì chàng đã ôm choàng lấy con người đó, áp da thịt chàng vào da thịt hắn, và để cõi lòng mở tung ra đón lấy cái hơi thở của người bạn cùng chung một cảnh huống đau thương,

- Người là ai? sống hay chết?

Hai chiếc gông chạm vào nhau, nẩy tiếng kêu lách cách, Một bàn tay sờ vào mặt chàng, Khanh sẽ nói:

- Tôi.

- Tôi là ai.

- Vũ công Khanh.

- Mắc tội gì?

- Phản đối họ Mạc.

Giọng nói người ấy bỗng hạ thấp xuống:

- Mạc nào? có phải Mạc đăng Dung không? Làm sao mà phản đối người ta?

- Anh chưa biết chuyện gì à?

- Chưa! Tôi bị giam trong này hơn 2 năm giời, chả biết gì cả.

Khanh rùng mình nghĩ đến cái sống nhục nhã của người ấy trong tù ngục hai năm dòng dã. Chàng sẽ nói:

- Mạc đăng Dung cướp ngôi nhà Lê, kẻ nào phản đối đều làm vào tình trạng thế này.

Người ấy thở dài:

- Lại một cuộc đảo chính nữa, thật là trò múa rối.

Chợt có tiếng lách cách ở ngoài, ánh sáng lùa vào trong hầm. Một cái cửa sổ to bằng hai bàn tay vừa mở ra thì có tiếng người nói chõ vào:

- Chuyện gì mà lắm thế? Sướng nhỉ!

Khanh bấy giờ mới đưa mắt nhìn bạn. Râu tóc của hắn chùm kín cả đầu và mặt, chỉ còn lộ hai con mắt. Quần áo rách hết, buộc túm miếng nọ vào miếng kia lôi thôi như sơ mướp. Cả cái thân hình tồi tàn ấy không dấu nổi một sức lực vạm vỡ đầy sinh khí đã bộc lộ ra ở hai cánh tay rắn chắc và ở chiếc lồng ngực phồng phồng như độn vải.

Cánh cửa sổ đóng sập xuống, người ấy ghé vào tai Khanh thì thầm:

- Vào trong này nói chuyện kín đáo hơn.

Đoạn hắn ôm phắt Khanh lên vùn vụt đi trong bóng tối đen, như ta đi ngoài trời, rồi dắt Khanh vào cái ổ rơm. Khanh ngac nhiên hỏi:

- Chân anh không bị xích à?

- Có, nhưng tôi tập được cách đi rất thạo nên không bao giờ bị vướng xích, và nhanh nhẹn như người thường.

- Anh bị tội gì?

- Để thong thả tôi sẽ kể chuyện cho anh nghe. Làm điếu thuốc cho đỡ thèm.

Hắn lại biến đi một lúc rồi mang đến một cây bùi nhùi, thổi lửa châm vào một đĩa đèn dầu. Ánh sáng nhóe lên, lụi xuống mấy lần, rồi sèo sèo cháy, tỏa ra một hơi nóng êm dịu.

Khanh ngạc nhiên thấy trước mặt mình hiện ra một gian buồng, đồ đạc tuy cũ kỹ sơ sài, nhưng với cái ổ rơm rải một chiếc chiếu rách và một tấm phản gỗ bầy nào hỏa lò, ấm siêu, củi đóm... Chàng có thể hình dung ngay một gia đình nghèo ở thôn quê đang sống yên vui trong căn nhà ấm cúng. Nhìn con mắt ngơ ngác của Khanh hắn cười, nói:

- Tôi tuy ở tù, nhưng đế vương lắm.

- Ở tù mà lại còn đế vương!

- Chứ gì! Huyện quan bắt buộc phải cung cấp đủ cho tôi những thứ cần dùng và để tôi tự do đi lại trong hầm.

- Anh là ông gì mà gớm thế?

Hắn cầm điếu cầy châm lửa rít một hơi ngửa mặt nhả làn khói một cách khoan khoái rồi tiếp:

- Chả làm ông gì cả, nhưng làm trái ý tôi thì tôi trốn phăng.

- Chân xích, cổ gông, lại bị giam ở nơi kín đáo như thế này thì đến con kiến cũng không thoát được huống chi là người.

Hắn ưỡn ngực đáp:

- Thấm vào đâu! xích với gông thì tôi chỉ dùng hai ngón tay bẻ là gẫy. Còn gian hầm này úi chà! tôi đấm một quả vỡ tan cánh cổng lim, tên lính nào nho nhoe tôi bóp chết như một con nhái.

- Sao anh không trốn đi, lại chịu sống trong cảnh tối tăm bẩn thỉu này?

- Lần thứ nhất tôi đào hầm trốn, huyện quan mang lính vây bắt bị tôi đánh thua chạy liểng siểng.

Sau hắn dùng mẹo, lừa cho tôi uống rượu say rồi tóm được. Tôi ngồi tù được vài hôm, lại phá cửa xông vào tư thất huyện quan để giết hắn, nhưng hắn chạy được, tôi cứ đường hoàng về nhà. Hắn lại đem quân đi tróc nã tôi, nhưng đánh nhau dòng dã một tháng giời, hắn không làm gì nổi đành phải cho người đến điều đình với tôi.

- Điều đình thế nào?

- Hắn ‘‘mời’’ tôi vào ngục, một là để cho Triều đình khỏi bắt tội hắn, hai là để gây uy tín với dân. Hắn bằng lòng để tôi tự do đi lại trong ngục thất, không phải đi làm vất vả như các phạm nhân khác, ngoài ra đồ ăn thức uống quần do thuốc men đều phải thu cấp đầy đủ. Còn về phần tôi, thì cứ chịu khó làm tù nhân cho đến bao giờ được ân xá thì ra.

- Sao quần áo anh rách rưới thế?

- Hắn tặng tôi bộ nào tôi lại đem cho các phạm nhân khác, nên hắn tức mình không cấp nữa. Hễ tôi đòi thi hắn đổ lỗi cho lính lấy cắp rồi ra oai đánh đập lính. Sau tụi lính phải vào van lạy tôi mãi, tôi mới thôi, đành chịu mặc rách vậy.

Đang lúc ấy, cánh cửa lim mở rộng ra, rồi có tiếng nói chõ vào:

- Ông Minh ra mà lấy cơm.

Hắn đi ra, nhìn thấy mâm cơm chỉ có một cái bát và một đôi đũa, liền hỏi:

- Sao có một xuất cơm thôi? Hai người cơ mà?

Có tiếng đáp:

- Còn tên kia hãy bắt nhịn đói một hôm.

Hắn giận dữ nói:

- Hôm nay ta mời khách, anh phải mang đủ hai xuất, nếu không nghe, ta lên tận cung đườrng hỏi huyện quan.

Có tiếng chân người đi rồi một lúc lại thấy đến.

Hắn tươi cười:

- Có thế chứ!

Cánh cửa từ từ khép lại. Hắn bưng mâm đặt trên phản gỗ, sới cơm, so đũa cẩn thận, rồi mời:

- Nào... chúng ta ăn cơm đã, sẽ nói chuyện sau.

Dưới ánh đèn lù mù, hai người ung dung ngồi ăn. Mâm cơm có cả rau, thịt ngon lành, đủ tỏ là hắn được biệt đãi.

Hắn vừa ăn vừa súc cơm cho Khanh, Nhìn thân hình bạn, Khanh thở dài nói:

- Dù sao đời sống trong ngục cũng thiếu thốn và lam lũ vất vả. Anh cứ trốn phắt đi nơi khác chứ đợi ân xá của triều đình thì đến bao giờ.

Cặp mắt ứa lệ, hắn đáp:

- Tôi muốn vào tù, tự đày đọa tấm thân để ăn năn tội lỗi, vì tôi là kẻ sát nhân, vì tôi đã giết mẹ tôi để trả thù cho cha tôi.

Khanh toan hỏi nữa, nhưng vì thấy bữa cơm sắp xong, nên lại thôi. Hắn dọn dẹp cẩn thận, rồi lấy ấm siêu đun nước. Giữa hai chén chè thơm đậm, hắn bắt đầu kể lại tấn thảm kịch đã sẩy ra trong gia đình hắn cách đây hơn 20 năm.

‘‘ Hồi ấy – lời tên tù – tôi mới lên 7 tuổi, chính Ià năm Cảnh thống đời vua Lê hiến Tôn. Thầy tôi Ià Cao Lộc người làng Tam Đa huyện Bình Lục, lấy mẹ tôi người cùng làng. Gia đình tôi được đủ bát ăn, một phần lớn là nhờ ở tài buôn bán của mẹ tôi. Thầy tôi thì ngày hai bữa rượu xong lại nằm khoèo hay xà vào đám bạc chơi cò con cho đỡ buồn. Mẹ tôi vốn là bậc hiền phụ, đối với thầy tôi rất mực chiều đãi, nên trong nhà lúc nào cũng được yên ổn vui vẻ. Mẹ tôi đi buôn nên quen rất nhiều, khách khứa đi lại luôn luôn, có khi ngủ lại một vài đêm là thường.

‘‘ Trong bọn khách đàn ông có một người tên là Hai Cân trạc độ 30 tuổi, đối với thầy tôi rất thân mật, hay cho tôi quà bánh, nên tôi cũng yêu mến quyến luyến hắn, và gọi hắn là chú. Tôi có ngờ đâu hắn đã lợi dụng tình thân thiết đó để quyến rũ mẹ tôi, và làm tan nát gia đình tôi.

Người tù nghỉ một lát, uống ngụm nước rồi lại tiếp:

‘‘À quên, tôi chưa xưng danh cho anh biết tôi là Cao Minh và đang theo học một ông đồ ở trong làng. Anh nên rõ rằng hồi ấy, người đi học chữ Hán còn hiếm lắm, gia đình nào thật sung túc mới dám nghĩ đến việc cho con cái theo đòi cửa Khỗng sân Trình. Mẹ tôi quí tôi lắm, nên chịu thương chịu khó, thắt lưng buộc bụng dành dụm được một chút vốn liếng để giả tiền học cho con. Ngoài ra bao sự chi tiêu hàng ngày đều do bàn tay mẹ tôi cáng đáng cả. Một buổi trưa hôm ấy tôi thấy mâm cơm để trên giường, theo lệ thường, tôi quẳng sách vào một chỗ, rồi xà vào toan sới cơm ăn. Mẹ tôi ở đâu đến, gạt phắt lôi ra, đoạn bưng mâm cơm đi. Tôi cố giữ tay mẹ tôi lại, nằn nì:

- ‘‘ Con đói lắm, mẹ cho con ăn.

‘‘ Mẹ tôi lườm một cái đáp:

- ‘‘ Đồ hư, bố mày mệt nằm trong buồng, không vào hỏi thăm, chỉ vục đầu vào bát cơm.

‘‘ Cả ngày hôm ấy, tôi chỉ được ăn một cái bánh trưng mua ở chợ, trong bụng đói như cào nhưng không dám kêu ca gì, vì cả nhà còn đang bận rộn chữa chạy cho thầy tôi. Mới đầu tôi không hiểu tại sao mẹ tôi lai cấm không cho tôi ăn cơm, sau này lớn lên, tôi suy nghĩ mãi về cái cử chỉ lạ lùng của mẹ tôi lúc bấy giờ, thì tôi hiểu ngay. Nhưng than ôi! muộn lắm rồi. Chiều hôm ấy thầy tôi lên cơn đau bụng kịch liệt rồi chết. Ai cũng bảo là người bị ngộ độc, nhưng không hiểu ở trường hợp nào. Ma chay cho thầy tôi xong, mẹ tôi không đi chợ nữa, ở nhà giồng giọt mấy sào đất để sinh nhai. Tám tháng sau mẹ tôi tái giá. Mẹ tôi lấy ai? anh có đoán được không? lấy Hai Cân anh ạ, thật là một sự bất ngờ. Trong làng có nhiều dư luận trái ngược nhau về cái chết của thầy tôi, nhất là sau khi mẹ tôi đột ngột tái giá, thì những lời sì sào bàn tán phút chốc bùng lên như ngọn lửa trong lò. Ở làng được ít lâu, thì gia đình tôi dọn ra huyện ly. Hai Cân đối với tôi rất tốt, nhưng không hiểu sao, tôi ghét hắn quá, có lẽ vì hắn mà tình thân yêu của mẹ tôi đối với tôi không được đằm thắm như trước...

Đến đây, chợt nghe có tiếng người lao xao ở ngoài cửa, chân dẫm thình thịch như vồ nện đất. Cao Minh vội đi ra nấp sau cánh cổng lim lắng tai nghe một lúc rồi vào. Khanh hỏi:

- Cái gì ầm ầm thế?

- Phạm nhân đi làm về, trời sắp tối rồi.

Minh cầm chai dầu đổ thêm vào đĩa đèn, rồi gẩy ngọn bấc cho cao. Chàng rót nước uống rồi kể tiếp:

‘‘ Thấm thoát đã gần 15 năm, tôi nhớn lên, lấy vợ và dọn ra ở riêng. Ba năm sau vợ tôi qua đời. Tôi buồn vì cảnh gia đình nên thu xếp ít tiền nong lên Thăng Long buôn bán. Một mình ở nơi phồn hoa đô hội, trong tay sẵn có đồng tiền, tôi đâm ra chơi bời, ngày đêm mê mệt ở đám yên hoa, không bao lâu vốn liếng hết sạch. Tôi đang nghĩ cách xoay tiền thì gặp được người làng là Ba Lục mở ngôi hàng thịt lợn ở cửa Đông. Chúng tôi gặp nhau, tay bắt mặt mừng hết chuyện buôn bán đến chuyện chơi bời, lan man bàn đến gia cảnh của tôi. Ba Lục nói một câu trắng trợn làm cõi lòng tôi se lại:

‘‘- Thầy anh bị chết nhanh chóng quá.

‘‘-Tôi cũng cho là thầy tôi dùng phải thức ăn để ôi, lại vì uống rượu nhiêu nên bịnh tình càng nặng.

‘‘ Ba Lục bĩu môi

‘‘- Làm gì có thức ăn để ôi! Thầy anh bị người ta đánh thuốc độc chết?

‘‘ Tôi dật mình chố mắt nhìn:

‘‘ - Ai đánh thuốc độc chết?

‘‘ - Hai Cân chứ ai!

‘‘ Máu tôi sôi lên sùng sục, mắt tôi đỏ ngầu như tiết, tôi gặng hỏi:

‘‘- Ai bảo anh thế?

‘‘- Ông lang Canh được mời đến xem bịnh cho thầy anh nói thế chứ ai!

‘‘- Ông lang Canh bây giờ ở đâu?

‘‘ - Ở cách đây dăm nhà.

‘‘ Tôi đứng phắt giậy cầm tay Ba Lục nói:

‘‘- Anh đi với tôi đến nhà ông lang Canh.

‘‘ - Ba Lục chót nhỡ nhời, sợ lôi thôi đến mình lắc đầu quầy quậy:

‘‘ - Chịu thôi anh đến đó mà hỏi.

‘‘ Tôi chừng mắt nhìn hắn:

‘‘ - Anh có đến không?

‘‘ Ba Lục nhìn nét mặt tôi hung dữ quá, hoảng sợ vội dắt tôi đi. Đến nơi tôi được ông lang Canh cho biết rõ là thầy tôi ăn phải một thứ thuốc độc rất mạnh, nên ba giờ sau, là thở hơi cuối cùng, chữa cũng không kịp; còn thủ phạm vụ mưu sát này là ai thì ông ta không biết.

‘‘Ở nhà ông Lang ra, tôi ủ rủ như người sắp phải tội tử hình. Tôi bắt đầu phân tách tỉ mỷ các cử chỉ bí mật của mẹ tôi lúc cấm tôi không được ăn cơm, sự vắng mặt của Hai Cân sau khi cha tôi qua đời, và cuối cùng là việc mẹ tôi đột ngột tái giá. Dựa theo dư luận của quần chúng, và kinh nghiệm của tôi đã thu lượm được sau 15 năm sống chung với Hai Cân tôi có thể đi tới một kết luận là: Hai Cân và mẹ tôi đã đồng lòng mưu hại cha tôi để được tự do kết hôn với nhau.

‘‘Tôi yên trí như vậy nên hôm sau tôi thu xếp về Bình lục. Tôi đi bộ từ sáng đến tối mịt mới tới nơi. Tôi vừa bước chân vào cổng thì chợt nghe thấy tiếng người quát tháo ở trong nhà, xen lẫn với tiếng. khóc của mẹ tôi. Tôi dừng lại nấp sau cánh cửa để nghe. Tiếng đàn ông gắt:

- ‘‘Mày còn thương tiếc nó thế, thì lấy tao làm gì.

‘‘Tiếng mẹ tôi rên rĩ:

- ‘‘ Ông quyến rũ tôi, sui tôi giết chồng. Bây giờ nhan sắc tôi đã tàn tạ, ông lại ra lòng rẻ rúng tôi và bắt tôi phải nạp thiếp mua hầu cho ông.

‘‘ Có tiếng quát:

- ‘‘Mày định vu oan cho tao à? Đồ gái đĩ già mồm. Rồi tiếp đến những tiếng huỳnh huỵch. Mẹ tôi kêu rú lên như cầu cứu.

‘‘Thế là tấm màn bí mật phủ trên cái chết ai oán của cha tôi ngót 20 năm nay đã bị xé toang ra. Tôi không nén nổi sự tức giận, tôi run lên vì tức giận, tôi gầm lên một tiếng, đạp tung cánh cửa xông vào. Mẹ tôi sợ quá, nín khóc. Tôi nắm lấy Hai Cân, sòe bàn tay bóp chặt lấy cổ hắn. Mẹ tôi níu lấy tay tôi, nói một giọng van lơn:

- ‘‘Con ơi, tha cho hắn. Chính mẹ đã giết cha con. Hắn vô tội. Con chớ làm cho mẹ phải góa bụa hai lần.

Câu nói đó càng làm cho máu tôi sôi lên. Tôi đẩy mẹ tôi ngã lăn xuống đất quát:

- ‘‘ Đồ sát nhân.

‘‘ Bàn tay tôi khớp mạnh lại, hắn rảy rụa mãi rồi mới chịu chết. Tôi ném cái thây cứng đờ dưới chân giường. Mẹ tôi òa lên khóc, ôm lấy xác hắn, và dùng hết những câu tục tằn để thóa mạ tôi. Tôi nổi nóng phát điên người, trí óc không còn đủ sáng suốt để suy xét nữa. Mắt tôi mờ đi. Tôi như con thú dữ khát máu, lồng lộn muốn cấu xé mồi ngon. Trong khi đó, mẹ tôi vẫn luôn miệng chưởi rủa, gọi cả tên của cha tôi lên mà lăng mạ. Tôi thét luôn một tiếng, rút phăng con dao đeo bên mình, nhắm đúng ngực mẹ tôi đâm thẳng xuống. Mẹ tôi vừa rú lên, thì một dòng máu đã phụt lên mặt tôi, làm tôi choáng váng, điên cuồng, ngã gục bên cạnh cái tử thi đẫm máu... Lúc tôi tỉnh giậy thì đã thấy mình bị trói chặt và bị giam trong ngục’’.

Cao Minh kể xong, ngồi lặng yên, nhìn cái bấc đèn sèo sèo cháy. Gian hầm lại trở nên tịch mịch. Cái tĩnh mịch rùng rợn, ghê người. Ngoài cổng huyện ba tiếng trống cầm canh, đều đều rơi trong khoảng không gian mù mịt.