Qua sông

Qua sông

rời nóng. Nóng gần đến bốn mươi độ. Lại mất điện, Thắng điều hành cuộc họp đến cuối buổi. “Này, anh đưa tôi ra bờ sông”. Thắng nói với người lái xe. Ra bờ sông sẽ đỡ hơn. Đó là cách giải tỏa bức bối cả bên ngoài và bên trong. Suốt bốn tiếng đồng hồ, căng quá, chưa có buổi họp thi đua nào căng đến vậy. Thắng nghĩ, quyền lợi là cần thiết, nhưng đôi khi cũng làm người ta khó xử. Ra bờ sông có gió, với lại có anh chủ quán tếu táo vui tính, Thắng thấy dễ chịu hơn. Thắng nói: “Độ này trông bác có vẻ hơi gầy đó”. Anh ta cười cười, “A! gầy hả, gầy thì tốt, người ta nói mình gầy mà...” Chủ quán vừa nói vừa ngó sang bà vợ béo. Bà vợ ném cái lườm nóng hổi như trả than về phía gã. Gã cười xởi lởi. “Hôm nay sao xếp ra muộn thế?” Chủ hỏi. Thắng nói: “À, cơ quan họp xét thi đua”.

- Chà! Thi đua hả, thi đua có gì căng lắm đâu, tôi kể anh nghe chuyện hội thi này nhé.

Anh ta bê thùng bia, lăng xăng với mấy cái ly và nắm giẻ lau trên tay, anh kể: Có một cụ vào tuổi trung niên, bản tính thiệt thà, làm biếng nghĩ xa, ưa nghĩ gần. Nghĩ gần khỏi mệt cái óc đó là lời cụ nói. Bù lại thằng con trai cụ thông minh, nó làm công tác phong trào. Phong trào gì nó cũng tham gia, nhất là các phong trào hội thi, mà nòi bất nhơn, hễ nó tham gia là đạt giải, một lần người ta thi “tìm hiểu về giới và những vấn đề liên quan”. Sau buổi thi, con cụ trở về ôm theo bó hoa.

Cụ nói:

- Kể tao nghe coi, sao hoa hòe nhiều thế? Thắng lợi hả con?

- Tất nhiên. - Thằng con trả lời kiêu hãnh.

- Nhưng mày hãy kể tao nghe thử coi. Thi cái gì vậy?

- Có gì đâu, dễ ẹc à. - Thằng con thản nhiên.

- Dễ là thế nào? - Ông già hỏi.

- Thì người ta hỏi ở giới phụ nữ, bộ phận cơ quan nào có vị trí quan trọng nhất? Thí sinh dự thi có vẻ ậm ừ, điếc đặc, còn con trả lời ngon ơ, người ta vỗ tay kịch liệt.

- Mày trả lời sao mới được chớ? - Ông già hỏi.

- Cơ quan có vị trí quan trọng nhất của giới phụ nữ là “Hội Liện Hiệp Phụ nữ”.

- A thế, vậy mà tao tưởng... - Ông già chậm rãi.

Cuộc thi hôm sau lại tiếp tục và lần này thằng con trai ông cũng ôm bó hoa trở về.

- Thắng lợi chứ con. - Ông già hỏi.

- Tất nhiên rồi!

- Lần này người ta hỏi sao?

- Phụ nữ thích cầm nắm cái gì nhất của người đàn ông?

- Câu hỏi này có vẻ căng đây. - Ông già lo lắng - Rồi mày trả lời sao? - Ông già hỏi.

- Lần này người ta vỗ tay càng nhiều hơn.

- Trả lời sao nói lẹ nghe coi.

- Cái người phụ nữ thích cầm nắm nhất của người đàn ông là... lương, lương tháng ấy mà.

- Hoan hô, trên cả tuyệt vời, vậy mà tao tưởng...

Đúng là ông già hay tưởng... - Chủ quán nhận xét trong tiếng cười - Chủ quán tiếp:

- Ông già thích nghĩ gần theo cách ông nghĩ. Nhưng cuộc đời gần xa quanh quẩn cũng bấy nhiêu thôi, phải không xếp?

Bà vợ bỏ mớ lá ngò xuống, chúm chím lườm: “Hỏi vậy mà cũng hỏi. Vô duyên”. “Hôm nay xếp lai rai món gì để em làm?” - Bà vợ nhìn Thắng hỏi.

- Món gì cũng được, tôi vẫn thích các món chuyện thập cẩm của ông nhà, chủ yếu là vui thôi mà.

Được trớn, anh chủ quán tiếp tục, những mẩu chuyện dây cà dây muống, tào lao hết cỡ của chủ quán. Anh kể về chuyện một người qua sông bị cô lái đò lấy tiền gấp đôi. Người khách tức giận hỏi tôi cũng như mấy người nầy, có mang theo gì đâu sao cô lấy tiền tôi nhiều thế? Cô lái đò nói có đấy. Tôi chở anh qua sông nhưng anh mang theo những núi đồi. Cô vừa nói vừa kéo cổ áo thun hơi bị trễ xuống. Người khách hết giận liền, móc tiền và xin trả đến những gấp ba. Cô lái đò ngạc nhiên nói tôi đòi hai sao anh lại trả ba? Người khách cười cười nói núi đồi có nặng đây nhưng suối khe còn vất vả hơn! - Anh này thật thà và dũng cảm quá. Sẵn sàng nhận “khuyết điểm” về mình, không chạy chối quanh co. Trung thực, rất trung thực. Chủ quán cười khà khà, lấp cả lời cằn nhằn của vợ. Nhưng lần này Thắng không cười. Qua đò. Thắng nhớ lại chuyện qua đò cách đây gần ba mươi năm về trước. Cũng trong một lần sang sông, Thắng còn day dứt đến bây giờ. Đó là vào khoảng năm bảy tám, bảy chín gì đó. Hồi ấy Thắng làm thủ kho. Thủ kho lương thực...

Mưa. Mưa càng lúc càng nặng hạt. Bầu trời xám như chì. Thắng dắt xe đạp, lội bùn đi được một quãng. Bỗng dưng Thắng quay lại, quay lại đến bờ sông thì trời tối. Mặt sông mờ mờ trong mưa. Thắng nghĩ nếu mình không trở lại trong đêm nay, nhỡ khi lũ về, kho hàng có thể nhấn chìm trong nước. Chìa khóa mình cầm, anh em biết làm sao. Nhưng giờ này, sông vắng ngắt. Con đò đã kéo lên cột vào gốc tre. Làm sao có thể qua sông lúc này? Câu hỏi càng lúc càng thúc bách. Người lái đò không phải là cô gái như trong chuyện kể. Vả lại nếu giờ này có trả gấp ba, gấp bốn anh cũng bươn qua. Nhưng lái đò là một ông cụ già. Một cụ già, với con nước này, không làm gì được. Hình như cụ đã tiên liệu cả rồi. Cụ cẩn thận cột đò trên bãi. Chừng mươi lăm phút đắn đo, Thắng đi đến nhà cụ. Mưa ào ào đổ. Thắng nhìn qua khe líp. Ánh đèn hột vịt còn yếu hơn sức cụ, vừa đủ soi bóng ba người trên tấm vạt tre. Hai già một trẻ. Đứa trẻ chừng lên mười. Nó liên tục hỏi ông về con nước. Ông cụ vừa và cơm vừa trả lời. Ông chậm rãi nói: “Với lối mưa này nước có thể vào nhà trong đêm nay. Thôi ăn nhanh lên cháu, rồi ta liệu”. Thở dài, Thắng không nói nửa lời lặng lẽ quay ra. Thôi được, mình sẽ cố gắng tự chống sang bên kia rồi hãy hay. Thắng nghĩ. Nhưng cuộc đời vốn không như người ta nghĩ. Thắng lầm lũi đẩy đò xuống sông, nước chảy mạnh. Mới ra chưa được con sào, nước cuốn đò trôi về phía hạ lưu. Thắng nghiến răng cố ghìm giữ, nhưng càng giữ càng bị đẩy trôi. Không buông xuôi số phận, hơn nửa giờ vật lộn với nước, cuối cùng Thắng đã tấp được vào bờ bên kia. Bấy giờ nước đã lên đến rìa những ruộng lang, ruộng bắp. Nơi này cách xa bến đậu có đến non cây số. Ở đây toàn lau lách. Tìm mãi không có chỗ neo. Thắng cố lôi đò lên ruộng bắp, cắm sào và neo vào đó, neo thật kỹ. Thắng nghĩ đến kho hàng, nghĩ đến ông cụ. Kho hàng có thể giải quyết trong đêm nay, nhưng ông cụ? Ông cụ chèo đò trên bến đã lâu. Đò thì có bến. Còn đời ông thì hết chỗ neo rồi. Cần câu cơm cho người vợ già và đứa cháu mồ côi là mái chèo này. Tuổi trẻ ông từng làm sơn tràng, lên rừng xuống bể. Sức lực gân cốt thời trai đã chia chát cho dòng sông cuộc đời. Cuối cùng tại bến sông này, một ngày khi cuộc chiến sắp kết thúc. Ông đã vét hết nước mắt, đem chôn đi hai đứa con trai cùng lúc. Đấy là lần bè tre ông ngang qua đây. Bỗng có tiếng máy bay gầm rú, rồi những tiếng nổ kinh hoàng. Ông bị hất tung trên bờ lau. Khi tỉnh dậy mới biết hai thằng con trai đã cùng số phận. Và ông chọn bến này làm chỗ neo đậu cho cuộc đời mình. Nhiều khi Thắng ngồi trên bến đợi khách hút thuốc với ông, nghe ông kể mà cám cảnh.

- Nhanh tay lên, mình khuân nốt những bao này nữa là xong. - Đấy là giọng của người làm việc với Thắng.

- Nếu anh Thắng không trở lại, bọn mình bó tay thôi. - Một người thêm vào.

- Không có anh Thắng chắc là phải phá cửa nhà kho, nhưng phá thì rắc rối lắm.

- Đúng vậy, mình nghĩ anh Thắng không quay lại, mấy tấn thóc chắc phải nấu mạch nha.

Cuối năm, Thắng và số anh em ấy được được biểu dương trong đại hội thi đua, là những gương mặt tiêu biểu xuất sắc của ngành. Thắng được nhận danh hiệu chiến sĩ thi đua. Có người bảo anh phải “thể hiện sự phấn khởi” chứ? Mà phấn khởi thiệt, cầm bằng khen trên tay, Thắng sung sướng lắm. Sung sướng vì đã cứu kho thóc, hoàn thành nhiệm vụ trên giao. Nhưng Thắng đã từ chối. Thắng nói: “Tôi cám ơn sự quan tâm của cấp trên đối với bản thân. Nhưng thành tích này xin dành cho tập thể. Còn khoản tiền này tôi xin phép được gửi tặng cụ chống đò ở bến sông ta”. Người ta không ngạc nhiên mấy khi nghe Thắng phát biểu như thế. Bởi tính Thắng xưa nay vốn vậy. Tưởng thế là lòng nhẹ đi. Nhưng không, hình như trong Thắng vẫn có điều gì day dứt cho đến một ngày khi Thắng đã chuyển sang ngành khác và...

Đấy là một buổi sáng nhiều năm sau đó, một lần công tác lên miền ngược, tình cờ Thắng gặp lại bà cụ, vợ người lái đò năm xưa trong một túp lều bên đường. Bà cụ thều thào kể:

“Sau đêm lũ lớn ấy, con đò nhà tôi trôi mất. Không biết làm sao tậu lại, cả nhà dắt díu nhau lên đây kiếm sống lần hồi. Được ít lâu ông cụ bị bệnh mất. Thằng cháu nội được thêm ít tuổi, thì cũng bỏ tôi đi luôn. Nó theo người ta đi đào vàng đâu xa lắm. Mấy tháng đầu còn có tin, sau đó biệt tăm luôn. Nghe nói nó bị sốt rét, sập hầm gì đó bỏ xác trong rừng sâu. Có người nói nó đi buôn đá quý trên biên giới. Tôi già yếu quá làm sao mà tìm hở cậu?” Câu chuyện của bà cụ nghe buồn thê thiết. Buồn như bờ lau xơ xác ven đồi. Đành rằng lũ lụt là chuyện tai trời ách nước. Nhưng ít nhiều Thắng thấy như có gì day dứt trong lòng. Và sao mình không chịu nói ra sự thật. Tại sao mình không dũng cảm đứng ra nhận sự bất cẩn về mình? Mà có thật là bất cẩn không? Mình đã làm được việc chung. Việc chung thì tốt. Nhưng còn sơ xuất bất cẩn thì. Và ở đời, đôi khi sự bất cẩn của ai đó sẽ đẩy những số phận con người về phía khác.

Trong cuộc họp chiều nay, người ta nói nhiều đến thành tích, ai cũng muốn được cấp trên khen thưởng. Ai cũng muốn mình là người đổ mồ hôi nhiều nhất cho xã hội. Điều đó đúng thôi. Nhưng liệu, ở tận sâu xa trong lương tâm mỗi người chắc gì không có những điều trắc ẩn? Cũng như ngày xưa Thắng có điều trắc ẩn mà không dám tỏ bày. Bây giờ tại bến sông xưa, người ta đã bắc qua một cây cầu. Cây cầu hiên ngang vững chãi. Những bước chân qua đó cũng vững chãi hiên ngang. Và hình như người ta quên đi dưới chân cầu có một con đò từng gối bãi. Từng đưa biết bao người lên đò đi về phía lợi danh. Thắng cũng vậy. Có điều đôi mắt mờ mờ của bà cụ năm xưa hình như cứ muốn nhìn thấu vào ruột gan mình.

Minh Long, tháng 03 /2008

Đánh máy: casau
Nguồn: casau - VNthuquan.net - Thư viện Online
Được bạn: Ct.Ly đưa lên
vào ngày: 12 tháng 7 năm 2016