Chương XII (2)
Tại bàu Đồng Triêng được xem như là căn cứ Hậu Cần Tiền Phương với hàng mấy chục kho dự trữ, nào gạo, thực phẩm đủ loại như đường, muối, khô, sữa, trà, đồ hộp, thuốc hút. Ngoài ra còn có cả đạn dược. Đạn thì đủ loại. Từ súng trường Nga báng đỏ đến CKC, AK ; DK-57, DK-5, cối 60, cối 82, cối chiến thuật 120 ly và hàng loại trung liên, thượng liên, đại liên 12 ly 7, 20 ly, 87 ly phòng không v.v…
Những thực phẩm này sẽ dùng để cung cấp cho các đơn vị tham dự chiến dịch, kể cả dân công. Về chế độ quản lý cũng như cung cấp cho dân công như những đơn vị chiến đấu, sinh hoạt theo nội quy riêng. Bắt đầu vào đợt dân công, mỗi người được cấp một bộ đồ vải ta, một đôi dép râu, một tấm nylon nóc, một tấm nylon choàng. Trước khi đi dân công, địa phương cho biết mọi người phải tự lo sắm võng, tấm đắp. Nhưng có nhiều người nghèo không may sắm được. Do đó, người nào không có võng, tấm đắp, Hội Đồng Cung cấp Trung Ương buộc lòng phải cho họ mượn, thu hồi lại sau khi họ được trả về địa phương.
Họ cũng được cấp gạo theo chế độ 30. Tức 30 lít mỗi tháng. Tiền ăn với khẩu phần 3 đồng một ngày. Họ cũng được lãnh phụ cấp mỗi tháng 25 đồng để tiêu vặt, trong khi bộ đội mỗi người được lãnh 40 đồng.
Sinh hoạt của họ theo tiểu đội. Trên tiểu đội là trung đội, đại đội rồi tiểu đoàn. Mỗi chiều, sau bữa cơm phải gom lại từng tiểu đội hội ý, kiểm thảo, báo cáo công tác.
Về tổ chức đội ngũ, mỗi tiểu đội có một Ban Chỉ Huy tiểu đội do địa phương chọn lựa, đề cử sẵn từ trước. Thông thường, những tiểu đội trưởng đều là những Đảng viên hoặc đoàn viên thanh niên do tiểu tổ Đảng ở ấp chỉ định. Nếu không có Đảng viên hay đoàn viên người ta chọn một quần chúng tốt.
Trung đội cũng vậy. Huyện uỷ Bến Cát đều chỉ định các cán bộ địa phương lãnh đạo, chỉ huy. Riêng ba Ban Chỉ Huy Đại đội, chúng tôi phải chọn một số cán bộ trung đội của Hội Đồng Cung cấp Trung Ương đưa đến, phối hợp với một số cán bộ của huyện uỷ Bến Cát.
Ban Chỉ Huy tiểu đoàn thì gồm có Cường, tôi và một cán bộ đại diện Tỉnh uỷ Bình Dương. Tổ chức như vậy, bất kỳ ở cấp nào cũng có cán bộ của địa phương nằm trong Ban Chỉ Huy để dễ kiểm tra lãnh đạo.
Nhiệm vụ của dân công trước chiến dịch là làm công việc vận tải hàng, vận chuyển thực phẩm để cung cấp và dự trữ, phụ giúp các bệnh viện, các bộ phận chuyên môn khác xây dựng căn cứ, đào công sự, giao thông hào v.v… Trong chiến dịch thì làm nhiệm vụ tiếp tế thực phẩm, đạn dược từ hậu cứ ra chiến trường và lượt về phải tải thương binh từ mặt trận về các trạm phẫu thuật dã chiến ở tuyến sau.
Số dân công đưa đến Khu A lần này, còn được chia rải rác giao cho nhiều đơn vị khác để làm một số công tác như phụ sửa đường, phá đường cho xe vận tải chạy, phụ giúp cất kho cho Hậu cần Tiền Phương, xây cất thêm nhà cho bệnh viện, thiết lập các hầm chứa thương binh tại các trạm phẫu thuật dã chiến v.v…
Như vậy, theo lời Cường cho tôi biết, Cường và trung đội bảo vệ trong thời gian qua chưa nhận được một bộ phận dân công nào. Hãy còn đang chờ đợi. Mãi đến chiều nay, hơn hai Đại đội dân công thuộc các xã vùng Nam Bến Cát, tỉnh Uỷ Bình Dương mới đưa lên tới.
Họ hiện đang tập trung «an dinh hạ trại» tại đồi 115.
Hội Đồng Cung cấp Trung Ương vừa báo cho Cường biết đến tiếp nhận, nhưng chưa kịp đi thì được điện thoại của anh Tư Thắng nên đến gặp tôi ngay. Ý định của Cường, sau khi hai đứa tôi về đến chỗ ngụ ăn cơm xong là dẫn trung đội bảo vệ và mấy cán bộ khác «thiên đô» sang đồi 115 tiếp nhận nhân công, làm công tác động viên chính trị và tổ chức đội ngũ lại cho hợp lý.
Ăn cơm xong, Cường và tôi khoác bồng lên vai, dẫn đoàn «lâu la» xuống đò, trở ngược về bên kia bờ sông Mã Đà. Ở đây, ở đoạn sông Mã Đà này, người ta gọi là «Mã Đà dưới» hay «Mã Đà Sông Bé» để phân biệt với «Mã Đà cầu dây». Bởi cùng là một con sông nhưng hai nơi cách nhau có đến hơn bốn chục cây số rừng.
Mã Đà ở đây vừa sâu, vừa rộng, nước chảy siết. Hai bên bờ toàn là tre rừng, cho nến việc bắc cầu không thể thực hiện hiện được. Qua lại bên sông, dưới bến có ghe tam bản và dầm để sẵn. Muốn sang sông chỉ việc xuống xuồng bơi đi, đến bến bên kia cột lại cho chắc, thế là đủ.
Chúng tôi chưa đến đồi 115 thì trời đã tối om. Đồi này, trước đây là căn cứ cũ của B115 thuộc Khu A, nên nay dù đơn vị này không còn nữa, nó vẫn mang tên đồi 115.
Cường dẫn đầu, lấy đèn pin ra soi đường. Những anh em phía sau thì dùng đèn dầu hôi làm bằng chai Alcool de Menthe che lá. Khi còn cách đồi 115 hơn trăm thước, chúng tôi đã nghe những tiếng nói chuyện, tiếng cười giỡn ồn ào như một cái chợ đông buổi sáng.
Vừa tách khỏi lộ, rẽ vào đường mòn thì cả một vùng rừng rộng lớn, bừng sáng lên như cảnh đốt lửa trại. Không biết bao nhiêu là bếp lửa cháy cao ngọn, với từng nhóm người già, trẻ, gái trai đủ cả, vây quanh. Bếp thì nấu nước, bếp lại nấu cơm. Kẻ chạy đi chạy lại, kẻ nằm võng đu đưa.
Quang cảnh thực bê bối, vô trật tự, hỗn độn khôn cùng.
Nếp sinh hoạt ở rừng hai năm qua, tất cả mọi thứ điều lệnh, nội quy, kỷ luật đã tạo cho tôi thành thói quen. Nó phản ứng rất nhanh mỗi khi đứng trước một sự kiện nào trái ngược với thói quen đó.
Tôi đâm ra hồi hộp, lo sợ khôn cùng. Vừa sợ vừa khó chịu, bất mãn. Ăn ở bừa bãi, sinh hoạt theo cái kiểu này, thế nào có ngày cũng bị ăn bom, không làm sao tránh khỏi.
Ban đêm, ở rừng rất kỵ ánh sáng. Đèn đuốc đốt còn phải có đồ che, bao lại. Huống hồ bếp lửa nấu ăn ngoài trời càng tối ky, vì ánh sáng lửa là mục tiêu dễ nhìn thấy nhất đối với phi cơ. Ở đây hỗn độn bừa bãi, thiếu ý thức cảnh giác như vậy, tôi không pbản ứng sao được. Dân công quen theo nếp sống bình thường ở đồng bằng, họ đâu hiểu như vậy là vô ý thức.
Phản ứng của tôi là phản ứng của Cường. Tôi chưa kịp phát biểu ý kiến mình, Cường đã la to lên:
– Yên cầu bà con, anh chị em canh gác máy bay nghe! Mỗi bếp phải múc sẵn một thùng nước. Nghe tiếng phi cơ phải dụi tắt lửa ngay. Bộ bà con muốn ăn bom sao?
Tiếng nói của Cường như vang lên giữa sa mạc chẳng nghĩa lý gì hết, không gây được một phản ứng nào. Khi chúng tôi hiện ra trước những bếp lửa đầu tiên thì bà con cô bác quanh đấy, ngưng nói chuyện, im lặng, ngơ ngác đưa mắt nhìn với sự tò mò. Chúng tôi đi hàng trung đội, tất cả đều có súng, lại xuất hiện ban đêm. Đi đâu đây? Có việc gì đây? Họ đâu ngờ rằng chúng tôi là những người đến «nhận họ» rồi điều khiển, chỉ huy họ làm việc ở những ngày sắp tới.
Chúng tôi đứng dừng lại. Kế bên đường mòn là hai bếp lửa. Giữa đường, năm sáu người đàn ông và một chú bé con chừng mười ba, mười bốn tuổi ngồi bít cả lối đi. Người ở trần, người mặc áo. Người mặc quần dài, người thì quần cụt. Kẻ ngồi chồm hỗm, kẻ bó gối, khói thuốc bay um lên..
Cường lên tiếng:
– Bà con nấu nướng như vầy, phải có người canh gác máy bay với múc nước để sẵn. Có máy bay tới là phải dập tắt liền, chớ dễ ngươi thế này, máy bay nó thấy là liệng bom chết hết.
Mấy người dân công nhìn nhau, đoạn nhìn Cường, nhìn chúng tôi không ai trả lời trả vốn gì cả.
Cường tiếp:
– Ở rừng khác với ở đồng bằng. Ở rừng hễ máy bay thấy lửa là nó oanh tạc liền. Bà con mình phải cẩn thận mới được.
Cũng không ai nói gì, Cường đổi giọng:
– Đồng chí cán bộ Tỉnh ủy Bình Dương hướng dẫn đoàn dân công này, bà con có biết đồng chí ấy ở chỗ nào chăng? Tôi muốn gặp. Bà con nào biết chỉ dùm tôi?
Anh thanh niên dân công đang cởi trần, mặc quần đùi, còn chiếc quần dài đang cột trên cổ, phủ xuống trước ngực giống như mang yếm, ngồi bên bếp lửa, ngước nhìn Cường, lắc đầu:
-Tui đâu biết! Đâu mấy anh đi dài dài vô trong đó coi.
Mọi người tránh ra, mở lối. Vừa đi tới, miệng Cường không ngớt nhắc việc đề phòng máy bay, tắt lửa. Vào sâu hơn trăm thước, gặp hai cô gái đang ngồi chung trên một chiếc võng, vừa đong đưa vừa «hợp ca» nho nhỏ một bài vọng cổ. Cường lại hỏi thăm chỗ ở của người cán bộ Tỉnh ủy Bình Dương. Hai cô gái ngưng ca, ngưng đưa. Một cô gái đưa tay chỉ căn nhà nát, xiêu vẹo, có treo chiếc đèn chai ở phía trong:
– Đó! Hình như ông Tỉnh ủy ổng ở đó.
Chúng tôi lại đi tới. Bước vào căn nhà hoang, xiêu về một phía, ánh sáng chiếc đèn chai cho chúng tôi thấy dưới đất ngổn ngang rác rến, cây mục, đủ cả. Một chiếc võng nylon xanh giăng chéo ngang hai cây cột. Trên võng, một người đàn ông mặc đồ bà ba đen đang ngồi quay lưng ra nói chuyện với ba người đàn ông khác, ngồi xổm dưới đất hướng mặt về phía chúng tôi. Hình như đang họp bàn vấn đề gì.
Thấy chúng tôi, một trong ba người lên tiếng khẽ:
– Có ai kia!
Người đàn ông ngồi trên võng vội quay mặt ra, cất tiếng hỏi:
– Phải các đồng chí ở Rờ (R) tới đó không?
– Phải! – Cường nói- Chào đồng chí! Còn đồng chí có phải đồng chí đại diện Tỉnh ủy Bình Dương hướng dẫn đoàn dân công ở đây?
– Phải! Tôi!
Anh ta lật đật tuột xuống võng. Ba người đàn ông ngồi dưới đất cũng đứng dậy, lùi về phía sau.
Đại diện Tỉnh ủy Bình Dương bước tới, bắt tay Cường và tôi:
– Chào các đồng chí! Các đồng chí tới tối qua. Tôi mong từ chiều đến giờ muốn hụt hơi.
Cường không trả lời câu nói, mà «xả xúp bắp» điều anh ta đang khó chịu:
– Sao mấy đồng chí không sinh hoạt cho bà con, anh em họ biết về việc giữ gìn củi lửa? Đồng chí nhìn ra ngoài xem! Nấu ăn bừa bãi, lửa đỏ trời. Kiểu này là tự tử tập thể đó.
Đại diện Tỉnh ủy Bình Dương tỏ vẻ cau có khó chịu:
– Sao lại không? Chẳng những tôi sinh hoạt, nhấn mạnh điểm này với các Ban Chỉ huy Đại đội, Trung đội mà còn tập họp toàn bộ phổ biến chung. Họ chưa bị ăn bom lần nào nên họ chưa sợ. Nhắc hoài, nói hoài, họ không nghe, làm sao bây giờ?
– Làm sao cũng phải làm chớ tình trạng này không thể kéo dài được!
Quay ra phía sau, Cường truyền lệnh cho Ban Chỉ huy Trung đội bảo vệ:
– Các đồng chí phân tán, chia trung đội của mình ra, đi giáp hết nhắc nhở, đốc thúc dân công họ đề phòng việc củi lửa đi. Chút nữa, chúng tôi sẽ phổ biến công tác cho các đồng chí sau.
Trung đội bảo vệ họp tại phía sau lưng tôi, phân công nhau đi «chống lửa».
Anh cán bộ Tỉnh ủy Bình Dương cho biết thêm:
– Hồi chiều này, khi tới sông Mã Đà, dân công họ làm reo om sòm, như là một cuộc biểu tình thị uy. Họ đòi đưa họ trở về nhà. Tôi thiếu điều lạy họ, kể khổ với họ, họ mới chịu xuống ghe qua sông. Vấn đề này, sáng mai mình phải cố thu xếp cho xong. Không hiểu ai nói cho họ biết đây là sông Mã Đà. Họ đồn với nhau nước Mã Đà vô cùng độc địa. Ai uống vào là bị lớn bụng, xanh xao vàng vọt rồi chết. Giải thích gì họ cũng không nghe. Tôi bất lực, chịu thua rồi…
Cường hậm hực:
– Sao lại chịu thua? Được!Đồng chí để đó tụi tôi giải quyết.
Cường lột bồng ra, tìm chỗ để xuống, bảo tôi:
– Thôi, mình tìm chỗ để đồ, giăng võng cái đã, anh!
Năm phút sau, chúng tôi làm xong. Bây giờ, ngồi trên võng Cường mới bắt đầu «mở màn» giới thiệu. Đáng lẽ màn này phải là màn đầu, từ lúc mới đến. Cường nói:
– Tôi là Cường. Tư Cường. Còn đây là anh Hùng, thứ…
Tôi thêm:
– Thứ tư. Cũng thứ tư như anh Cường!
-Tôi và anh Tư Hùng được Đảng Ủy Tiền Phương phân công đến lãnh đạo đoàn dân công này. Ở trên đã chỉ thị cho anh biết rồi. Còn anh, anh tên chi, thứ mấy?
Anh cán bộ Tỉnh ủy lơ là:
– Tên Tùng. Thứ ba!
– Theo sự phân công tổ chức biến chế của trên thì đoàn dân công của mình đây mang phiên hiệu là tiểu đoàn một A (1A). Ban Chỉ huy Tiểu đoàn gồm có tôi, anh Tư Hùng và anh. Chúng tôi chỉ chịu trách nhiệm về lãnh đạo chung, phân phối điều khiển công tác cũng như về hành chánh. Còn anh, thay mặt Tỉnh ủy Bình Dương chịu trách nhiệm về chính trị nội bộ, công tác, đảng, đoàn. Bởi vì anh nắm vững tình hình tổ chức ở địa phương, công tác chỉ đạo, theo dõi sát từng bước một từ Xã lên đến Tỉnh.
– Nhưng… tôi… tôi chịu thua rồi. Tôi nói họ không nghe nữa!
Cường cười nhẹ:
– Anh là chính quyền địa phương, cấp lãnh đạo của địa phương, anh nói vậy thì tụi tôi đây làm sao? Chịu thua đâu được anh! Vậy vấn đề tổ chức, lãnh đạo trong đoàn như thế nào, xin anh cho biết?
Tùng ấp a, ấp úng:
– Vấn đề này…vấn đề này… tôi… tôi không được rõ lắm.
– Trời đất ơi! Cường kêu lên. Anh là người chịu trách nhiệm tổ chức, lãnh đạo đưa dân công từ các xã lên đến đây mà anh bảo là anh không được rõ? Lạ! Chẳng lẽ Tỉnh ủy Bình Dương…
Cường bực tức, ngập ngừng rồi ngưng lại không nói tiếp.
Tôi hiểu Cường muốn nói gì rồi. May anh ta giữ miệng kịp không đụng chạm đến danh dự, uy tín của cán bộ địa phương. Tôi mỉm cười một mình. Giá tôi là Cường, tôi cũng sẽ bực như vậy. Không chừng hơn là đằng khắc.
Tôi là loại tay mơ; chưa hề được làm công tác lãnh đạo, công tác tổ chức bao giờ, và cũng không bao giờ ai cho tôi làm việc đó. Nhưng nếu tôi làm công việc của anh ta, chắc không đến nỗi ù lì, tệ hại như vậy. Chả trách Cường, anh ta sao không «nổi sùng» hậm hực?
Một lúc sau, Tùng tìm được cách chống chế để đỡ mất mặt; anh lên tiếng:
– Hai anh thông cảm cho là tôi đang đi công tác ở vùng xôi đậu, bỗng nhiên được lệnh gọi về, giao việc hướng dẫn dân công mới vài ba ngày nay. Chân ướt chân ráo, có mỗi một mình, tôi làm sao được?
Cường hỏi:
– Anh có bảng danh sách dân công chớ?
– Có!
– Có phân loại nhận xét lý lịch của cấp ủy xã không?
– Ơ… không!
– Ứ hự! – Cường thở dài- Vậy rồi anh làm sao biết ai tốt ai xấu, ai là đảng viên, ai đoàn viên? Làm sao tổ chức, điều khiển sinh hoạt Đảng, Đoàn để làm công tác lãnh đạo, theo dõi? Vấn đề này thuộc nguyên tắc tổ chức sơ đẳng của Đảng mà! Nếu địch cài gián điệp vào hàng ngũ dân công, phá hoại, báo tin cho địch, anh làm sao phát giác?
Tùng làm thinh. Cường đứng dậy:
– Vậy là ngày mai chưa mần ăn được gì rồi. Nội việc thanh lọc, kiểm tra, sắp xếp tổ chức cũng đủ hết ngày rồi. Chưa chắc một ngày đã làm xong. Mà hàng chiến lược hiện giờ, chất đầy dưới bờ sông Bé. Yên ổn thì thôi, nếu có thiệt hại nào xảy ra thì trách nhiệm lại đổ lên đầu bọn tôi. Tôi với anh Tư Hùng lãnh đủ. Chán thiệt!
Ngưng một tí, Cường tiếp với giọng mỉa mai:
– Thôi anh ngủ đi, cho nó khỏe. Nhưng dù sao, tôi cũng xác định nhiệm vụ với anh rõ ràng, là anh hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Đảng về công tác chính trị nội bộ của đoàn dân công này, trong suốt thời gian công tác chiến dịch. Anh nhớ cho!
Cường bước tới nắm tay tôi, nói khẽ:
– Tụi mình ra ngoài này hội ý chút, anh!
Rừng lửa bên ngoài, giờ xem như đã tắt gần hết nhờ sự hoạt động hữu hiệu của trung đội bảo vệ. Lai rai, chỉ còn vài bếp lửa thấp ngọn và thấp thoáng vài ánh đèn dầu. Dù vậy tiếng nói chuyện rì rầm; tiếng cãi cọ, tiếng vọng cổ, lẫn với vài tiếng la hét bất thần của mấy tay nghịch ngợm cũng đủ tạo thành một cái chợ con.
Ban Chỉ huy trung đội cũng như mấy tiểu đội bảo vệ lục tục kéo về. Cường ra lệnh cho tất cả quây quần tập họp lại. Cường nói se sẽ vừa đủ nghe, báo cáo lại một cách tóm tắt, về tình trạng dân công vô tổ chức, và sự bất lực, dốt nát của anh chàng cán bộ Tỉnh ủy Bình Dương.
Cường nêu lên vài nhận xét và những biến cố có thể xảy đến, phải cảnh giác đề phòng cao độ trước khi kiện toàn tổ chức, thanh lọc dân công trong những ngày sắp tới.
Cường giới thiệu thành phần Ban Chỉ huy Tiểu đoàn. Sau cùng, Cường ra lệnh:
– Các đồng chí Ban Chỉ huy Trung đội, đêm nay sắp xếp cho hai tiểu đội đóng án ngữ phía ngoài lộ thống nhất. Canh gác cẩn thận. Một tiểu đội phân tán đều, ngủ chung với dân công, phát hiện những hiện tượng lạ. Các đồng chí cán bộ khác, thu xếp ngủ ở đây với Ban Chỉ huy chúng tôi. Các đồng chí rõ chưa?
Nhiều tiếng thì thầm cùng lúc:
– Rõ!
– Các đồng chí giải tán! Nhất cử nhất động, có gì các đồng chí cấp tốc báo cho Ban Chỉ huy hay liền, hoặc anh Tư Hùng hoặc tôi.
Tôi và Cường trở vào, tắt đèn leo lên võng. Bên ngoài, Trung đội bảo vệ còn họp thêm chút nữa để phân công nhau.
Riêng tôi, sự xê dịch trong ngày, không được nằm nghỉ ngơi phút nào nên mỏi mệt hết sức. Vừa nằm xuống võng mắt tôi như trĩu xuống, híp lại rồi đi vào giấc ngủ lúc nào tôi không hay.