Chương VIII Phần I- NHỮNG KẺ TÙ TỘI-

Trong nhà kho để nông cụ, có hai con vật bị giam: một con sáo và một con sóc. Con sáo thì bị nhốt trong cái lồng, trong đó nó nhảy chuyền từ thanh ngang này sang thanh khác. Lan Anh đã thấy những con sáo sống trong bụi cây và trong rừng. Bộ lông của chúng đen mượt nhưng lóng lánh ánh dương. Chúng lạnh lẹ, ồn ào hay đánh lộn nhau. Còn con sáo của Hùng thì buồn rầu và không săn sóc gì đến bộ lông của nó. Cặp mắt đen của nó không còn tinh anh nữa. Hùng muốn con sáo của nó trổ tài cho Lan Anh xem. Nó đứng ở phía dưới mái nhà và hát chậm chậm “ Tra…la….la….” Con sáo lặp lại ba bốn lần rồi ngừng hẳn lại và tiếp tục nhảy qua nhảy lại trong lồng. Còn con sóc thì hình như không nghĩ đến số phận buồn tủi của nó. Nó ở trong một cái hộp gỗ con, phía trước có chắn một tấm lưới. Trong hộp có một cành cây khô và một cái lồng hình tròn. Nó nhảy miệt mài từ cành cây sang cái lồng. Cái lồng thì quay tít khiến ai nhìn cũng chóng cả mặt. Lan Anh đã được ông dạy rằng, các loài vật sinh sống ngoài đồng hay trong rừng thì sung sướng vì chúng sống tự do. Ở lớp cô giáo thường nói đến sự buồn rầu của những con chim bị giam giữ. Lan Anh nói với Hùng: “ Nếu là bạn, thì mình sẽ thả con sáo và con sóc ra. Mùa xuân đến rồi. Chúng sẽ sung sướng được gặp lại anh em của chúng trên các lùm cây.” Hùng ngạc nhiên mở to mắt nhìn Lan Anh. “Thả con sóc của tôi ra! Sao được! Vả lại, nó đâu có cực khổ”! -Vậy thì bạn hãy thả con sáo ra. Lan Anh lặp lại với giọng bướng bỉnh nhưng dịu dàng: = Bạn có thấy nó buồn rầu không? -Phải đó! Nó càng buồn rầu khi nó nghe những con chim khác hót. Mùa đông vừa qua nó bị đau. Mình tưởng thế nào nó cũng chết. -Tháo lồng cho nó ra đi Hùng! Lan Anh van lơn lần nữa. Mình sẽ sung sướng biết bao khi được thấy nó tự do bay ngoài trời.” Hùng nhìn nhiều lần cái lồng rồi lại nhìn cặp mắt của người bạn nhỏ của nó. “Dù sao thì, nó nói, ba mình cũng sẽ không la rầy mình đâu. Ông đã nhiều lần nói với mình là ổng đã chán quá với cái con chim đen này rồi!” Hùng mở cửa lồng. Con sáo bay lướt ra ngoài và đến đậu trên đòn tay xe ngựa. Rồi nó bay về phía lùm cây gần đó, nhanh như viên đá của một phát ná cao su bắn ra. Nó không hề ngoảnh lại để cám ơn hai đứa trẻ và biến mất trong một tiếng đập cánh phù phù.

Phần 2 BÀ CƯƠNG

Má của Hùng vừa ra đến ngưỡng cửa thì gặp lúc con sáo sổ lồng. “Thế càng hay, bà nói với Lan Anh. Đôi khi Hùng quên không cho nó ăn nên dì lại thêm bận bịu.” Lan Anh thì chỉ nghĩ đến sự vui thú của con chim. Chim đã bay xa rồi. Người ta không còn thấy nó nữa. Trong quầy bán sữa, bà Cương chọn cho Lan Anh một miếng bơ thật tươi. Bà đặt miếng bơ lên trên một cái dĩa cân, và để một quả cân lên cái dĩa kia. Hai cái dĩa nhịp lên xuống một lúc và cuối cùng đứng yên, hai bên ngang bằng nhau. “Cháu thử xem miếng bơ của cháu cân nặng bao nhiêu?” má của Hùng vừa mỉm cười vừa hỏi Lan Anh. - Thưa dì, cháu không biết ạ . Lan Anh trả lời. Hùng lại gần bên, nó nhìn hòn cân “Nửa ký ạ!”nó hãnh diện trả lời. Nửa ký bơ giá mười một đồng, và Lan Anh đã mang theo hai tờ giấy bạc mười đông. “Bây giờ dì phải thối lại cho cháu bao nhiêu?bà Cương lại hỏi. Lan Anh cắn môi và cố hết sức mình để tính. “Từ mười một đến hai mươi…đến hai mươi…” Lan Anh cứ lầm bẩm như vậy hoài mà không tìm được ra câu trả lời. Hùng quay mặt vào góc phòng và nhiều lần tính trên đầu ngón tay. Sau một lát nó kêu lên: “ Con biết rồi phải thối lại chín đồng.” Lan Anh đỏ cả mặt vì mắc cỡ. Để an ủi nó bà Cương nói: “Ồ! nó thường thấy dì thối tiền. Do đó mà nó biết tính. Nhưng nó viết như gà cào. Còn tập đọc thì đầu nó đặc như cục cân bằng gang này.” Nói xong bà gói miếng bơ vào hai lá non và láng, rồi bỏ vào giỏ. Lan Anh ra về tay mang giỏ. Con Vàng còn muốn nô đùa nên rất ngạc nhiên khi thấy cô chủ cúi đầu đi. Lan Anh nói: “Hùng có đức tính mà má gọi là sự bền chí. Mình cũng muốn bền chí như Hùng.!”

Phần 3 LỚP HỌC NHỎ

Về đến nhà Lan Anh cũng muốn học tập như Hùng. Nó cũng chặt những cành cây nhỏ và chặt thành những khúc ngắn. Rồi nó đi lấy quyển sách của nó và một cục phấn. Nó vào ngồi trong nhà kho. Một cái hộp gỗ sẽ là bàn giấy. Một tấm ván hông của chiếc xe cút kít sẽ là cái bảng đen. Mun và Vàng là hai học sinh. Lan Anh vẽ lên trên tấm ván những tự mẫu và những chữ . Nó ngạc nhiên khi thấy mình viết những chữ ấy một cách dễ dàng như vậy và đọc được các chữ ấy mà không cần cố gắng. Nó mở sách ra và tim những chữ khó hơn. Nó cũng viết được mà không do dự và đọc được không lầm lẫn. Thật ra tập đọc giản dị hơn là nó tưởng. Vàng là học sinh gương mẫu về cả hai phương diện dễ bảo và chú ý. Nó ngồi yên không nhúc nhích và nhìn chăm chăm Lan Anh với ánh mắt dịu dàng. Khi Lan Anh cất tiếng hỏi lớn nó vẫy tai nhè nhẹ. Nó chỉ có một khuyết điểm là không trả lời. Nhưng đó không phải là lỗi của nó. “ Vàng! Mày sẽ được một điểm tốt”. Mun thì trái lại tỏ ra không xứng đáng với sự dạy dỗ của Lan Anh. Nó đã chịu nằm dài một lúc ở phía trước bàn giấy. Nhưng thay vì để ý nghe, nó lại bắt đầu liếm chân. Và khi nó nghe có tiếng gặm ở phía sau kho thì nó đã biến mất phía sau các thùng rượu cũ. Bây giờ thì Lan Anh sang bài học toán. Nó giải thích cho Vàng biết cách đếm và viết những số từ 20 đến 30. Mỗi khi nó để những que nhỏ trước mỏm con chó thì con chó ngửi rồi lại ngồi yên như cũ chăm chú nghe. Để thưởng cho nó, Lan Anh kể câu chuyện của đứa bé đội mũ đỏ cho Vàng nghe. Khi Lan Anh, để kết thúc câu chuyện kêu to “Lúc đó , con chó sói nhảy vồ vào cô gái bé nhỏ và ăn cô bé” thì Vàng sủa một tràng dài. Thế là lớp học tan. Lan Anh đã không ngờ nó biết được nhiều điều như vậy. Nó tự nhủ nếu nó chăm chỉ học tập thì nó sẽ tiến bộ nhanh như Hùng và nó lấy làm hài lòng.

Phần 4 ĐÃ CÓ SỰ THAY ĐỔI

“Đã có sự thay đổi!” Má và bà vừa vui vẻ nói với nhau như thế khi đi xuống bếp. Quả thế! Chưa đến bảy giờ mà từ phòng của Lan Anh đã vọng ra những tiếng động khe khẽ. Người ta nghe tiếng động của bình nước, của thau rửa mặt. Thực vậy, đã có gì thay đổi rồi. Khi thức giấc dậy, Lan Anh không còn buồn chán. Khi thấy trời dần sáng và ánh mai lại khiến nó phải nghĩ đến giờ phải đi học. Nó chỉ chờ má nó vào để bảo nó: “ Dậy, cưng, đừng để chậm giờ.” Trước bảy giờ một chút, ông mở nhẹ cửa vườn ra. Vàng rũ lông trong chuồng. Gà mái cục tác trong sân nuôi gà. Những tiếng kêu nhẹ đó giờ thì đủ với Lan Anh. Nó duỗi mình một lát, nghĩ đến trường và nhảy ra khỏi giường. Nó cũng không chờ má nó đến giúp nó rửa mặt nữa, bởi vì cô giáo đã nói: “Một đứa bé gái sáu tuổi đã phải biết tự lo liệu cho mình và tránh làm mệt cho má nó được chừng nào hay chừng nấy.” Cái đồng hồ lớn chưa đánh chuông bảy giờ rưỡi, thì Lan Anh tươi tắn và hồng hào đi vào bếp. Nó vui vẻ chào mọi người và coi bộ đầy phấn khích. “Cháu gái của bà là một cô gái đã lớn rồi! Bà vừa nói vừa ôm Lan Anh hôn. Cháu tôi bây giò tự làm vệ sinh và tự mặc đồ. =Đúng thế! Má nói và cũng ôm nó hôn. Bà coi này, mặt mày nó sạch sẽ sáng sủa. Tóc nó được cài gọn ghẻ, khăn tạp dề chải chuốt. = “Con không còn là một em bé nữa, Lan Anh vừa nói vừa cười, bởi vì con đi học đến nay đã bốn năm tháng rồi.” Nó ăn sáng vui vẻ, chơi một lúc với Mun và Vàng rồi xách cặp sửa soạn ra đi. “ Chào má! Chào bà!” Ra đến ngoài sân, nó còn ngoảnh lại vừa cười vừa lúc lắc ngón trỏ vừa nói:” Con biết có một cô bé gái, chỉ non một tháng nữa là nó sẽ biết đọc.”

Phần 5 SỰ BỀN CHÍ

“Má nói “Sự bền chí làm cho công việc trở thành dễ dàng và thích thú” Quả thật đúng vậy! Mỗi khi sáng thức dậy mà Lan Anh tự nhủ: “Hôm nay ta phải chú ý, ta phải chăm chỉ, thì tự nhiên công việc gì ở lớp cũng dễ cả. Những ngọn cây dương tha hồ đùa cợt với mây ở phương xa, phía trên các đồng cỏ. Con gà của tháp chuông tha hồ nhìn vào lớp học. Xuân Mai cứ việc từ chỗ ngồi của nó, ra hiệu cho Lan Anh. Nhưng Lan Anh, lúc này đã cố hết sức chăm chú nghe bài giảng của cô giáo, thì nay không còn ngừng đầu khỏi quyển sách hay quyển vở của nó nữa. Bài tập đọc trở nên dễ dàng biết bao, khi người ta đã chăm chú theo cô giáo giảng dạy. Làm sao mà còn lầm lẫn n với m, p với q được. Vì những mẫu chuyện ngắn ở phía dưới các trang sách học vần vẫn dễ hiểu làm sao! Cả việc tập tính với các que nhỏ cũng không còn có gì là buồn chán nữa. Hoặc là đếm từng que một, hoặc đếm từng chục một, buộc thành bó như những bó củi nhỏ. Mỗi ngày, người ta lại ghép thành những số mới. Với một chút chú ý, người ta viết dễ dàng những số ấy bằng chữ số ở trên bảng đá. Đây là những con số chục, và đây là những con số đơn vị. Những giờ tập viết bây giờ lại là giờ mà Lan Anh nóng lòng chờ đợi. Viết được một trương đẹp quả là một sự vui thích lớn đối với Lan Anh. Không còn cảm giác kiến bò nơi chân hay nơi ngón tay nữa! Sau chữ mẫu mà cô giáo viết bằng mực đỏ, những chữ của Lan Anh viết cách quãng nhau đều đặn. Cho đến chữ cuối cùng tay nó vẫn dẻo dai chuyên chú. Không có lấy một nét gạch xoá trên trang giấy trắng đẹp! Một trương tập viết rõ ràng cũng đẹp như một hình vẽ đẹp. Tối về Lan Anh hớn hở đưa quyển vở của nó cho mọi người xem. Bà vừa ngắm trang viết vừa nói: “ Bà chưa khi nào viết được đẹp như thế”. Đôi khi sau bữa ăn tối, Lan Anh mang quyển sách tập đọc của nó ra. Nó đọc to trang sách đã được đọc trong ngày lử trường rồi. Nó đánh vần những hàng tít in bằng chữ lớn, trên nhật báo của ông. Ông nói: “ Ông không bao giờ ngờ rằng cháu học đọc mau như thế.” Má vui sướng tiếp lời ông:”Bây giờ Lan Anh đã hiểu cần phải bền chí. Ít lâu nữa dây, ba cháu về sẽ ngạc nhiên về những tiến bộ của cháu. Và nếu cháu tiếp tục chăm chỉ học tập thì chắc chắn cháu sẽ có khả năng đọc cho ba cháu nghe một trang của cuốn sách đẹp mà ba cháu sẽ mang về cho cháu.”