ĐÊM GIAO THỪA ĐỎ LỬA

Thời gian: 11g30 đêm thứ hai, 3 tháng 2.1992, giao thừa âm lịch năm Nhâm Thân.

Không gian: Trại cấm Sek Kong, ngay giữa vùng Tân Thổ, Hong Kong.

Diễn tiến: Khoảng 200 thuyền nhân miền Nam từ khu D phá đổ cánh cổng thép ào qua khu C tấn công thuyền nhân miền Bắc. Người bị tấn công rút vào buồng số 6. Kẻ tấn công chặn cửa phòng số 6, châm lửa đốt người bên trong. Lửa lan ra nhanh chóng giữa những đống quần áo chăn màn ngổn ngang, thiêu rụi những tấm phản gỗ giường tầng, nung đỏ tường tôn và mái tôn. Lửa kéo dài khoảng hai tiếng. Người bên trong đập cửa sổ leo ra ngoài. Người đạp lên nhau mà chạy. Lửa cháy đỏ như địa ngục, như lò hỏa táng. 22 người chết. 5 em trai, 5 em gái, 6 phụ nữ, 6 đàn ông bị thiêu sống. Xác chết cháy thứ 22 được tìm thấy vào sáng mùng hai Tết giữa đống tro đen và đồ đạc cháy dở ngổn ngang cao gần một thước. Đó là xác của một em bé chưa đầy sáu tuổi, xác cháy co quắp, bàn tay tí hon cong lên, không biết bé trai hay bé gái.

126 người bị thương. 38 người vẫn còn nằm trong bệnh viện tính tới chiều thứ bảy, trong số có ba người bị thương nặng.

Khoảng hai tiếng đồng hồ sau khi lửa bùng cháy cảnh sát mới tới nơi, bắn lựu đạn cay giải tỏa đoàn người trong khu vực để tái lập trật tự. Xe cứu hỏa tới chữa cháy khi căn buồng không còn gì để cháy.

Sáng mùng một, thuyền nhân miền Bắc bắt đầu được chuyển qua Trại Hei Ling Chau. Tới mùng ba thì toàn bộ 2.469 người miền Bắc ở Sek Kong đã được chuyển qua Hei Ling Chau.

Cảnh sát chưa xác định được tên tuổi những người đã chết. Người sống chưa biết ai đã chết.

Toàn quyền Hong Kong David Wilson ra lệnh thành lập một ủy ban điều tra độc lập để điều tra thảm nạn.

Đây là ủy ban điều tra độc lập lần thứ hai được thành lập trong lịch sử tư pháp Hong Kong để điều tra những vấn đề phức tạp và nghiêm trọng.

Vụ hỏa hoạn đêm giao thừa tại Sek Kong là vụ hỏa hoạn lớn thứ hai trong lịch sử Hong Kong. Vụ lớn nhất xảy ra năm 1918, cách đó 74 năm.

Cảnh sát cũng bắt đầu tiến hành cuộc điều tra để tìm ra nguyên nhân sự kiện.

Sáng thứ sáu 7 tháng 2, có 92 thuyền nhân bị đưa ra tòa Vì tội gây bạo loạn. 92 người đàn ông, tuổi từ 15 tới 37, nếu bị kết án có thể bị tù giam tới 14 năm. Vụ án đang diễn tiến.

Khu C Trại Sek Kong được biến thành trung tâm chuyển tiếp dành cho những người tự nguyện hồi hương chuẩn bị về Việt Nam. Trại chờ bay Lo Wu quá đông nên Hong Kong phải biến khu C thành trại chờ bay thứ hai, vào ngày 15 tháng 1 vừa qua.

Theo lời đồn đại thì tai họa xảy ra Vì xích mích về chuyện buôn bán, nợ nần giữa một số người khu C chuẩn bị hồi hương và người ở khu D chủ nợ.

Tuy nhiên, phải chờ cho tới khi các cuộc điều tra hoàn tất mới rõ nguyên nhân thật.

Phản ứng của giới chức liên hệ:

Phối hợp viên về vấn đề tỵ nạn của chính phủ Hong Kong, Clinton Leeks lên tiếng bênh vực phản ứng của cảnh sát Hong Kong ‘’Không có lý do gì để tin rằng cảnh sát phản ứng chậm hơn cần thiết...Cũng không có liên hệ gì giữa vụ hỏa hoạn và vấn đề hồi hương (cưỡng bức hay tự nguyện), Vì vậy, bất chấp sự kiện đáng tiếc xảy ra tại Sek Kong, việc cưỡng bức hồi hương theo dự tính sẽ vẫn diễn ra.’’ Được biết chuyến cưỡng bức hồi hương sắp tới dự định sẽ diễn ra vào ngày thứ tư 12 tháng 2.1992. Sẽ có khoảng 44 thuyền nhân mới tới và bị loại khi thanh lọc bị trả về Việt Nam.

Trưởng phái bộ Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc, Robert Van Leeuwen nói: ‘’Để tránh những vụ tương tự xảy ra...cần phải nhanh chóng đưa thuyền nhân tự nguyện hồi hương về nước.’’

Hai phản ứng này hoàn toàn có tính chất chính trị. Vì chỉ nhắc tới một khía cạnh của vấn đề. Hai viên chức này rõ ràng chỉ quan tâm tới việc làm sao đưa thuyền nhân về nước bằng bất cứ giá nào, chứ không hề quan tâm tới việc tình trạng căng thẳng, tuyệt vọng Vì cưỡng bức hồi hương không ít thì nhiều góp phần tạo nên những căng thẳng quá độ trong các trại, khiến thuyền nhân có những hành động điên rồ, bất chấp hậu quả tai hại cho mình hay cho người khác.

Phản ứng của thuyền nhân tại các trại khác: Tin tức nghe được qua hệ thống phát thanh và truyền hình Hong Kong làm xôn xao cộng đồng thuyền nhân vào những ngày Tết. Người có thân nhân ở Sek Kong âu lo cho số phận thân nhân mình. Một số người miền Bắc truyền tai nhau những tin đồn về sự tàn ác của người miền Nam. Một số người miền Nam nói tới việc quyên góp giúp đỡ gia đình những nạn nhân. Một số người bàn tới việc tổ chức những buổi cầu nguyện cho người chết. Những người suy nghĩ chín chắn cho rằng tai họa đáng tiếc xảy ra là do hành động của một số người vô ý thức và mất nhân tính, họ không đại diện cho người miền Nam, bởi vậy cần phải cố gắng đánh tan mọi ngộ nhận có thể xảy ra làm sâu thêm hố cách biệt giữa người Nam và người Bắc.

Trong khi đó, tại Hei Ling Chau, những người chứng kiến vụ hỏa hoạn kinh hoàng đêm giao thừa vẫn chưa qua khỏi cơn chấn động.

Những gì họ chứng kiến và cảm thấy trong đêm đỏ rực sự chết đó sẽ còn mãi trong tâm tư và tình cảm họ. Có cách nào để làm vơi bớt nỗi thống khổ chồng chất của họ không?

Khi bài này vừa viết xong thì lại có tin thêm một nạn nhân vừa chết trong bệnh viện. Nạn nhân thứ 23. Còn bao nhiêu người nữa sẽ chết đớn đau trong các thảm họa như thế trong năm Nhâm Thân này?

Theo những chi tiết được báo chí thu lượm, thảm họa Sek Kong đưa tới cái chết thương tâm của 23 người và gây thương tích cho 126 người khác diễn ra như sau:

6g chiều ngày thứ hai 3.2.1992, người Bắc và người Nam trong khu C đánh nhau Vì xích mích cá nhân.

Khoảng 30 thuyền nhân tham gia vào vụ ẩu đả này.

Cảnh sát coi trại can thiệp và dẹp yên. Cảnh sát lục soát các buồng để tìm các loại giáo mác thuyền nhân dùng trong vụ ẩu đả.

11g đêm, khoảng trên 200 thuyền nhân từ khu D bên cạnh phá cửa xông vào khu C tấn công người Bắc.

Cảnh sát đang tiến hành việc lục soát vũ khí phải rút lui Vì ít người. Lực lượng cánh sát đặc biệt được phái tới, bắn lựu đạn cay để dẹp cuộc bạo động.

11g45, buồng 6 bắt đầu bị đốt cháy. Người trong buồng chạy ra bị người đứng chờ sẵn ngoài cửa đánh đập dã man.

12g đêm, chiếc xe cứu hỏa đầu tiên tới nơi.

1g35 sáng, lửa bị dập tắt.

Trước bình minh mùng một Tết, 21 xác chết và 126 người bị thương được chở ra bệnh viện.

Lỗi tại ai?

Câu hỏi đơn giản nhưng chưa ai có thể trả lời.

Tại thái độ thiếu nhân tính của một số thuyền nhân hay tại chính phủ Hong Kong giam giữ thuyền nhân và không có biện pháp hữu hiệu để ngăn chặn các vụ bạo động?

Có lẽ tại cả hai.

Bạo động xảy ra từ lâu trong các trại cấm giữa những băng đảng ‘’đầu gấu’’. Vào năm 1991, tại trại cấm Hei Ling Chau, các băng đảng đã đánh nhau và dùng chăn màn làm mồi lửa quẳng vào buồng đối phương buộc đối phương ra ngoài để tiếp tục đánh đấm, nhưng lửa bị dập tắt lập tức.

Tại Trại High Island trước tháng Chín 1991, khi cảnh sát quản lý trại áp dụng những biện pháp kỷ luật gắt gao như không cho thuyền nhân dùng bất cứ vật kim loại gì, từ cây kim tới dù che mưa, điểm danh mỗi ngày hai lần, nhốt vào phòng biệt giam những người gây rối, thì trại hoàn toàn an ninh, không hề xảy ra vụ bạo động nào đáng kể, tuy cái giá phải trả để có an ninh là đời sống trong trại rất chật vật.

Trong khi đó tại hầu hết các phân trại ở Whitehead, nơi có 10 phân trại chứa hơn 20.000 người, thì trong 9 trại, Cục Cải Huấn quản lý trại đã dường như dung túng thành phần đầu gấu, để mặc những thành phần này khống chế người lương thiện. Bạo động, kể cả giết người, tống tiền, đe dọa xảy ra tại đây nhiều nhất.

Thành phần xấu có mặt trong mọi xã hội. Điều người cầm quyền có thể làm được là dùng các biện pháp kỷ luật hữu hiệu để bảo vệ người lương thiện.

Khi người cầm quyền sao lòng nhiệm vụ này thì chắc chắn người lương thiện sẽ thành nạn nhân của những vụ bạo động và trấn áp.

Phối hợp viên đặc trách tỵ nạn của chính phủ Hong Kong, ông Clinton Leeks cho đăng bài nhận định ký tên mình vào ngày 9.2.1992 trên báo chí biện hộ rằng: Chính phủ Hong Kong không có đủ ngân sách hoặc nhân sự để tăng cường bảo vệ an ninh trong các trại cấm, và ông cho rằng thảm họa Sek Kong tự căn bản là do lỗi người Việt không chịu tích cực trở về hồi hương, lại còn nán lại Hong Kong kéo dài những ngày tháng vô ích tại đây.

Đây là lý luận ‘’rửa tay’’ cho sạch tội. Vì nhiều thuyền nhân trong các trại biết rõ ban quản trại có chủ ý để mặc thành phần xấu lộng hành như một cách tạo thêm áp lực buộc thuyền nhân ‘’tự nguyện’’ trở về Việt Nam.

Khuyết điểm của nhà chức trách Hong Kong là không có chính sách và cơ chế an ninh thích hợp để số nhân sự hiện có thi hành, chứ không phải là Vì thiếu nhân sự và tiền bạc để thi hành chính sách mới.

Trong khi đó, phản ứng của vị toàn quyền Hong Kong, Sir David Wilson ra vẻ tích cực và khách quan hơn. Ông đã bổ nhiệm một trong những viên chức cao cấp nhất của ngành tư pháp Hong Kong, quan tòa Michael Kempster, làm chủ tịch ủy ban điều tra độc lập để điều tra thảm trạng Sek Kong. Tuy nhiên, cũng có thể nói thái độ tích cực của ông Wilson là để tránh mang tai tiếng cho Hong Kong trước cộng đồng quốc tế, và để tách biệt nhà cầm quyền Hong Kong nói chung với các ban ngành đặc trách việc quản lý các trại cấm.

Cuộc điều tra sẽ kéo dài 8 tuần. Kết quả sẽ được công bố. Nhưng đây mới chỉ là bắt đầu. Liệu trong thời gian tới các giới chức liên hệ có đưa ra được biện pháp cụ thể nào để cải thiện tình trạng an ninh trong các trại hay không đó mới là vấn đề thuyền nhân trong các trại thực sự quan tâm.

Cuộc điều tra về thảm họa Sek Kong sẽ giúp làm sáng tỏ vấn đề này, tuy nhiên, giới chức liên hệ chỉ cần tự nhòm lại quá trình hoạt động của mình có lẽ cũng đủ biết mình cần làm thêm những gì để tránh thảm họa tương tự xảy ra.

Trong khi đó...

Thuyền nhân lại thóp tim khi nghe phó Tổng Thống Mỹ Dane Quayle tuyên bố hôm thứ hai 8.2 rằng ‘’Bất cứ người tỵ nạn Việt Nam nào đi tới nước khác đều là người tỵ nạn chính trị...Ai cũng biết như thế.’’

Lời tuyên bố chéo cẳng ngỗng này bị giới chức Hong Kong lên án kịch liệt.

Ông Clinton Leeks lập tức liên lạc với Tòa Lãnh Sự Mỹ ở Hong Kong yêu cầu xác định lập trường của Mỹ với vấn đề thuyền nhân. Tòa Lãnh Sự Mỹ tuyên bố Mỹ vẫn ủng hộ Kế Hoạch Hành Động Toàn Diện (CPA), theo đó thuyền nhân Việt Nam phải được thanh lọc, người nào được công nhận tư cách tỵ nạn mới được định cư, Mỹ không hề thay đổi chính sách đối với thuyền nhân Việt Nam.

Ngày thứ tư 10.2,1992, Hong Kong lại tiếp tục đợt cưỡng bức bức hồi hương lần thứ ba, đưa 36 thuyền nhân bị khước từ tư cách tỵ nạn khi thanh lọc về Việt Nam.

Thuyền nhân trong trại kẻ bán tín bán nghi, nhưng phần lớn đều thấy lời tuyên bố của ông Quayle không có giá trị gì cả.

Tuy nhiên, chính phủ Hong Kong vẫn sợ lời tuyên bố kia sẽ làm cho nhiều người Việt vượt biên tới Hong Kong, tương tự như lời của một nghị sĩ Mỹ năm ngoái đề nghị đưa thuyền nhân qua Kuwait làm việc đã khiến hàng ngàn người vượt biên, tin tưởng mình sẽ được sang Kuwait. (Hầu hết những người chết tại Sek Kong trong đêm giao thừa vừa qua đều là người đi năm 90 hay 91.)