TAN ĐÀN
Đoạn này là những ghi chép vào tháng 2.1993, vài ngày trước khi trại giải tán, thuyền nhân được chuyển qua các trại khác. Đây là một sự kiện làm lộ ra nhiều nhân cách, nhiều câu chuyện.
1. a.- chuyển trạiThứ năm, ngày 4 tháng 2 năm 93.
Hết người này tới người kia, hết nhóm này tới nhóm khác đổ vào văn phòng. Người Hoa Bắc, người Bắc di cư, ai nấy đều lo âu Vì sợ phải chuyển về trại Bắc theo lệnh trại trưởng (từ trước đến nay họ vẫn ở chung với người miền Nam). Nghe nói thủ tục đầu tiên là phải đóng cho đầu gấu trại Bắc 400 đô Hong Kong tiền ‘’ngu’’ Vì để người ta chuyển qua trại Nam!
Trại trưởng nhòm người từng nhóm, hổ lốn, đồng dạng, không cá tính, không chịu giải quyết bất cứ trường hợp riêng lẻ nào, trong khi mỗi trường hợp mỗi khác. Trại trưởng đầu đạn. Trại trưởng dế nhũi.
Trại trưởng đã từng rình mò các văn phòng coi ai điện thoại. Trại trưởng đòi gặp cấp trên trước khi giải quyết yêu cầu của người thông dịch viên xin nán lại trại thêm một tiếng rưỡi.
Nước mắt trên khuôn mặt người đàn bà phấn son, mắt xệ đã ly dị chồng từ lâu.
Nước mắt trên khuôn mặt những người từ trước tới giờ vẫn cứng rắn trước ngịch cảnh. ‘’Tại sao lâu như vậy, người ta chờ hai ba tháng là cục di dân tới tiếp kiến, còn tôi chờ mãi bốn tháng rồi không thấy ai nói gì!’’
(Hôm trước nói chuyện với chị Hậu, mình bảo chị hơn nhiều người Vì có đường thoát, chỉ còn chờ đợi. Bao nhiêu người khác không có đường như chị. Chị nói ‘’Được cái này rồi thì lại đòi cái kia chứ!’’ Chị vừa đùa vừa thật.)
Nước mắt lưng tròng trên mắt người đại diện Cộng Đồng Công Giáo. Mấy đứa em con nhà di cư bị cho là người Bắc, phải đi trại Bắc.
Đứa con gái khai có bố mẹ nuôi, tới xin điện thoại, cứ nói có việc gấp, ngày mai chuyển trại Bắc là trễ, thực ra chỉ nhắc cho người thân những gì đã nói trong thư vừa gửi.
Huỳnh Kim Minh. Anh Hiển, chị Khiến. Anh Chúng.
Âm thanh ồn ào những lời yêu cầu, những lời giải bày tới tấp. Tiếng khóc, tiếng thở than không dứt muốn điên đầu. Hình ảnh bày ra trước mắt không thể nào chạy thoát dù có muốn.
Những ngày chuyển trại như động đất, cuộc sống xáo trộn bởi tin tức không r. rệt úp úp mở mở, CSD (Correctional Services Department, Cục Cải Huấn Hoa Kỳ, cơ quan quản lý trại) không công khai hóa lịch trình, tên trại hay thành phần bị chuyển.
Mọi người hoang mang, suy luận không biết ai đi đâu, người ở lâu có bị ra Thanh Châu cưỡng bức? Ở lại trại Nam đến cuối rồi ra sao? Hay là cứ để bị cảnh sát tới bắt, đi đâu thì đi?
Buổi sáng, CSD ra lệnh mọi người Bắc đều phải đi trại Bắc.
Cô Kareema, người đại diện Cao Ủy tại trại, phản đối:
Những người Bắc qua trại Nam Vì lý do an ninh giờ không thể về trại Bắc. Cuối cùng CSD mới đồng ý để họ ở lại cho tới khi có lệnh mới.
Trong lúc căng thẳng, tôi vô tình lớn tiếng với anh đại diện Công Giáo ‘’Sao anh không lên sớm hơn, lúc nãy, trước ba giờ, ai muốn đăng ký ở lại thì lên đây.’’
Đang trong cơn bất mãn Vì thái độ hồ đồ và cách làm việc à ới của CSD, đang trong cơn tủi phận, tôi lại xát muối vào vết thương anh Vì đổ lỗi cho anh, Vì lấy mất chỗ dựa tinh thần anh, thay Vì chỉ ngón tay ra ngoài, ngón tay lại chỉ vào anh.
Nói xong, thấy mắt anh đỏ và nước mắt lưng tròng.
Tôi vội xoay hướng câu chuyện, đổ lỗi cho CSD áp dụng cái thước đo nơi sinh hồ đồ để quy kết người Nam người Bắc.
Cô y tá Elena vào than thở CSD đã đưa danh sách chuyển trại ngày mai và thứ hai, hai nhân viên phải đi, trong khi nhiều người sợ trại Bắc nên không muốn đi.
CSD không chịu chơi bài ngửa Vì không tin, Vì vừa coi thường vừa sợ thuyền nhân. Không có sự tôn trọng của con người bình đẳng. Tại sao không công khai hóa mọi dự tính để cuộc sống vốn đã ngộp thở dễ thở hơn?
Thằng Tuấn Sơn chờ hai năm mẹ bảo lãnh vẫn chưa thấy Tòa Lãnh Sự Canada trả lời gì. Mẹ làm đơn từ khi hắn còn ở Việt Nam. Hắn qua, mẹ nó đến văn phòng làm đơn xin cập nhật, hoặc làm đơn lại. Canada nói không phải, cũng không được làm lại Vì đã làm rồi, rằng sẽ chuyển hồ sơ từ Bangkok về Hong Kong. Văn phòng Canada ở Hong Kong lại nói không nhận được gì. Mẹ hắn nói Canada nói đã xong mọi sự bên đó.
Cục di dân liên lạc với Lãnh Sự Canada từ năm 90 đến giờ 93 vẫn chưa thấy trả lời gì.
Chị Hồ Thị Lan lấy chồng bảy năm trước khi chồng rời Việt Nam qua Canada. Mấy năm đầu còn siêng năng viết thư. Thư thưa dần rồi tắt hẳn cách đây hai năm rồi. Em út nhắn nhủ bao nhiêu điều cũng không nghe tăm hơi. Chị không có hy vọng gì được chồng bảo lãnh Vì chồng không đứng ra làm đơn, chỉ có cái hội nhà thờ nào đó lâu lắm rồi gửi cái giấy qua, cái giấy không đủ.
Những con người dài cổ chờ đợi, trong khi các viên chức các nước văn minh ngồi phòng mát dũa móng tay nói chuyện môi sinh hoặc chuyện râu ông cắm cằm bà.
Bà dì của Trang gọi qua nói chuyện rồi ‘’Cám ơn ông.’’
‘’Thưa không có gì. Để tôi chuyển lời lại, Vì đây là sự nỗ lực của các người làm việc trong văn phòng này.’’
‘’Nhưng dù sao ông cũng giúp đỡ.’’
‘’Dạ!’’
Chị Trinh em chị Phương gọi điện qua nói chuyện Vì lâu rồi không nghe tin chị.
Sự chia đôi thế giới vẫn còn đó, người bên ngoài và người bên trong, không bên nào hiểu bên nào. Người ngoài có trách nhiệm nhưng lại không chu toàn chức năng để người trong khốn khổ. Người ngoài lại không thấy được tận mắt nỗi khổ nên cứ kéo dài thêm nỗi khổ dù tận thâm tâm người ngoài thấy mình vô tội.
b.- n.g.o vàng và cámNhững người dân thấp cổ bé miệng trước quyền lực.
Không dám nói, họ nghĩ rằng mình nhỏ nhoi rác rưởi không được quyền mở miệng, mà có mở miệng chúng nó cũng trù úm.
‘’Họ không khóc được ở văn phòng quản trại. Thôi cứ để họ la lối và khóc lóc ở đây, Vì ít ra ở đây họ có thể làm như vậy!’’ Cô gái Ấn Độ, đại diện Cao Ủy tại trại, Kareema, đã nói như thế.
‘’Bạn ơi, khó quá! Hôm nay các thầy cô nấu cơm chia tay. Họ ngồi lại, nhòm nhau rồi cứ ngậm ngùi mà khóc suốt. Trường là nhà thứ hai của tôi, tôi ở trường cả ngày, nhà chỉ là chỗ ngủ, giờ phải xa, mà cảnh cũ cũng sẽ không còn. Buồn quá sức đi.’’ Cô gái người Nepal, đại diện Save The Children Fund tại trại, Binita, đã nói như thế.
Lỗi của Richen! (Richen lúc đất là đại diện Cao Ủy của toàn trại Whitehead, cấp trên của Kareema.)
‘’Để khuyến khích hồi hương, cần bỏ cơ cấu cộng đồng -xin lỗi Vì đã phạm thượng nhắc đến từ ngữ này- và trật tự. Đồng thời phải chuyển người đi thường hơn để ‘’shake them up!’’’’
Richen đưa ra lý luận lạnh tanh, như xuất phát từ địa ngục.
‘’Không! Kareema không được đi họp! Nếu CSD muốn mời thì phải báo trước cho tôi. Họp chung với cộng đồng và buồng trưởng là hạ thấp mình xuống ngang hàng với buồng trưởng. Không được!’’
‘’Thế có tin tức gì về chuyển trại không?’’
‘’Không! Chưa có gì, sẽ cho biết sau.’’
‘’Hey, Eddie! Có chuyển trại không?’’
‘’Có. 1.200 người sẽ ra Hei Ling Chau từ thứ hai, mỗi chuyến tàu chở được 240, khoảng 800 còn lại sẽ qua Chimawan.’’
‘’Hey!’’ Richen lại nói: ‘’Nếu có ai tới hỏi cứ nói rằng Liên Hiệp Quốc...chưa biết!’’
Thứ năm, CSD nói: ‘’Chưa có tin gì cả.’’ Trong khi tin đồn và tin từ Hei Ling Chau là có và trại đã được lệnh để chuẩn bị mọi thứ để đón người tới.
Richen: ‘’Kareema, phải đưa ra ngày cut-off date (ngày dứt điểm), người nào đăng ký hồi hương trước ngày đó sẽ được ở lại để đi trại chờ bay. Sau thì phải đi. Nếu có quá nhiều người tôi sẽ điều AFO (Assistant Field Officer) các trại khác qua giúp.’’
Kareema: ‘’Đâu cần cut-off, CSD đồng ý ai đăng ký trước khi chuyển là được’’
Thứ tư họp interagency (cuộc họp của các cơ quan làm việc trong trại) mọi ngươi đều chú ý tới trại 10, ‘’Hey! Khi nào cơ quan tôi rút lui?’’
Kareema: ‘’Thưa, chưa biết gì cả.’’. ‘’Trời ơi, we look stupid Vì cứ phải nói ‘’không biết’’!
Richen:
‘’Không được tìm cách giúp người ta đổi cheques Vì không phải chức năng của UN. Họ đổi qua chợ đen có mất mát hoặc bị lợi dụng thì đó là vấn đề của họ!’’
‘’Các người Việt làm việc cho các cơ quan từ thiện trong trại không được ở lại trong đợt chuyển trại, Vì việc của họ là hồi hương chứ không phải ở lại làm việc, phải đi theo buồng, không được chần chừ!’’
‘’Bài báo tởm! Vì nói xấu Liên Hiệp Quốc. Vở Chicken Wing nói xấu cục an ninh, cũng tởm! (dù Richen chưa xem bao giờ)’’
‘’Hey, bay đâu! Dọn bàn của Sherley lại, cứ bảo lệnh của Richen, tôi không muốn bàn ghế được sắp xếp như vậy!’’
Ả quan tâm tới uy tín, tên tuổi địa vị của Liên Hiệp Quốc hơn quyền lợi người trong trại. Bệnh cũ: Âu yếm ngón tay chỉ mặt trăng và quên hẳn mặt trăng.
c.- bỏ thì thươngThứ năm 11.2.93
Sáng qua.
Vòng Mỹ Linh bước đi rất chậm, nhấc chân không được khi lên thang cấp ngoài cổng. Cổng trại, cửa ngõ mới, chưa lần nào bước qua nên khó. Cao quá, chân đã quen với bằng phẳng. Ba bốn người chạy tới dìu lên xe.
Lên xe ngồi ngay cửa giữa. Việc đầu tiên là quay mặt nhòm lại bên trong, mỉm cười và đưa tay vẫy.
Dân tôi cười suốt đời, nhờ nụ cười mà tồn tại giữa bao nhiêu nghịch cảnh.
Đứng với Thịnh, hắn không nói gì cả. Chiều hôm trước gửi hắn ít tiền cúng mẹ vừa chết. Kareema đứng tới khi khuất mắt. Giờ chia tay là khi nhòm lại lúc vừa gặp, cuối nhòm về đầu.
Thịnh lớn hẳn trong sáu tháng, từ cậu bé cứng đầu tới người lớn trầm tĩnh. Có phải là sự tôn trọng của Kareema, của Mùi, Minh, của mình làm hắn thấy giá trị của hắn và có lòng tự trọng? Hãy nói với loài người rằng họ đáng quý trọng, hãy đối xử với họ như họ là người đáng yêu quý, họ sẽ trở thành người đáng yêu quý. Không biết có phải vậy không?
Chào anh Anh. Thằng Thúi áo trùm đầu, đeo hai cái xe đồ chơi trên vai đi cạnh cha mẹ.
Anh Mùi gửi thư nói buồn quá, như khóc cho đời lang bạt trốc rễ.
Đi ra đi vào buồng 8A ba lần, leo lên thang nhòm vào chỗ bạn bè cũ ở, nhớ và ngậm ngùi, mọi sự trôi đi, không còn, hoang tàn quá. Những mảnh rác rưởi nằm ở chỗ ngày xưa gọn gàng sạch sẽ.
Những tấm màn tháo đi, trơ trụi, không còn người nên không còn riêng tư. Những cô con gái xinh đẹp mặc quần đồ bộ chuyển trại.
Cuộc ra đi để làm gì, những nhọc nhằn phải chịu để làm gì, được gì? Tất cả như thấm cái vô nghĩa của sự chịu đựng. Những khuôn mặt vắng, những nụ cười méo, nỗi lòng ngổn ngang không tả được, không hiểu được.
Chú Yêm xách cái bị, mặt nghiêm, đi một mình, nhòm tới nhòm lui, gật đầu chào. Mười năm ở tù. Tai đau, đầu đau, chờ thanh lọc.
Tới khi chia tay mới biết mình quen biết cả trại, hai ngàn người.
Hai ngàn người đời sống không vui, mệt nhọc, vô vọng, bao nhiêu chuyện đổ xuống, dường như không ai kiểm soát được đời mình.
Anh Hùng xin ở lại chờ kết quả.
Anh Do được tự do, nghe tin kết hôn với cô nào đó.
Anh Tịnh gọi điện vào nhờ dẫn đi chơi. Trình rớt cánh gà, ở lại.
Tin vui đến tới tấp, Minh, Tịnh, Do, rồi anh Dũng, cô bé ‘’Mandate’’ tình tuyệt vọng tình hy vọng, hên ‘’đúp’’, tin vui dồn tới với những điều buồn phiền chuyển trại.
Minh mặt buồn buồn, định rượt bắt bà chị mặt trắng.
Chị H chạy trốn hắn như trốn hung thần. ‘’Đau lòng quá anh ơi! Thật là em không ngờ thằng N lại như thế. Nó 22 tuổi, chị Hằng coi nó như em. Chị H nhẹ dạ, chắc nó thấy có tự do nên tấn công để chị H cẩu nó ra. Chị H có biết gì đâu. Chị mà ở lại cẩu thế nào cũng ảnh hưởng tới chuyện định cư của em. Em buồn hết sức.’’
Lát sau trong văn phòng một cô bé chạy vào cấp báo ‘’Anh ơi! Ra ngay anh Minh đang bóp cổ chị H!’’ tôi bỏ ngang việc chạy nhanh ra. Minh đang bóp cổ chị H thật, thấy mình, Minh buông tay, mắt ướt nhàu, hằn lên đau đớn. Chị H tay ôm cổ đỏ hồng Vì vết bóp xiết.
Chạy ra yên ủi không biết nói gì, đầu óc đặc cứng không nghĩ được gì. Có phải tại chuyện mới quá, lạ quá, không hiểu được đầu đuôi?
Kareema tỉnh táo hơn, bảo rằng biết đâu chị H có cảm tình thật với N, có thể chị lớn rồi nghĩ rằng mình không có ai bên ngoài lấy mình, nên phải tự chọn. Chị tôi cũng vậy, cũng Vì tình cảm mà làm chuyện ngu xuẩn, tuổi trẻ, chuyện của trái tim, không kiểm soát được, làm gia đình không vui.
Chỉ còn biết khuyên Minh đừng nóng nảy, hãy nói chuyện đàng hoàng để nghe cho hết ý của H, của N.
Nếu tình cảm có thật thì phải công khai, chỉ có chuyện mờ ám mới lén lút.
Sự việc xảy ra Vì đêm trước, N nói hai người tính cưới nhau để H ‘’cẩu’’ N. Minh bất đồng, nói mình không đồng ý. ‘’Nếu tới mang niềm vui thì tới, không thì thôi.’’ Chị H cũng nói thôi để Minh vui. Vậy mà sáng nay, đi từ văn phòng CSD về, Minh thấy chị H lấp ló sau chùa đi ra, N đi theo, thế là H nói một đàng làm một nẻo. Minh điên tiết như muốn xáp lại la mắng chị, làm lớn chuyện. ‘’Em nói nhiều rồi, mà chị dại lắm, em hơi nóng, đúng, nhưng em nghĩ phải làm mạnh chị ấy mới thấy vấn đề.’’
Chiều ngồi nói chuyện với Minh, những tiếng thở dài, mãi tới 5.20 mới đi ra ngoài. Trễ xe, đi bộ về.
Sáng nay.
Chia tay lần nữa. Nhân và những hoài bảo đội đá vá trời. Nhân với Monica nữ thần tự do và biểu tượng.
Gửi Nhân ít tiền tiêu vặt.
Hằng và Huyên. Chị Phương, Quỳnh Chị, Quỳnh em khóc cả đêm tới sáng, tới giờ ăn trưa vẫn nước mắt.
Cuộc chia tay nào cũng bịn rịn kẻ ở người đi.
Đám thanh niên đêm và ngày hôm trước thức uống rượu ca hát, nhảy nhót sập cả phản rơi xuống tầng hai, may không có ai bị thương.
Gã thanh niên ngày xưa đứng đắn từ ngày cánh gà hai thành cao bồi, hoang đàng, buổi sáng sớm tới gọi chị bán quán xin thuốc lá, chị bảo tao làm gì có.
‘’Chị không có chị không yên với tui! Đi đâu rồi cũng gặp lại, tui sai đàn em đập chị à!’’
‘’Mày dọa tao à? Tao báo bảo an chừ! Chỗ tao buôn bán mày xin hoài được à?’’
‘’Chị buôn bán có tiền, tui nghèo tui mới xin!’’
Cù nhày mãi rồi chị cũng phải đưa hắn mấy điếu thuốc.
Đám thanh niên ngồi hát, nhạc trữ tình nhất cũng thành nhạc rock. Rock cho quên mọi sự, như rượu uống cho trôi cơn buồn nôn hiện sinh phi lý.
N hôm nay đi, thế là tạm yên cho Minh và H.
d.- trời conThằng CSD tép riu tóc nhuộm vàng hai bên thấy bà con đứng trong hàng rào thì la hét chỉ chỏ đuổi đi.
‘’Chi mà phải làm như vậy!’’ Nhân giận dữ nói, ‘’Thái độ thực dân tha hóa quên mất con người. Hắn coi thuyền nhân không như những con người, ra vẻ ta đây, hắn không là gì nên phải chứng tỏ mình là gì! Mẹ nó!’’
Anh Dấu lại lên than Vì ông trại trưởng vừa gọi lần nữa. Hôm qua cũng vậy. Thứ tư trước cũng vậy. Thứ sáu trước cũng vậy.
Trại trưởng cứ bắt người ta làm đơn đi làm đơn lại rằng chúng tôi không muốn đi Trại Bắc, phải nêu tên Liên Hiệp Quốc rằng Liên Hiệp Quốc sẽ giúp chúng tôi giải quyết nguyện vọng được ở Trại Nam.
Kareema nổi sùng chạy lên nói:
‘’Ông không được gọi người ta lên nữa!’’
‘’A! Tớ chỉ nói người ta khẳng định ý muốn!’’
‘’Khẳng định mẹ gì nữa!’’ Kareema nổi dóa. ‘’Tao đã đưa danh sách, người ta đã viết thư (danh sách đưa hai lần) tao đã lại đưa danh sách giải thích 26 trường hợp riêng! Quá rõ, mày mà còn tiếp tục gọi người ta lên thì mày chịu trách nhiệm!!’’
Kareema gọi Kang, gọi Lee.
Kang, Lee gọi Wu, nói không bắt người ta khẳng định nữa. Lát sau Wu nói, tôi không gọi người ta lên nữa, OK?
Thằng khốn!! Mi học hành làm chi để thành quái gở như vậy? Mi sẽ dậy con mi những gì, hả hả hả?
e.- người chơi với giánThứ sáu, 12.2.93
Đêm qua, ngoài sân vắng rộng tênh, đèn pha chiếu trước Niệm Phật Đường, thằng bé con gì lưng đạp xe đạp, một mình giữa sân, 11 giờ đêm.
Bạn bè nó đi hết rồi, không còn ai đẩy xe cho nó ngồi lái. Chẳng còn chơi với ai, nó chơi một mình. Giữa sân, đêm trống và vắng.
Người đàn ông đi dạo một mình, thấy thằng bé, đau lòng chịu không thấu.
Bé Cưng, nằm nôi, nhòm đám gián bò trên nóc phản, nói lắp bắp cho vui. Mẹ nhờ mua được lon thuốc xịt gián, lũ gián biến mất, nó nằm không nói nữa, mắt nhòm không.
Bạn bè đi rồi, chiều nay nó lại nhòm theo con gián trên sàn, chộp lấy, con gián bò lên mình, lên áo, nó sợ.
Người chơi với gián.
Anh Thức không còn cái oai vệ của người đại diện Công Giáo. Cô em xinh sắn, hơi cao, tới ngồi than thở, mắt như muốn khóc:
‘’Chị tôi đưa chứng minh, CSD Thanh Châu tưởng chị là người Bắc Vì nguyên quán Quảng Ninh, nên giờ không cho chúng tôi chuyển đi Nam. Chúng tôi ở đây bao lâu nay, có làm gì phiền phức ai đâu?’’
Ước muốn đơn giản nhất của một kiếp người: Được chuyển vào một trại tù như những bạn tù khác mà không được. Vì mấy chữ ghi trong giấy. Người ta không xét thái độ, không xét cách sống, không xét tư cách là những gì quan trọng hơn tờ giấy. Phân biệt địa lý, phân biệt giọng nói, phân biệt từ ngữ vẫn là tiêu chuẩn phán xét.
Những kẻ có quyền bất chấp nguyện vọng của người không có quyền. Tủi. Có đã. hỏi gì lớn lao, có đãi tự do đâu!
‘’Bao nhiêu người khác, cũng cánh gà, cũng Bắc di cư được đi, sao tôi không được như họ, dù y hệt như họ?’’
‘’Mình không đụng chạm ai mà ai cứ đụng chạm mình mãi, sao chịu được?’’
Hiền ngày mai đi ban tái xét ở Tsim Tsa Tsui.
Anh Dũng gặp bảo được tự do một phần lớn nhờ mình. Không có gì! Thật mà! Chỉ là dịch hồ sơ cho anh ngày xưa, thế thôi.
Phùng Còn lên kể chuyện đi tòa về cái chết của Dũng:
‘’Báo hôm nay đăng tin. Tại sao trói chân trói tay, mặc áo bó thân mà hắn lại có thể thoát được để nhảy làu trần truồng. Cô y tá kể chuyện không trả lời được trước tòa. Mặt cổ xanh giờn, cổ lọt bẫy mình rồi. Năm phút sau, quan tòa nói rằng có một ông già bệnh nhân khác thấy Dũng tự cởi trói, nhưng ông già bị bệnh không ra tòa làm nhân chứng được, mà cũng không cần ổng có mặt.
‘’Thêm vào đó, khi đọc bản báo cáo khám nghiệm tử thi, người ta đề cập tới hai cái xương sườn số bảy bị gẫy. Vậy mà khi mổ khám bệnh nhân theo báo cáo y tế lại không có nói xương sườn gẫy, cũng không có câu trả lời. Quan tòa sau đó hỏi qua loa bao nhiêu tuổi, Dũng nghề nghiệp gì, vớ vẩn! Rồi kết luận Dũng chết Vì tự tử.’’
Lời tường thuật không đầu không đuôi, nhiều những suy diễn chủ quan và thông tin thiếu sót. Chuyện lại được kể vào những ngày này nghe như chuyện ngoài đường, không liên quan tới ai, không còn thì giờ để ai bận tâm. Có lẽ cũng Vì anh kia chết rồi.
Thằng bé con mười tuổi có tên hồi hương, nó tới nói rằng nhận thư anh chị nói đừng về Vì anh chị sẽ giúp nó đi.
Mình nói với nó rằng: Anh chị em bảo lãnh đi Mỹ phải chờ 15 năm, tốt nhất anh chị bảo lãnh cha mẹ rồi em đi với cha mẹ, từ Việt Nam.
Nó vẫn nhất quyết đòi rút đơn, Vì nó nghe anh chị hơn nghe Liên Hiệp Quốc. Người đỡ đầu bảo:
‘’Nó nay thế này mai thế khác, hôm trước đòi về, hôm nay rút đơn, tôi không muốn làm người đỡ đầu cho nó nữa!’’
Chiều nó lại tới, bảo rắc rối quá, thôi cho em về!
Hỏi nó có địa chỉ anh chị ở Mỹ không, để Liên Hiệp Quốc viết thư giải thích. Bao thư nó đốt hết rồi Vì sắp chuyển trại, sắp hồi hương.
Một người chồng vào nói:
‘’Tui muốn về Việt Nam với con, vợ ở lại. Tôi đã nói phúc lợi (cơ quan phụ trách phúc lợi của trại) và xã hội (cơ quan giúp giải quyết các vấn đề xã hội tại trại) xin ly dị mà không được. Vợ chồng tui không thể nào ở với nhau được nữa.’’
Người vợ nói:
‘’Có ít ổng sít ra nhiều, sắp chuyển trại, ổng yếu, tui nói ổng đừng uống rượu, ổng cứ uống. Lơ là con cái để con cái té, tui nói, ổng la tui rồi giận dữ. Có cái máy may, tui may, có bà kia mượn tui không thích cho Vì còn bận may, ổng cứ kề kà, bênh bà kia, tui nói, ổng la tui!’’
‘’Thôi, ly dị rất phiền toái, lâu, hai năm, anh chị suy nghĩ lại, ra kia hồi hương cũng được, phải có lý do chính đáng.’’
Có đám cháy trong buồng 3B, đứa nào đốt gì đó đám rác trong phòng bốc lửa, khói um ra, anh Hùng đi ngang gọi bạn lấy nước xịt.
Cô Mai lấp lửng, mỗi lần mỗi chuyện:
- Sao em qua trại Nam?
- Ở trại Bắc bị ép lấy tài cố, bị bắt bán thân, em sợ.
- Em có bị ai bắt như vậy chưa, nếu chưa, không có giấy tờ, báo cáo hoặc điều gì chứng minh là chính em bị thì làm sao CSD cho em đi Nam?
- Nói thật, em có quen người đỡ đầu, nên qua trại Nam với anh ấy.
- Người đỡ đầu là làm sao?
- Em với anh ấy nộp đơn đăng ký.
- Kareema! Trước đây cô này có bồ, ra văn phòng xin gọi điện nói hắn Vì mình có bầu, anh ấy chưa biết, nên muốn báo với anh ấy.
- Thế bạn trai em có làm đơn hồi hương?
- Có.
- Tại sao lúc ấy em muốn về?
- Em về với em em...Mẹ em chết rồi.
- Em có ở miền Nam bao giờ?
- Có, em sống miền Nam quen rồi.
- Năm nào?
- Năm 86
- Thế ba em vào Nam năm nào
- 69.
- Sao em vào Nam năm 86
- Ba em đưa em vào chơi.
- Thế giờ ba em đâu, sao em nói em em không ở với ai hết?
- Ba em bỏ mẹ em từ năm 69.
- Anh ấy đi năm nào?
- Năm 89.
- Em qua trại 10 năm nào?
- Năm 90.
- Tức là anh ấy đi trước rồi em mới qua đây?
- Nói thật, anh ấy đi rồi, em chờ đoàn tụ!
- Giờ em nói thật đi! Em muốn gì?
- Em không muốn đi trại Bắc.
- Em phải có lý do chính đáng để nói với người ta!
- Em có đăng ký với anh đó, để anh ấy đi đâu em đi đó, giúp em có được không?
- Đừng đăng ký kết hôn chỉ để được ở trại Nam.
- Không, anh này chỉ là bạn học chung anh văn, anh ấy giúp em thôi.
- Thôi bây giờ như thế này, tôi sẽ viết rằng em sống chung với anh này, có ý định chờ kết hôn, nhưng phải hỏi xem gia đình có đồng ý không. Trong thời gian chờ đợi, em muốn anh ấy đi đâu em đi đó. Được không? Thế theo em, anh ấy có phải xin phép cha mẹ, theo phong tục Việt Nam, trước khi kết hôn không?
- Em không còn mẹ. Em tự quyết định. Anh ấy hỏi hay không tùy anh ấy.
- Không. Cái này là nói chuyện phong tục, phải có lý để trình bày với người ta, em hiểu không?
Im im.
- Kareema, tôi thấy khó tin những gì cô ấy nói!
- Tôi cũng vậy!
Anh Hiển vào khăng khăng đòi về. Hôm thì anh bảo tôi không sống được bao lâu nữa, cho tôi về sớm.
Hôm thì bảo bằng mọi giá phải cho tôi về sớm, nếu tòa có đòi ở lại tôi cũng không ở lại, tôi bỏ vụ án đang theo đuổi. Hôm thì bảo nếu muốn tôi ở lại thì phải có tin gì tích cực cho tôi. Hôm thì anh lại đòi đi Trại 2 là trại anh đã phải bỏ đi! Tất cả chỉ là những toan tính để áp lực, kể cả áp lực tình cảm, để anh được về.
Dù sao thì anh cũng là nạn nhân đáng thương bị đám đầu gấu hành hạ, không được cứu xét lần ba, thân tàn ma dại, giờ anh tính đường về nước, làm giấy ly dị gửi qua cho vợ, để vợ có thể kết hôn với người khác mà tìm tự do!
Kareema làm hết sức, hôm trước trình bày với Richen việc hai người tách hộ, Richen không chịu, Kareema phải nhờ xã hội, khai đại là hai vợ chồng xung đột, không hạnh phúc Vì anh bệnh tật càu nhàu chị không chăm sóc đủ.
Sau, Kareema mặc kệ cả Richen, lấy giấy xã hội, nộp đơn hồi hương luôn cho anh. Kareema tốt bụng, sẵn sàng bẻ cong sự thật chút ít để được việc.
Kareema phi lý chút xíu để sống trong xã hội có quá nhiều phi lý, bỏ bớt sự thật để đạt được điều thiện trong một xã hội và guồng máy không để tâm tới sự thật.
f.- hai chị emHai đứa bé gái, chị 17, em 16, người Hoa Bắc, ở trại mười hai năm nay, xin được đi với người Nam.
Liên Hiệp Quốc can thiệp Vì lý do an toàn, gái vị thành niên, CSD cấp lớn đồng ý trên nguyên tắc sẽ tạm thời không ép chúng chuyển đi trại Bắc.
Buổi sáng chúng nó nói với Liên Hiệp Quốc sẽ để hai đứa ở lại.
Buổi chiều, khi tôi đang đứng chờ xe đi về ở ngoài cổng Trại 1, thì thấy chiếc xe van chạy hối hả tới, hai đứa con gái ngồi bên trên, khóc nhàu, như hai con bê con bị đưa đến lý thịt.
Chúng nó khóc như cha mẹ chết. Làm sao vậy.
Christy đứng đó như biến mất khỏi mắt tôi. Tôi bàng hoàng, tức giận đau đớn.
Đêm nay, chuyện gì sẽ xảy ra cho chúng. Bọn đầu gấu có tới rờ rẫm hành hạ chúng?
Lúc thấy xe tới, tôi chạy theo xe mấy bước. Hai đứa quay đầu lại rồi đứa chị đưa tay vẫy, chị bảo đứa em đưa tay vẫy. Tội nghiệp chúng nó quá.
Về tới tổng bộ tôi kể lại cho Kareema nghe. Cô ta giận dữ chạy đi kiếm Ditler. Ditler nghe rồi gật gù, không biết con mẹ gì, chỉ nói những câu ai cũng nói được, để xem mai ra sao, nếu cần, sẽ viết thư phản đối lên cấp trên chúng nó.
Ditler qua phòng Field không biết có việc gì, đứng hỏi thăm mấy câu, rồi hỏi ngớ ngẩn:
‘’Ai làm ở Thanh Châu?’’
‘’Eddie!’’
Eddie đã làm ở Thanh Châu lâu rồi, mà giờ thằng này cũng đếch biết gì.
Hắn đi ra, người vừa trả lời hắn bỉu môi, nhún vai, ‘’Uhhh’’.
Sáng hôm sau tới Trại 7 tìm hai chị em. Chúng ở buồng nữ độc thân, chưa có buồng riêng. Gọi nó lên văn phòng nói chuyện. Nó kể:
‘’Hôm thứ tư họ kêu em lên bắt làm đơn. Em làm đơn xin đi Trại Nam, bà ấy xé ngay trước mặt em, bắt làm đơn xin đi Trại Bắc. Họ bắt em đi Trại 3, 4. Em không chịu đòi đi Trại 7, 8. Em vẫn muốn đi Trại Nam, ở đây chưa có gì xảy ra cả nhưng em ngại!’’
Về Trại 10 gặp cô Mai, cô nàng nói vòng vòng hôm trước, cô này ở chung với hai chị em kia. Mai kể thêm:
‘’Hôm thứ tư phúc lợi gọi lên, bắt hai đứa làm đơn, nó viết kính gửi Liên Hiệp Quốc, bà phúc lợi tóc ngắn mặt như đàn ông giằng lấy xé, bắt nó viết kính gửi Quản Trại.
‘’Nó kính gửi Quản Trại, xin cho tôi được ở lại sau này đi với người Nam, qua Trại Nam.
‘’Mụ phúc lợi lại giằng lấy xé, bắt nó viết xin đi Trại Bắc. Nó khóc quá chừng. Mà phải viết chứ làm sao được!
‘’Thế là hôm sau hai chị em nó đành phải dọn đồ, lên Liên Hiệp Quốc thì không có người. Chiều phúc lợi cho chuyển những người Bắc khác, không thấy gọi chị em nó.
‘’Tới bốn rưỡi giờ chia cơm, phúc lợi gọi lên bảo đi gấp, lúc đó tụi em đang ăn cơm. Xề (từ gọi nhân viên quản trại) xuống tận buồng, không kéo đi nhưng giục phải đi ngay, không cho ăn cơm tiếp.’’
Tự nhiên thấy cô nhân chứng dễ thương hẳn, so với sự ái ngại khi nghe cô nói vòng vo hôm trước. Cũng lạ, tiêu chuẩn đánh giá con người co dãn theo sự hữu ích của việc người ta làm cho mình!
g.- đàn ôngTrại 9. Hắn đứng từ sáng sớm ở cổng chờ, mặt mày nhăn nhó buồn xo.
Atlan vào. Hắn bám theo. Nó bảo ‘’Nhờ anh nói với ông ấy hôm qua em nóng quá nên em như vậy, tại em bị bệnh, xin ông ấy bỏ qua cho, em áy náy lắm.’’
Atlan không muốn nhòm mặt hắn, cứ cắm cúi đi.
‘’Tôi đã nói chuyện với nó cả buổi chiều qua, tôi đã giải thích cho nó rõ lắm rồi, không cần nói thêm gì nữa.’’
Gã kia nói:
‘’Hôm qua em nóng tính quá nên em vậy. Anh nói với ông ấy cho em về.’’
Atlan bảo:
‘’Nó đã xin rút đơn ba lần. Tôi sẽ viết tường trình cho trạm xá. Tôi đề nghị, Vì quyền lợi của nó, nó nên về chữa bệnh cho tới khi lành hẳn rồi hãy hồi hương.’’
Nó bảo:
‘’Như vậy là em có phải về trại cũ? Địt mẹ! Ối giời ơi! Em không thể về trại cũ được. Em đã chào mọi người rồi, về nhục nhã lắm! Em xin ông ấy cho em ở lại đây tới khi em bay.’’
Nó chắp tay lại van vái. Nó ngồi xuống đất, tay cứ chắp lại, van vái. Lát nữa, thế nào nó cũng quỳ lên.
Atlan bảo:
‘’Đừng làm như vậy, đừng tự hạ nhân phẩm của mày!
Nói với nó đứng lên đi, mày không cần phải làm như vậy. Mày xin lỗi chuyện hôm qua, tao bỏ qua, tao quên hết, tao tha thứ, nhưng tao không thể làm gì khác hơn được!’’
Buổi trưa, gì răng hô mắt thẹo vào:
‘’Anh cho em đi chuyến này. Hôm qua em làm đơn xin hoãn để giải quyết kinh tế. Giờ anh cho em đi.’’
Tôi bảo:
‘’Anh phải suy nghĩ cho kỹ, anh đã xin đi, rồi xin hoãn, giờ lại xin đi. Lần sau có tên anh không được hoãn nữa. Nhưng cũng trễ rồi, anh phải chờ đợt sau.’’
Trước khi về, gì đàn ông tới gãi tai:
‘’Anh cho em gọi qua Mỹ nói chuyện với ông chú.’’
Hắn nói chuyện, xin ông chú làm Linh Mục ít tiền, ông Linh Mục đồng ý cho 50 đô. Lấy tên và địa chỉ của tôi để ông hoàn tiền sau. Hai hôm sau, hắn lại lên xin đánh điện lần nữa. Không biết hắn dùng tiền làm gì, hắn nói để trả nợ, mà có ai chuyển trại trong mấy ngày tới đâu, người hắn nợ cũng về hồi hương chung với hắn đợt tới. Có lẽ hắn muốn xin tiền thêm hút sách hay tiêu sài rồi lại đòi tôi ứng trước không chừng.
Buổi chiều, vào Trại 1. Loay hoay đứng nhòm sân. Mấy gì thanh niên vai u thịt bắp đang nằm tập tạ. Bắp thịt chúng cuồn cuộn, đám con gái măng tơ nhòm chúng hẳn phải thất kinh. Sức khỏe đấy để làm gì?
Hiếp dâm, hay giết nhau?
Gã đàn ông tới, đứng sau lưng, nhòm tôi từ đầu đến chân. Lát sau, hắn tới cạnh bên, hỏi:
‘’Anh làm phiên dịch à?’’
‘’Vâng. Anh ở đây lâu chưa?’’
‘’Em từ HLC qua, được bốn năm tháng rồi.’’
Hắn đưa tay trái cầm lấy tay phải, đưa lên ngang tầm vai, rồi hạ xuống, em tàn tật, qua đây buồn lắm, anh có tiền cho em xin mấy chục, điều kiện khó khăn quá, không mua được mì chính mắm muối cải thiện.’’
‘’Xin lỗi, tôi không có tiền lẻ. Anh hút thuốc không?’’
Hắn ngồi xuống bên tôi, hút thuốc.
‘’Anh người quê ở đâu?’’
‘’Tôi đẻ ở Sài Còn, bố mẹ ngoài Bắc’’
‘’À em cũng ở Sài Gòn từ năm 78’’
Hắn lập tức đổi giọng Nam lơ lớ:
‘’Em đi làm sở xây dựng. Đời sống cũng khó khăn lắm. Em yếu nên bị cho nghỉ. Lo buồn, thiếu thốn sinh bệnh, nên tàn tật cái tay, trước đâu có vậy. Bà con trong xóm ai cũng thương.’’
Tới giờ phải đi, tôi chào, hắn bảo:
‘’Vâng, anh đi. Tiếc quá nhỉ, giá mà anh có được mấy chục cho em xin.’’
Tôi cứ nghĩ phải mà hắn đừng mở miệng xin tiền. Nói năng kiểu đổi giọng như thế làm tôi thấy khiếp hãi.
Hẳn hắn đã hỏi xin rất nhiều người rồi chứ chẳng phải tôi là người đầu tiên. Ánh mắt hắn láo liên.
h.- trai gáiNhững giá trị nhân bản sụp đổ. Sụp từ khi còn ấu thơ, sụp từ mái nhà, sụp từ hàng xóm, sụp từ làng xã, sụp trong nhà thờ, sụp trong chùa chiềng, sụp trên giấy tờ, sụp trong chữ nghĩa, sụp trong lời nói, sụp trong tướng đi điệu ngồi quần áo, sụp trong cái nhòm, trong đầu, trong tim.
Chỉ còn những danh từ trống rỗng, chỉ còn những bức tường sơn son thếp vàng, chỉ còn luật pháp phục vụ nhà tù, chỉ còn âm thanh và màu sắc bát nháo trong văn chương nghệ thuật, chỉ còn khẩu hiệu, những bài học thuộc lòng, và cái xác dục lạc.
Con người nhào vào nhau như loài thú, không kiểm soát được, trắng trợn, và buồn.
Thằng con trai vượt biên cùng đứa cháu gái.
Bốn năm trời ở gần, tình ruột thịt thành tình xác thịt.
Cậu cháu ăn nằm với nhau. Có bầu, có con. Đứa cháu gái có thằng anh ruột ngày xưa đi tu. Cộng Đồng Công Giáo trong trại xa lìa hắn. Đăng ký hồi hương tới ngày có tên về xin lui. Xin lui rồi lại xin về.
Nó sợ.
Sợ cha mẹ không nhòm nó, sợ làng nước nhổ vào mặt nó. Chắc nó chỉ còn cách bỏ quê mà đi.
Những cặp vợ chồng sinh sống có mấy đứa con. Đùng một phát một ngày thằng chồng quần đùi đứng trong hàng rào nhòm con vợ váy đầm son phấn đi ra.
Đi đâu? Đi kết hôn với thằng Hong Kong, với thằng tự do, để cứu lấy tương lai.
Thằng chồng vừa đứng nhòm vừa khoa chân múa tay nói với bạn bè con vợ tao đi kết hôn tự do. Địt mẹ!
Chi mà lạ!?
Có đôi vợ chồng bốn con. Một ngày con em họ ngoài tự do dắt vô một gã Hong Kong bốn mươi tuổi. Vợ dìu bốn con cùng chồng đi theo ra phòng thăm nuôi.
Gã Hong Kong ngỏ ý muốn cưới, cưới cả mấy đứa con!
Valentine's day, hắn tặng hai đóa hoa hồng cho con vợ. Thằng chồng ứa gan muốn đá thằng Hong Kong.
Về nhà vợ chửi con em: Mày ra tự do làm chi mà kỳ cục rứa?
Con bé gái, có bầu, 17 tuổi, chồng ở Trại High Island chuyển tới, thằng chồng gặp con bé cách đây cả năm, lúc nó 16 tuổi, sống với nó đến khi có bầu, thằng chồng không cưới. Thằng chồng đánh nhau với ai đó, bị nhốt ‘’sổ ki’’ (phòng biệt giam), rồi ở luôn Trại 7, thư viết không bao giờ nó đề cập tới chuyện đoàn tụ.
‘’Em vẫn muốn về với chồng em, để sinh đẻ có người đỡ đần!’’
‘’Mà chồng em có muốn đoàn tụ với em đâu, nếu sống với anh ấy, anh ấy lại hành hạ em thì sao?’’
‘’Kệ! Nếu được, em vẫn muốn về với anh ấy. Nếu không cho em đi Hei Ling Chau có bạn bè, người quen, mai mốt em sinh con mà chuyển trại thì còn ai lo cho em nữa.’’
Khóc. Mười bảy tuổi, những đứa học trò lớp mười, mười một, tuổi ô mai cam thảo lòng mạn áo trắng ngây thơ mà đã gặp thằng khốn chơi cho chán chê rồi phủi tay.
Em sẽ ra sao, khi về gia đình có chứa chấp? Em có tên đi Hei Ling Chau nhưng xề lại báo không được đi.
Hỏi ra thì bác sĩ bảo không đi được, bầu năm tháng, sáng nay em bị té, bác sĩ chắc Vì vậy không cho đi.
Luật chuyển bà bầu: Sáu tháng còn chuyển trại được, lỡ sinh thiếu tháng thì con còn sống. Bảy tháng bầu không cho di chuyển đường biển nữa, lỡ sinh thiếu tháng con có thể chết. Em bầu hơn năm tháng rồi, có qua Hei Ling Chau cũng chỉ được hai tuần, rồi lại phải chuyển về đây trước hạn bảy tháng. (Vì nơi này sẽ biến thành trại chờ bay, cho người chuẩn bị về nước.)
Nước mắt cứ vậy ướt.
Con bé mười tám, có l.o Hong Kong vào đăng ký.
Con bé sợ. Chiều có tên hồi hương lên lăn tay, nó phân vân mãi, phân vân mãi.
Loa cứ gọi, cứ gọi, cứ gọi. Nó cứ ngồi một đống không biết làm gì, mặt đăm chiêu khó chịu.
Cuối cùng, nó đứng dậy đi nhanh lên văn phòng phúc lợi, không muốn đi chậm sợ đổi ý.
Về đến buồng, ‘’Thôi em về, có đói thì ăn cháo, không có cháo thì ăn xương rồng, ai mà dám lấy ông Hong Kong già, ghê quá!’’ Ngày xưa nó ăn xương rồng thiệt. Đói quá, người ta lấy ruột xương rồng nấu lên ăn.
Vùng Mỹ Chánh nghèo không thể tả. Con trai con gái chỉ mặc bao bố.
Đứa nào có cái quần đùi đã là bảnh lắm rồi. Họ cũng chẳng có nhà, nhiều hộ sống trên thuyền. Quanh năm chân không. Mà chân không mát lắm, tiện lắm, đi đâu thì đi, tối chỉ phủi phủi là leo leo lên giường ngủ. Nên chân nứt nẻ sâu hằn như vết nứt mặt đá. Chợt nhớ đá điêu khắc trung hoa lục địa hôm qua xem ở Viện Nghệ Thuật Hong Kong. Vết nứt đá khâu bằng chỉ hàn trên mô hình mặt người bằng đá. Phải chi có ai làm bàn chân người có vết nứt khâu bằng sợi thép.
Những nơi đất cháy khô khan xương rồng đen Phan Rang, Phan Rí, nhà tranh cất bên đường xe lửa. Đêm nghe, ngày cũng nghe xe lửa từ chốn rất xa chạy loáng thoáng qua rồi lại biến hút về một vùng đất rất xa khác.
Văn minh nằm trên xe, áo lụa, máy chụp, đồng hồ, sách vở, chất xám nằm trên xe. Thế giới bên ngoài nằm trên xe. Mỹ, Úc, Pháp, Anh, Canada nằm trên xe.
Xe qua rồi mất hút.
Cuộc tiếp cận rất gần gang tấc, mà hạt giống không rớt xuống đất. Chỉ có xác kẹo cao su sản xuất ở Mỹ nhả xuống đất đỏ. Chỉ có phân người và thức ăn Sài Gòn rớt xuống giữa hai đường ray, chỉ có tàn thuốc mua ở Hong Kong vất xuống giữa đám cỏ.
Những người làm rẫy bên đường ray dừng tay cuốc ngoái đầu lại nhòm, không biết là lần thứ mấy. Rồi họ lại quay lui cặm cụi cuốc đất tung bụi đỏ.
Không biết họ nghĩ gì.
Họ là ai? Là sắc dân thiểu số con cháu Chiêm Thành còn sót lại không muốn bị đồng hóa? Họ là những người Việt không nơi sinh sống chạy về đây cắm dùi vượt qua những tách biệt dị nghị ban đầu để tồn tại?
Chiếc xe lửa cứ chạy tới chạy lui, chạy qua chạy lại.
Cuộc sống người dân vùng này cứ vậy ngày lại ngày, không có gì thay đổi. Chậm chạp, đầy mồ hôi và bụi.
Những đứa con gái trong trại mười bảy mười tám đã có người yêu, đã sống với người yêu, đã nếm mùi thân xác của nhau.
Những đứa con gái đẹp bị đầu gấu dám ngó. Đứa yếu lòng nhận làm vợ chúng cho hết nỗi lo sợ của gái còn trinh.
Những đứa chịu đại một ông chồng Hong Kong già khú sứt mẻ nào đó không lấy được vợ ngoài kia cho thoát khỏi cảnh túng quẫn ở Việt Nam.
Biết bao đứa lấy đại thằng nghiện rồi bị nó đánh, nó bắt đi làm đĩ ngủ với thằng này thằng nọ để nó lấy tiền hút sách.
Những đứa đồng tính luyến ái, con trai yêu con trai, con gái yêu con gái.
Có những đứa đăng k. kết hôn một vòng rồi im, xin hồi hương.
Có những đứa làm đơn xin được ở với người Nam, trong đơn nói rằng ‘’đối với người con gái không có gì quan trọng hơn hai chữ trinh tiết!’’
Đơn xin phải đề cập tới trinh tiết. Lậy trời!