⊆ 18 ⊇

Với một lá thư giới thiệu trong túi áo, Sōsuke bước vào công chùa. Đó là thứ anh được một người quen của đồng nghiệp viết cho. Trên tàu điện đến cơ quan, người đồng nghiệp này đã lấy từ túi áo ra cuốn Thái căn đàm [1] rồi đọc nó. Một người không có hứng thú về lĩnh vực đó như Sōsuke đương nhiên chẳng hề biết Thái căn đàm là sách gì. Một ngày nọ, khi hai người ngồi cạnh nhau trong cùng một chuyến tàu, anh đã thử hỏi xem nó là cái gì. Đồng nghiệp giơ ra trước mặt Sōsuke một cuốn sách nhỏ với bìa màu vàng và trả lời rằng đó là một cuốn sách kỳ lạ. Sōsuke lại hỏi thêm về nội dung bên trong. Lúc đó, người kia dường như không biết giải thích thế nào nên chỉ nói một cách kỳ quặc rằng đó là một cuốn sách về Thiền học. Sōsuke nhớ rất rõ câu trả lời đó của người đồng nghiệp.

Khoảng bốn, năm hôm trước khi nhận được thư giới thiệu, Sōsuke đến cạnh người đồng nghiệp kia và đột nhiên hỏi xem anh ta có thực hành thiền không. Nhìn gương mặt khá căng thẳng của Sōsuke, người đồng nghiệp vô cùng ngạc nhiên và chỉ trả lời rằng anh ta không làm việc đó mà chỉ đọc sách để giải khuây thôi rồi lập tức tránh đi. Sōsuke chùng môi dưới xuống vì thất vọng rồi quay về chỗ của mình.

Ngày hôm đó, họ lại cùng lên một chuyến tàu để về nhà. Người đồng nghiệp đã quan sát bộ dạng ban nãy của Sōsuke với vẻ tội nghiệp và nhận ra rằng có ý đồ gì đó xa hơn nằm sâu trong câu hỏi của Sōsuke chứ không phải chỉ là một câu chuyện phiếm. Vì vậy, anh ta đã nói về vấn đề đó ân cần hơn hẳn lúc trước. Nhưng anh ta cũng bộc bạch rằng từ trước đến giờ bản thân anh không hề có kinh nghiệm gì trong việc tọa thiền. Nhưng thật may mắn là anh ta có một người quen rất hay đến chùa ở Kamakura, nên nếu Sōsuke muốn hỏi cụ thể thì anh ta sẽ giới thiệu cho. Trên tàu điện, Sōsuke đã ghi lại tên và địa chỉ của người đó vào sổ tay. Rồi ngày hôm sau, anh cầm bức thư của người đồng nghiệp, cất công đi một đoạn đường khá vòng vèo để đến chỗ người quen kia. Bức thư đang nằm trong túi của Sōsuke là thứ mà anh đã nhận được từ cuộc trò chuyện này.

Anh quyết định nghỉ làm khoảng mười ngày với lý do là bị ốm. Trước mặt Oyone, anh cũng viện cớ là bị ốm.

“Anh cảm thấy hơi căng thẳng nên anh sẽ nghỉ làm khoảng một tuần để đi chơi.” Sōsuke nói.

Oyone thấy dạo gần đây chồng mình có gì đó không ổn và việc này xảy ra vào đúng lúc trong lòng cô không ngừng lo lắng nên cô lại thấy vui mừng với quyết định dứt khoát của Sōsuke, một người bình thường vẫn thiếu quyết đoán. Nhưng cô hoàn toàn ngạc nhiên trước sự đường đột này.

“Anh nói là đi chơi ở đâu?” Cô hỏi, mắt mở to ngạc nhiên.

“Thực ra anh đang nghĩ là đến khu Kamakura.”

Sōsuke bình tĩnh trả lời.

Một Sōsuke giản dị và một Kamakura thời thượng hoàn toàn chẳng có liên quan gì với nhau.

Đột nhiên hai thứ này lại gắn với nhau thì thật là khôi hài. Oyone không thể nhịn cười được.

“Chà, một người giàu có. Anh dẫn em đi cùng nhé?”

Sōsuke chẳng còn đầu óc nào để hưởng ứng câu đùa từ người vợ đáng yêu của mình. Tỏ vẻ mặt nghiêm túc, anh biện bạch:

“Anh không đi đến những chỗ xa hoa đến thế đâu. Anh sẽ nghỉ lại ở một ngôi chùa thiền chỉ để cho đầu óc được yên tĩnh nghỉ ngơi khoảng một tuần hay mười ngày thôi. Chẳng biết là nó có ổn hơn hay không nhưng mọi người vẫn nói là những nơi không khí trong lành sẽ đem lại hiệu quả rất lớn cho tinh thần.”

“Đúng vậy. Thế nên anh cứ đi đi. Lúc nãy em nói đùa thôi.” Oyone hơi cảm thấy có lỗi vì đã trêu chọc người chồng chất phác của mình.

Ngày hôm sau, Sōsuke lập tức cất thư giới thiệu vào túi rồi lên tàu ở ga Shinbashi.

Mặt trước của bức thư giới thiệu có viết tên người nhận là “ngài Shaku Gidō”. Khi viết bức thư này, người giới thiệu đã lưu ý thêm:

“Ông ấy đã làm việc như một thị giả [2] nhưng tôi nghe nói là dạo này ông ấy lại hoạt động tại một cái am cũ ở một ngôi chùa phụ. Chà, tôi cũng không rõ lắm, anh cứ đến đó rồi hỏi xem sao. Tên của cái am đó là Nhất Song Am.”

Vừa nói lời cảm ơn và nhận lấy lá thư, Sōsuke vừa lắng nghe giải thích về những thứ hoàn toàn mới mẻ với anh như thị giả hay ngôi chùa phụ rồi ra về.

Bước vào cổng, anh thấy hai bên là những cây liễu to, chúng chắn ngang bầu trời cao nên lối đi đột nhiên tối lại. Khi chạm vào bầu không khí âm u ở đây, Sōsuke bỗng nhận ra sự khác biệt giữa thế giới ngoài kia và bên trong ngôi chùa này. Đứng ở phía trong lối vào của ngôi chùa yên tĩnh, anh cảm thấy ớn lạnh giống như lúc bắt đầu nhận ra mình bị cảm.

Đầu tiên, anh đi thẳng vào bên trong. Anh nhìn thấy những thứ giống như đền và chùa nằm rải rác cả hai bên lẫn trước mặt. Nhưng chẳng hề có người ra vào. Tất cả đều cũ kỹ với một vẻ tịch mịch. Sōsuke đứng ở giữa con đường không có người qua lại, nhìn xung quanh bốn bề và suy nghĩ xem mình sẽ đi đâu để có người chỉ cho chỗ của Shaku Gidō.

Ngôi chùa này trông như thể tách phần chân núi ra và được xây dựng cao hơn mặt đất khoảng một, hai trăm thước. Phía sau được bao bọc bởi màu sắc của những rặng cây cao. Hai bên lối đi bị tác động bởi địa hình của những dãy núi hay dãy đồi nên hoàn toàn không bằng phẳng. Ở những phần địa hình nhỏ và nhô cao lên đó, có hai, ba ngôi nhà mà người ta xếp các bậc đá ở bên dưới rồi xây những cái cổng kiểu như cổng chùa cao lên. Cũng có khá nhiều ngôi nhà được bao quanh bởi hàng rào nằm rải rác trên nền đất phẳng. Khi anh thử lại gần thì dưới mái ngói của mỗi cổng vào đều treo một tấm biển có ghi số của chùa hoặc am.

Vừa bước đi, Sōsuke vừa đọc một, hai tấm biển cũ đã bong lớp mạ ngoài. Anh định tìm Nhất Song Am trước tiên, nếu ở đó không có vị sư được nhắc tên trong bức thư thì sẽ đi vào sâu bên trong rồi hỏi thăm, anh nghĩ như vậy sẽ khả thi hơn. Sau đó, anh quay ngược trở lại và bắt đầu xem xét từng ngôi chùa phụ một thì đã thấy Nhất Song Am nằm trên những bậc đá cao phía bên tay phải ngay khi vừa mới bước vào cổng chính. Cái am nằm ở rìa đồi, với lối vào sáng sủa, nhiều ánh sáng mặt trời. Nó nằm ở một nơi ấm áp và được bao bọc bởi dãy núi ở phía sau nên phong cảnh nơi này trông như thể lấn át được cả mùa đông. Sōsuke đi qua lối vào, từ phía nhà bếp anh bước vào phần sàn đất bên trong. Anh đi đến tận chỗ cửa trượt, nơi dẫn vào nhà rồi gọi hai, ba lần: “Tôi có việc cần nhờ ạ.” Nhưng chẳng có ai xuất hiện. Sōsuke vẫn đứng đó một lúc để nghe ngóng tình hình bên trong. Đứng mãi vẫn không có động tĩnh gì nên Sōsuke thấy thật kỳ lạ. Anh rời khỏi bếp và quay ra phía cổng. Bỗng anh thấy một nhà sư với cái đầu mới cạo bóng loáng dường như có thể phản chiếu cả màu xanh của bầu trời trên đó đang bước lên từ những bậc đá. Đó là một gương mặt trắng trẻo, trẻ trung, trông như mới chỉ hai mươi tư, hai mươi lăm tuổi. Sōsuke đợi anh ta ở cánh cổng rồi hỏi:

“Sư thầy Gidō có ở đây không ạ?”

“Tôi là Gidō.” Nhà sư trẻ trả lời.

Sōsuke hơi ngạc nhiên nhưng cũng vui mừng. Anh lập tức lấy lá thư giới thiệu trong túi và đưa cho nhà sư. Vừa đứng, Gidō vừa xé phong bì ra rồi đọc nó ngay tại đó. Sau đó, anh ta gấp lá thư lại, nhét vào phong bì rồi nói:

“Chào mừng anh đã đến đây.”

Anh ta nói, cúi đầu lịch sự bước đi trước để dẫn đường cho Sōsuke. Hai người bỏ geta ra ở bếp, mở cửa trượt rồi bước vào bên trong. Ở đó có một cái irori [3] . Gidō cởi áo khoác mỏng, giản dị mặc ngoài cái áo bông màu lông chuột rồi treo vào móc.

“Hẳn là anh lạnh lắm nhỉ?” Anh ta nói rồi bắt đầu cời than đang được chôn sâu dưới lớp tro trong irori lên.

Nhà sư này có cách nói chuyện vô cùng điềm đạm, không giống với tuổi tác còn non trẻ của mình. Anh ta lắng nghe Sōsuke nói rồi sau đó hỏi lại vài thứ bằng một giọng trầm và tủm tỉm cười, dáng vẻ đó làm Sōsuke cảm thấy anh ta giống hệt một cô gái. Sōsuke tự hỏi không biết bởi cơ duyên nào mà chàng thanh niên này lại quyết định cạo đầu đi tu, anh thấy xót xa với nét điềm đạm trong dáng vẻ đó.

“Hôm nay có vẻ khá yên tĩnh. Mọi người đi vắng hết ạ?”

“Không, không phải riêng hôm nay đâu, mọi ngày cũng chỉ có một mình tôi thôi. Vì thế khi có việc, tôi cứ để cửa mở vậy rồi ra ngoài. Lúc nãy tôi đã đi xuống phía dưới một chút để làm vài việc. Thật thất lễ khi anh đến mà tôi lại không có ở đây.”

Gidō lại một lần nữa xin lỗi vị khách phương xa vì sự vắng mặt của mình. Nghĩ đến việc chỉ một mình cậu ta trông coi cái am lớn này đã cần phải bỏ ra một công sức tương đối rồi, vậy mà mình lại còn đến đây để tăng thêm gánh nặng thì thật phiền hà, Sōsuke tỏ vẻ hơi ngại ngừng. Bỗng Gidō nói một cách chân thành:

“Không, anh đừng ngại gì cả. Tôi ở đây là vì đạo mà thôi.”

Nhà sư còn cho Sōsuke biết rằng hiện tại, ngoài Sōsuke ra, ở nơi này còn có một vị cư sĩ nữa mà anh ta đang hỗ trợ. Vị cư sĩ này đã lên núi được hai năm rồi. Sau đó khoảng hai, ba ngày, Sōsuke gặp vị cư sĩ này. Ông ta có vẻ là người dễ tính với gương mặt như một vị La Hán tươi vui. Ông cầm lủng lẳng một bó gồm ba, bốn củ cải đến và nói rằng hôm nay mình mua được một thứ hảo hạng. Sau đó, Gidō đã giúp ông ta luộc lên để ăn. Gidō và Sōsuke cũng ăn cùng. Vì có khuôn mặt giống như các nhà sư nên thỉnh thoảng vị cư sĩ này cũng len vào giữa đám đông những nhà sư trong thiền đường, rồi tham gia cả các bữa cơm của người trong làng mời các nhà sư nữa. Gidō kể như vậy rồi cười.

Ngoài ra, Sōsuke cũng nghe được rất nhiều chuyện về những người bình thường ở bên ngoài đã lên núi để tu hành. Trong đó có một người đàn ông kinh doanh bút lông và mực. Ông ta chất đầy hàng hóa lên lưng rồi đi loanh quanh đây đó trong vòng hai mươi, ba mươi ngày. Khi nào bán gần hết đồ thì ông mới quay về núi và tọa thiền. Không lâu sau, khi đồ ăn hết, ông ta lại chất bút và mực lên lưng rồi đi bán. Ông ta lặp đi lặp lại cuộc sống hai mặt thế này tựa như là số thập phân vô hạn tuần hoàn mà chẳng biết chán.

Khi so sánh cuộc sống hàng ngày của những người dường như chẳng hề có chút bận lòng và đời sống nội tâm của mình lúc này, Sōsuke thấy ngạc nhiên bởi sự khác biệt rõ rệt giữa chúng. Anh phân vân không biết liệu rằng họ vốn là những người thư thái nên mới có thể tọa thiền hay nhờ kết quả của tọa thiền mà họ mới có được một tâm hồn thư thái đến vậy.

“Đó không phải là thư thái đâu. Nếu là một người thích các trò tiêu khiển thì họ sẽ chẳng cần phải chịu cực khổ để mà di chuyển từ chùa này sang chùa khác trong hai mươi, ba mươi năm đâu.”

Anh ta đưa ra cho Sōsuke những lưu ý nói chung khi tọa thiền, về việc công án thiền sẽ được lão sư đưa ra. Anh ta khuyên Sōsuke phải cố gắng hết mình để nghiền ngẫm công án đó và phải nghiền ngẫm liên tục cả sáng, trưa, tối. Lúc này, tất cả đều làm cho Sōsuke lo lắng. Nói xong, anh ta đứng dậy:

“Để tôi dẫn anh về phòng.”

Họ rời khỏi phòng có irori, đi ngang qua chính điện, rồi từ hiên của một căn phòng rộng sáu chiếu, họ mở cửa trượt ra. Sau khi được dẫn vào trong phòng, Sōsuke mới bắt đầu thấy rằng mình đã thực sự đến một nơi thật xa xôi. Nhưng có lẽ là bởi cảm giác tĩnh mịch và ánh chiều tà nên ngược lại, tâm trí của anh còn bị kích động nhiều hơn cả lúc ở trong thành phố.

Khoảng một tiếng sau, tiếng chân của Gidō từ phía chính điện vọng lên. Anh ta lịch sự quỳ gối trước ngưỡng cửa rồi nói:

“Lão sư muốn gặp anh nên nếu tiện thì chúng ta đi nhé.”

Hai người họ lại bỏ không ngôi chùa đó rồi cùng nhau đi ra ngoài. Đi qua cổng chùa khoảng một trăm mét sẽ có một ao sen bên tay trái. Vì đang mùa lạnh nên nước ao tù đọng và hơi đục nên nó chẳng đem lại cảm giác thanh tịnh chút nào. Nhưng ở phía bên kia cái ao, có một căn phòng với lan can nhô ra đến tận rìa vách đá cao để điểm thêm phong vị như trong một bức tranh.

“Đó là nơi mà lão sư sống.” Gidō chỉ vào một tòa nhà khá mới.

Hai người đi qua trước ao sen rồi leo lên năm, sáu bậc đá. Họ ngước nhìn mái của một tu viện lớn rồi lập tức rẽ sang trái. Bước đến lối vào, Gidō nói:

“Tôi xin phép một chút.”

Rồi anh ta một mình đi ra phía cửa sau, sau đó xuất hiện từ bên trong nhà và nói:

“Nào, xin mời.” Anh ta dẫn Sōsuke đến chỗ lão sư.

Lão sư là một người khoảng năm mươi tuổi. Khuôn mặt ông sáng mịn và hồng hào. Cả da dẻ và cơ bắp đều săn chắc, chẳng có chỗ nào chảy xệ nên chúng tạo cho Sōsuke ấn tượng về một bức tượng đồng. Chỉ có môi của ông ta là quá dày nên nó hơi trề xuống. Nhưng bù lại, mắt ông lóe lên một sức sống mà hoàn toàn không thể nhìn thấy được ở một người bình thường. Lần đầu tiên chạm vào ánh mắt này, Sōsuke thấy như mình đã đột nhiên nhìn vào một thanh gươm trần trong bóng tối.

“Chà, tất cả đều như nhau dù anh đến từ đâu đi nữa.” Lão sư hướng về phía Sōsuke nói.

“Hãy suy nghĩ một chút về ‘bản lai diện mục’.”

Sōsuke không hiểu gì về nghĩa của “bản lai diện mục” nhưng anh đoán ý của nó là hãy thử nắm bắt bản chất của việc rốt cuộc mình là gì. Kiến thức về thiền của anh lại quá nghèo nàn để có thể nói xa hơn những điều đó nên anh chỉ im lặng rồi theo Gidō trở về Nhất Song Am.

Trong bữa tối, Gidō nói với Sōsuke rằng một ngày anh sẽ có hai lần đến tham vấn lão sư vào sáng sớm và chiều tối, còn thuyết pháp sẽ diễn ra vào buổi sáng.

“Có lẽ tối nay thì anh vẫn chưa thể ngộ ra được nên tôi sẽ đưa anh đến chỗ lão sư vào sáng mai hoặc tối mai.” Gidō ân cần nói.

Sau đó, anh ta còn nhắc Sōsuke là ban đầu sẽ rất khó khăn nếu cứ ngồi im một chỗ nên sẽ tốt hơn nếu thắp một que hương rồi dùng nó đo thời gian và nghỉ ngơi đôi chút.

Sōsuke cầm que hương, đi qua chính điện rồi bước vào căn phòng sáu chiếu giờ đã là của anh, uể oải ngồi xuống. Anh cảm thấy bản chất của cái thứ gọi là công án vô cùng xa vời với hiện tại của bản thân mình. Giả sử lúc này anh đang khổ sở vì bị đau bụng. Khi anh đến để kêu ca về sự đau đớn này thì khác với mong đợi, anh lại được chỉ cho một phương pháp điều trị là hãy đưa ra một câu hỏi toán học hóc búa rồi suy nghĩ về nó. Nếu bắt buộc phải suy nghĩ thì cũng không hẳn là anh không làm được, nhưng nếu không phải là sau khi cơn đau đã tạm thời dịu đi thì đó sẽ là một việc quá sức.

Dù gì anh cũng đã xin nghỉ làm và chủ động đến đây. Anh không thể hành xử thất lễ với người đã viết thư giới thiệu cho anh và cả với Gidō, người đã ân cần chỉ bảo mọi việc. Trước hết, anh đã lấy hết can đảm trong phạm vi mà bản thân anh ở hiện tại cho phép và quyết tâm đối mặt với công án. Chính anh cũng hoàn toàn chẳng biết được nó sẽ đưa anh đến nơi đâu và đem lại kết quả như thế nào cho tâm hồn anh. Bị đánh lừa bởi một mỹ từ là “giác ngộ”, anh đã lên kế hoạch mạo hiểm với một việc vốn chẳng phù hợp với chính mình khi bình thường. Anh còn ôm ấp một hy vọng mong manh là nếu sự mạo hiểm đó thành công thì sẽ có thể cứu vãn được bản thân anh, một người đang lo lắng, bất ổn, yếu đuối ở hiện tại.

Anh cắm một que hương nhỏ vào đống tro trong lò than lạnh lẽo rồi ngồi trên nệm với tư thế bán già như đã được chỉ cho. Ban ngày, anh thấy căn phòng này cũng không đến nỗi lạnh lắm, vậy mà nó lại chuyển lạnh đột ngột sau khi mặt trời lặn. Vừa ngồi, anh vừa thấy không thể chịu nổi bầu không khí với nhiệt độ đã xuống thấp khiến lưng anh run lên.

Anh suy nghĩ. Nhưng cả hướng suy nghĩ và bản chất của vấn đề anh suy nghĩ đều là những thứ mông lung và gần như không thể nắm bắt được. Vừa suy nghĩ, anh vừa tự hỏi rằng chẳng phải là mình đang hành động vô cùng mơ hồ hay sao. Anh cảm thấy việc đó giống như trong lúc đi thăm hỏi ai đó vừa gặp hỏa hoạn, thay vì lấy bản đồ chi tiết ra để tìm hiểu cẩn thận tên phố, số nhà của người đó thì lại đi chệch hướng và đến một nơi rất xa.

Có rất nhiều thứ trôi qua trong đầu anh. Trong đó, có những thứ hiện lên rõ rệt trong mắt, lại có những thứ chuyển động hỗn độn giống như mây vậy. Anh không hiểu chúng từ đâu đến và sẽ đi tới đâu. Nhưng những thứ xuất hiện trước sẽ biến mất rồi lập tức những thứ sau đó sẽ hiện ra. Chúng cứ nối tiếp nhau không ngừng. Những thứ đi lại trong đầu anh là vô hạn, vô số, vô tận và chắc chắn chúng không tạm dừng hay ngừng lại theo mệnh lệnh của Sōsuke. Anh càng định chặn đứng chúng, chúng lại càng tuôn ra ào ạt.

Sōsuke sợ hãi, đột nhiên, anh nhớ về mình của cuộc sống thường ngày rồi quan sát căn phòng. Căn phòng được chiếu sáng lờ mờ bởi ánh đèn le lói. Que hương cắm trong đống tro mới chỉ cháy được một nửa. Sōsuke bắt đầu nhận ra rằng thời gian dài đến đáng sợ.

Anh lại bắt đầu suy nghĩ. Bỗng những thứ có màu sắc và những thứ có hình dạng băng qua đầu anh. Chúng ùn ùn kéo đến thành đàn giống như một lũ kiến, rồi từ phía sau lại một đàn nữa ùn ùn xuất hiện. Chỉ có cơ thể của Sōsuke là vẫn ở im đó. Cảm xúc của anh chuyển động như thể là đang đau khổ, buồn bã, không thể chịu đựng được nữa.

Trong lúc đó, cơ thể đang bất động của anh bắt đầu đau nhức từ phần xương bánh chè. Phần cột sống mà anh đã vươn thẳng lên đang dần khom về phía trước. Sōsuke cố gắng nắm lấy mu bàn chân trái bằng hai tay rồi hạ xuống. Anh đứng dậy mà chẳng có mục đích gì. Anh muốn mở cửa trượt rồi ra ngoài đi dạo loanh quanh trước cổng. Đêm thật tĩnh lặng và tựa như chẳng chỗ nào có người, kể cả người đang ngủ hay đang thức. Sōsuke mất hết dũng khí để đi ra ngoài. Anh sợ hãi với việc vừa lặng lẽ tồn tại vừa bị những ảo tưởng giày vò.

Anh quyết tâm thắp một que hương mới lên rồi lặp lại quá trình gần giống với lúc trước. Cuối cùng, anh ngộ ra rằng nếu mục đích của mình là suy nghĩ thì ngồi suy nghĩ hay nằm suy nghĩ cũng giống nhau. Anh trải đống chăn đệm bụi bặm được gấp và đặt ở góc phòng rồi chui vào. Và trong lúc còn chưa kịp suy nghĩ gì, anh đã lập tức chìm vào giấc ngủ sâu bởi sự mệt mỏi ban nãy.

Khi tỉnh giấc, anh thấy cửa trượt gần chỗ nằm đã sáng lên từ lúc nào, màu sắc do ánh mặt trời chiếu vào mảng giấy trắng trên cửa đang chuyển động. Ngôi chùa trên núi này, nơi ban ngày có đi vắng cũng chẳng cần ai trông nom, đến tối sẽ chẳng hề nghe thấy tiếng đóng cửa nào. Ngay khi nhận ra rằng không phải mình đang nằm trong căn phòng tối tăm, dưới bờ kè đá nhà Sakai, Sōsuke lập tức ngồi dậy. Bước ra ngoài hiên, bóng dáng một cây xương rồng cao lớn đến tận mái hiên hiện lên trong mắt anh. Sōsuke đi qua trước bàn thờ trong chính điện rồi đến phòng ăn, nơi có bếp sưởi irori mà hôm qua anh đã ở đó. Áo cà sa của Gidō vẫn treo trên móc như hôm qua. Gidō đang khom người trước bếp củi để nhóm lửa.

“Chào buổi sáng.” Anh ta nhìn Sōsuke rồi chào thân mật. “Lúc nãy tôi định rủ anh đi nhưng thấy anh đang ngủ rất ngon nên đã đi một mình.”

Sōsuke hiểu rằng nhà sư trẻ này đã kết thúc buổi tham thiền sáng nay vào lúc trời vừa sáng, sau đó quay về và đang nấu cơm. Tay trái của anh liên tục cho củi vào bếp còn tay phải cầm một cuốn sách bìa màu đen và tranh thủ đọc nó trong lúc làm việc. Sōsuke hỏi Gidō tên của cuốn sách. Nó có một cái tên khá khó là Bích nham tập [4] . Trong lòng Sōsuke nảy ra một ý: thay vì đắm chìm vào những suy nghĩ vẩn vơ như tối qua rồi làm cho đầu óc mệt mỏi thì thà rằng mượn cuốn sách về đạo lý đó về đọc có lẽ sẽ là lối tắt để nắm bắt được mọi chuyện. Khi Sōsuke nói với Gidō điều này, Gidō đã lập tức phản bác lại suy nghĩ của Sōsuke.

“Đọc sách là việc rất tệ. Thực lòng mà nói, dường như không có thứ gì cản trở việc tu hành như đọc sách. Cho dù là những người đang đọc Bích nham tập như chúng tôi đi nữa, nhưng khi có điều gì đó vượt quá mức độ của mình, chúng tôi cũng hoàn toàn không biết phải làm gì cả. Rồi nếu hình thành nên thói quen là suy đoán đại khái về những điều đó, nó sẽ trở thành một trở ngại cho việc ngồi thiền. Chúng ta sẽ kỳ vọng vào một cảnh giới nằm ngoài chính bản thân mình, trông chờ sự giác ngộ và có thể sẽ lâm vào bế tắc ở nơi chúng ta lao đến không chút băn khoăn. Vì việc này vô cùng độc hại nên anh hãy tránh làm nó. Nếu như cứ cố ép mình phải đọc gì đó, thì những thứ khích lệ và động viên lòng dũng cảm của con người như Thiền quan sách tiến [5] sẽ tốt hơn. Dù vậy, thì chỉ nên coi nó như là một phương tiện để kích thích chúng ta chứ nó không có liên quan gì đến đạo cả.”

Sōsuke chẳng hiểu những lời của Gidō mang ý nghĩa gì. Anh có cảm giác khi đứng trước nhà sư trẻ tuổi, đầu bóng loáng này mình cứ như là một đứa trẻ thiểu năng vậy. Sự kiêu ngạo của anh đã hoàn toàn biến mất từ sau chuyện xảy ra ở Kyoto. Từ hồi đó đến giờ, anh đã chấp nhận sống một cách tầm thường. Không có thứ gì xa vời với anh như sự thành danh. Anh đứng trước Gidō với tư cách vẫn là chính mình. Hơn nữa, anh phải thừa nhận rằng ở nơi này, anh là một đứa trẻ sơ sinh bất lực và kém cỏi hơn con người bình thường của mình. Với anh, đó là một phát hiện mới, một phát hiện diệt tận gốc lòng tự tôn của anh.

Trong lúc Gidō dập lửa trên bếp và ủ cho cơm chín, Sōsuke bước ra bên ngoài, đến cái giếng ở cuối vườn để rửa mặt. Trước mắt anh là một ngọn núi mọc đầy các loại cây. Người ta đã vỡ đất ở chỗ hơi bằng phẳng dưới chân núi và làm thành các vườn rau. Sōsuke phơi khuôn mặt còn đang ướt của mình trong không khí lạnh lẽo và đi ra tận vườn rau. Sau đó, anh phát hiện ra một cái hang lớn đã được đào bên cạnh vách đá. Sosuku đứng trước nó một lúc và quan sát bên trong tối tăm. Khi anh trở lại phòng khách thì thấy một ngọn lửa ấm bập bùng trong irori và có tiếng nước đang sôi trong ấm gang.

“Vì thiếu người làm nên bị muộn mất rồi, tôi xin lỗi. Tôi dọn mâm ra ngay đây. Nhưng thật là ngại vì ở một nơi như thế này nên chẳng có gì để thết đãi anh cả. Bù lại, ngày mai tôi sẽ đun nước tắm cho anh nhé.” Gidō nói.

Sōsuke cảm kích ngồi xuống phía bên kia irori.

Sau khi dùng xong bữa sáng và trở về phòng mình, Sōsuke lại đặt ra trước mắt một vấn đề kỳ quặc là “trước khi cha mẹ mình được sinh ra” rồi chăm chú xem xét. Nhưng đó vốn dĩ là một vấn đề không thông suôt và anh không có ý định phát triển nó nên dù có suy nghĩ bao nhiêu đi nữa, anh cũng không thể chạm tay vào. Rồi anh lập tức khó chịu với việc phải suy nghĩ. Bỗng nhiên, anh nhớ ra mình phải viết thư cho Oyone để kể về tình hình sau khi đến đây. Anh lập tức lấy ra một cuộn giấy và phong bì từ trong cặp với niềm vui vì có một việc bình thường cần hoàn thành, anh bắt đầu viết thư cho Oyone. Đầu tiên là sự tĩnh lặng của nơi này, chắc là do gần biển nên ấm áp hơn Tokyo, rồi đến không khí trong lành, sự tốt bụng của nhà sư mà anh được giới thiệu, bữa ăn dở tệ, chăn đệm ngủ chẳng sạch sẽ cho lắm. Trong khi anh cứ liên tục viết ra những chuyện đó thì bức thư đã dài quá ba thước. Đến đây, anh dừng bút mà giấu nhẹm đi những chuyện như anh đã bị công án làm cho khổ sở, chuyện anh ngồi thiền nên các khớp gối bị đau nhức hay vì suy nghĩ nhiều nên có vẻ chứng suy nhược thần kinh của anh càng trở nên nghiêm trọng. Anh dán tem cho bức thư rồi viện lý do là phải bỏ thư vào hòm thư, anh nhanh chóng xuống núi. Vừa đi lang thang trong làng, anh vừa bị ám ảnh bởi cụm từ “bản lai diện mục”, bởi Oyone và Yasui. Sau khi xong việc, anh quay trở lại chùa.

Vào bữa trưa, Sōsuke đã gặp vị cư sĩ mà Gidō từng kể chuyện. Khi vị cư sĩ này đưa bát cơm ra để Gidō xới thêm cho mình, với vẻ e dè, ông ta không nói gì cả mà chỉ chắp tay để thể hiện ý cảm ơn và có một số cử chỉ khác. Hành động lặng lẽ như thế này được gọi là Phật pháp gì đó. Có vẻ như việc không nói gì, không phát ra tiếng động là bởi nó sẽ ngăn chặn được các ý nghĩ. Chứng kiến mọi người hành động nghiêm túc như vậy, Sōsuke lại thấy có gì đó xấu hổ vì những gì mình đã làm vào tối hôm qua.

Sau bữa ăn, ba người ngồi cạnh irori và nói chuyện một lúc. Vị cư sĩ nói rằng thỉnh thoảng đang ngồi thiền thì ông ta lại ngủ gà ngủ gật lúc nào không hay và ngay trước khi bừng tỉnh, ông ta vui mừng vì cho rằng mình đã giác ngộ nhưng khi mở hẳn mắt ra lại thấy mình vẫn là mình như cũ nên cuối cùng chỉ toàn thất vọng. Sōsuke bật cười. Anh thấy có chút nhẹ nhõm khi nghĩ đến việc có cả những người đang tham thiền với kiểu suy nghĩ thoải mái thế này. Khi ba người tạm biệt để ai về phòng nấy thì Gidō lại nghiêm túc nhắc nhở anh:

“Tối nay tôi sẽ rủ anh đi cùng nên từ giờ cho đến chiều tối, anh hãy cố gắng ngồi thiền nhé.”

Nghe vậy, Sōsuke cảm thấy mình lại có một trách nhiệm mới. Mang trong mình cảm giác bất an giống như thể có một cái bánh dango cứng chưa tiêu hóa được ứ lại trong dạ dày, anh quay về phòng. Rồi anh châm một que hương lên và bắt đầu ngồi xuống. Tuy nhiên, anh đã không thể ngồi liên tục cho đến chiều tối. Nghĩ rằng kiểu gì mình cũng phải nghĩ ra một câu trả lời nào đó, nhưng cuối cùng anh mất hết kiên nhẫn và chỉ mong Gidō đi qua chính điện rồi đến thông báo về bữa tối càng sớm càng tốt.

Trong lúc anh đang bồn chồn và mệt mỏi, mặt trời đã lặn. Khi ánh sáng phản chiếu trên cửa trượt dần biến mất, từ dưới sàn nhà, không khí trong chùa bắt đầu chuyển lạnh. Từ sáng sớm đã không có cơn gió nào thổi qua những cành cây. Sōsuke đi ra hiên, ngước nhìn lên mái hắt trên cao. Anh không chỉ thấy phần mép của những viên ngói đen được xếp ngay ngắn chạy thành một hàng dài mà còn thấy bầu trời yên ả đang dần nhấn chìm những ánh sáng xanh xuống đáy của nó cho đến khi cả bầu trời và ánh sáng đều dần tan biến.

⚝ ✽ ⚝

[1] Sách được viết bởi Hồng Ứng Minh, người thời nhà Minh, Trung Quốc, đề cập vấn đề gốc rễ đạo đức làm người. Sách tập hợp các nguyên tác từ cả ba loại tôn giáo phương Đông gồm Nho giáo, Đạo giáo, Phật giáo.

[2] Thị giả: trợ lý của sư trụ trì.

[3] Một lò sưởi truyền thống của Nhật, được đặt giữa nhà, còn gọi là lò sưởi chìm vì nó giống một cái hố hình vuông, người ta đặt củi vào đó để sưởi ấm hoặc đun nấu.

[4] Còn có tên gọi là khác là Bích nham lục , là một cuốn sách về các tri thức, tư tưởng của Phật giáo được coi trọng trong một tông phái Thiền ở Nhật Bản.

[5] Một cuốn sách của Trung Quốc ra đời vào khoảng năm 1600, nói về thiền, có ảnh hưởng mạnh mẽ đến Phật giáo Nhật Bản, thường dành cho người mới bắt đầu tọa thiền.