⊆ 20 ⊇

Từ phía bên kia cửa trượt, Sōsuke nghe thấy tiếng gọi vang lên chừng hai lần: “Anh Nonaka”. Trong lúc nửa tỉnh nửa mơ, Sōsuke định đáp lại nhưng trước khi thốt ra được câu trả lời thì anh đã nhanh chóng mất nhận thức rồi lại lăn ra ngủ.

Lần thứ hai tỉnh giấc, anh ngạc nhiên bật dậy. Đi ra ngoài hiên, anh thấy Gidō đang buộc ống tay áo của bộ kimono vải bông màu lông chuột lại và hăm hở lau chùi. Vừa vắt giẻ lau bằng đôi tay đỏ lên vì lạnh buốt, anh ta vừa chào Sōsuke với vẻ mặt hiền hòa, điềm đạm như mọi khi:

“Chào buổi sáng.”

Sáng nay, sau khi tham thiền xong, anh ta đã quay về am làm việc. Nhìn lại sự biếng nhác của mình, dù đã được đánh thức nhưng vẫn không thể dậy nổi, Sōsuke thấy vô cùng xấu hổ.

“Tôi xin lỗi vì sáng nay lại ngủ quên.”

Sōsuke rón rén đi ra giếng từ phía cửa sau. Anh múc nước lạnh lên và cố gắng rửa mặt nhanh nhất có thể. Chạm vào vùng quanh má, anh thấy râu mình đã bắt đầu mọc lởm chởm nhưng giờ trong đầu anh không có chỗ để bận tâm về việc đó. Anh không ngừng suy nghĩ về sự đối lập giữa mình và Gidō.

Theo những gì anh nghe được ở Tokyo, khi nhận lá thư giới thiệu thì nhà sư tên là Gidō này là một chàng trai với bản tính vô cùng tử tế và cho đến giờ anh ta đã tu hành khá tốt. Nhưng khi gặp mặt, Sōsuke lại thấy anh ta lễ phép như một người đầy tớ chẳng biết một chữ nào vậy. Nhìn Gidō buộc ống tay áo lên và làm việc trông chẳng có vẻ gì là chủ nhân của một cái am độc lập cả. Anh ta giống như một nhà sư làm các việc tạp vụ trong chùa hoặc một chú tiểu.

Trước khi xuất gia, nhà sư trẻ này chỉ đến đây tu hành như một người trần tục. Anh ta ngồi trong tư thế kiết già liên tục trong bảy ngày mà không hề cử động một chút nào. Cuối cùng, anh ta bị đau chân và không thể dứng dậy được đến nỗi còn phải dựa vào tường và đi men theo đó để ra đến nhà vệ sinh. Hồi đó, anh ta là một nhà điêu khắc. Vào ngày thấy mình đã giác ngộ, quá vui mừng, anh ta chạy ra ngọn núi phía sau và hét lên thật to: “Vạn vật đã thành Phật rồi.” Sau đó, anh ta đã cạo đầu.

Nhà sư nói là đã hai năm kể từ khi mình được giao phó cho cái am này, nhưng vẫn chưa từng trải chăn đệm ngay ngắn và duỗi chân thoải mái ra ngủ. Dù là mùa đông, anh vẫn mặc nguyên quần áo bình thường rồi dựa vào tường và ngủ ngồi. Khi còn là một thị giả trong chùa, anh còn phải giặt cả khố cho lão sư. Hơn nữa, những lúc tranh thủ thời gian rảnh và ngồi thiền thì từ sau lưng, anh ta sẽ bị quấy phiền bởi những trò xấu xa, bị nói những điều ác ý. Việc này đã khiến anh ta nhiều lần hối hận rằng tại sao mình lại cạo đầu và trở thành một nhà sư.

“Cuối cùng thì dạo gần đây, tôi đã thấy thoải mái hơn. Nhưng chặng đường phía trước vẫn còn dài. Thực tế, tu hành là một việc rất khổ cực. Nếu có thể làm việc đó dễ dàng thì chúng tôi chẳng ngu ngốc đến nỗi phải tu hành trong mười, hai mươi năm.”

Sōsuke sửng sốt. Ngoài việc cảm thấy khó chịu về sự thiếu chân thành và nỗ lực của mình, anh còn thấy rằng nếu không trải qua một khoảng thời gian dài thì sẽ không đạt được thành quả nào. Vậy anh đã đến tận vùng núi này để làm gì? Đây chính là mâu thuẫn hàng đầu.

“Anh nhất định không được bận tâm rằng những việc mình làm là vô ích. Nếu anh ngồi thiền mười phút thì đã có được thành công trong mười phút rồi, và đương nhiên là nếu ngồi hai mươi phút thì sẽ tích được công đức trong hai mươi phút. Hơn nữa, nếu ban đầu anh có một bước đột phá thì sau này, cứ như vậy anh sẽ có thể thực hành mà không cần phải thường xuyên đến đây nữa.”

Sōsuke thấy mình có trách nhiệm phải trở lại phòng và ngồi thiền. Lúc này, Gidō lại đến rủ anh:

“Anh Nonaka, đến giờ thuyết pháp rồi.”

Sōsuke thấy vui mừng. Anh đang phiền muộn bởi một vấn đề nan giải mà không biết làm thế nào như là đang tóm lấy một cái đầu hói, và cảm thấy mệt mỏi biết bao khi vừa ngồi thiền vừa ưu tư. Vì thế, dù công việc có tiêu hao bao nhiêu sinh lực đi nữa với anh cũng chẳng sao, bởi anh muốn để cơ thể mình được hoạt động một cách tích cực hơn một chút.

Địa điểm thuyết pháp nằm cách Nhất Song Am khoảng hơn một trăm mét. Nếu đi qua trước ao sen, rồi không rẽ trái ở đó mà đi thẳng đến hết đường thì sẽ thấy một mái hiên lợp ngói dày đặc, cao trội lên giữa rặng thông. Gidō nhét cuốn sách có bìa đen vào túi áo. Còn Sōsuke thì đương nhiên là tay không. Thậm chí đến đây rồi, anh mới lần đầu tiên biết rằng thuyết pháp có ý nghĩa giống như giờ giảng trong trường học.

Phòng thuyết pháp có độ rộng phù hợp với trần nhà cao và lạnh lẽo. Màu sắc của chiếu tatami đã phai màu hòa cùng với những cột nhà cổ xưa, đem lại vẻ cũ kỹ như đang kể chuyện quá khứ xa xôi. Mọi người ngồi ở đây trông cũng thật giản dị. Mặc dù họ đã ngồi vào chỗ mà mình muốn chứ không theo sự sắp đặt nào nhưng không có một ai nói chuyện lớn tiếng hay cười đùa. Các nhà sư đều mặc áo cà sa bằng vải lanh màu lam và ngồi thành hai hàng đối diện nhau ở hai bên, ở chính giữa là một cái ghế được sơn màu đỏ son.

Cuối cùng, lão sư đã xuất hiện. Đang chăm chú nhìn vào chiếu tatami nên Sōsuke hoàn toàn không biết ông ta đi qua lối nào và đến từ đâu. Anh quan sát dáng vẻ trịnh trọng của ông ta khi từ tốn ngồi vào chiếc ghế kia. Còn có một nhà sư trẻ vừa đứng, vừa mở miếng vải màu tím rồi lấy ra một cuốn sách và cung kính đặt nó lên bàn. Sōsuke để ý cả dáng vẻ khi nhà sư cúi chào rồi lui khỏi đó.

Lúc này, những nhà sư trong hội trường đồng loạt chắp tay và bắt đầu niệm lời răn của quốc sư Musō [1] . Tất cả những vị cư sĩ ngồi tự do trước và sau Sōsuke cũng hòa nhịp vào những âm thanh ấy. Khi chăm chú lắng nghe, Sōsuke thấy đó là một đoạn có chỗ ngắt nghỉ, vừa giống kinh văn, vừa giống những lời nói thông thường. Nó không quá dài và có những lời như thế này:

“Tôi có ba hạng đệ tử. Những người đã cương quyết trút bỏ mọi nhân duyên, chỉ chuyên tâm vào việc tìm hiểu rõ vấn đề của chính bản thân mình, đó được gọi là những người thuộc hạng thượng cấp. Còn những người không tu hành thuần túy và thích học những thứ tri thức hỗn tạp, thuộc hạng trung cấp.”

Ban đầu, Sōsuke cũng chẳng biết quốc sư Musõ là người như thế nào. Nhưng anh đã được Gidō chỉ cho rằng quốc sư Musō và quốc sư Daitō [2] là ông tổ trong việc phục hồi Thiền môn. Lúc đó, Sōsuke còn nghe Gidō kể một chuyện về quốc sư Daitō: bình thường, ông vẫn luôn phẫn uất về việc không thể ngồi khoanh chân trọn vẹn do một chân bị liệt. Trước lúc chết, ông nói rằng chính hôm nay sẽ cho mọi người thấy cơ thể mình phải làm theo ý mình. Vì vậy, ông đã cố để ép cái chân bị liệt phải gập lại. Và khi ngồi được tư thế kiết già rồi thì cũng là lúc máu tuôn ra ướt đầm cái áo cà sa của ông.

Chẳng lâu sau, buổi thuyết pháp đã bắt đầu. Gidō lấy cuốn sách mọi khi từ túi áo ra rồi hơi đẩy nó về trước mặt Sōsuke. Đó là cuốn Tông môn vô tận đăng luận [3] . Lần đầu tiên Sōsuke hỏi về nó, Gidō đã nói với Sōsuke rằng đây là một cuốn sách khá khó. Cuốn sách được biên soạn bởi hòa thượng Tōrei, là đệ tử của hòa thượng Hakuin [4] . Nó được viết theo trình tự các giai đoạn của quá trình thực hành thiền, đi từ nơi nông cạn đến nơi sâu sắc, cũng như sự biến đổi các trạng thái tâm lý tương ứng với quá trình đó.

Sōsuke, người đã tham gia giữa chừng, không thể hiểu rõ được, nhưng nhờ vào năng lực giải thích của người thuyết giảng mà trong lúc ngồi im lắng nghe, anh lại thấy có những chỗ vô cùng thú vị. Ngoài ra, có lẽ là để động viên mọi người tham thiền nên các câu chuyện lịch sử về những người đã khổ nhọc đi theo con đường này từ xa xưa cũng được đưa ra trao đổi và làm cho buổi thuyết giảng sống động hơn hẳn. Và hôm nay cũng như vậy, nhưng giữa chừng, lão sư bỗng đổi giọng:

“Gần đây có một người đã đến chỗ tôi và phàn nàn rằng mình vẫn đang chìm trong ảo tưởng.”

Đột nhiên, ông nhắc nhở về sự thiếu nhiệt huyết của một người nào đó đã đến gặp mình như vậy. Sōsuke bất giác chột dạ. Thực ra, người đã đến phòng lão sư và phàn nàn như vậy chính là anh.

Một tiếng sau, Gidō và Sōsuke lại cùng nhau đi về Nhất Song Am. Trên đường về, Gidō nói:

“Trong lúc thuyết pháp, lão sư thường châm biếm về sự vô tâm của người tham thiền như vậy.”

Sōsuke không đáp lại.

⚝ ✽ ⚝

[1] Tên thật là Musō Soseki (1275-1351): thiền sư có công trong việc truyền bá tư tưởng Phật giáo của tông Lâm Tế tại Nhật Bản.

[2] Tên thật là Shuhō Myōchō (1282-1338): thiền sư Nhật Bản thuộc tông Lâm Tế, trụ trì một chùa lớn của Kyoto.

[3] Được viết bởi Tōrei Enji (1721-1792): thiền sư thuộc tông Lâm Tế. Cuốn sách nói về việc tu hành tâm tính của các tín đồ Thiền tông.

[4] Hakuin Ekaku (1686-1768): trụ trì chùa Shōinji, người đã dành những nỗ lực đặc biệt để khuyến khích việc thực hành thiền trong giới cư sĩ. Các bài viết và giáo lý của ông có đóng góp đáng kể cho sự hồi sinh của giáo phái Rinzai vào giữa thời kỳ Edo.