⊆ 21 ⊇

Trong lúc đó, ở trên núi, từng ngày vẫn cứ trôi qua. Có hai lá thư khá dài từ Oyone gửi đến. Nhưng trong đó không có chuyện gì mới đáng để cho Sōsuke phải bận tâm. Không giống như mong đợi của vợ mình, anh đã bỏ bê việc hồi âm. Anh cảm thấy nếu trước khi xuống núi, mình không thể giải quyết được vấn đề dạo trước thì việc đã cất công đến đây dường như là vô nghĩa và còn có lỗi với Gidō. Bởi vậy mà mỗi khi tỉnh giấc, có một loại áp lực khó tả cứ liên tục đè lên anh. Vì thế, khi số lần quan sát mặt trời ở chùa lặn rồi mọc càng nhiều lên thì anh càng cảm thấy bồn chồn cứ như là đang bị cái gì đó rượt đuổi từ phía sau. Nhưng ngoài cách giải quyết ban đầu ra, anh chẳng biết làm sao để tiến đến gần vấn đề đó thêm một bước. Dù suy nghĩ thế nào đi nữa, anh vẫn tin rằng cách giải quyết ban đầu là chắc chắn nhất. Tuy nhiên, đó là thứ anh tự suy ra từ logic nên vẫn thấy không hề thỏa mãn. Anh định vứt bỏ đi điều chắc chắn này và tìm kiếm một thứ chắc chắn hơn. Nhưng thứ như vậy không xuất hiện.

Anh suy nghĩ một mình trong phòng. Khi mệt mỏi, anh sẽ ra khỏi bếp và bước xuống vườn rau phía sau. Rồi anh đi vào trong cái hang được đào dưới vách đá và đứng bất động. Gidō đã nói rằng không được để mình bị phân tâm. Cậu ta nhắc anh phải dần dồn hết tập trung để cuối cùng sẽ giống như một cây gậy bằng sắt. Với Sōsuke, càng nghe những lời đó thì càng cảm thấy khó khăn hơn để làm được.

“Trong đầu đã có sẵn ý nghĩ là mình sẽ làm như thế nên anh không thể làm được đâu.” Gidō còn nói thêm.

Sōsuke lại càng bất an. Đột nhiên, anh bắt đầu nghĩ đến Yasui. Nếu Yasui thường xuyên qua lại nhà Sakai và trước mắt chưa trở lại Mãn Châu thì cách tốt nhất là vợ chồng anh sẽ rời khỏi ngôi nhà đang thuê và chuyển đi đâu đó. Thay vì cứ lần chần ở đây thì việc nhanh chóng trở về Tokyo và sắp xếp mọi chuyện theo hướng đó lại hợp lý hơn. Anh lại thêm lo lắng bởi biết đâu trong khi anh vẫn thong dong ở đây thì Oyone có thể đã biết chuyện về Yasui.

“Con đường giác ngộ có lẽ sẽ chẳng bao giờ mở ra với một người như tôi.” Sau khi suy nghĩ rất kỹ, Sōsuke nói với Gidō như vậy vào hai, ba ngày trước khi anh trở về.

“Không, chỉ cần có niềm tin thì ai cũng có thể giác ngộ được.” Gidō trả lời không chút do dự. “Anh hãy thử làm như những tín đồ cuồng nhiệt của Pháp Hoa tông [1] đang say sưa gõ trống. Khi công án đã thấm nhuần ở khắp nơi trong cơ thể anh, từ đỉnh đầu đến móng chân, thì lúc đó một vũ trụ mới sẽ xuất hiện trước mắt anh.”

Sōsuke đau khổ vô cùng bởi hoàn cảnh và bản tính của anh không phù hợp để có thể hành động quyết liệt và mù quáng đến vậy, huống chi là anh chỉ có vài ngày sống ở ngọn núi này. Anh định trực tiếp cắt đứt những vướng mắc trong cuộc sống nhưng ngược lại, anh chỉ là một kẻ ngớ ngẩn đang lạc lõng bơ vơ ở nơi đây.

Dù trong lòng nghĩ vậy nhưng anh không đủ can đảm để nói thẳng ra điều đó trước mặt Gidō. Anh nể trọng sự dũng cảm, nhiệt tình, nghiêm túc và tốt bụng của vị thiền sư trẻ tuổi này.

“Có một câu nói rằng ‘Đạo ở chốn gần nhưng người ta lại cầu nó ở một nơi xa’ [2] , đó là sự thật. Nó ở ngay trước mũi mình nhưng kiểu gì chúng ta cũng không nhận ra.” Gidō nói với vẻ tiếc nuối.

Sōsuke lại lui về phòng mình và cắm một que hương.

Thật không may là tình trạng này đã tiếp tục cho đến ngày mà Sōsuke rời khỏi núi mà chẳng có cơ hội để mở ra khía cạnh mới mẻ, nổi bật. Cuối cùng, đến buổi sáng mà mình rời đi, Sōsuke đã mạnh dạn vứt bỏ hết những luyến tiếc.

“Cảm ơn anh đã chăm sóc tôi trong một thời gian dài. Thật đáng tiếc nhưng chẳng có cách nào khác. Chúng ta sẽ gặp lại nhau vào một dịp nào đó. Chúc anh những điều tốt lành.” Anh chào Gidō.

“Chăm sóc gì cơ chứ, mọi thứ đều rất sơ suất nên hẳn là anh thấy không thoải mái. Nhưng anh đã ngồi thiền được như vậy rồi thì cũng có khác biệt kha khá đấy. Anh cất công đến đây là tốt lắm rồi.” Gidō có vẻ tội nghiệp cho anh.

Nhưng Sōsuke nhận ra rõ ràng rằng mình chỉ đến đây để giết thời gian. Anh hổ thẹn vì thấy mình không xứng đáng để được người ta bao biện cho như vậy.

“Giác ngộ nhanh hay chậm hoàn toàn là do bản tính của mỗi người nên không có cái nào là tốt hay cái nào là dở. Cũng có người dễ dàng đạt được nhưng sau đó lại bế tắc và không phát triển thêm được gì, tuy nhiên cũng có người ban đầu tốn nhiều thời gian nhưng cuối cùng lại đạt đến mức vô cùng đáng hài lòng. Anh nhất định không được thất vọng. Nhiệt huyết là thứ quan trọng. Giống như cố hòa thượng Kōsen [3] , ban đầu ông theo học Nho giáo và đến tuổi trung niên ông mới tu hành, nhưng từ lúc trở thành nhà sư cho đến ba năm sau đó ông chẳng thông suốt được một giới luật nào. Ông ấy nói rằng nghiệp của mình nặng nên không thể giác ngộ được đến nỗi mỗi sáng ông ấy còn cúi đầu trước nhà vệ sinh. Nhưng sau này, ông đã có thể trở thành một người thông thái đến thế. Đây là một ví dụ phù hợp nhất.”

Có vẻ như Gidō nói ra chuyện này để một lần nữa gián tiếp nhắc nhở Sōsuke rằng dù có trở về Tokyo đi nữa thì cũng không từ bỏ việc tu tập. Sōsuke nín lặng lắng nghe những lời Gidō nói. Nhưng trong lòng anh thấy như thể những thứ quan trọng đã gần như vượt qua. Anh đã đến để được ai đó mở cánh cổng ra cho mình, nhưng dẫu anh có gõ cánh cổng thì người gác cổng ở phía bên kia cánh cổng cũng không ló mặt ra. Và anh chỉ nghe được một câu rằng:

“Có gõ cũng vô ích thôi. Hãy tự mở nó mà vào đi.”

Anh suy nghĩ xem làm thế nào để mở then cài của cánh cổng này. Rõ ràng trong đầu anh đã chuẩn bị sẵn phương tiện và cách thức để làm việc đó, nhưng anh lại không thể nuôi dưỡng được chút sức lực nào để thực sự mở được nó ra. Vì thế, chỗ anh đang đứng chẳng khác gì với ngày xưa, hồi mà anh không suy nghĩ về vấn đề này. Vẫn như trước đây, anh bị bỏ lại trước cánh cửa đã đóng mà hoàn toàn bất lực. Anh đang sống một cuộc sống bình thường dựa vào nhận thức của bản thân. Anh thấy đáng tiếc rằng nhận thức đó lúc này đang nguyền rủa chính mình. Ngay từ ban đầu, anh đã một mực đố kỵ với những kẻ khờ khạo, không biết chọn lọc hay cân nhắc. Mặt khác, anh vô cùng ngưỡng mộ mức độ chuyên tâm đến nỗi bỏ qua những tri thức thông thường của những con người lương thiện mang trong mình một đức tin mãnh liệt. Dường như từ khi sinh ra, số phận của Sōsuke đã được sắp đặt là phải tha thẩn thật lâu bên ngoài cánh cổng. Điều này chẳng có gì phải bàn cãi nhưng mâu thuẫn ở chỗ là anh cứ cố tình đi đến tận cánh cổng mà kiểu gì mình cũng không bước vào được. Anh ngoái nhìn phía sau nhưng hoàn toàn chẳng có dũng khí để quay lại con đường ban đầu. Anh quan sát phía trước. Ở đó có một cánh cổng kiên cố cứ mãi chặn lại phía trước. Anh không phải là người bước qua cánh cổng cũng không phải là người sẽ bằng lòng với việc không bước qua cánh cổng. Tóm lại, anh là một người bất hạnh phải đứng khựng lại dưới cánh cổng và đợi cho đến khi mặt trời lặn.

Trước khi lên đường, Sōsuke cùng Gidō đến chỗ lão sư để từ biệt. Lão sư dẫn họ qua một căn phòng có lan can với phần hiên nằm bên trên ao sen. Gidō đứng ở phòng bên cạnh rồi pha trà mang đến.

“Có lẽ Tokyo vẫn đang còn lạnh nhỉ?” Lão sư nói. “Dù là ít ỏi nhưng anh đã hiểu được gì đó. Sau khi trở về anh sẽ thoải mái hơn, nhưng cũng thật đáng tiếc.”

Anh lễ phép cảm tạ lời chào này của lão sư rồi rời khỏi cánh cổng chùa mà anh đã bước vào mười ngày trước. Những cây tuyết tùng với phần ngọn chen chúc, bao trùm lấy mùa đông, vươn lên sừng sững thành một màu đen sau lưng anh.

⚝ ✽ ⚝

[1] Cụ thể là các tín đồ của giáo phái Pháp Liên Hoa, một giáo phái do nhà sư Nichiren (Nhật Liên, 1222-1282) sáng lập. Các tín đồ của giáo phái này khi thực hành niệm Kinh Pháp Hoa sẽ gõ vào trống hoặc một khối gỗ và niệm theo nhịp gõ đó.

[2] Một câu nói của Mạnh Tử trong tác phẩm Ly Lâu thượng (nguyên văn: 道在邇 ，而求諸遠 ；事在易 ，而求諸難：Đạo tại nhĩ nhi chư viễn).

[3] Kōsen (1816-1892): trụ trì của chùa Engakuji (hình mẫu cho ngôi đền được mô tả trong Cánh cổng ), ông đã giáo dục cả các sinh viên trung học và đại học, ngay cả khi họ trải qua giáo dục nghiêm ngặt trong chương trình giảng dạy thời kỳ đó đã được phương Tây hóa rất nhiều, và do đó đã góp phần làm nổi lên, đặc biệt là trí tuệ và mối quan tâm đến thiền.