SÁU

Có lẽ chị tôi nói bà già mù là một bà tiên tri là hoàn toàn đúng. Nỗi lo sợ của bà đã xảy ra. Đám người chặt cây đã làm cháy khu rừng. Tôi bị những tiếng huyên náo trong xóm làm tỉnh giấc lúc gần sáng. Tôi lao ra sân. Làng xóm được chiếu sáng bởi ánh lửa. Cả quả núi như một bó đuốc khổng lồ. Người làng đổ xô về ngọn núi để tìm cách dập ngọn lửa. Tôi cũng mắt nhắm mắt mở chạy theo. Nhưng họ không thể nào làm gì được nữa. Lửa cháy quá to. Những thùng nước bé bỏng mà những người làng tôi múc từ dưới sông chỉ làm trò cười cho thần lửa. Bọn trẻ xóm tôi nhanh chóng tìm được nhau dưới chân núi. Tất cả những người có mặt ở đó lúc này chỉ biết đứng nhìn ngọn lửa tự do tàn phá rừng cây trên núi. Mọi người đều tuyệt vọng.

Trời đã hửng sáng. Trên bầu trời lẫn với tàn tro là bầy chim. Bầy chim hoảng hốt bay ra từ những vòm cây ngọn lửa bắt đầu liếm vào. Có lẽ đây là lần đầu tiên tôi được thấy chim nhiều như thế. Từng đàn chim lớn bay cuộn lên như một đám tàn tro lớn và kêu thảm thiết. Chúng lượn vòng phía trên những vòm cây, nơi mà bao đời nay các thế hệ chim đã làm tổ, đẻ trứng và ấp con. Cơn hỏa hoạn đã đuổi chúng lần đầu tiên phải rời bỏ ngọn núi. Bầy chim cứ chao lượn mãi cho tới khi cả cái cây xanh trở thành một cây đuốc. Không chịu được hơi nóng khủng khiếp của lửa, bầy chim bay lên cao hơn. Hơi nóng của lửa theo những cơn gió phả vào chúng tôi rát bỏng. Bầy chim bay lên nhưng rồi lại đậu xuống những cái cây mà lửa chưa cháy tới. Nhưng rồi chúng cũng chẳng còn một nơi chốn nào an toàn trên quả núi nữa. Cả quả núi đã phủ kín khói và hơi lửa. Chúng bay qua đầu chúng tôi. Mọi ngày, bầy chim bay theo đàn của chúng. Nhưng bây giờ, tất cả các loại chim sống trên núi bay hỗn loạn. Một số bay về những cái cây trong làng. Một đàn cò hàng trăm con lượn mãi trên đầu những người làng và kêu thảm thiết. Chúng lượn vòng quanh quả núi. Cuối cùng chúng đổi hướng bay qua sông về dãy núi bên kia. Những cánh cò trắng xa mãi mãi rồi khuất bóng.

Trong khi chúng tôi quan sát bầy chim thì từ những lùm cây phủ đầy khói một đàn khỉ hàng chục con lao ra. Lúc đầu chúng tôi ngỡ đó là những người làng lên núi dập lửa còn lại bây giờ mới xuống. Nhưng ngay sau đó chúng tôi nhận ra đó là bầy khỉ. Bầy khỉ bồng bế nhau vừa kêu vừa chạy về phía dân làng. Nhưng khi đến gần những người làng thì bầy khỉ dừng lại. Chúng nhìn những người làng sợ hãi. Một số con lúng túng lùi lại. Một số con quay về phía ngọn núi. Bọn trẻ chúng tôi tách những người lớn bước về phía bầy khỉ. Chúng tôi làm những cử chỉ thân thiện như khi chúng tôi gặp bầy khỉ trên núi. Bầy khỉ đã nhận ra chúng tôi. Chúng kêu lên vẻ mừng rỡ. Chúng tôi thấy những con khỉ bế trên tay một con khỉ con. Hai tay con khỉ con buông thõng. Và chúng tôi kinh hoàng nhận ra con khỉ con bị chết cháy. Con khỉ mẹ ôm khỉ con với khuôn mặt ngơ ngẩn và thi thoảng lại cúi xuống nhìn đứa con đã chết và khỉ kêu như rên. Chúng tôi bước từng bước đến gần bầy khỉ. Những người làng chứng kiến cảnh tượng đó vô cùng ngạc nhiên vì sao bầy khỉ lại không hề tỏ ra sợ hãi chúng tôi mà còn tỏ ra thân thiện.

- Bầy khỉ sẽ sống ở đâu bây giờ? - Một đứa nào đó thì thào.

Chúng tôi nhìn nhau lúng túng. Không còn rừng cây thì bầy khỉ biết sống ra sao. Bọn trẻ bắt đầu lúng túng. Nhưng ngay đó, Phàn Phệch nói như reo lên: "Đưa chúng về nhà bà già mù". "Đúng đấy, đúng đấy". Bọn trẻ cùng reo lên. Rồi Phàn Phệch vẫy tay và nói với bầy khỉ: "Đi nào, đi cùng chúng tao". Nói xong, chúng tôi đi trước và cứ vừa đi vừa vẫy và nói với bầy khỉ. Tôi cam đoan bầy khỉ hiểu được những gì chúng tôi nói. Chúng bắt đầu đi theo chúng tôi. Chúng tôi đi mỗi lúc một nhanh hơn và cuối cùng vừa đi vừa chạy. Người làng tôi có lẽ lần đầu tiên trên đời họ được chứng kiến một cảnh tượng kỳ lạ. Họ đứng như bất động nhìn theo chúng tôi và bầy khỉ đang chạy về phía ngôi miếu hoang. Bọn trẻ chúng tôi chạy trước dẫn đường và theo sau là bầy khỉ. Đây có lẽ là cảnh tượng kỳ lạ và xúc động nhất trên thế gian.

Bà già mù và con chó trắng đang đứng giữa sân miếu. Bà đứng bất động, đôi mắt mù trắng đục hướng về phía núi. Chúng tôi cùng bầy khỉ ùa vào sân. Con chó trắng thấy bầy khỉ sủa vang. Chúng tôi đến trước bà già mù, sau lưng chúng tôi là bầy khỉ.

- Bà ơi! Chúng tôi cất tiếng gọi. Nhưng bà già mù như không nghe thấy chúng tôi vẫn nhìn về phía ngọn núi. Chúng tôi lại cất tiếng gọi bà. Lúc này bà mới đưa bàn tay nhăn nheo lên lau những giọt nước mắt lăn trên mặt và nói: "Các cháu đấy à. Chúng ta không thể nào cứu được rừng cây trên núi rồi".

- Chúng cháu đưa bầy khỉ về đây. - Phàn Phệch nói. - Chúng nó không còn chỗ ở nữa, bà ạ.

- Bà chưa bao giờ gặp những đứa trẻ như các cháu.

Nói xong bà khóc. Chúng tôi cũng giàn giụa nước mắt. Con chó trắng ngước lên nhìn bà và dụi đầu vào chân bà như an ủi người chủ của mình.

- Làm sao bầy khỉ lại theo các cháu? - Bà già mù hỏi.

- Có lẽ vì chúng cháu hay lên núi chơi với chúng và cho chúng ăn chuối. - Một đứa trả lời. - Nhưng bây giờ chúng cháu không biết sẽ để bầy khỉ ở đâu.

- Chúng ta sẽ tìm cách. - Bà già mù nói. - Trong nhà bà có rất nhiều chuối, các cháu vào lấy ăn và cho bầy khỉ nữa.

Chúng tôi vào nhà mang tất cả chuối bà già mù có và chia cho lũ khỉ. Những con khỉ chộp lấy chuối và bóc ăn như những đứa trẻ vụng về. Chỉ có con khỉ mẹ bế đứa con chết cháy là không nhận phần chuối. Nó bế đứa con đã chết ngơ ngẩn nhìn những con khỉ khác ăn chuối. Phàn Phệch chia cho chúng tôi mỗi đứa một quả chuối. Nhưng chúng tôi không muốn ăn. Chúng tôi nhìn bầy khỉ và đưa phần chuối của mình cho chúng.

Đến chiều thì hầu như mọi cây cỏ trên núi đã bị ngọn lửa thiêu thành tro. Những cái cây to đen đúa vươn những cành vẫn còn nghi ngút khói lên trời. Chúng tôi không còn nhận ra hình ảnh ngọn núi xưa kia nữa. Cái thế giới kỳ diệu của chúng tôi không còn. Bầy chim đã bay về một phương trời nào đó rồi. Chỉ còn bầy khỉ mấy chục con vẫn chạy nhảy loanh quanh ngôi miếu. Bà già mù nói với chúng tôi rằng bầy khỉ không thể ở lại ngôi miếu lâu được. Bà chẳng biết nuôi chúng ra sao. Hơn nữa, chúng phải trở về núi rừng của chúng như cá phải trở về nước. Nếu không chúng sẽ chết mất. Bà già mù cũng nói với chúng tôi rằng đây chỉ là một bầy khỉ nhỏ. Trên núi có rất nhiều khỉ không biết khi rừng cháy chúng có chạy thoát ngọn lửa không và bây giờ chúng ở đâu. Nhưng bầy khỉ sẽ đi đâu? Đó là câu hỏi của bọn trẻ chúng tôi. Bà già mù nói bên kia sông là một nhánh của dãy núi Hòa Bình và chúng tôi phải tìm cách đưa được bầy khỉ đến đó. Nhưng bà vô cùng lo lắng là làm thế nào mà bầy khỉ có thể đi theo chúng tôi suốt cả một chặng đường dài chừng ba, bốn cây số, mà lại phải qua con sông làng tôi. Những người lớn có thiện chí sẽ không giúp chúng tôi được gì. Vì bầy khỉ rất sợ họ. Quả thực chúng tôi cũng không hiểu vì sao bầy khỉ lại có thể gần gũi chúng tôi như thế. Trong khi bà già mù và chúng tôi đang vô cùng lo lắng thì Phàn Phệch lại tỏ ra háo hức và tự tin trong việc đưa bầy khỉ về dãy núi bên kia sông. Phàn Phệch nói với bà già mù hãy cứ để cho chúng tôi đưa bầy khỉ đi. Nó vạch ra một con đường có thể tránh được những người lớn tò mò có thể làm vỡ kế hoạch đưa bầy khỉ về núi. Trước tiên là bầy khỉ cùng chúng tôi sẽ vượt sông. Sang đến bờ bên kia là một cánh đồng dâu mênh mông. Chúng tôi có thể đi xuyên qua cánh đồng dâu mà không ai phát hiện ra được. Hết cánh đồng dâu chỉ còn hơn một cây số nữa là đến chân dãy núi. Nếu đi qua cánh đồng trống ấy vào giữa trưa thì cũng chẳng có ai biết được. Vì lúc ấy, những người nông đân đã về nhà nghỉ trưa. Phải nói rằng kế hoạch của Phàn Phệch rất thuyết phục. Chúng tôi đứa nào cũng đồng ý với nó. Và chúng tôi quyết định phải di chuyển bầy khỉ về núi ngay sáng hôm sau. Buổi tối, chúng tôi nấn ná ở lại ngôi miếu mãi tới khuya. Vì có một số con khỉ khác chạy đâu đấy khi rừng cháy tìm về ngôi miếu. Tai bầy khỉ thật tinh. Chúng nghe thấy tiếng những con khỉ khác kêu trong đêm mà chúng tôi chẳng nghe thấy gì. Cả bầy khỉ ở sân ngôi miếu cùng nghểnh tai lên nghe và kêu lên gọi những con khỉ lạc đàn. Những con khỉ lạc đàn trở về với bộ dạng mừng rỡ. Chúng tôi ngồi dưới mái hiên ngôi miếu chăm chú quan sát bầy khỉ mừng rỡ khi gặp lại nhau. Lúc đó, lòng tôi dâng lên bao cảm xúc lạ lùng chưa bao giờ có.

Khi mặt trời lên cao chúng tôi bắt đầu vượt sông. Trước khi đi, chúng tôi buộc dây vào tay những con khỉ để chúng khỏi chạy nhảy lung tung và mỗi đứa chúng tôi có nhiệm vụ dắt ba con. Đêm hôm trước, chúng tôi đã chuẩn bị một chục thân cây chuối để làm phao vượt sông. Nếu không có bầy khỉ thì việc bơi qua sông đối với chúng tôi là một việc đơn giản. Những mùa nước lớn, củi rừng từ mạn đầu nguồn sông trôi về, đôi khi có cả cây gỗ lớn. Chúng tôi thường trực sẵn ở bờ sông để bơi ra vớt. Trẻ con làng tôi bảy, tám tuổi đã có thể bơi lội trên sông dễ dàng như đi trên cạn. Bên kia sông đối diện với bến làng tôi có một cây đa cổ thụ. Năm nào chúng tôi cũng sang đó hai lần. Lần thứ nhất khi đa ra búp. Những búp đa nõn nà có vị chua. Chúng tôi trèo lên cây hái búp đa chấm muối ăn. Lần thứ hai là lúc quả đa chín. Những quả đa chín màu đỏ tím và phủ một lớp mật bên ngoài. Mùa đa chín chim sáo từ núi làng tôi bay sang đông lắm. Chúng ăn đa chín từ sớm cho tới lúc hoàng hôn lại bay trở về núi. Chúng tôi không cần trèo cây hái quả mà chỉ cần ném một hòn đá lên. Bầy sáo giật mình đập cánh bay làm rụng những quả đa chín nhất. Chúng tôi chỉ việc đứng dưới gốc mà nhặt ăn những quả đa chín rụng trên cỏ. Con sông chảy qua làng chúng tôi không lớn lắm, nên chúng tôi một tay cầm quần áo giơ lên cho khỏi ướt và một tay bơi vẫn có thể sang sông.

Một việc mà chúng tôi không lường trước được là bầy khỉ không chịu xuống nước. Chúng tôi phải mất quá nhiều thời gian mới kéo chúng xuống nước để thực hiện cuộc vượt sông. Những con khỉ ôm chặt những thân cây chuối và kêu ầm ĩ. Chúng tôi vừa bơi vừa đẩy cây chuối. Song vào mùa hạ nên nước chảy khá xiết. Nhưng vì sợ dòng chảy nên bầy khỉ lại tỏ ra ngoan ngoãn. Chúng ôm chặt những thân cây chuối và nghe lời chúng tôi. Vì thế mà chúng tôi đưa được bầy khỉ sang sông mà không xảy ra chuyện gì. Khi những thân chuối chạm bờ thì bầy khỉ nhảy ào lên và thi nhau rũ nước bám trên bộ lông của chúng. Vì sợ có người nhìn thấy, nên chúng tôi vội dắt bọn khỉ chạy mãi vào bãi dâu. Chúng tôi dắt bầy khỉ đi giữa những luống dâu. Sau gần ba tiếng đồng hồ vất vả. Chúng tôi cũng đã đưa được bầy khỉ đến chân núi. Chúng tôi cởi tất cả dây buộc bầy khỉ ra. Bầy khỉ như được tự do kêu lên sung sướng và chạy nhảy lung tung. Chúng tôi lặng im đứng nhìn bầy khỉ. Bỗng trong lòng tôi dâng lên một nỗi nhớ. Có thể tôi và bọn trẻ chẳng bao giờ gặp lại bầy khỉ nữa. Trước kia, khi rảnh rỗi, chúng tôi thường bảo nhau lên núi xem bầy khỉ đang làm gì. Nhưng bây giờ ngọn núi làng tôi chẳng còn một cái cây nào. Chúng tôi có muốn giữ bầy khỉ ở lại cũng không được. Bà già mù nói nếu không có rừng thì bầy khỉ sẽ chết. Bầy khỉ thấy núi như quên ngay chúng tôi. Chúng chạy ào về phía những cái cây và trèo lên. Chúng tung mình trên các cành cây. Chúng đánh đu hệt như những đứa trẻ tinh nghịch và kêu la ầm ĩ. Đứng nhìn bầy khỉ một lúc lâu, Phàn Phệch khẽ thở dài và nói: "Chúng mình về thôi". Nói xong nó quay đi. Chúng tôi cũng bước theo nó. Khi chúng tôi rời chân núi được một đoạn thì nghe tiếng kêu của bầy khỉ. Chúng tôi vội quay lại. Chúng tôi nhận ra bầy khỉ đang chạy về phía chúng tôi. Khi đến gần chúng tôi thì bầy khỉ đứng lại, con khỉ mẹ có đứa con chết cháy trên núi bước lên phía trước. Nó nhìn chúng tôi im lặng. Đôi mắt nó mang một nỗi buồn. Nó hơi ngoẹo đầu và kêu khe khẽ.

- Thôi đi đi, về núi mà sống đi. - Phàn Phệch phẩy phẩy tay về phía núi và nói.

Nói xong, Phàn Phệch quay đầu và bước đi. Chúng tôi lặng lẽ bước theo. Con khỉ mẹ kêu lên. Những con khỉ khác cũng kêu. Chúng tôi không hiểu được ngôn ngữ của bầy khỉ. Nhưng chúng tôi nhận thấy tiếng kêu của chúng buồn bã. Lúc này, tôi nhận ra bầy khỉ không muốn rời xa chúng tôi. Trước kia, chúng tôi chẳng bao giờ nghĩ bầy khỉ lại có tình cảm như vậy. Dẫu chúng tôi đã từng chứng kiến trên ngọn núi làng tôi những con khỉ mẹ âu yếm con chúng ra sao. Chúng tôi đã từng thấy bầy khỉ bắt rận cho nhau. Chúng tôi cũng từng chứng kiến chúng nổi giận như thế nào. Và bây giờ chúng tôi chẳng khó khăn gì để nhận ra bầy khỉ đang quyến luyến chúng tôi. Nhưng chúng tôi không thể ở lại và cũng không thể đưa bầy khỉ trở về ngọn núi làng tôi. Cái thế giới tuyệt vời trong rừng cây trên núi của bầy khỉ và của cả bọn trẻ chúng tôi giờ không còn nữa. Chúng tôi không đứa nào nói với đứa nào một tiếng, bầy khỉ vẫn ở chỗ đó, con đứng con ngồi nhìn theo chúng tôi.

Sau khi vượt qua sông về làng, chúng tôi ghé qua ngôi miếu. Bà già mù đang ngồi dưới mái hiên như chờ chúng tôi. Chúng tôi vừa bước vào sân bà già mù đã lên tiếng hỏi:

- Các cháu về rồi đấy à?

- Vâng ạ! - Chúng tôi buồn bã đáp.

- Các cháu nhớ bầy khỉ lắm phải không? - Bà già mù hỏi.

- Bầy khỉ muốn trở về đây. - Một đứa nói.

- Bà già mù biết như vậy. - Bà già mù thở dài. Tuy chúng là loài vật, nhưng chúng cũng có tình cảm, nhất là bầy khỉ. Các cháu đã coi chúng như những người bạn và đã cứu chúng. Chúng sẽ rất nhớ các cháu.

- Bao giờ thì cây trên núi mọc lại hở bà? - Phàn Phệch hỏi.

- Có thể hàng trăm năm nữa. - Bà già mù nói.

- Lâu thế cơ ạ - Phàn Phệch nói.

- Hàng trăm năm và có thể cả ngàn năm. Nhưng bây giờ chúng ta phải trồng những cái cây mới. Bà trồng, các cháu trồng, rồi con cháu các cháu trồng, rồi những người đời sau đó trồng. Chỉ như thế những cái cây đã bị đốt cháy mới có thể trở về như trước.

Bà già mù nói đến đó thì ngừng lại. Chúng tôi thấy từ đôi mắt đục trắng của bà lăn xuống những giọt nước mắt. Bà nhìn về hướng ngọn núi. Dưới nắng mùa hạ như đổ lửa, ngọn núi hiện ra nham nhở tàn tro. Mỗi khi có cơn gió thổi qua, từng đám tàn tro khổng lồ bốc lên. Những tàn tro đen bay mù trời như một đám ruồi khổng lồ. Chúng tôi không bao giờ nghĩ rằng có một ngày những cái cây cổ thụ trên núi biến mất chỉ trong một đêm như bị phép thuật của phù thủy. Và bà già mù, người mà một thời những đứa trẻ xóm tôi hình dung như một bà phủ thủy biết cách gọi côn trùng bay về để tóm lấy ăn, lại đang ngồi đây trước chúng tôi và khóc cho những cái cây đã bị đốt cháy. Chúng tôi giờ đây như vụt lớn lên. Chúng tôi đã bắt đầu hiểu ra nhiều điều mà mới ít ngày trước đây thôi chúng tôi chẳng hề để ý. Và có lẽ đây là lần đầu tiên lòng chúng tôi dâng lên một nỗi buồn. Trước kia, chúng tôi có thể thấy đói, thấy khát, thấy rét, thấy sợ hãi khi nghe những câu chuyện nửa hư nửa thực về con chó trắng, về bà già mù... Nhưng hoàn toàn chúng tôi không biết đến nỗi buồn. Khi ấy chúng tôi bắt đầu nghĩ về những gì đó lớn lao hơn, xa xôi hơn chứ không phải là những hòn bi và những cái cần câu trúc. Trước khi chúng tôi rời ngôi miếu về nhà, bà già mù hỏi chúng tôi có nhớ những gì bà nói về kho báu trong lòng núi không. Và bà bảo với chúng tôi rằng đến lúc nào đó chúng tôi không chỉ cứu bầy khỉ mà phải cứu những người làng chúng tôi. Bà bảo chúng tôi sẽ phải gánh vác một xứ mệnh trọng đại. Thú thực, điều ấy nghe thật xa lạ và chẳng để lại ấn tượng gì trong tâm hồn những đứa trẻ. Chúng tôi chỉ nghĩ về bí mật của kho báu.