Chương 11

Nửa tiếng sau ông Nikolai Petrovich ra vườn, tiến về phía mái nhà hóng mát ưa thích của mình. Lòng ông tràn ngập những ưu tư. Lần đầu tiên ông nhận thức rõ ràng được tình trạng xa cách giữa mình với đứa con trai, và ông linh cảm trước rằng tình trạng đó sẽ mỗi ngày một gia tăng. Như vậy nghĩa là ông đã phí công biết bao ngày trời liên tục ngồi đọc các tác phẩm mới nhất trong nhiều mùa đông ở Peterburg; ông đã phí công lắng tai nghe những lời trò chuyện của đám thanh niên trai trẻ; ông đã phí công mừng rỡ mỗi khi xen được một lời vào những câu chuyện sôi nổi của họ. “Anh Pavel Petrovich bảo rằng chúng ta đúng, - ông nghĩ, - nếu gạt bỏ mọi nỗi tự ái sang một bên, chính ta cũng có cảm giác rằng, họ cách xa chân lý hơn chúng ta đấy. Nhưng đồng thời ta cũng cảm thấy rằng họ có một cái gì đó mà chúng ta không có; họ có một ưu thế nào đó so với chúng ta... Phải chăng đó là tuổi trẻ? Không, không phải chỉ có tuổi trẻ mà thôi. Phải chăng ưu thế của họ còn ở chỗ là họ ít có những vết tích quý tộc hơn chúng ta?”.

Ông Nikolai Petrovich cúi đầu và đưa một tay lên xoa mặt. “Thế còn chuyện họ bác bỏ thơ ca? - ông lại nghĩ, - họ không cảm thông gì với mỹ thuật, với thiên nhiên?...”.

Rồi ông đưa mắt nhìn quanh, dường như muốn tìm hiểu xem tại sao người ta lại không cảm thông được với thiên nhiên. Trời đã về chiều, mặt trời đã khuất sau khu rừng liễu hoàn diệp nhỏ hẹp ở cách vườn nhà ông chỉ khoảng nửa verxta, khiến bóng râm của khu rừng kéo dài ra vô tận trên những cánh đồng bất động. Một người nông dân bé nhỏ đang phi nước kiệu trên một con ngựa trắng nhỏ, men theo con đường hẹp và tối dọc theo khu rừng. Mặc dù người đó đang phi ngựa trong bóng râm, nhưng vẫn trông thấy được rất rõ toàn thân, kể cả một mảnh vá trên vai áo, và thấy những vó ngựa thấp thoáng một cách rõ ràng và vui mắt. Ánh nắng cũng đã len lỏi được vào khu rừng, xuyên qua những lùm cây mà tắm cho thân những cây liễu hoàn diệp một làn ánh sáng ấm áp, khiến những thân cây ấy nom giống hệt thân cây thông ba lá, còn lá của chúng thì hầu như xanh sẫm đi, và trên những đám lá cành ấy đã thấy dâng lên một bầu trời xanh nhạt phơn phớt ráng hồng của hoàng hôn. Những con én đang bay liệng trên cao, gió đã lặng hẳn, những con ong muộn màng còn đang uể oải và mơ màng vo ve trong những chùm hoa đinh hương; đàn muỗi mắt bay thành một đám dày đặc trên một cành cây đơn độc vươn xa. “Trời ơi, sao đẹp đẽ nhường này!” - ông Nikolai Petrovich nghĩ bụng, và rồi những câu thơ yêu thích lại đến trên môi ông. Nhưng sực nhớ đến Arkadi, đến Stoff und Kraft, ông lại im bặt, ông tiếp tục ngồi, tiếp tục buông mình vào cái trò chơi đau xót nhưng khoan khoái của những suy tư cô độc. Ông thích thỉnh thoảng mơ mộng đôi chút. Cuộc sống thôn quê đã phát triển khả năng này của ông. Trong khi chờ đợi con trai trong cái quán trọ nhỏ bé ấy, ông cũng đã từng mơ mộng như thế, và chẳng hiểu cái ngày đó đã lâu chưa, nhưng từ bấy đến nay đã bao sự đổi thay, những mối quan hệ chưa rõ ràng hồi ấy nay đã xác định rồi... và xác định như thế nào thì ông đã rõ! Trước mắt ông lại hiện ra hình ảnh người vợ đã qua đời, nhưng không phải cái hình ảnh ông quen nhìn trong nhiều năm, không phải là hình ảnh của một bà nội trợ đảm đang, hiền hậu, mà là một thiếu nữ thân hình thon thả, đôi mắt tò mò một cách ngây thơ, với bím tóc tết chặt thả trên cổ như cổ trẻ con. Ông nhớ lại lần đầu tiên ông được gặp nàng. Hồi ấy ông còn là sinh viên. Ông đã gặp nàng ở cầu thang gác trong căn hộ ông đang ở, ông đã tình cờ xô phải nàng và đã xoay người lại định xin lỗi, nhưng chỉ lúng búng được một câu: “Pardon, monsieur”, còn nàng thì cúi đầu, cười nhạo, rồi đột nhiên dường như hốt hoảng bỏ chạy, song đến quãng ngoặt của cầu thang thì lại nhanh nhẹn liếc mắt nhìn ông, lấy lại vẻ nghiêm nghị và đỏ bừng mặt lên. Kế đó là những lần viếng thăm bẽn lẽn đầu tiên, những câu nói nửa vời, những nụ cười ngập ngừng, rồi ngỡ ngàng, rồi buồn, rồi cơn cớ, và cuối cùng là một niềm vui đến nghẹt thở... Tất cả những cảnh ấy đâu mất rồi nhỉ? Nàng đã trở thành vợ ông, ông đã hạnh phúc như một số ít người trên trái đất này... “Nhưng, - ông nghĩ, - tại sao những khoảnh khắc ban đầu ngọt ngào ấy lại không có được một kiếp sống vĩnh viễn và bất tử?”.

Ông đã không cố gắng tự giải thích ý nghĩ đó của chính mình, nhưng ông cảm thấy rằng ông muốn kìm giữ thời khắc sung sướng đó bằng một cái gì mạnh hơn là sức hồi tưởng, ông muốn một lần nữa cảm biết cụ thể được sự gần gũi của Maria đối với mình, cảm biết được cái ấm áp và hơi thở của nàng, và ông có cảm tưởng như trên người ông đã...

- Nikolai Petrovich, - tiếng Pheneska đã vang lên ở ngay gần đó, - ông ở đâu thế?

Ông giật mình. Ông không còn cảm thấy đau lòng, cũng chẳng thấy xấu hổ... Thậm chí ông đã không cho phép mình được so sánh Pheneska với vợ mình, nhưng ông tiếc rằng tại sao cô ta lại nghĩ ra chuyện đi tìm mình như vậy. Tiếng gọi của cô ta lập tức khiến ông sực nhớ tới mái tóc bạc của mình, tới tuổi tác của mình, tới hiện tại của mình...

Cái thế giới huyền ảo mà ông vừa bước chân vào, cái thế giới nảy sinh từ những âm ba mơ hồ của quá khứ, - cái thế giới ấy rung rinh lên rồi biến mất.

- Tôi ở đây, - ông đáp, - tôi về đây, cô cứ đi đi. “Đó, chính đó là những vết tích của quý tộc”, - ý nghĩ đó thoáng hiện ra trong đầu ông. Pheneska lặng lẽ ghé mắt nhìn ông trong nhà hóng mát rồi lập tức lui bước, còn ông thì sững sờ nhận thấy màn đêm đã buông xuống kể từ lúc ông bắt đầu mải miết mơ màng. Mọi vật đã tối và im lìm chung quanh ông, và bộ mặt Pheneska lướt qua trước mắt ông sao nhợt nhạt và bé bỏng đến thế. Ông nhổm dậy và đã định trở về nhà, nhưng trái tim quá xúc động đã không thôi thổn thức trong ngực ông, khiến ông lại tha thẩn đi đi lại lại trong vườn, lúc thì đăm chiêu nhìn xuống bước chân đi, lúc lại ngước mắt nhìn lên bầu trời đã chi chít và lấp lánh những vì sao. Ông đi đi lại lại hồi lâu, tưởng chừng đến mệt lử đi, nhưng lòng ông vẫn không thôi xao xuyến, một niềm xao xuyến băn khoăn, vô định và u buồn. Ôi, nếu như Bazarov biết được trong lòng ông lúc ấy đã diễn ra những gì thì cậu ta sẽ còn cười nhạo ông đến đâu! Chính Arkadi cũng sẽ lên án ông nữa. Và những giọt lệ, những giọt lệ vô cớ, đã dâng lên trên đôi mắt ông, một người tuổi đã tứ tuần, một nhà nông học, một ông chủ nhà. Cái đó lại còn tệ hơn việc chơi violonxen gấp trăm lần nữa kia.

Ông Nikolai Petrovich tiếp tục đi đi lại lại, không dám bước vào nhà, vào cái tổ thanh bình, yên ấm, đang ngó nhìn ông với vẻ chào đón qua mọi khung cửa sổ đã sáng ánh đèn. Ông đã không đủ sức giã từ bóng tối, giã từ khu vườn, giã từ bầu không khí tươi mát mơn man trên mặt, và không đủ sức giã từ cả nỗi u buồn, xao xuyến ấy...

Pavel Petrovich đã bắt gặp ông trên quãng ngoặt của lối đi.

- Chú làm sao thế? - ông hỏi Nikolai Petrovich, - chú nhợt nhạt như một con ma vậy. Chú không được khỏe rồi. Tại sao chú không đi nằm?

Ông Nikolai Petrovich vắn tắt kể qua cho Pavel Petrovich nghe về tâm trạng của mình rồi ra về. Ông Pavel Petrovich dạo bước tới cuối vườn, rồi ông cũng đâm ra nghĩ ngợi và cũng ngước mắt nhìn trời. Nhưng đôi mắt sẫm màu đẹp đẽ của ông không phản ánh chút gì hết, ngoài ánh sáng của những vì sao. Ông bẩm sinh không phải là kẻ lãng mạn, cái tâm hồn đỏm dáng khô khan, say mê và yếm thế theo kiểu Pháp của ông đã không biết gì là mơ mộng cả...

- Cậu biết không? - cũng ngay đêm đó Bazarov bảo Arkadi. - Mình mới nghĩ ra một ý tuyệt vời. Hôm nay ông cụ cậu nói là có nhận được thư mời của cái ông gì nổi tiếng thuộc họ hàng nhà cậu. Ông cụ cậu không đi, vậy tớ với cậu, ta đến N. chơi đi. Bởi vì ông ấy mời cả cậu kia mà. Cậu thấy không, hôm nay trời đẹp cực kỳ, ta đi xe ngựa chơi, ta xem thành phố. Ta đi tán chuyện dăm bảy ngày, thế là đủ vui rồi!

- Vậy cậu có còn quay về đây nữa không?

- Không, mình phải về chỗ ông bố mình. Cậu biết đấy, ông cụ ở cách N. ba chục verxta. Đã lâu mình chưa về thăm ông cụ, và cả bà cụ nữa; cũng phải an ủi các ông già, bà già chứ. Ông bà cụ tớ đều là người tốt, nhất là ông cụ, ông cụ hay đáo để nhé. Các cụ lại chỉ có mình tớ.

- Vậy cậu về với các cụ có lâu không?

- Chắc cũng không lâu. Ở lâu thì cũng chán đấy.

- Thế trên đường quay lại, cậu sẽ ghé vào đây chứ?

- Mình chưa biết được... để xem xem. Thế nào, ta cứ thế nhỉ? Ta lên đường nhé!

- Có lẽ thế, - Arkadi uể oải đáp.

Thực ra thì Arkadi hớn hở trong lòng về sáng kiến của bạn, nhưng chàng thấy mình có trách nhiệm phải che giấu tình cảm ấy. Chàng là một người hư vô chủ nghĩa kể cũng không uổng công!

Ngày hôm sau chàng đã cùng Bazarov lên đường đi N. Cánh thanh niên ở Marino đã nuối tiếc phải từ biệt họ, riêng Duniasa thậm chí còn khóc nấc lên... nhưng các cụ bô thì lại thở dài nhẹ nhõm.